Βικιπαίδεια:Επαληθευσιμότητα

Πολιτική Βικιπαίδειας
Ουδετερότητα Επαληθευσιμότητα Όχι πρωτότυπη έρευνα Τι δεν είναι η Βικιπαίδεια

Στη Βικιπαίδεια, η επαληθευσιμότητα σημαίνει ότι οι άνθρωποι που διαβάζουν και επεξεργάζονται την εγκυκλοπαίδεια μπορούν να ελέγξουν ότι οι πληροφορίες προέρχονται από μια αξιόπιστη πηγή.

Η Βικιπαίδεια δεν δημοσιεύει πρωτότυπη έρευνα. Το περιεχόμενό της προσδιορίζεται από προηγουμένως δημοσιευμένα στοιχεία και όχι από τις προσωπικές πεποιθήσεις ή τις εμπειρίες των συντακτών της. Ακόμα και αν είστε σίγουρος πως κάτι είναι αλήθεια, πρέπει να είναι επαληθεύσιμο για να μπορέσετε να το προσθέσετε. Όταν παρατίθενται αξιόπιστες πηγές που τυχαίνει να διαφωνούν μεταξύ τους, τότε η σύγκρουση θα πρέπει να παρουσιάζεται από μια ουδέτερη οπτική γωνία, δίνοντας σε κάθε πλευρά την δέουσα βαρύτητα.

Όλο το υλικό στον χώρο των λημμάτων, συμπεριλαμβανομένων οιωνδήποτε στοιχείων βρίσκονται σε καταλόγους και λεζάντες, πρέπει να είναι επαληθεύσιμο. Όλα τα παραθέματα και κάθε υλικό του οποίου η επαληθευσιμότητα έχει αμφισβητηθεί ή είναι πιθανόν να αμφισβητηθεί, πρέπει να περιλαμβάνει μια ενσωματωμένη παραπομπή που υποστηρίζει άμεσα το υλικό. Κάθε υλικό που απαιτεί μια πηγή αλλά δεν την έχει, είναι δυνατόν να απομακρυνθεί από οποιονδήποτε· μάλιστα, υλικό ατεκμηρίωτο που θα μπορούσε να βλάψει την υπόληψη ανθρώπων εν ζωή, πρέπει να αφαιρείται αμέσως. Για το πώς να γράφετε παραπομπές, δείτε Βικιπαίδεια:Παράθεση πηγών.

Η Επαληθευσιμότητα, Όχι πρωτότυπη έρευνα και Ουδέτερη οπτική γωνία αποτελούν τον πυρήνα της πολιτικής περιεχομένου της Βικιπαίδειας. Συνεργάζονται για να καθορίσουν το περιεχόμενο· έτσι, οι συντάκτες των λημμάτων θα πρέπει να κατανοήσουν τα βασικά σημεία και των τριών αυτών πολιτικών. Τα λήμματα πρέπει επίσης να συμμορφώνονται με την πολιτική πνευματικών δικαιωμάτων.

Η ευθύνη της επαλήθευσης: βασικές αρχές

1. Όλο το περιεχόμενο ενός λήμματος πρέπει να είναι επαληθεύσιμο. Είναι υποχρέωση των συντακτών/κτριών που συνεισφέρουν σε ένα λήμμα, προσθέτοντας υλικό, μεταβάλλοντας ή αποκαθιστώντας ένα τμήμα του, να το επαληθεύουν με την προσθήκη μέσα στο κείμενο παραπομπών σε αξιόπιστες πηγές, οι οποίες υποστηρίζουν άμεσα τη συνεισφορά τους στο λήμμα κάθε φορά.
2. Κάθε παράθεμα και οποιοδήποτε υλικό σε ένα λήμμα αμφισβητείται ή ενδέχεται να αμφισβητηθεί, πρέπει να αποκτήσει παραπομπές σε πηγές που το στηρίζουν ξεκάθαρα, όπως αυτό είναι διατυπωμένο μέσα στο λήμμα. Οι παραπομπές στις πηγές πρέπει να είναι ακριβείς και συγκεκριμένες, με παράθεση όλων των απαραίτητων στοιχείων (π.χ. αριθμός σελίδας βιβλίου, ή κάθε αντίστοιχου στοιχείου που απαιτείται κάθε φορά, ανάλογα με τη μορφή της πηγής).
3. Υλικό των λημμάτων που δεν υποστηρίζεται άμεσα από αξιόπιστες πηγές μπορεί να αφαιρεθεί και δε θα πρέπει να επανέλθει στο λήμμα αν δεν υποστηριχθεί από παραπομπή σε αξιόπιστη πηγή.

Επαληθευσιμότητα, όχι αλήθεια

Ένα από τα κλειδιά για το γράψιμο καλών εγκυκλοπαιδικών λημμάτων, είναι να γίνει κατανοητό ότι οι συντάκτες πρέπει να αναφέρονται μόνο στα γεγονότα, τους ισχυρισμούς, τις θεωρίες, τις ιδέες, τις αξιώσεις, τις απόψεις, και τα επιχειρήματα που έχουν δημοσιευθεί ήδη από έναν αξιόπιστο εκδότη. Ο στόχος της Βικιπαίδειας είναι να γίνει μια πλήρης και αξιόπιστη εγκυκλοπαίδεια· έτσι, οι συντάκτες πρέπει να αναφέρουν αξιόπιστες πηγές, ώστε η επεξεργασία που κάνουν να μπορεί να ελεγχθεί από τους αναγνώστες και άλλους συντάκτες.

"Επαληθευσιμότητα" σε αυτό το πλαίσιο δεν σημαίνει ότι οι συντάκτες αναμένεται να ελέγξουν εάν, παραδείγματος χάριν, το περιεχόμενο ενός άρθρου των New York Times είναι αληθές. Στην πραγματικότητα, οι συντάκτες πρέπει να αποθαρρύνονται έντονα από το να πραγματοποιήσουν αυτό το είδος έρευνας, επειδή μια πρωτότυπη έρευνα δεν μπορεί να δημοσιευθεί στην Βικιπαίδεια. Τα λήμματα πρέπει να περιέχουν μόνο υλικό που έχει δημοσιευθεί από αξιόπιστες πηγές, ανεξάρτητα από το εάν μεμονωμένοι συντάκτες βλέπουν εκείνο το υλικό ως αληθές ή ψευδές. Όσο αντι-διαισθητικό κι εάν μπορεί να φανεί, το κατώφλι για την συμπερίληψη στην Βικιπαίδεια είναι η επαληθευσιμότητα, όχι η αλήθεια.

Ένας καλός τρόπος να γίνει κατανοητή η διάκριση μεταξύ της επαληθευσιμότητας και της αλήθειας είναι με το ακόλουθο παράδειγμα. Υποθέστε ότι γράφετε ένα λήμμα στην Βικιπαίδεια για την θεωρία Χ ενός διάσημου φυσικού, η οποία έχει δημοσιευθεί σε αξιόλογα επιστημονικά περιοδικά και είναι επομένως ένα κατάλληλο θέμα για ένα λήμμα στην Βικιπαίδεια. Εντούτοις, κατά τη διάρκεια συγγραφής του λήμματος έρχεστε σε επαφή με τον εν λόγω φυσικό και σας λέει: "Πραγματικά, θεωρώ τώρα τη θεωρία Χ απολύτως λάθος." Ακόμα κι αν έχετε αυτήν την ομολογία από τον ίδιο τον επιστήμονα, δεν μπορείτε να περιλάβετε το γεγονός αυτής της ομολογίας του στο λήμμα σας στην Βικιπαίδεια.

Γιατί όχι; Επειδή δεν είναι επαληθεύσιμο με έναν τρόπο που θα ικανοποιούσε το αναγνωστικό κοινό της Βικιπαίδειας ή άλλους συντάκτες. Οι αναγνώστες δεν ξέρουν ποιος είστε· ούτε μπορείτε να παραθέσετε τον αριθμό του τηλεφώνου σας, έτσι ώστε κάθε αναγνώστης του λήμματος να μπορεί να σας ζητήσει την επιβεβαίωση. Και αν ακόμα αυτό ήταν δυνατόν, γιατί θα έπρεπε να σας πιστέψουν;

Για να είναι αποδεκτές οι πληροφορίες που παραθέτετε στην Βικιπαίδεια, θα έπρεπε να πείσετε πρώτα έναν αξιόπιστο ειδησεογραφικό οργανισμό να δημοσιεύσει την ιστορία σας, η οποία πριν από τη δημοσίευσή της θα περνούσε από μια διαδικασία ελέγχου-αξιολόγησης. Θα ελεγχόταν από έναν δημοσιογράφο, έναν συντάκτη, και εάν η ιστορία ήταν προβληματική, θα μπορούσε να ελεγχθεί περαιτέρω από δικηγόρους και τον αρχισυντάκτη. Αυτοί οι έλεγχοι και οι ισορροπίες υπάρχουν για να εξασφαλίζουν ότι στην εφημερίδα εμφανίζονται ακριβείς και αληθείς ιστορίες.

Η Βικιπαίδεια δεν είναι σε θέση να παρέχει αυτή τη διαδικασία ελέγχου γεγονότων και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πολιτικές της μη πρωτότυπης έρευνας και της επαληθευσιμότητας είναι τόσο σημαντικές.

Εάν η εφημερίδα δημοσίευε την ιστορία σας, θα μπορούσατε έπειτα να συμπεριλάβετε τις πληροφορίες στο λήμμα της Βικιπαίδειας, αναφέροντας το άρθρο της εφημερίδας ως πηγή σας.

Αξιόπιστες πηγές

Ποια θεωρείται ως αξιόπιστη πηγή

Η λέξη «πηγή», όταν παραπέμπουμε σε πηγές, μέσα στη Βικιπαίδεια, έχει τρεις σχετιζόμενες σημασίες:

• το ίδιο το έργο (π.χ. άρθρο, βιβλίο)
• τον/την δημιουργό του έργου (συγγραφέας, δημοσιογράφος κ.λπ.)
• τον εκδότη του έργου (π.χ. Oxford University Press, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Οποιαδήποτε από τις τρεις σημασίες μπορεί να επηρεάσει την εγκυκλοπαιδικότητα. Αξιόπιστες πηγές μπορεί να είναι δημοσιευμένα υλικά με αξιόπιστη διαδικασία δημοσίευσης, συγγραφείς που θεωρούνται έγκυροι σε σχέση με το αντικείμενο ή και τα δύο. Και οι δυο περιπτώσεις θα πρέπει να μπορούν να αποδεικτούν.

Τα λήμματα θα πρέπει να βασίζονται σε αξιόπιστες, τρίτες (ανεξάρτητες), δημοσιευμένες πηγές με φήμη για τον έλεγχο και την ακρίβειά τους. Το πηγαίο υλικό πρέπει να έχει δημοσιευτεί (να έχει διατεθεί στο κοινό με κάποια μορφή)· αδημοσίευτα υλικά δεν θεωρούνται αξιόπιστα. Οι πηγές πρέπει να στηρίζουν άμεσα το υλικό που παρουσιάζεται σε ένα λήμμα και θα πρέπει να είναι κατάλληλο για τους ισχυρισμούς που προβάλλονται. Η καταλληλότητα της κάθε πηγής εξαρτάται από τα συμφραζόμενα. Σε γενικές γραμμές, οι καλύτερες πηγές έχουν επαγγελματική δομή για τον έλεγχο ή την ανάλυση των γεγονότων, νομικά θέματα, στοιχεία και επιχειρήματα. Ως κανόνας, όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός ελέγχου στα θέματα αυτά, τόσο πιο αξιόπιστη είναι η πηγή. Περιεχόμενο που σχετίζεται με ανθρώπους που ζουν ή φάρμακα πρέπει να βασίζεται σε πηγές και μάλιστα με ιδιαίτερη προσοχή.

Όπου υπάρχουν, ακαδημαϊκές και αξιολογημένες δημοσιεύσεις είναι συνήθως οι πιο αξιόπιστες πηγές, όπως στην ιστορία, την ιατρική και την επιστήμη εν γένει. Αλλά δεν είναι οι μόνες αξιόπιστες πηγές στις περιοχές αυτές. Υλικό από αξιόπιστες, μη-ακαδημαϊκές πηγές, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί, ιδίως όταν εμφανίζεται σε σεβαστές mainstream δημοσιεύσεις. Άλλες αξιόπιστες πηγές περιλαμβάνουν πανεπιστημιακού επιπέδου εγχειρίδια, βιβλία που έχουν εκδοθεί από σεβαστούς εκδοτικούς οίκους, περιοδικά, επιστημονικά περιοδικά, κύριες εφημερίδες. Ηλεκτρονικά μέσα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν, με την επιφύλαξη των ίδιων κριτηρίων.

Blog εφημερίδων και περιοδικών

Αρκετές εφημερίδες, περιοδικά, και άλλες ειδησεογραφικές οργανώσεις φιλοξενούν στήλες στις ιστοσελίδες τους που τις ονομάζουν blogs. Αυτές μπορεί να είναι αποδεκτές ως πηγές, αν οι συγγραφείς είναι επαγγελματίες, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή γιατί το blog μπορεί να μην υπόκειται στην κανονική διαδικασία ελέγχου του ειδησεογραφικού οργανισμού. Όταν ο ειδησεογραφικός οργανισμός ​​δημοσιεύει ένα άρθρο άποψης σε ένα blog, να αποδίδετε τη δήλωση στον συντάκτη (π.χ. "η Μαρία Παπαδοπούλου έγραψε..."). Ποτέ μην χρησιμοποιείτε άρθρα blog που δημοσιεύονται από τους αναγνώστες ως πηγές. Για τα blogs που δεν είναι αξιόπιστες πηγές, δείτε Βικιπαίδεια:Αξιόπιστες_πηγές#Αυτοδημοσιευμένες πηγές (δικτυακές και έντυπες).

Προσβασιμότητα

Πρόσβαση στις πηγές

Κάποιες αξιόπιστες πηγές μπορεί να μην είναι εύκολα διαθέσιμες. Για παράδειγμα μια διαδικτυακή πηγή μπορεί να απαιτεί πληρωμή, ή μια έντυπη πηγή μπορεί να είναι διαθέσιμη μόνο σε πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες ή άλλους μη διαδικτυακούς τόπους. Μην απορρίπτετε πηγές απλά επειδή είναι δύσκολο ή ακριβό για να έχετε πρόσβαση. Αν έχετε πρόβλημα στο να έχετε πρόσβαση σε μια πηγή, άλλοι μπορεί να μπορούν να το κάνουν για λογαριασμό σας (δείτε το Βικιπαίδεια:Βιβλιοθήκη/Βρείτε.

Μη ελληνικές πηγές

Παραπομπή προς μη ελληνικές πηγές

Παραπομπές προς μη ελληνικές πηγές επιτρέπονται. Ωστόσο, επειδή αυτή είναι η ελληνόγλωσση Βικιπαίδεια, πηγές στην ελληνική γλώσσα πρέπει να προτιμούνται από τις ξενόγλωσσες πηγές, όποτε είναι διαθέσιμες ελληνικές πηγές ίσης ποιότητας και σχετικότητας. Όπως και με τις πηγές στα ελληνικά, αν δημιουργηθεί ζήτημα σχετικά με μια παραπομπή προς μια μη ελληνική πηγή, οι συντάκτες μπορεί να ζητήσουν να παραχωρηθεί ένα παράθεμα σχετικών αποσπασμάτων από την αρχική πηγή, είτε εντός του κειμένου, σε μια υποσημείωση, ή στην σελίδα συζήτησης του λήμματος.

Παράθεση μη ελληνικών πηγών

Όταν παραθέτετε μια μη ελληνική πηγή (είτε στο κυρίως κείμενο είτε σε υποσημείωση), μια μετάφραση στα Ελληνικά θα πρέπει να συνοδεύει το παράθεμα. Μεταφράσεις δημοσιευμένες από αξιόπιστες πηγές προτιμούνται έναντι μεταφράσεων από Βικιπαιδιστές, αλλά μεταφράσεις από Βικιπαιδιστές προτιμούνται έναντι μηχανικών μεταφράσεων. Όταν χρησιμοποιείτε μηχανική μετάφραση πηγαίου υλικού, οι συντάκτες θα πρέπει να βεβαιώνουν εντός λογικών πλαισίων ότι η μετάφραση είναι ακριβής και η πηγή κατάλληλη. Οι συντάκτες δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν μηχανικές μεταφράσεις μη ελληνικών πηγών σε αμφιλεγόμενα λήμματα ή βιογραφίες ζώντων προσώπων. Αν χρειάζεται, ζητήστε την από ένα συντάκτη που μπορεί να μεταφράσει για εσάς.

Σε λήμματα, το πρωτότυπο κείμενο συνήθως περιλαμβάνεται όταν το μεταφρασμένο κείμενο έχει μεταφραστεί από Βικιπαιδιστές, και ο μεταφραστής συντάκτης δεν αναφέρεται. Όταν παραθέτετε οποιοδήποτε υλικό, είτε Ελληνικό είτε σε άλλη γλώσσα, να προσέχετε να μην παραβιάζετε πνευματικά δικαιώματα.

Άλλα ζητήματα

Η επαληθευσιμότητα δεν εγγυάται την ένταξη

Αν και η πληροφορία θα πρέπει να είναι επαληθεύσιμη για να συμπεριληφθεί σε ένα λήμμα, αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι επαληθεύσιμες πληροφορίες θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σε ένα λήμμα. Η συναίνεση μπορεί να ορίσει ότι μια συγκεκριμένη πληροφορία δεν βελτιώνει ένα λήμμα, και ότι θα πρέπει να παραληφθεί ή να παρουσιαστεί εναλλακτικά σε άλλο λήμμα. Η ευθύνη για την επίτευξη συναίνεσης για την ένταξη είναι σε εκείνους που επιδιώκουν να συμπεριλάβουν το αμφισβητούμενο περιεχόμενο.

Σήμανση μιας φράσης, ενότητας, ή λήμματος

Αν θέλετε να ζητήσετε μια πηγή για μια μη υποστηριζόμενη δήλωση, μπορείτε να επισημάνετε μια πρόταση με το πρότυπο {{παραπομπή}}. Υπάρχουν και άλλα πρότυπα εδώ για σήμανση ενοτήτων ή ολόκληρων λημμάτων. Μπορείτε επίσης να αφήσετε ένα σχετικό σημείωμα στη σελίδα συζήτησης ζητώντας για μια πηγή, ή να μετακινήσετε το υλικό στη σελίδα συζήτησης και να ζητήσετε για μια πηγή εκεί. Υλικό που αποτυγχάνει στον έλεγχο μπορεί να αφαιρεθεί. Όταν χρησιμοποιείτε πρότυπα για να επισημάνετε υλικό, είναι χρήσιμο σε άλλους συντάκτες, αν μπορείτε να εξηγήσετε το σκεπτικό σας στο πρότυπο, σύνοψη επεξεργασίας, ή στη σελίδα συζήτησης. Προσέξτε ιδιαίτερα με το υλικό σχετικά με ζωντανούς ανθρώπους. Αμφιλεγόμενο υλικό για ανθρώπους που ζουν που δεν έχει πηγές ή έχει φτωχές πηγές θα πρέπει να απομακρύνεται αμέσως, χωρίς να επισημανθεί ή μετακινηθεί στη σελίδα συζήτησης.

Επαληθευσιμότητα και άλλες αρχές

Πνευματικά δικαιώματα και λογοκλοπή

Δείτε επίσης: Βικιπαίδεια:Πνευματικά δικαιώματα

Προσέξτε ώστε να αποφύγετε την λογοκλοπή και παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων όταν χρησιμοποιείτε πηγές. Συνοψίστε το πηγαίο υλικό με δικά σας λόγια όσο περισσότερο δυνατό. Όταν παραθέτετε ή παραφράζετε μια πηγή χρησιμοποιήσετε μια ενσωματωμένη παραπομπή και αποδίδετε το κείμενο ανάλογα με την περίπτωση.

Υλικό που παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα τρίτων δεν θα πρέπει να αναφέρεται. Η σύνδεση με δικτυακούς τόπους που εμφανίζουν έργα με πνευματικά δικαιώματα είναι αποδεκτή εφόσον η ιστοσελίδα έχει άδεια για το έργο, ή χρησιμοποιεί το έργο με τρόπο συμβατό με την εύλογη χρήση. Εν γνώσει καθοδήγηση άλλων σε υλικό που παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα μπορεί να θεωρηθεί διευκόλυνση παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων. Εάν υπάρχει λόγος να πιστεύετε ότι μια πηγή παραβιάζει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, μην παραπέμπετε σε αυτή. Αυτό είναι ιδιαίτερα σχετικό όταν συνδέετε σε δικτυακούς τόπους όπως το YouTube, όπου δέουσα προσοχή θα πρέπει να λαμβάνεται για να αποφευχθεί η σύνδεση με υλικό που παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα.

Ουδετερότητα

Δείτε επίσης: Βικιπαίδεια:Ουδετερότητα

Ακόμα και όταν οι πληροφορίες αναφέρονται σε αξιόπιστες πηγές, πρέπει να παρουσιάζονται σύμφωνα με την πολιτική ουδέτερης οπτικής γωνίας (NPOV). Όλα τα λήμματα πρέπει να τηρούν ουδέτερη οπτική γωνία, να αντιπροσωπεύουν δίκαια όλες τις πλειοψηφικές και σημαντικές μειοψηφικές απόψεις που δημοσιεύονται από αξιόπιστες πηγές, σε αναλογία προς την αποδοχή της κάθε άποψης. Ιδιαίτερα μειοψηφικές απόψεις δεν χρειάζεται να περιλαμβάνονται, εκτός από λήμματα που είναι αφιερωμένα σε αυτές. Όταν υπάρχει διαφωνία μεταξύ των πηγών, χρησιμοποιήστε απόδοση εντός κειμένου: "ο Γιάννης Παπαδόπουλος υποστηρίζει ότι Χ, ενώ ο Γιώργος Ιωάννου ισχυρίζεται ότι Υ," ακολουθούμενη από μια ενσωματωμένη παραπομπή. Οι πηγές οι ίδιες δεν χρειάζεται να διατηρούν μια ουδέτερη άποψη· πράγματι πολλές αξιόπιστες πηγές, δεν είναι ουδέτερες. Η δουλειά μας ως συντάκτες είναι απλά να παρουσιάσουμε ό,τι λένε οι αξιόπιστες πηγές.

Εγκυκλοπαιδικότητα

Δείτε επίσης: Βικιπαίδεια:Εγκυκλοπαιδικότητα

Αν δεν μπορούν να βρεθούν αξιόπιστες τρίτες πηγές σχετικά με ένα θέμα, η Βικιπαίδεια δεν θα πρέπει να έχει ένα λήμμα σχετικά με αυτό.

Πρωτότυπη έρευνα

Δείτε επίσης: Βικιπαίδεια: Όχι πρωτότυπη έρευνα

Η πολιτική Όχι πρωτότυπη έρευνα είναι στενά συνδεδεμένη με την πολιτική Επαληθευσιμότητας. Μεταξύ των απαιτήσεων της είναι:

1. Όλο το υλικό σε άρθρα της Βικιπαίδειας πρέπει να αποδίδεται σε μια δημοσιευμένη αξιόπιστη πηγή. Αυτό σημαίνει ότι μια πηγή πρέπει να υπάρχει για αυτό, άσχετα αν αυτή αναφέρεται ή όχι στο λήμμα.
2. Οι πηγές πρέπει να υποστηρίζουν το υλικό σαφώς και ευθέως: εξαγωγή συμπερασμάτων από πολλαπλές πηγές που προωθεί ένα νέο συμπέρασμα απαγορεύεται από την πολιτική.
3. Βασίζετε τα λήμματα κυρίως σε αξιόπιστες δευτερογενείς πηγές. Ενώ οι πρωτογενείς πηγές είναι κατάλληλες σε ορισμένες περιπτώσεις, η στήριξη σε αυτές μπορεί να είναι προβληματική. Για περισσότερες πληροφορίες, ανατρέξτε στην ενότητα πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές της πολιτικής.

Δείτε επίσης

• Πώς συντάσσονται οι πηγές και οι παραπομπές.