Σχίσμα Ιππολύτου

Το σχίσμα του Ιππολύτου ήταν ένα ενδοεκκλησιαστικό σχίσμα το οποίο αναπτύχθηκε κατά τα μέσα του 3ου αιώνα στην τοπική εκκλησία της Ρώμης, με αφορμή το ζήτημα της μετάνοιας και της επιστροφής των πεπτωκότων στις τάξεις της Εκκλησίας. Προεξάρχων αυτού του κινήματος από τη γραμμή του επισκόπου Καλλίστου Ρώμης υπήρξε ο Ιππόλυτος, συνδιεκδικητής του επισκοπικού θρόνου της Ρώμης και υπέρμαχος της αυστηρότητας της εφαρμογής της «δια βίου μετανοίας» των «πεπτοκότων».

Τα αίτια

Η γραμμή της Εκκλησίας με το πέρασμα των αιώνων, καθώς επήλθε εξασθένηση των ενθουσιαστικών τάσεων, επέφερε μια τάση επιείκειας στο ζήτημα της μετάνοιας. Όμως στη Ρώμη, όπως και σε άλλες περιοχές, υπήρχαν στελέχη της εκκλησίας, τα οποία θεωρούσαν αυτή την επιείκια ως μια αλοίωση της Αποστολικής παράδοσης κατά των πεπτοκότων στην Εκκλησία. Έτσι ο Ζεφυρίνος Ρώμης εισήγαγε μια αρκετά επιεική πολιτική για τους πεπτωκότες ή τους αμαρτάνοντες, οι οποίοι για πρώτη φορά, μπορούσαν, να μην διάγουν δια βίου μετάνοια, εαν και εξέπεσαν σε σοβαρά - θανάσιμα αμαρτήματα. Ο Ιππόλυτος ήδη απο εκείνη την εποχή κατηγορούσε στη γραμματεία του το Ζεφυρίνο. Το κλίμα στη Ρώμη όμως δυναμιτιζόταν ακόμα περισσότερο απο τη έντονη διαμάχη Μοντανιστών και Μοναρχιανών. Οι Μοναρχιανοί σφοδροί πολέμιοι των μοντανιστών, είχαν αρκετά ευνοϊκή μεταχείριση απο την Εκκλησία της Ρώμης και συνενούσαν στη επιείκια, ενώ οι Μοντανιστές που κυριαρχούνταν απο ενθουσιαστικές τάσεις θεωρούσαν οποιαδήποτε έκπτωση απο την αυστηρή γραμμή, ανεπίτρεπτη. Έτσι όταν ο Κάλλιστος διαδέχθηκε το Ζεφυρίνο, οι αλληλοκατηγορίες των δύο ανδρών κυμάνθηκαν στην αιρετικότητα των απόψεων των δύο τάσεων. Η σύγκρουση αυτή όμως οξύνθηκε με το πέρασμα των ετών ειδικά όταν ο Κάλλιστος εισήγαγε μέτρα επιείκειας τα οποία για την εποχή ήταν πρωτόγνωρα.

Το σχίσμα

Ο Κάλλιστος σύμφωνα με τον Ιππόλυτο εισήγαγε μετριοπαθείς τάσεις «...οτι εαν αμαρτή, φασίν, ου λογίζεται αυτώ η αμαρτία...». Επίσης προέβαλλε την Παύλεια έκφραση «συ τις ει ο κρίνων αλλοτρίω» την οποία συνέδεε και με τη παραβολή των ζιζανίων. Η αλήθεια είναι οτι ο Κάλλιστος έφτασε να επιβάλλει μεγάλη επιείκια και στον κλήρο, σε σημείο μάλιστα ακόμα και αν κάποιος διέπραττε θανάσιμο αμάρτημα να μην αποβάλλεται απο το σώμα των κληρικών, ενώ επέτρεπε και τη διγαμία ή ακόμα τριγαμία του κλήρου. Αυτές οι ενέργειες του Καλλίστου πυροδότησαν ένταση ειδικά απο τους μοντανίζοντες Χριστιανούς, αλλά και αυτούς που ήσαν υπέρμαχοι της αυστηρότητας. Μάλιστα αφού ο Κάλλιστος δεν υποχώρησε έπαψαν να τον αναγνωρίζουν ως επίσκοπο και εξέλεξαν τον Ιππόλυτο στη θέση του το 220. Οι ακραίες για την εποχή καινοτομίες του Καλλίστου γρήγορα μαθεύτηκαν στη Βόρεια Αφρική, οπού οι μοντανιστικές ενθουσιαστικές αντιλήψεις ήταν πολύ ισχυρές, με αποτέλεσμα να προκληθεί και εκεί ένταση με επίθεση του Τερτυλλιανού σε βάρος του Καρθαγένης Αγριππίνου, που είχε εισάγει και αυτός επιεικέστερη γραμμή. Το σχίσμα του Ιππολύτου διατηρήθηκε ως το 235, μέχρι και την επισκοπή του Ποντιανού όταν και προβλήθηκε η ανάγκη ενότητας της εκκλησίας λόγω του διωγμού του Μαξιμίνου. Οι αντιλήψεις τελικά δεν εξαλήφθηκαν απο τις δύο πλευρές, ούτε προήλθε σύγκλιση απόψεων.

Βιβλιογραφία

• «Εκκλησιαστική ιστορία» Βλάσιος Φειδάς
  Εκδόσεις Διήγηση, Αθήνα, 2003

Πρόσθετη ανάγνωση

• History of the Christian Church, Volume II: Ante-Nicene Christianity. A.D. 100-325, Philip Schaff: Church Schisms: I. The Roman schism of Hippolytus (Αγγλικά).
• Καθολική εγκυκλοπαίδεια, λήμμα "St. Hippolytus of Rome" (Αγγλικά).