Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας

Ο Μιχαήλ Ζ΄ ο παραπινάκης (περ. 1050 – 1090) από τη Δυναστεία των Δουκών, ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας από το 1071 μέχρι το 1078. Όταν παραιτήθηκε έγινε μητροπολίτης Εφέσου.

Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας
ΜΙΧΑΗΛ ΕΝ ΧΩ ΠΙΣΤΟC ΒΑCΙΛΕΥC ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΔΟΥΚΑC
Αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Περίοδος	1071 - 1078
Προκάτοχος	Ρωμανός Δ΄ Διογένης
Διάδοχος	Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης
Γέννηση	1050
Θάνατος	1090
Σύζυγος	Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι
Επίγονοι	Κωνσταντίνος πορφυρογέννητος
Οίκος	των Δουκών
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Η ενθρόνιση

Ήταν πρωτότοκος γιος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ι΄ Δούκα (1059-1067) και της Ευδοκίας Μακρεμβολίτισσας. Νήπιο σχεδόν στέφθηκε συμβασιλέας από τον πατέρα του και μερικούς μήνες μετά, δεκαετής περίπου τον διαδέχθηκε, όταν εκείνος απεβίωσε τον Μάιο του 1067. Η Ευδοκία μετά από λίγο παντρεύτηκε το στρατηγό Ρωμανό Δ΄ Διογένη, οπότε τον Ιανουάριο του 1068 παρέδωσε τη βασιλική αρχή στον νέο της σύζυγο.

Το φθινόπωρο του 1071, όταν έγινε γνωστό ότι οι Τούρκοι αιχμαλώτισαν τον Αυτοκράτορα Ρωμανό Δ΄, οι φίλοι του Δούκα -πρωτοστατούντος του Καίσαρα Ιωάννη Δούκα- αναγόρευσαν αυτοκράτορα τον Μιχαήλ Ζ΄ και εξόρισαν την Ευδοκία στο μοναστήρι της Πιπερούς, που η ίδια είχε ιδρύσει στην Προποντίδα· εκεί δια της βίας εκάρη μοναχή. Στο μεταξύ ο Ρωμανός Δ΄, που είχε ελευθερωθεί από τον Σουλτάνο Άλπ Αρσλάν, επέστρεφε στην Κωνσταντινούπολη. Τότε ο Μιχαήλ Ζ΄, που θορυβήθηκε, εξαπέστειλε στρατεύματα, τα οποία συνέλαβαν τον Ρωμανό Δ΄ και τον τύφλωσαν.

Πρώτες αποφάσεις

Ο Μιχαήλ Ζ΄, αναλαμβάνοντας την Αρχή, προσέλαβε ως λογοθέτη των δρόμων τον ευνούχο Νικηφόρο (Νικηφορίτζη), ο οποίος απομάκρυνε από τα ανάκτορα όλους τους συγγενείς και φίλους του Αυτοκράτορα. Είχε καταστεί πανίσχυρος κυβερνήτης με αδικίες και καταχρήσεις. Έφθασε να πουλά στο λαό τον σίτο ενός μεδίμνου, ελλιπή «παρά πινακίω», εξ ου και το προσωνύμιο του Μιχαήλ Ζ΄ «ο παραπινάκης».

Σημαντικά προβλήματα στη θητεία του

Στη σιτοδεία και τον λιμό που ενέσκηψαν, ήρθε να προστεθεί και η επιδρομή των Τούρκων, που θεώρησαν άκυρες τις συνομολογηθείσες συμφωνίες με τον Ρωμανό Δ΄ και, αφού εισέβαλλαν στη Μικρά Ασία, κατέλαβαν τις εκεί περιοχές. Τον ίδιο καιρό συνέβη και η ανταρσία του Φράγκου Ουρσελίου, η επανάσταση της Βουλγαρίας, η επιδρομή των Χρωβατών (Κροατών) στην Ιλλυρία και των Νορμανδών στην κάτω Ιταλία, οι οποίοι στη συνέχεια στράφηκαν στα Αλβανικά παράλια. Εναντίον αυτών εστάλη ο στρατηγός Δαμιανός Δαλασσηνός, ο οποίος ηττήθηκε κατά κράτος από τους Βουλγάρους και τους συμμάχους τους Σέρβους. Αποσταλείς στη συνέχεια ο στρατηγός Νικηφόρος Βρυέννιος, κατόρθωσε να καθυποτάξει τους Βουλγάρους και να εκδιώξει τους Χρωβάτες, τους Σέρβους και τους Νορμανδούς, ειρηνεύοντας τις περιοχές εκείνες. Νέες όμως θύελλες εξερράγησαν.

Ο στρατηγός Νέστωρ στη Δρίστρια (σημερ. Σιλίστρια) της Βουλγαρίας, δυσαρεστηθείς για την αργοπορία της μισθοδοσίας του και του στρατού του, απαίτησε τη καθαίρεση του Νικηφορίτζη. Όταν ο Μιχαήλ Ζ΄ αρνήθηκε, ο Νέστωρ στασίασε, προσλαμβάνοντας για συμμάχους του τους Πατσινάκες ή Πετσενέγκες και έφθασε στα προάστια της Κωνσταντινούπολης, όπου οι κάτοικοι πέθαιναν σωρηδόν από τον λοιμό, μένοντας άταφοι.

Εγκατάλειψη του θρόνου

Μπροστά σε αυτές τις συμφορές ο Μιχαήλ Ζ΄ παρέμεινε ανάλγητος και προχώρησε στην καθαίρεση του δαφνοστεφή στρατηγού Νικηφόρου Βρυέννιου και του στρατηγού Βασιλάκιου. Τότε ο Βρυέννιος στασίασε και αναγορεύθηκε «αυτοκράτορας πασών των επαρχιών από Δυρραχίου μέχρι Αδριανουπόλεως» και αυτής της Κωνσταντινουπόλεως. Επίσης στασίασε και ο στρατηγός Νικηφόρος Βοτανειάτης από τη Μικρά Ασία, που έφθασε στη Χαλκηδόνα και στη Χρυσόπολη κυριεύοντας τα στενά του Βοσπόρου. Τότε εξερράγη λαϊκή εξέγερση: πρόκριτοι και λαός πήραν τα όπλα την Κυριακή του Λαζάρου 1078, επιτέθηκαν στη Φρουρά των ανακτόρων, αιχμαλώτισαν τον Μιχαήλ Ζ΄ και τελικά εξανάγκασαν αυτόν και την αυτοκράτειρα Μαρία να καρούν μοναχοί. Τη μεθεπομένη εισήλθε στη πόλη επευφημούμενος ο νέος Αυτοκράτορας Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης.

Μετά από κάποιο χρόνο ο Μιχαήλ Ζ΄ προεχειρίσθη μητροπολίτης Εφέσου, αλλά μεταμεληθείς επέστρεψε στη μονή Στουδίου, κατ' άλλους στη Μονή του Μανουήλ (1071 -1078), όπου παρέμεινε μέχρι το θάνατό του. Ο Μιχαήλ Ζ΄ από το γάμο του με τη Μαρία απέκτησε ένα γιο, τον πορφυρογέννητο Κωνσταντίνο, τον οποίο σε μικρή ηλικία μνήστευσε με την κόρη του Νορμανδού ηγεμόνα της Κάτω Ιταλίας, Ροβέρτου Γισκάρδου, αλλά μετά ο αρραβώνας λύθηκε. Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός ανεβαίνοντας στο θρόνο το 1081, μνήστευσε τον Κωνσταντίνο με τη κόρη του,Άννα Κομνηνή. Από αυτό λαμβάνοντας αφορμή ο Ροβέρτος Γυισκάρδος επιχείρησε το 1081 την κατά της Ρωμανίας μεγάλη εκστρατεία των Νορμανδών.

Οικογένεια

Ο Μιχαήλ Ζ΄ νυμφεύτηκε τη Μάρθα (Μαρία) των Βαγρατιδών, κόρη του Βαγράτ Δ΄ της Γεωργίας. Επειδή η μητέρα της Μπορένα της Αλανίας, ήταν αδελφή του Ντουργκουλέλ ηγεμόνα των Αλανών, οι πηγές την αναφέρουν ως "Μαρία η Αλανή". Είχε τέκνο:

• Κωνσταντίνος ο πορφυρογέννητος 1074-π. 1095.

Νομίσματα

Χρυσό ιστάμενο του Μιχαήλ Ζ΄Δούκα

Κατά την περίοδο της βασιλείας του κυκλοφόρησαν ιστάμενα και τεταρτηρά από χρυσό ή ήλεκτρο, αργυρά ολόκληρα ή στα 2/3 ή στο 1/3 του μιλιαρησίου και χάλκινες φόλλεις. Τα μη καθαρά χρυσά φανερώνουν την κατάπτωση της οικονομίας. Το ιστάμενον έχει την προτομή του γενειοφόρου Μιχαήλ Ζ΄ με στέμμα και λώρο, που κρατά το λάβαρο στο δεξί χέρι και σταυροφόρο σφαίρα στο αριστερό. Επιγραφή +ΜΙΧΑΗΛ ΒΑCIΛ[ΕΥC] Ο Δ[OYKAC].

Πηγές

• «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου» τομ. 13ος, σελ. 680.

Προηγούμενος Ρωμανός Δ΄ Διογένης

Αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Επόμενος Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης