Αττικό ημερολόγιο

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώδεκα μήνες, όπως έχουμε και εμείς σήμερα, ενώ η χρονολόγηση των ετών γινόταν με βάση τις Ολυμπιάδες.

Έτη

Η αρχή του έτους ήταν μεταξύ της αλλαγής των εποχών χειμώνα-άνοιξης, εκτός από το Αττικό Ημερολόγιο, στο οποίο το έτος άρχιζε μετά το Θερινό Ηλιοστάσιο.

Ο πρώτος μήνας του πολιτικού έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο ο Ιανουάριος, είναι ο πέμπτος μήνας του χριστιανικού έτους, του καλούμενου ενιαυτού και ο ενδέκατος του ρωμαϊκού ημερολογίου. Ο Ιανουάριος αντιστοιχεί κατά το πρώτο ήμισυ με τον Ποσειδεώνα και κατά το έτερο με τον Γαμηλιώνα του αρχαίου ελληνικού αττικού ημερολογίου.

Μήνες του αττικού ημερολογίου

Κάθε μήνας ήταν αφιερωμένος σε έναν ή δύο από τους δώδεκα Ολύμπιους θεούς.

Ο μήνας των αρχαίων Ελλήνων αρχίζει κατά την εκάστοτε εμφάνιση της σελήνης στον ουρανό, που αποκαλείται Νέα Σελήνη. Π.Χ ο μήνας Γαμηλιών το 2015, αρχίζει την 21η Ιανουαρίου και λήγει την 19η Φεβρουαρίου. Ο Ανθεστηριών αρχίζει την 20η Φεβρουαρίου και τελειώνει την 19η Μαρτίου, κοκ.

Το νέον έτος για τους αρχαίους Αθηναίους αρχίζει την 1η Εκατομβαιώνος που πάντοτε πρέπει να πέσει μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Γι' αυτό κάθε δύο ή τρία χρόνια προστίθετο ο μήνας Β' Ποσειδεών.

Η ημέρα για τους αρχαίους Έλληνες αρχίζει κατά την δύση του ηλίου κι όχι όπως σήμερα τα μεσάνυχτα.

Ο πλέον τιμημένος θεός ήταν ο Απόλλωνας (πέντε από τους δώδεκα μήνες αφιερωμένοι σε αυτόν) και ακολουθούσε η αδελφή του Άρτεμις (με τρεις μήνες - επτά και οι δύο μαζί).

Ο Δίας είχε δύο μήνες, τον ένα μαζί με την Ήρα, ενώ από έναν είχαν οι Ποσειδών, Διόνυσος και Αθηνά.

Ο Β' Ποσειδεών ή εμβόλιμος, δεν εμφανιζόταν κάθε χρόνο, αλλά κάθε δυο ή τρία χρόνια , ώστε ο μηνάς Εκατομβαιών να αρχίζει πάντα μετά το Θερινό Ηλιοστάσιο.

Οι δώδεκα μήνες και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς με παράδειγμα το έτος 2015, καθώς και ο θεός στον οποίο είναι αφιερωμένοι αναφέρονται παρακάτω:

Εκατομβαιών	(29 ημέρες)	16 Ιουλίου 2015 - 14 Αυγούστου 2015	Απόλλων
Μεταγειτνιών	(29 ημέρες)	15 Αυγούστου 2015 - 12 Σεπτεμβρίου 2015	Απόλλων
Βοηδρομιών	(30 ημέρες)	13 Σεπτεμβρίου 2015 - 12 Οκτωβρίου 2015	Απόλλων
Πυανεψιών	(28 ημέρες)	13 Οκτωβρίου 2015 - 11 Νοεμβρίου 2015	Απόλλων
Μαιμακτηριών	(29 ημέρες)	12 Νοεμβρίου 2015 - 10 Δεκεμβρίου 2015	Δίας
Ποσειδεών	(29 ημέρες)	11 Δεκεμβρίου 2015 - 09 Ιανουαρίου 2015	Ποσειδών
Γαμηλιών	(28 ημέρες)	21 Ιανουαρίου 2015 - 18 Φεβρουαρίου 2015	Δίας και Ήρα
Ανθεστηριών	(30 ημέρες)	19 Φεβρουαρίου 2015 - 19 Μαρτίου 2015	Διόνυσος
Ελαφηβολιών	(29 ημέρες)	20 Μαρτίου 2015 - 18 Απριλίου 2015	Άρτεμις
Μουνιχιών	(29 ημέρες)	19 Απριλίου 2015 - 17 Μαΐου 2015	Άρτεμις
Θαργηλιών	(29 ημέρες)	18 Μαΐου 2015 - 16 Ιουνίου 2015	Άρτεμις και Απόλλων
Σκιροφοριών	(30 ημέρες)	17 Ιουνίου 2015 - 15 Ιουλίου 2015	Αθηνά

Υπενθυμίζω ότι οι ημερομηνίες είναι μόνο για το έτος 2015. Οι ημερομηνίες αλλάζουν αναλόγως της Νέας Σελήνης.

Πηγή σεληνιακού μηνός 2015 : http://www.calendar-12.com/moon_calendar/2015/january

Κάθε μήνας είχε είτε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) είτε 29 ή 28 ημέρες (κοίλος μήνας) και χωριζόταν σε τρία δεκαήμερα.

Δεκάδες

Αντί για εβδομάδες, οι μήνες διαιρούνταν σε τρεις δεκάδες, τις οποίες ονόμαζαν:

• την πρώτη δεκάδα «ισταμένου», «αύξοντος» ή «αρχομένου»,
• την δεύτερη δεκάδα «μηνός μεσούντος», και
• την τρίτη δεκάδα «φθίνοντος» ή «απιόνος μηνός».

Ημέρες

Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν «νουμηνία»και ήταν αφιερωμένη στον Απόλλωνα. Συμπίπτει με την πρώτη όψη της Νέας Ημισελήνου, την πρώτη εμφανισή της δηλαδή στον ουρανό, όπως ρητά αναφέρει ο Ησίοδος. Κάθε 2-3 χρόνια προστίθετο ένας εμβόλιμος μήνας, ο Ποσειδεών, ώστε η πρώτη ημέρα κάθε μήνα να συμπίπτει πάντοτε με την εμφάνιση της Σελήνης στον ουρανό. Αυτή καλούνταν Νέα Σελήνη.

Τις υπόλοιπες ημέρες τις ονόμαζαν ως εξής:

• Τις δέκα ημέρες της πρώτης δεκάδας τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. ισταμένου ή αρχομένου
• Τις επόμενες δέκα ημέρες τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. μεσούντος ή επί δεκάδι
• την δέκατη μέρα της δεύτερης δεκάδας την ονόμαζαν «εικάδα», δηλαδή εικοστή του μηνός
• Τις τελευταίες δέκα ή εννέα ημέρες του μήνα τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. επί εικάδη. Επίσης τις μέρες της τρίτης δεκάδας τις μετρούσαν και αντίθετα, δηλαδή την 21η του μηνός την έλεγαν και δεκάτη ή ενάτη φθίνοντος ή απιόντος, κλπ. ανάλογα αν ο μήνας ήτα πλήρης (30 ημέρες) ή κοίλος (28 ημέρες).
• Την τελευταία μέρα του μήνα την έλεγαν «ένη» ή «νέα», δηλαδή παλαιά ή νέα, επειδή ήταν το όριο του παλαιού με τον νέο μήνα.

Ιστορικά στοιχεία

Το αττικό ημερολόγιο πήρε την τελική του μορφή το 430 π.Χ. από τον Μέτωνα, γεωμέτρη, αρχιτέκτονα και αστρονόμο, ο οποίος όρισε τους πλήρεις και κοίλους μήνες, καθώς και τα έτη στα οποία θα προστίθετο ο μήνας Ποσειδεών.

Αργότερα, το ημερολόγιο του Μέτωνα διορθώθηκε από τον Κάλιππο και τον Ίππαρχο.

Πηγές

• Γεώργιος Δροσίνης, επιμ. (1922). Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος, Τόμος 1. σελίδες 15–16. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2011. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• http://www.astrologicon.org/etisio-eortologion/