Πραξικόπημα του 1974 στην Κύπρο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αναίρεση έκδοσης 7046964 από τον 2A02:587:803F:BE00:D968:8387:71D7:CA3E (Συζήτηση)
Ετικέτα: Αναίρεση
Bανδαλισμοί από την δουλοπρεπή μαριονέτα του Τζερόνυμο.
Ετικέτα: μεγάλη αφαίρεση
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
{{Πλήρως αμφισβητούμενο}}
{{Πληροφορίες στρατιωτικής σύγκρουσης
{{Πληροφορίες στρατιωτικής σύγκρουσης
|τίτλος=Πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου
| τίτλος = Πραξικόπημα του 1974 στην Κύπρο
|έναρξη=|τερματισμός=| ημερομηνία = 1974
|ημερομηνία=[[15 Ιουλίου]] [[1974]]
|τόπος=[[Κύπρος]]
| τόπος = [[Κύπρος]]
|πλευρά1=[[Αρχείο:Blank1x1.svg|22px|link=]] [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνική Φρουρά]]
| πλευρά1 = [[Αρχείο:Blank1x1.svg|22px|link=]] [[ΕΟΚΑ Β΄]]
*Τμήματα της [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνικής Φρουράς]]
*[[ΕΛΔΥΚ]]
*[[ΕΟΚΑ Β΄]]
'''Υποστηριζόμενη από:'''<br>[[Αρχείο:Flag_of_Greece_(1970-1975).svg|border|22px|link=Ελλάδα]] [[Χούντα των Συνταγματαρχών|Ελλάδα]]
'''Υποστηριζόμενη από:'''<br>[[Αρχείο:Flag_of_Greece_(1970-1975).svg|border|22px|link=Ελλάδα]] [[Χούντα των Συνταγματαρχών|Ελλάδα]]
|αρχηγός1=[[Νίκος Σαμψών|Νικόλαος Σαμψών]] <br />[[Δημήτριος Ιωαννίδης]]
| αρχηγός1 = [[Νίκος Σαμψών|Νικόλαος Σαμψών]]
|πλευρά2=[[Αρχείο:Flag_of_Cyprus_(1960-2006).svg|border|22px|link=Κύπρος]] [[Κυβέρνηση της Κύπρου]]
| πλευρά2 = [[Αρχείο:Flag_of_Cyprus_(1960-2006).svg|border|22px|link=Κύπρος]] [[Κυβέρνηση της Κύπρου]]
*Τμήματα της [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνικής Φρουράς]]
*[[Αστυνομία Κύπρου]]
| αρχηγός2 = [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος Γ΄]]
*[[Προεδρική Φρουρά]]
| πόλεμος = Μέρος του [[Κυπριακό (ζήτημα)|κυπριακού προβλήματος]]
*[[Εφεδρικό Σώμα της Αστυνομίας Κύπρου|Εφεδρικό Σώμα]]
| έκβαση = Επιτυχημένο πραξικόπημα
|αρχηγός2=[[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος Γ΄]]
*[[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο]]
|πόλεμος=Μέρος του [[Κυπριακό (ζήτημα)|κυπριακού προβλήματος]]
|έκβαση=*Επιτυχημένο πραξικόπημα
**Ανατροπή του [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακαρίου Γ΄]]
**Εγκαθίδρυση της [[Χούντα]]ς
**[[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο]] 5 ημέρες μετά
}}
}}
Το '''πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 στην Κύπρο''' είχε ως πλαίσιο το [[Κύπρος (νησί)|νησί της Κύπρου]] της δεκαετίας του 1970, μετά τις εντάσεις και συγκρούσεις που είχαν ξεσπάσει μεταξύ της ελληνικής και τουρκικής κοινότητας του νησιού έπειτα από την ανεξαρτησία του [[1960]], με τις δύο αυτές κοινότητες να είναι ήδη χωρισμένες από την φυσική παρουσία δυνάμεων του [[ΟΗΕ]]: την [[Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο|ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο]]. Η [[Ελλάδα]], κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της περιόδου της [[Δικτατορία των Συνταγματαρχών|Δικτατορίας των Συνταγματαρχών]], απέστειλε στρατιωτικές δυνάμεις να στρατοπεδεύσουν στο νησί, με τους [[Ελληνοκύπριοι|Ελληνοκύπριους]] και [[Τουρκοκύπριοι|Τουρκοκύπριους]] να προσχωρούν στη δημιουργία παραστρατιωτικών οργανώσεων για την προστασία των αντίστοιχων κοινοτήτων τους.
Το '''πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 στην Κύπρο''' πραγματοποιήθηκε από την [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνική Φρουρά]] της [[Κύπρος|Κύπρου]], την [[Ελληνική Δύναμη Κύπρου|ΕΛΔΥΚ]] και την [[ΕΟΚΑ Β΄]], κατ' εντολή της [[Χούντα των Συνταγματαρχών|Χούντας των Αθηνών]], με σκοπό την ανατροπή του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Αρχιεπίσκοπου Μακάριου Γ]]' και την επίτευξη της [[Ένωσις|ένωσης]] με την [[Ελλάδα]] <ref name=":6">{{cite journal|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0275720032000136642#.VQmrtNKUd8E|title=Nation, narrative and commemoration: political ritual in divided Cyprus|date=2003|journal=History and Anthropology|publisher=Routledge|issue=3|doi=10.1080/0275720032000136642|volume=14|pages=253-270|quote="[...] culminating in the 1974 coup aimed at the annexation of Cyprus to Greece"|last1=Papadakis|first1=Yiannis}}</ref><ref name=":7">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1QyXCTW_MCQC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|title=The Wiley-Blackwell Dictionary of Modern European History Since 1789|last2=Biddiss|first2=Michael|isbn=9781444390728|page=184|last1=Atkin|first1=Nicholas|last3=Tallett|first3=Frank}}</ref><ref name=":8">{{cite book|title=Journal of international law and practice, Volume 5|date=1996|publisher=Detroit College of Law at Michigan State University|pages=204}}</ref>.


Έτσι, στις [[15 Ιουλίου]] του [[1974]] εκδηλώθηκε στην [[Κύπρος|Κύπρο]] [[πραξικόπημα]] από ομάδα στρατιωτικών, μέρους της [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνοφρουράς]], (με υποστήριξη δυνάμεων και από κάποιους [[Ελληνοκύπριοι|Ελληνοκύπριους]] και [[Έλληνες]] παραστρατιωτικούς), εναντίον του [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ΄]]. Πέντε μέρες αργότερα η Τουρκία [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|εισέβαλε στην Κύπρο]] χρησιμοποιώντας το πραξικόπημα ως πρόφαση και έκτοτε κατέχει πέραν του 36% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας<ref>[http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/cyprus01_gr/cyprus01_gr?OpenDocument Ιστορική Αναδρομή Κυπριακού προβλήματος]</ref><ref>[http://www.moi.gov.cy/moi/PIO/PIO.nsf/All/1DB2E9EA6FB6612FC2256D7A003BF0CB?OpenDocument Η τουρκική εισβολή του 1974 και οι τραγικές της συνέπειες]</ref>.
Το πραξικόπημα πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο, σε μια ασταθή περίοδο της ιστορίας της. Η Κυπριακή Δημοκρατία είχε ιδρυθεί το 1960 και μετά τις [[Διακοινοτικές Ταραχές του 1963|διακοινοτικές συγκρούσεις του 1963]] οι Τουρκοκύπριοι μετακινήθηκαν σε θύλακες<ref name="country12">[http://countrystudies.us/cyprus/12.htm Eric Solsten, ed. ''Cyprus: A Country Study''], Library of Congress, Washington, DC, 1991.</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=xTL382g5sWwC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know|date=2011|publisher=Oxford University Press|isbn=9780199757169|pages=35-6|last1=Ker-Lindsay|first1=James}}</ref>, ενώ στο νησί δρούσαν παραστρατιωτικές οργανώσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων [[Εθνικισμός|Εθνικιστών]] και παραστρατιωτικών. Στο νησί προέδρευε ο [[Αρχιεπίσκοπος Μακάριος]] ο οποίος ήτανε σε σύγκρουση με την [[Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα (1967-1974)|Χούντα των Αθηνών]], ενώ αντιμετωπιζόταν με καχυποψία από τις ΗΠΑ. Στην Κύπρο επίσης, υπήρχαν Έλληνες στρατιωτικοί και στρατιώτες τόσο ως ξεχωριστή δύναμη (ΕΛΔΥΚ) όσο και εντός της Εθνικής Φρουράς.

Στις 15 Ιουλίου εκδηλώθηκε το πραξικόπημα στην Κύπρο, από την Εθνική Φρουρά. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος διέφυγε προς την [[Πάφος|Πάφο]], πρόεδρος τοποθετηκε ο [[Νίκος Σαμψών]] όπου ανακύρηξε την "Ελληνική Δημοκρατία της Κύπρου".<ref name=":9">''Strategic review, Volume 5'' (1977), United States Strategic Institute, [https://books.google.com/books?id=hCfcAAAAMAAJ&q=%22Hellenic+Republic+of+Cyprus%22&dq=%22Hellenic+Republic+of+Cyprus%22&hl=en&sa=X&ei=-L3VT_WBEMHKsgbL8rj3Ag&redir_esc=y p. 48].</ref><ref name=":10">Allcock, John B. ''Border and territorial disputes'' (1992), Longman Group, [https://books.google.com/books?id=6pztAAAAMAAJ&q=%22Hellenic+Republic+of+Cyprus%22&dq=%22Hellenic+Republic+of+Cyprus%22&hl=en&sa=X&ei=-L3VT_WBEMHKsgbL8rj3Ag&redir_esc=y p. 55].</ref> Ο Μακάριος μέσω [[Μάλτα|Μάλτας]] και [[Λονδίνο|Λονδίνου]] έφτασε στην [[Νέα Υόρκη]], όπου στις 19 Ιουλίου έλαβε μέρος στην σύσκεψη του [[Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ]], όπου καταγγειλε την Χούντα των Αθηνών για εισβολή. Στις 20 Ιουλίου, η Τουρκία επικαλούμενη το άρθρο 4 της συνθήκης Εγγυήσεων, εισέβαλε στην Κύπρο. Στις 23 Ιουλίου ο Νίκος Σαμψών προ της διαφαινόμενης κατάρρευσης παραιτήθηκε, όπως και το στρατιωτικό καθεστώς στην Ελλάδα. Όμως τα γεγονότα στην Κύπρο συνέχισαν να ξετυλίγονται και με μια δεύτερη επιχείρηση, τον [[Ατίλλα ΙΙ]], τον Αύγουστο του ιδίου έτους, η Τουρκία κατέλαβε το 36% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας και εκτόπισε 180 χιλιάδες Κύπριους (άλλες 20 χιλιάδες παρέμειναν εγκλωβισμένοι), ενώ συνολικά σκοτώθηκαν περίπου 3 χιλιάδες ελληνοκύπριοι.<ref>{{Cite web|url=http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2016.nsf/mfa08_en/mfa08_en?OpenDocument|title=Historical Review|last=|first=|date=|website=Υπουργείο Εξωτερικών Κύπρου|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref>

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο τον Δεκέμβρη του 1974. Έδωσε "κλάδο ελαίας" (απονομή χάριτος) στους πραξικοπηματίες και στα μέλη της [[ΕΟΚΑ Β΄|ΕΟΚΑ Β]]<ref>{{Cite web|url=http://archive.philenews.com/el-gr/arthra-apo-f-a-michailidis/85/153820/i-atimorisia-kai-o-klados-elaias|title=Η ατιμωρησία και ο κλάδος ελαίας|last=Μιχαηλίδης|first=Άριστος|date=16/7/2013|website=Ο Φιλελεύθερος|publisher=|accessdate=31/7/2017}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.rizospastis.gr/story.do?id=2435772|title=Τα πρακτικά μιας πολύ σημαντικής και ελάχιστα γνωστής σύσκεψης|last=|first=|date=8/8/2003|website=Ριζοσπάστης|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref>'- οι οποίοι υπολογίζονται γύρω στις πέντε χιλιάδες ενεργά μέλη<ref>Σπυρου Παπαγεωργιου «Απο την ΕΟΚΑ στην ΕΟΚΑ Β΄» 2009, Σελ. 13</ref> <ref>Σπύρου Παπαγεωργίου «Μακάριος διά Πυρός και Σιδήρου» 1976, Σελ. 157</ref>. Από το 1974 μέχρι σήμερα συνεχίζονται [[Συνομιλίες για επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος|συνομιλίες]] για ειρηνική και δίκαιη επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος.


Ο Μακάριος διασώθηκε και μεταφέρθηκε, μέσω [[Μάλτα]]ς και [[Λονδίνο]]υ στη [[Νέα Υόρκη]], όπου έλαβε μέρος στη σύσκεψη του [[Συμβούλιο Ασφαλείας|Συμβουλίου Ασφαλείας]] του [[ΟΗΕ]] (19 Ιουλίου) στην οποία και κατήγγειλε την [[Χούντα του Ιωαννίδη|Ελληνική χούντα]] για "εισβολή στην Κύπρο" ενώ απέφυγε να αναφερθεί στο σίγουρο ενδεχόμενο Τουρκικής εισβολής που πράγματι άρχισε λίγες ώρες μετά την ομιλία του Μακαρίου. Στις 17 Ιουλίου σε συνάντηση στο [[Λονδίνο]] με τον Πρωθυπουργό Γουίλσον (Πρακτικά Συνάντησης στο βιβλίο "Η Τραγική Αναμέτρηση και η Προδοσία της Κύπρου") είπε το ακόλουθο: "Ποια πρακτικά μέτρα μπορούν να παρθούν -από την Τουρκία- Είναι ενάντια στα Τουρκικά συμφέροντα να γίνει η Κύπρος μέρος της Ελλάδας".
== Ιστορικό πλαίσιο ==
== Ιστορικό πλαίσιο ==
Ο [[ψυχρός πόλεμος]] ήταν ακόμη σε εξέλιξη. Στην [[Ελλάδα]] η [[Χούντα του Ιωαννίδη]], διαδέχθηκε με πραξικοπηματικό τρόπο, τη [[Χούντα των Συνταγματαρχών]] η οποία κυβερνούσε την [[Ελλάδα]] από το 1967. Στις [[25 Νοεμβρίου]] του [[1973]], η [[Χούντα του Ιωαννίδη]], είχε ανακηρύξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον [[Φαίδων Γκιζίκης|Φαίδωνα Γκιζίκη]] και είχε επιβάλει τη [[κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου 1973|κυβέρνηση Α. Ανδρουτσόπουλου]]. Ο Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο [[Σπυρίδων Τετενές|Σπ. Τετενές]], παραιτήθηκε την [[1 Ιουλίου]] [[1974]], τον διαδέχθηκε ο [[Κωνσταντίνος Κυπραίος|Κ. Κυπραίος]]. Πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν ο [[Μπουλέντ Ετζεβίτ]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Τουράν Γκιουνές]] που τον αντικαθιστούσε ο τότε υπουργός Αμύνης [[Χασάν Ισίκ]]. Πρωθυπουργός της Αγγλίας ήταν ο [[Χάρολντ Ουίλσον]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Τζέιμς Κάλαχαν]]. Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο [[Ρίτσαρντ Νίξον]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Χένρυ Κίσινγκερ]] με βοηθό του τον υφυπουργό Εξωτερικών Tζόσεφ Σίσκο. Πρέσβης των [[ΗΠΑ]] στην Αθήνα ήταν ο [[Χένρυ Τάσκα]] και της Κύπρου ο Ν. Κρανιδιώτης, της δε Ελλάδας στην [[Άγκυρα]] ο Δ. Κοσμαδόπουλος και στη [[Λευκωσία]] ο Ευστ. Λαγάκος. Τέλος [[Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ|Γ.Γ. του ΟΗΕ]] ήταν ο [[Κουρτ Βαλντχάιμ]] ο οποίος ένα μήνα πριν, (2 Ιουνίου), κατά τη μετάβασή του από ΗΠΑ προς [[Βηρυτό]], στάθμευσε στην Αθήνα.


Την [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνοφρουρά της Κύπρου]] στελέχωναν και περίπου 650 Έλληνες αξιωματικοί εκτός της [[ΕΛΔΥΚ]]. Ο Μακάριος στα τέλη Ιουνίου αποφάσισε να έλθει σε μετωπική σύγκρουση με την [[Χούντα του Ιωαννίδη]] και να θέσει τη Κυπριακή Εθνική Φρουρα κάτω από τον έλεγχο του. Για αυτό το θέμα έστειλε επιστολή προς τον [[στρατηγός|στρατηγό]] [[Φαίδων Γκιζίκης|Φ. Γκιζίκη]] με ημερομηνία 2 Ιουλίου 1974 και που του επιδόθηκε από τον τότε πρέσβη της Κύπρου στην Ελλάδα δύο ημέρες μετά<ref name="Conspiracies"/>. Τότε παραιτήθηκε ο ''υπεύθυνος κυπριακών υποθέσεων'' Ι. Τζούνης<ref name="Conspiracies"/> και ο υπουργός εξωτερικών. Επίσης αντίγραφο αυτού του μηνύματος επιδόθηκε στον [[Κωνσταντίνος Καραμανλής|Κ. Καραμανλή]] στο [[Παρίσι]] καθώς και στον μέχρι πρότινος [[Κωνσταντίνος Β΄ της Ελλάδας|Βασιλέα Κωνσταντίνο]] στο [[Λονδίνο]]. Οι επιδόσεις αυτών είχαν γίνει ιδιοχείρως από τον τότε έμπιστο γραμματέα του Μακαρίου Χάρη Βωβίδη, (όπου μετέπειτα ανέλαβε γραμματεύς του Σπ. Κυπριανού), όπως ο ίδιος εκμυστηρεύτηκε αργότερα σε κυπριακή εφημερίδα<ref>Εφημερίδα Ελεύθερη Κύπρος φ.6-5-1979</ref>.
=== Κύπρος ===


Ο τότε εκδότης Σάββας Κωνσταντόπουλος μετέβη μία εβδομάδα πριν το πραξικόπημα στη Κύπρο υπό την έγκριση των Γκιζίκη και Ανδρουτσόπουλου, ο ίδιος ήταν προσωπικά γνώριμος με τον Μακάριο. Σύμφωνα με κάποιες πηγές ο Κωνσταντόπουλος πήγε στην Κύπρο, για να αλλάξει τη γνώμη της κυπριακής κυβέρνησης σχετικά με το θέμα των αποχωρήσεων, γιατί οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επιδεινώνονταν στις συνομιλίες που γίνονταν στην [[Οττάβα]], (στα πλαίσια της εκεί τότε Διάσκεψης του ΝΑΤΟ, όπου είχαν μια τελευταία συνάντηση οι Τετενές και Γκιουνές). Ο Κωνσταντόπουλος είπε να φύγουν μόνο οι Έλληνες αξιωματικοί που δεν υπακούν την κυβέρνηση Μακαρίου. Ο Μακάριος συμφώνησε και στην επόμενη συνάντηση παρέδωσε ένα κατάλογο 11 ονομάτων ανεπιθύμητων Ελλήνων αξιωματικών.<ref name="Ο Φάκελος της προδοσίας σ.44">Ο Φάκελος της προδοσίας σ.44</ref> Ωστόσο, συμφωνία αυτή δεν έγινε δεκτή από την [[Χούντα του Ιωαννίδη]] στις 13-7, ενώ σύμφωνα με κάποιες πηγές το πραξικόπημα είχε ήδη δρομολογηθεί.<ref name="Ο Φάκελος της προδοσίας σ.44"/>
==== Ίδρυση δικοινοτικού Κράτους και έλευση ΕΛΔΥΚ και ΤΟΥΡΔΥΚ ====
Η Κυπριακή Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1960 και σύμφωνα με το Σύνταγμα της, ήτανε δικοινοτικό κράτος. Το 1960 η Κύπρος είχε 573.566 κατοίκους, εκ των οποίων 441.656 Έλληνοκύπριοι (77%) και 104.942 (18,3%) Τουρκοκύπριοι και 26.968 (4,7%) λοιποί (Μαρωνίτες, Αρμένιοι).<ref name=":0">Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959-1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.468</ref>  Η [[Ελληνική Δύναμη Κύπρου]] (ΕΛΔΥΚ) εγκαταστάθηκε στην Κύπρο στις 16 Αυγούστου του 1960 με 950 άνδρες και η [[ΤΟΥΡΔΥΚ]] με 650. Η ΕΛΔΥΚ εγκαταστάθηκε στο στρατόπεδό της, έξω από τη Λευκωσία στο δρόμο προς τον Γερόλακκο<ref>{{Cite web|url=http://www.army.gr/files/File/ISTORIA%20MAIN%20PAGE/istoriko_eldyk.pdf|title=Σύντομο Ιστορικό Της ΕΛΔΥΚ|last=|first=|date=|website=Γενικό Επιτελείο Στρατού|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref>


==Διοργανωτές ==
==== Διακοινοτικές Ταραχές και έλευση UNFICYP ====
Ο Ιωαννίδης έκανε σχέδια ανατροπής του Μακαρίου από την Άνοιξη του 1974 αλλά η τελική απόφαση του πάρθηκε στις 2 Ιουλίου όταν έγινε φανερό ότι ο Μακάριος θα μείωνε στο μισό τον αριθμό των στρατιωτών της Εθνικής Φρουράς (απόφαση της Κυπριακής κυβέρνησης τη 1η Ιουλίου) μέχρι τις 20 Ιουλίου. Για τον εθνικιστή Ταξίαρχο η απώλεια του στρατιωτικού ελέγχου της Κύπρου από την Ελλάδα ήταν αδιανόητη καθ΄ην στιγμή η Τουρκία άρχισε να εντείνει την πίεση στο Αιγαίο. Επίσης ο Ιωαννίδης ανησυχούσε ότι ο Μακάριος θα ηγείτο του αντιχουντικού αγώνα με βάση την Κύπρο.
Τον Νοέμβριο του 1963 ο Μακάριος κατέθεσε τα ''13 σημεία'' του για την τροποποίηση του Συντάγματος με σκοπό την άμβλυνση του δικοινοτικού χαρακτήρα του κράτους. Αυτό οδήγησε στις [[Διακοινοτικές Ταραχές του 1963|διακοινοτικές ταραχές του 1963]], οι οποίες οδήγησαν τους τουρκοκύπριους να μετακινηθούν εντός θυλάκων.<ref name=":0" /> Στις διακοινοτικές ταραχές δρούσαν παραστρατιωτικές Εθνικιστικές Οργανώσεις των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Πιο συγκεκριμένα, οι Ελληνοκύπριοι είχαν συγκροτήσει την ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωσις Κύπρου), πιο γνωστή ως «Οργάνωση Ακρίτας». Οι Τουρκοκύπριοι είχαν συγκροτήσει πριν από την ΕΟΚ την ΤΜΤ «Τurk Mukavemet Teskilati», δηλαδή [[Τουρκική Αντιστασιακή Οργάνωση]]. Η ΕΟΚ δημιουργήθηκε στο τέλος του 1961. Αρχηγός της ήταν ο υπουργός Εσωτερικών [[Πολύκαρπος Γιωρκάτζης]] και υπαρχηγός ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων [[Τάσσος Παπαδόπουλος]]. Ο «επιτελάρχης» ήταν ο βουλευτής του Πατριωτικού Μετώπου Νίκος Κόσης.<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.kathimerini.gr/862573/article/epikairothta/kosmos/diakoinotikes-sygkroyseis-sthn-kypro|title=Διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο|last=ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ|first=ΑΓΓΕΛΟΣ|date=5/6/2016|website=η Καθημερινή|publisher=|accessdate=31/5/2016}}</ref> Τους θύλακες τους συντηρούσε οικονομικά και με στρατιωτικό εξοπλισμό η Τουρκία. <ref name=":1" />


==Σχέδιο επιχείρησης==
Ο ΟΗΕ στις 4 Μαρτίου 1964 αποφάσισε την σύσταση Ειρηνευτικής Δύναμης (UNFICYP) για την διατήρηση της ειρήνης στην Κύπρο. <ref name=":1" />
Σύμφωνα με το σχέδιο όπως αυτό είχε καταρτισθεί<ref name="ΤΟΤΕ">Ιστορική επιθεώρηση "ΤΟΤΕ": "Ιούλιος 1974", τεύχος 13 - Ιούνιος 2005</ref> προέβλεπε σε συγκεκριμένη ημερομηνία και ώρα, την ταχύτατη προσβολή του προεδρικού μεγάρου από δύο δυνάμεις τεθωρακισμένων, 600 συνολικά ανδρών, που θα έφθαναν και θα ενεργούσαν από δύο διαφορετικά σημεία αφού προηγουμένως είχαν εξουδετερώσει προσκείμενες στον Μακάριο δυνάμεις, όπως την προεδρική φρουρά και ένα ειδικό αστυνομικό σώμα. Αμέσως μετά την επιδιωκόμενη δολοφονία του Μακαρίου τούτο θα δηλωνόταν αμέσως δια παντός πρόσφορου επικοινωνιακού μέσου όπου και θα ξεκίναγε η διαδικασία της έκτακτης πολιτικής αντικατάστασής του, με επιβολή στρατιωτικού νόμου.


Κινήθηκαν δύο μηχανοκίνητες φάλαγγες με περίπου 40 άρματα και 20 οχήματα με αντίστοιχο στρατό για την επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού που ήταν η δολοφονία ενός ατόμου, του Προέδρου και ο κανονιοβολισμός του προεδρικού μεγάρου.
==== Δημιουργία της Εθνικής Φρουράς με Έλληνες Αξιωματικούς και μυστική έλευση Ελληνικής Μεραρχίας ====
Στις 25 Φεβρουαρίου 1964, αποφασίστηκε η δημιουργία της Εθνοφυλακής, ένα είδος εθελοντικής Εθνοφρουράς. Η βάση της δημιουργίας της ήταν τα «υπαρχηγεία» της «Οργάνωσης Ακρίτας». Σημαντική στην Εθνική Φρουρά ήτανε η «Βασική διαταγή υπ’ αριθ. 1» και προνοούσε δυαδική αρχηγία σε όλα τα επιτελεία της εθελοντικής Εθνοφρουράς: ένας Ελληνοκύπριος και ένας Ελλαδίτης αξιωματικός. Η εθελοντική συμμετοχή όμως δημιουργούσε προβηματα και ετσι, στις 13 Μαρτίου 1964, σε σύσκεψη στο καστρί υπό του πρωθυπουργου της Ελλάδας, Γεώργιου Παπανδρέου τίθεται ως επικεφαλής του ιδρυθέντος Ειδικού Μικτού Επιτελείου Κύπρου (ΕΜΕΚ), που στόχο είχε να «επιλαμβάνεται παντός στρατιωτικού ζητήματος διά την Κύπρον», ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας. Ταυτόχρονα, δημιουργήθηκε στην Κύπρο η Στρατιωτική Διοίκηση Κύπρου (ΣΔΙΚ), η οποία έπαιρνε εντολές από το ΕΜΕΚ, ενώ παράλληλα αποφασίστηκε και η μυστική αποστολή ελληνικής μεραρχίας που θωράκισε το νησί. Μέχρι τον Ιούνιο του 1964 δημιουργήθηκε η [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνική Φρουρά]].<ref name=":1" />


== Διεξαγωγή ==
==== Σχέδιο Άτσεστον (διπλή ένωση με ~10% στην Τουρκία) ====
{{multiple image|image1=Makarios III and Robert F. Wagner NYWTS cropped.jpg|width1=115|image2=Νικος Σαμψών.jpg|width2=180|footer= [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄]], ο ανατραπείς πρόεδρος (στα αριστερά), και [[Νίκος Σαμψών]] ο δικτάτορας (στα δεξιά).}}
Ο μεσολαβητής για το Κυπριακό, πρώην υπουργός Εξωτερικών, Ντιν Ατσεσον κατέθεσε σχέδιο (παρουσιαστήκανε δυο περίπου όμοιες εκδοχες) το 1965 που προέβλεπε την εγκατάσταση τουρκικής βάσης κατά κυριαρχία σε ευρεία εδαφική ζώνη στη χερσόνησο της Καρπασίας ίση με το 10%-11% του εδάφους του νησιού ως αντάλλαγμα για την ένωση του υπολοίπου της Κύπρου με την Ελλάδα. Για τους Τουρκοκύπριους που δεν θα μετέβαιναν στην τουρκική ζώνη προβλεπόταν εκτεταμένη αυτοδιοίκηση σε καντόνια εντός της ελληνικής ζώνης. Ηταν μια λύση που προσέγγιζε περισσότερο στην έννοια της διπλής ένωσης, της διανομής του νησιού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.Η λύση αυτή θεωρείτο ριζική και οριστική από την αμερικανική οπτική καθώς έθετε την Κύπρο υπό τον έλεγχο δύο κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και ταυτόχρονα εξάλειφε μια εστία διαμάχης μεταξύ συμμάχων στην ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία όμως, δεν δεχότανε εκμίσθωση, αλλά ζητούσε κυριαρχία. Ούτε ο Μακάριος αποδέκτηκε το σχέδιο και εγκαταλήφθηκε.<ref>{{Cite web|url=http://www.kathimerini.gr/870314/article/epikairothta/kosmos/to-sxedio-atseson-gia-to-kypriako|title=Το Σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό|last=ΡΙΖΑΣ|first=ΣΩΤΗΡΗΣ|date=7/8/2016|website=η Καθημερινή|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref>
Ο στρατηγός [[Γεώργιος Γρίβας]], σταλμένος το [[1954]] από την Κυβέρνηση των Αθηνών με στόχο να βάλει ένα τέρμα στην πολιτική αυτονομία της Κύπρου που επιθυμούσε ο Μακάριος και να διατηρήσει την Κύπρο υπό την πολιτική επιρροή της Ελλάδας, προχώρησε το [[1972]] στην ίδρυση της [[ΕΟΚΑ Β']]<ref>Οργάνωση η οποία θεωρείτο γενικά ως τρομοκρατική, ενώ στόχευε στη ενοποίηση του νησιού και ήταν κάθετη στις διαπραγματεύσεις μεταξύ ελληνικής και τουρκικής κοινότητας που υποστήριζαν ο ΟΗΕ, η στρατιωτική Χούντα των Αθηνών και η Τουρκία. Η ονομασία της προερχόταν από την [[Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|ΕΟΚΑ]], η οποία είχε διαλυθεί το 1959.</ref> και, αν και μοιραζόταν και αυτός την ιδέα της Ένωσης, ωστόσο, ήταν κάθετα αντίθετος με την παρέμβαση της Αθήνας στις εσωτερικές κυπριακές υποθέσεις. Ο θάνατός του, στις [[27 Ιανουαρίου]] [[1974]], άφησε το πεδίο ελεύθερο στους [[Δικτατορία των Συνταγματαρχών|Δικτάτορες των Αθηνών]] που ανέλαβαν τον έλεγχο της ΕΟΚΑ Β΄.


Στη διάρκεια του καλοκαιριού του [[1974]], ο αρχιεπίσκοπος [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος]], πρόεδρος της Δημοκρατίας που κάλυπτε ''de jure'' την συνολική έκταση του νησιού, απαίτησε την παραίτηση των Ελλήνων αξιωματικών που ήταν μέλη της [[Κυπριακή Εθνοφρουρά|Κυπριακής Εθνοφρουράς]]. Η Κυβέρνηση των Αθηνών ξεκίνησε τότε πραξικόπημα, το οποίο υποστήριζε η παραπάνω στρατιωτική ύλη και εξέδωσε ανακοίνωση στο ραδιόφωνο ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός, θαμμένος μέσα στα χαλάσματα του μεγάρου του, το οποίο είχε υποστεί βομβαρδισμό από ελληνικά άρματα μάχης.
==== Το καθεστώς της 21ης Απριλίου υπονομεύει τον Μακάριο, ίδρυση ΕΟΚΑ Β΄ ====
Το καθεστώς της 21ης Απριλίου επιθυμώντας την ένωση κινείτο προς την κατεύθυνση της υπονόμευσης του Μακαριακού καθεστώτος. Τον Νοέμβριο του 1967 ο Γρίβας επιχειρεί κατά του τουρκοκυπριακού χωριού Κοφίνου που προκάλεσε πιέσεις προς την Αθήνα και στην τελική απόσυρση των απεσταλμένων εκεί ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων. Την άνοιξη του 1968 ξεκινούν σειρά διακοινοτικών συνομιλιών με θέμα την εσωτερική δομή της Κυπριακής Δημοκρατίας που πλησίασαν τη συμφωνία.Την ίδια χρονιά επανεκλέγεται στο προεδρικό αξίωμα ο Μακάριος.


Η Τουρκία, αντιλαμβανόμενη ότι το συγκεκριμένο πραξικόπημα στόχευε, στην πραγματικότητα, στην ένωση της [[Ένωσις|Κύπρου με την Ελλάδα]] δια της βίας, [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|εισέβαλε στο βόρειο τμήμα του νησιού]] για να προστατέψει την [[Τουρκοκύπριοι|τουρκική μειονότητα]] καθώς και τα εθνικά της συμφέροντα. Οι ελληνικές δυνάμεις που ήσαν στρατοπεδευμένες στο νησί, ούσες πλήρως αιφνιδιασμένες, προτίμησαν να μην επέμβουν καθώς ήσαν βέβαιες για την ήττα τους. Η μεγάλη αυτή αποτυχία έθεσε τέλος στην περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα, ενώ ψύχρανε, σε μεγάλο βαθμό, τις διπλωματικές σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας.
Το 1970 σημειώνεται απόπειρα δολοφονίας κατά του Μακαρίου, του οποίου η πολιτική επιβραβεύεται στις βουλευτικές εκλογές του ίδιου έτους. Από το προηγούμενο έτος είχε αρχίσει να δρα στο νησί το ''Εθνικό Μέτωπο''. Το 1970 επίσης δολοφονείται ο [[Πολύκαρπος Γεωρκάτζης]] ο οποίος συνδέθηκε με την απόπειρα κατά του Μακαρίου.<ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959-1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.476-477</ref>


Στις [[17 Ιουλίου]], το [[ΝΑΤΟ]] απαίτησε την παραίτηση των Ελλήνων αξιωματικών και την επιστροφή του Μακάριου στην εξουσία. Ο τελευταίος, αποχώρησε από την αγγλική βάση στο [[Ακρωτήρι Κύπρου|Ακρωτήρι]], με προορισμό το [[Λονδίνο]], όπου προσπάθησε να λάβει βοήθεια από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το αίτημά του ήρθε την ίδια περίοδο με αυτό του Τούρκου Πρωθυπουργού [[Μπουλέντ Ετσεβίτ]], ο οποίος ζητούσε από τους Βρετανούς να ταχθούν με το μέρος της τουρκικής πλευράς<ref name="Invasion">[http://www.info-grece.com/encyclopedie/chypre-invasion-turque-1974,69M2O1.html L'invasion de Chypre à la suite de la tentative de coup d'État grecque].</ref>. Στις 18 του ιδίου μήνα, ο Τζόζεφ Σίσκο, Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ δέχτηκε τον Ετσεβίτ στην αμερικανική πρεσβεία της Τουρκίας, όπου και έμαθε την επιθυμία του τελευταίου να ανατρέψει τον [[Νίκος Σαμψών|Νίκο Σαμψών]], το νέο πρόεδρο ο οποίος είχε οριστεί ''de facto'' από την Αθήνα, ώστε να προστατέψει τους Τουρκοκύπριους του νησιού<ref name="Invasion"/>.
Ο Γρίβας επιστρέφει στην Κύπρο στις αρχές του φθινοπώρου 1971 και δημιουργεί την ΕΟΚΑ Β΄.


Το πραξικόπημα αυτό στέφθηκε από αποτυχία και ο Σαμψών δεν παρέμεινε στην εξουσία παρά μόνο για διάστημα εννέα ημερών από τις 15 ως τις 23 Ιουλίου<ref>{{en}} Histoire moderne de Chypre, Bill Mallinson.</ref>. Στις [[19 Ιουλίου]] [[1974]], ενώπιον του [[Συμβούλιο Ασφαλείας Ηνωμένων Εθνών|Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών]], ο Μακάριος κατηγόρησε την Ελλάδα ότι μεθόδευε στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο<ref>{{en}}{{pdf}} [http://www2.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/2nd_Symposium/Emili_Jungling_paper.pdf Étude sur la perception du coup d'état de 1974], menée par Emili Jüngling de l'[[Πανεπιστήμιο Κολωνίας|université de Cologne]] pour la [[London School of Economics|London School of Economics and Political Science]], 10 juin 2005.</ref>. Για την Τουρκική Κυβέρνηση, αυτή η θέση του Μακάριου νομιμοποιούσε την στρατιωτική της επέμβαση ώστε να προστατεύσει τον τουρκοκυπριακό πληθυσμό και τους Τούρκους υπήκοους, όπως προβλεπόταν από το [[Σύμφωνο Εγγυήσεως#Άρθρο 2|άρθρο 2]] του εγγυητικού συμφώνου, το οποίο είχε υπογραφεί το [[1960]].
Το 1972, εξελίχθηκε το "[[Εκκλησιαστικό πραξικόπημα 1972-1973 (Κύπρος)|εκκλησιαστικό πραξικόπημα]]". Τρεις Κύπριοι μητροπολίτες απαιτώντας από τον Μακάριο να παραιτηθεί από το κοσμικό του αξίωμα (του προέδρου της Δημοκρατίας) τον καθαίρεσαν από αρχιεπίσκοπο το 1972, αλλά τελικά υπερίσχυσε ο Μακάριος καθώς η μείζων Σύνοδος τους καθαίρεσε το 1973.


===15 Ιουλίου ===
Τον Οκτώβριο του 1973 γίνεται νέα δολοφονική απόπειρα κατά του Μακαρίου. Μετά το θάνατο του Γρίβα η ΕΟΚΑ Β΄ τελούσα υπό άμεση εξάρτηση από την χούντα των Αθηνών ασκεί δριμεία πολεμική σε βάρος του Μακαρίου.
Εκείνη την ώρα τίποτε δεν είχε εκδηλωθεί ακόμα στην Κύπρο. Ο Μακάριος με την συνοδεία του κατέρχονταν από τη θερινή κατοικία του, στο όρος [[Τρόοδος]], όπου είχε περάσει το Σαββατοκύριακο, και διερχόμενος κοντά από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιά που ήταν το κύριο στρατόπεδο της [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνοφρουράς]] και η βάση των [[Τεθωρακισμένα|τεθωρακισμένων]], κατευθύνθηκε στη [[Λευκωσία]], στο Προεδρικό Μέγαρο, στο οποίο και έφθασε περί τις 08:10.<ref name="ΤΟΤΕ"/>


Λίγο αργότερα στις 08:15 (τοπική ώρα εκδήλωσης του πραξικοπήματος), δύο ισχυρές [[φάλαγγα|φάλαγγες]] [[Άρμα μάχης|αρμάτων]] εξήλθαν στο οδικό δίκτυο, η μία από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιάς, που αποτελούταν από όλα τα άρματα της Κυπριακής Εθνοφρουράς, περίπου 35 ρωσικής προέλευσης τύπου [[Τ-34/76|Τ-34]], και με δύναμη 300 ανδρών, με κύριο σκοπό την εξουδετέρωση της Προεδρικής Φρουράς, (δύναμη 150 ανδρών), δίπλα στο Προεδρικό Μέγαρο και η δεύτερη φάλαγγα από το στρατόπεδο Καποτά (Παλλουριώτισσα) με κάποια λίγα άρματα βρετανικής προέλευσης τύπου ΜΗ και 20 οχήματα που μετέφεραν μονάδα ΛΟΚ (32 ΜΚ και ένα λόχο της 31 ΜΚ) περίπου 300 ανδρών με σκοπό την εξουδετέρωση του αστυνομικού [[ΕΟΚΑ Β'#.CE.9F.CE.B9 .CE.B5.CE.BC.CF.86.CF.8D.CE.BB.CE.B9.CE.B5.CF.82 .CF.83.CF.85.CF.81.CF.81.CE.AC.CE.BE.CE.B5.CE.B9.CF.82 .CE.BA.CE.B1.CE.B9 .CE.BF .CE.B8.CE.AC.CE.BD.CE.B1.CF.84.CE.BF.CF.82 .CF.84.CE.BF.CF.85 .CE.93.CF.81.CE.AF.CE.B2.CE.B1|Εφεδρικού Σώματος]] που έδρευε περίπου 1 χλμ. μακρύτερα του Προεδρικού Μεγάρου.<ref name="ΤΟΤΕ"/> Στη συνέχεια οι δύο φάλαγγες θα συνέκλιναν και περικυκλώνοντας θα πυρπολούσαν κανονιοβολώντας το Μέγαρο της Προεδρίας. Τελικά οι δυνάμεις που έλαβαν μέρος ήταν η 31η και η 33η μοίρες καταδρομών, η ύλη αρμάτων της 21ης επιλαρχίας μέσων αρμάτων και της 23ης επιλαρχίας αναγνώρισης , 2 τάγματα πεζικού από την [[Κερύνεια]] και 2 λόχοι της [[Ελληνική Δύναμη Κύπρου|ΕΛΔΥΚ]]. Διοικητής των αρμάτων της 21ης ήταν ο επίλαρχος Κορκόντζελος, της 23ης ο αντισυνταγματάρχης Λαμπρινός, ενώ των καταδρομών ο ταγματάρχης Δαμασκηνός.<ref name="Conspiracies">Κ. Παραλίκας: "Συνωμοσίες ΙΔΕΑ και ΑΣΠΙΔΑ 1944-1974" -Αθήναι 1982, σελ.212-213.</ref>.
Τον Ιούλιο του 1974 ο Μακάριος ζητάει την απόσυρση των Ελλήνων αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς, καθώς, συμφωνα με πληροφορίες που είχε, ανησυχούσε για τυχόν Πραξικόποιημα εναντίον του από στελέχη που ελέγχονται από το καθεστώς της Χούντας των Αθηνών<ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959-1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.478-481</ref>


Ο Μακάριος φθάνοντας στο γραφείο του περί τις 08:15 δέχθηκε μια σχολική αντιπροσωπεία από την [[Αίγυπτο]] που τον ανέμενε.<ref name="ΤΟΤΕ"/> Τη στιγμή της προσφώνησης εκ μέρους του συνοδού καθηγητή από χειρογράφου, ακούστηκαν υπόκωφοι κανονιοβολισμοί. Ο Μακάριος καθησυχάζοντας τον καθηγητή τον παρότρυνε να συνεχίσει. Όταν και πάλι ακούστηκαν δυνατότεροι οι κανονιοβολισμοί που προέρχονταν από το στρατόπεδο του [[ΕΟΚΑ Β'#.CE.9F.CE.B9 .CE.B5.CE.BC.CF.86.CF.8D.CE.BB.CE.B9.CE.B5.CF.82 .CF.83.CF.85.CF.81.CF.81.CE.AC.CE.BE.CE.B5.CE.B9.CF.82 .CE.BA.CE.B1.CE.B9 .CE.BF .CE.B8.CE.AC.CE.BD.CE.B1.CF.84.CE.BF.CF.82 .CF.84.CE.BF.CF.85 .CE.93.CF.81.CE.AF.CE.B2.CE.B1|Εφεδρικού Σώματος]], που υπερασπιζόταν ο ταγματάρχης Πανταζής και όλοι έδειχναν ανήσυχοι, ο Μακάριος επανέλαβε ατάραχος "συνέχισε παιδί μου". Τη στιγμή όμως εκείνη εισόρμησαν στην αίθουσα υποδοχής ο υπασπιστής του Μακαρίου με τον διοικητή της Προεδρικής Φρουράς, (ανεψιό του Μακαρίου) προειδοποιώντας τον για την επίθεση και παροτρύνοντάς τον να φύγει.
=== Οι Άλλες Χώρες το 1974 ===
Την Ελλάδα κυβερνούσε, από το 1967, το [[Χούντα των Συνταγματαρχών|καθεστώς 21ης Απριλίου]]. Κυρίαρχος της πολιτικής ζωής ήτανε ο Δημήτριος Ιωννίδης, ο οποίος κατάφερε να εκπαραθυρώσει τον Γεώργιο Παπαδόπουλο μετά την Εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973. Στις [[25 Νοεμβρίου]] του [[1973]], ανακυρήχθηκε Πρόεδρος ο [[Φαίδων Γκιζίκης|Στρατηγός Φαίδωνας Γκιζίκης]] πρωθυπουργός ο [[Κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου 1973|Αδαμάντιος. Ανδρουτσόπουλου]]. Ο Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο [[Σπυρίδων Τετενές|Σπ. Τετενές]], παραιτήθηκε την [[1 Ιουλίου]] [[1974]], τον διαδέχθηκε ο [[Κωνσταντίνος Κυπραίος|Κ. Κυπραίος]]. Ο Ιωαννίδης αυτοχρήσθηκε ως Ταξίαρχος και ανάλαβε παρασκηνιακά την διακυβέρνηση της χώρας (εξ ου και "''αόρατος δικτάτωρ''")<ref name="Ιστορικά2">Ε΄ Ιστορικά, ''21η Απριλίου, έργα, ημέρες, συνέπειες'', ένθετο της Ελευθεροτυπίας, Αθήνα 2001, τεύχος 79, σελ.24</ref>


Στα λίγα λεπτά που ακολούθησαν ο Μακάριος με πολιτική περιβολή και φέροντας τραγιάσκα οδηγείται από τους συνοδούς του στην πίσω έξοδο ασφαλείας του μεγάρου, που παραμένει αφύλακτη και μέσα από ένα ξεροπόταμο φθάνει σε δημόσιο δρόμο. Τα δε παιδιά κυριολεκτικά είχαν φυγαδευτεί από την κυρία είσοδο του κτιρίου.<ref name="ΤΟΤΕ"/><br />
Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο [[Ρίτσαρντ Νίξον]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Χένρυ Κίσινγκερ]] με βοηθό του τον υφυπουργό Εξωτερικών Tζόσεφ Σίσκο. Ο Νίξον βρησκόταν στην δύνη του σκανδάλου Watergate, και έτσι ο Χένρυ Κισινγκερ αναλάμβανε περισσότες πρωτοβουλίες. Πρέσβης των [[ΗΠΑ]] στην Αθήνα ήταν ο [[Χένρυ Τάσκα]].
Την κρίσιμη στιγμή εκείνη και ενώ πίσω του βάλλεται και πυρπολείται το προεδρικό μέγαρο, φθάνει απόσπασμα του Εφεδρικού που σπεύδει να προστατέψει τον Μακάριο. Τελικά αστυνομικό όχημα ακολουθώντας αγροτικούς δρόμους μεταφέρει τον Πρόεδρο με ασφάλεια σε ένα μοναστήρι, στο όρος [[Τρόοδος]]. Εκεί ο Πρόεδρος ακούει τον ραδιοφωνικό σταθμό της Λευκωσίας, που ήδη είχε περιέλθει στους πραξικοπηματίες, να επαναλαμβάνει το θάνατό του.


Στις 11:00 ο [[ταξίαρχος]] Γεωργίτσης ενημερώνει τον ομόβαθμό του Ιωαννίδη στον ειδικό θάλαμο επιχειρήσεων του τότε Πενταγώνου (στην Αθήνα), που παρακολουθεί την εξέλιξη μαζί με τους αρχηγούς των Όπλων<ref name="ΤΟΤΕ"/> ότι η επιχείρηση τελείωσε με επιτυχία. Μία ώρα αργότερα ενημερώνεται για τη διαφυγή του Μακάριου.
Στην Τουρκία Πρωθυπουργός ήταν ο [[Μπουλέντ Ετζεβίτ]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Τουράν Γκιουνές]] που τον αντικαθιστούσε ο τότε υπουργός Αμύνης [[Χασάν Ισίκ]].


Στις 13:00 ο Μακάριος ακολουθώντας άλλη διαδρομή κατήλθε από το Τρόοδος και φέροντας ράσα κατευθύνθηκε στην [[Πάφος|Πάφο]], όπου και εισερχόμενος στον εκεί καθεδρικό ναό, μέσα από ένα πλήθος που παραληρούσε βλέποντάς τον, με γεμάτη πάθος φωνή αναγγέλλει προ του μικροφώνου του εκεί ραδιοφωνικού σταθμού<ref name="ΤΟΤΕ"/>:
Στην Αγγλία Πρωθυπουργός ήταν ο [[Χάρολντ Ουίλσον]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Τζέιμς Κάλαχαν]].


{{απόσπασμα|Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν...}}
Τέλος [[Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ|Γ.Γ. του ΟΗΕ]] ήταν ο [[Κουρτ Βαλντχάιμ]] ο οποίος ένα μήνα πριν, 2 Ιουνίου, κατά τη μετάβασή του από ΗΠΑ προς [[Βηρυτό]], στάθμευσε στην Αθήνα.


Το μήνυμα αυτό αν και δεν ακούγονταν δυνατά λόγω της περιορισμένης εμβέλειας του ραδιοφωνικού σταθμού, έγινε αμέσως γνωστό από τον ραδιοφωνικό σταθμό του [[Τελ Αβίβ]] που το είχε λάβει και με τον ισχυρό πομπό του άρχισε ν΄ αναμεταδίδει προς όλο τον κόσμο το φορτισμένο εκείνο μήνυμα, διακόπτοντας συνεχώς τη ροή του προγράμματός του, για να αναγγείλει ότι ο Μακάριος ζει.<ref name="ΤΟΤΕ"/>
== Το Χρονικό ==
{{multiple image|image1=Makarios III and Robert F. Wagner NYWTS cropped.jpg|width1=115|image2=|width2=180|footer=Ο ανατραπείς πρόεδρος [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος]].}}Τον Μάρτιο του 1974, η Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών ανακάλυψε εγγραφα της ΕΟΚΑ Β' τα οποία κατέγραφαν πλάνα για διενέργεια πραξικοπήματος υποβοηθούμενο απο την Χούντα των Αθηνών. <ref>{{cite web|url=http://www.cyprus-conflict.net/makarios%20to%20ghizikis.htm|title=Makarios writes General Ghizikis|date=July 1974|publisher=Cyprus-conflict.net|accessdate=2008-11-23}}</ref> <ref name="TIME">{{Cite journal|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,911440,00.html|title=CYPRUS: Big Troubles over a Small Island|date=July 29, 1974|journal=[[TIME]]}}</ref>


Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες στη Κύπρο, μη έχοντας πιθανώς γνωστά τα τεκταινόμενα στη [[Πάφος|Πάφο]], δεδομένου ότι είχαν διακοπεί οι τηλεφωνικές συνδέσεις, παραβλέποντας τον εκ του συντάγματος νόμιμο διάδοχο στη θέση του προέδρου που ήταν ο τότε πρόεδρος της [[Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου|κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων]] [[Γλαύκος Κληρίδης]], επιλέγουν (και συγκεκριμένα ο Συνταγματάρχης Καταδρομών Κομπόκης, αφού προηγουμένως αποτάνθηκε μάταια σε κάποια άλλα πρόσωπα) τον δημοσιογράφο και βουλευτή τότε [[Νίκος Σαμψών|Νικόλαο Σαμψών]].
Στις 2 Ιουλίου του [[1974]], ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄, απαίτησε την παραίτηση των Ελλήνων αξιωματικών που ήταν μέλη της κυπριακής Εθνικής Φρουράς. η Χούντα των Αθηνών, διέταξε τότε πραξικόπημα, για ανατροπή του Μακαρίου, ο οποίος με την πολιτική του, απομακρυνόταν από τον στόχο της Ένωσις Κύπρου-Ελλάδας.
Λίγη ώρα μετά, ο [[Νίκος Σαμψών|Ν. Σαμψών]] ορκίζεται [[Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας|Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου]], εκφωνεί και το διάγγελμα επί την ανάληψη των καθηκόντων του κηρύσσοντας [[Στρατιωτικός νόμος|στρατιωτικό νόμο]], χωρίς όμως να προβεί σε διάλυση της [[Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου|Βουλής]], ή σε δίωξη πολιτικών προσώπων. Στη θέση αυτή θα παραμείνει για οκτώ ημέρες. Στη τελετή ορκωμοσίας του χοροστάτησε ο καθαιρεθείς πριν ένα χρόνο, επίσκοπος Γεννάδιος (πρώην Πάφου), ο οποίος και ορίστηκε [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου]]. Σημειώνεται ότι ο επίσκοπος Γεννάδιος μαζί με τους επισκόπους Ανθέμιο, (πρώην Κιτίου) και Κυπριανό, (πρώην Κερύνειας), είχαν προκαλέσει [[Συνοδικό πραξικόπημα]] το 1973, τους οποίους στη συνέχεια [[Καθαίρεση#.CE.9A.CE.B1.CE.B8.CE.B1.CE.AF.CF.81.CE.B5.CF.83.CE.B7|καθαίρεσε]] ο Μακάριος προκαλώντας Μείζονα Σύνοδο, στην οποία αν και προσκλήθηκαν η [[Εκκλησία της Ελλάδος]] και το [[Οικουμενικό Πατριαρχείο]], δεν παρευρέθησαν.

Στις 15 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα. Μονάδες της Εθνικής Φρουράς βομβάρδισαν το προεδρικό, το οποίο υπερασπίστηκαν δυνάμεις της Αστυνομίας, ονομαζόμενες [[Εφεδρικό Σώμα της Αστυνομίας Κύπρου|Εφεδρικό]]. Ο Μακάριος διέφυγε, ανακοίνωσε μέσω ραδιοφώνου πως είναι ζωντανός. Πρόεδρος της νέας Κυβέρνησης τοποθετήθηκε ο Νίκος Σαμψών ο οποίος ανακύρηξε την "Ελληνική Δημοκρατία της Κύπρου".<ref name=":9" /><ref name=":10" />

Η Τουρκία, αντιλαμβανόμενη ότι το συγκεκριμένο πραξικόπημα στόχευε στην ένωση της [[Ένωσις|Κύπρου με την Ελλάδα]] δια της βίας, [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|εισέβαλε στο βόρειο τμήμα του νησιού]] για να προστατέψει την [[Τουρκοκύπριοι|τουρκική κοινότητα]] καθώς και τα εθνικά της συμφέροντα.

Το πραξικόπημα στέφθηκε από αποτυχία και ο Σαμψών δεν παρέμεινε στην εξουσία παρά μόνο για διάστημα εννέα ημερών από τις 15 ως τις 23 Ιουλίου<ref>{{en}} Histoire moderne de Chypre, Bill Mallinson.</ref>, 3 μέρες μετά την εισβολή της Τουρκίας. Την ίδια μέρα, κατέρρευσε και το στρατιωτικό καθεστώς στην Αθήνα. Κατά το πραξικόπημα 91 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 250 τραυματίστηκαν.<ref>{{Cite web|url=http://gr.euronews.com/2016/07/15/kypros-42-xronia-apo-to-praksikopima-tis-15is-iouliou|title=42 χρόνια από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974.|last=|first=|date=|website=Euronews|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref>

=== 15 Ιουλίου ===

==== Έναρξη Πραξικοπήματος ====
Στις 08:15 (τοπική ώρα εκδήλωσης του πραξικοπήματος), δύο ισχυρές [[Φάλαγγα|φάλαγγες]] [[Άρμα μάχης|αρμάτων]] εξήλθαν στο οδικό δίκτυο, η μία από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιάς, που αποτελούταν από όλα τα άρματα της Κυπριακής Εθνοφρουράς, περίπου 35 ρωσικής προέλευσης τύπου [[Τ-34/76|Τ-34]], και με δύναμη 300 ανδρών, με κύριο σκοπό την εξουδετέρωση της Προεδρικής Φρουράς, (δύναμη 150 ανδρών), δίπλα στο Προεδρικό Μέγαρο και η δεύτερη φάλαγγα από το στρατόπεδο Καποτά (Παλλουριώτισσα) με κάποια λίγα άρματα βρετανικής προέλευσης τύπου ΜΗ και 20 οχήματα που μετέφεραν μονάδα ΛΟΚ (32 ΜΚ και ένα λόχο της 31 ΜΚ) περίπου 300 ανδρών με σκοπό την εξουδετέρωση του αστυνομικού [[Εφεδρικό Σώμα της Αστυνομίας Κύπρου|Εφεδρικού Σώματος]] που έδρευε περίπου 1 χλμ. μακρύτερα του Προεδρικού Μεγάρου.<ref name="ΤΟΤΕ2">Ιστορική επιθεώρηση "ΤΟΤΕ": "Ιούλιος 1974", τεύχος 13 - Ιούνιος 2005</ref> Στη συνέχεια οι δύο φάλαγγες θα συνέκλιναν και περικυκλώνοντας θα πυρπολούσαν κανονιοβολώντας το Μέγαρο της Προεδρίας. Τελικά οι δυνάμεις που έλαβαν μέρος ήταν η 31η και η 33η μοίρες καταδρομών, η ύλη αρμάτων της 21ης επιλαρχίας μέσων αρμάτων και της 23ης επιλαρχίας αναγνώρισης , 2 τάγματα πεζικού από την [[Κερύνεια]] και 2 λόχοι της [[Ελληνική Δύναμη Κύπρου|ΕΛΔΥΚ]]. Διοικητής των αρμάτων της 21ης ήταν ο επίλαρχος Κορκόντζελος, της 23ης ο αντισυνταγματάρχης Λαμπρινός, ενώ των καταδρομών ο ταγματάρχης Δαμασκηνός.<ref name="Conspiracies2">Κ. Παραλίκας: "Συνωμοσίες ΙΔΕΑ και ΑΣΠΙΔΑ 1944-1974" -Αθήναι 1982, σελ.212-213.</ref>.

==== Η Διαφυγή του Μακαρίου ====
Ο Μακάριος φθάνοντας στο γραφείο του περί τις 08:15 δέχθηκε μια σχολική αντιπροσωπεία από την [[Αίγυπτο]] που τον ανέμενε.<ref name="ΤΟΤΕ2" /> Τη στιγμή της προσφώνησης εκ μέρους του συνοδού καθηγητή από χειρογράφου, ακούστηκαν υπόκωφοι κανονιοβολισμοί. Ο Μακάριος καθησυχάζοντας τον καθηγητή τον παρότρυνε να συνεχίσει. Όταν και πάλι ακούστηκαν δυνατότεροι οι κανονιοβολισμοί που προέρχονταν από το στρατόπεδο του [[Εφεδρικό Σώμα της Αστυνομίας Κύπρου|Εφεδρικού Σώματος]], που υπερασπιζόταν ο ταγματάρχης Πανταζής και όλοι έδειχναν ανήσυχοι, ο Μακάριος επανέλαβε ατάραχος "συνέχισε παιδί μου". Τη στιγμή όμως εκείνη εισόρμησαν στην αίθουσα υποδοχής ο υπασπιστής του Μακαρίου με τον διοικητή της Προεδρικής Φρουράς, (ανεψιό του Μακαρίου) προειδοποιώντας τον για την επίθεση και παροτρύνοντάς τον να φύγει.

Στα λίγα λεπτά που ακολούθησαν ο Μακάριος με πολιτική περιβολή και φέροντας τραγιάσκα οδηγείται από τους συνοδούς του στην πίσω έξοδο ασφαλείας του μεγάρου, που παραμένει αφύλακτη και μέσα από ένα ξεροπόταμο φθάνει σε δημόσιο δρόμο. Τα δε παιδιά κυριολεκτικά είχαν φυγαδευτεί από την κυρία είσοδο του κτιρίου.<ref name="ΤΟΤΕ2" />

==== Συγκρούσεις Εθνικής Φρουράς- Εφεδρικού ====
Την κρίσιμη στιγμή εκείνη και ενώ πίσω του βάλλεται και πυρπολείται το προεδρικό μέγαρο, φθάνει απόσπασμα του [[Εφεδρικό Σώμα της Αστυνομίας Κύπρου|Εφεδρικού]] που σπεύδει να προστατέψει τον Μακάριο. Τελικά αστυνομικό όχημα ακολουθώντας αγροτικούς δρόμους μεταφέρει τον Πρόεδρο με ασφάλεια σε ένα μοναστήρι, στο όρος [[Τρόοδος]]. Εκεί ο Πρόεδρος ακούει τον ραδιοφωνικό σταθμό της Λευκωσίας, που ήδη είχε περιέλθει στους πραξικοπηματίες, να επαναλαμβάνει το θάνατό του.

Στις 11:00 ο [[ταξίαρχος]] Γεωργίτσης ενημερώνει τον ομόβαθμό του Ιωαννίδη στον ειδικό θάλαμο επιχειρήσεων του τότε Πενταγώνου (στην Αθήνα), που παρακολουθεί την εξέλιξη μαζί με τους αρχηγούς των Όπλων<ref name="ΤΟΤΕ2" /> ότι η επιχείρηση τελείωσε με επιτυχία. Μία ώρα αργότερα ενημερώνεται για τη διαφυγή του Μακάριου.

==== Το διάγγελμα του Μακαρίου ====
Στις 13:00 ο Μακάριος ακολουθώντας άλλη διαδρομή κατήλθε από το Τρόοδος και φέροντας ράσα κατευθύνθηκε στην [[Πάφος|Πάφο]], όπου και εισερχόμενος στον εκεί καθεδρικό ναό, μέσα από ένα πλήθος που παραληρούσε βλέποντάς τον, με γεμάτη πάθος φωνή αναγγέλλει προ του μικροφώνου του εκεί ραδιοφωνικού σταθμού<ref name="ΤΟΤΕ2" />:<blockquote>''«Ελληνοκυπριακέ λαέ.''</blockquote><blockquote>''Η φωνή, που ακούτε, σάς είναι γνωστή. Γνωρίζετε ποιος σάς ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι αυτός, που εκλέξατε αρχηγό σας. Είμαι συμπολεμιστής και ηγήτοράς σας στον κοινό αγώνα. Το πραξικόπημα της χούντας απέτυχε. Ήμουν ο στόχος. Και όσο είμαι ζωντανός, η χούντα στην Κύπρο δεν θα περάσει.''</blockquote><blockquote>''Ο λαός της Κύπρου δεν ανέχεται πραξικοπήματα και δικτάτορες. Η χούντα χρησιμοποίησε τανκς και τεθωρακισμένα, για να πετύχει το πραξικόπημά της. Αλλά η αντίσταση της προεδρικής φρουράς σταμάτησε τα τανκς και τα τεθωρακισμένα. Το μοναδικό κατόρθωμα της χούντας ήταν να κυριεύσει το σταθμό Ραδιοφωνίας, ώστε να μεταδώσει ανακρίβειες και να μιλήσει για αλλαγή κυβέρνησης.''</blockquote><blockquote>''Μην υπακούετε καμία οδηγία ή διαταγές, που μεταδίδει η χούντα από το σταθμό αυτό.''</blockquote><blockquote>''Ελληνικέ λαέ της Κύπρου,''</blockquote><blockquote>''Η χούντα αποφάσισε να καταστρέψει την Κύπρο, να τη διχοτομήσει, αλλά δεν θα το επιτύχει. Αντισταθείτε στη χούντα με κάθε τρόπο. Μη φοβάστε, δείξτε καθαρά τη θέση σας και την απόφασή σας να αντισταθείτε, να πολεμήσετε.''</blockquote><blockquote>''Καταταγείτε όλοι σας στις νόμιμες δυνάμεις του κράτους. Η χούντα δεν πρέπει να περάσει και δεν θα περάσει. Ο αγώνας είναι ιερός και η νίκη είναι δική μας.''</blockquote><blockquote>''Ζήτω η ελευθερία, ζήτω ο ελληνοκυπριακός λαός, ζήτω το έθνος.»''</blockquote>Το μήνυμα αυτό αν και δεν ακούγονταν δυνατά λόγω της περιορισμένης εμβέλειας του ραδιοφωνικού σταθμού, έγινε αμέσως γνωστό από τον ραδιοφωνικό σταθμό του [[Τελ Αβίβ]] που το είχε λάβει και με τον ισχυρό πομπό του άρχισε ν΄ αναμεταδίδει προς όλο τον κόσμο το φορτισμένο εκείνο μήνυμα, διακόπτοντας συνεχώς τη ροή του προγράμματός του, για να αναγγείλει ότι ο Μακάριος ζει.<ref name="ΤΟΤΕ2" />

==== Ο Νίκος Σαμψών ορκίζεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας ====
Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες στη Κύπρο, μη έχοντας πιθανώς γνωστά τα τεκταινόμενα στη [[Πάφος|Πάφο]], δεδομένου ότι είχαν διακοπεί οι τηλεφωνικές συνδέσεις, παραβλέποντας τον εκ του συντάγματος νόμιμο διάδοχο στη θέση του προέδρου που ήταν ο τότε πρόεδρος της [[Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου|κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων]] [[Γλαύκος Κληρίδης]], επιλέγουν (και συγκεκριμένα ο Συνταγματάρχης Καταδρομών Κομπόκης, αφού προηγουμένως αποτάνθηκε μάταια σε κάποια άλλα πρόσωπα) τον δημοσιογράφο και βουλευτή τότε [[Νίκος Σαμψών|Νικόλαο Σαμψών]]. Λίγη ώρα μετά, ο [[Νίκος Σαμψών|Ν. Σαμψών]] ορκίζεται [[Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας|Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου]], εκφωνεί και το διάγγελμα επί την ανάληψη των καθηκόντων του κηρύσσοντας [[Στρατιωτικός νόμος|στρατιωτικό νόμο]], χωρίς όμως να προβεί σε διάλυση της [[Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου|Βουλής]], ή σε δίωξη πολιτικών προσώπων. Στη θέση αυτή θα παραμείνει για οκτώ ημέρες. Στη τελετή ορκωμοσίας του χοροστάτησε ο καθαιρεθείς πριν ένα χρόνο, επίσκοπος Γεννάδιος (πρώην Πάφου), ο οποίος και ορίστηκε [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου]]. Σημειώνεται ότι ο επίσκοπος Γεννάδιος μαζί με τους επισκόπους Ανθέμιο, (πρώην Κιτίου) και Κυπριανό, (πρώην Κερύνειας), είχαν προκαλέσει Εκκλησιαστικό πραξικόπημα το 1973, τους οποίους στη συνέχεια [[Καθαίρεση#.CE.9A.CE.B1.CE.B8.CE.B1.CE.AF.CF.81.CE.B5.CF.83.CE.B7|καθαίρεσε]] ο Μακάριος προκαλώντας Μείζονα Σύνοδο, στην οποία αν και προσκλήθηκαν η [[Εκκλησία της Ελλάδος]] και το [[Οικουμενικό Πατριαρχείο]], δεν παρευρέθησαν.


Το ίδιο απόγευμα φαινόταν ότι το [[πραξικόπημα]] είχε τελικά επικρατήσει με απολογισμό 91 νεκρούς και 250 τραυματίες.
Το ίδιο απόγευμα φαινόταν ότι το [[πραξικόπημα]] είχε τελικά επικρατήσει με απολογισμό 91 νεκρούς και 250 τραυματίες.


===16 Ιουλίου===
===16 Ιουλίου===
Η επόμενη ημέρα, της εκδήλωσης του πραξικοπήματος στη Κύπρο, στελέχη της Αθήνας ενημερώνονταν τακτικά για τα τεκταινόμενα στην Κύπρο.


Τα τουρκικά και τουρκοκυπριακά μέσα ενημέρωσης μεταδίδουν τις ανησυχίες του πρωθυπουργού της Τουρκίας Μ. Ετζεβίτ και του αρχηγού των Τουρκοκυπρίων [[Ραούφ Ντενκτάς|Ρ. Ντενκτάς]] για τη φύση και τις διαθέσεις του πραξικοπήματος σχετικά με την ένωση με την Ελλάδα ή το διωγμό των Τουρκοκυπρίων.
==== Ανησυχίες Τουρκοκυπρίων ====
Η επόμενη ημέρα, της εκδήλωσης του πραξικοπήματος στη Κύπρο, στελέχη της Αθήνας ενημερώνονταν τακτικά για τα τεκταινόμενα στην Κύπρο. Τα τουρκικά και τουρκοκυπριακά μέσα ενημέρωσης μεταδίδουν τις ανησυχίες του πρωθυπουργού της Τουρκίας Μ. Ετζεβίτ και του αρχηγού των Τουρκοκυπρίων [[Ραούφ Ντενκτάς]] για τη φύση και τις διαθέσεις του πραξικοπήματος σχετικά με την ένωση με την Ελλάδα ή το διωγμό των Τουρκοκυπρίων.


Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες έχουν περικυκλώσει την Πάφο ενώ το κυπριακό περιπολικό σκάφος "ΛΕΒΕΝΤΗΣ" βάλλει και αυτό από τον λιμένα κατά της Μητρόπολης. Ο Μακάριος μία ώρα πριν είχε μεταφερθεί με ελικόπτερο από την παρακείμενη φιλανδική βάση του ΟΗΕ στην αγγλική βάση Κύπρου και από εκεί με αεροπλάνο κατευθυνόταν προς τη Μάλτα. Λίγη ώρα αργότερα ο Γεωργίτσης ενημερώνει την Αθήνα<ref name="ΤΟΤΕ"/> για την διαφυγή στο εξωτερικό.
==== Η φυγή του Μακαρίου από Κύπρο ====
Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες έχουν περικυκλώσει την Πάφο ενώ το κυπριακό περιπολικό σκάφος "ΛΕΒΕΝΤΗΣ" βάλλει και αυτό από τον λιμένα κατά της Μητρόπολης. Ο Μακάριος μία ώρα πριν είχε μεταφερθεί με ελικόπτερο από την παρακείμενη φιλανδική βάση του ΟΗΕ στην αγγλική βάση Κύπρου και από εκεί με αεροπλάνο κατευθυνόταν προς τη Μάλτα. Λίγη ώρα αργότερα ο Γεωργίτσης ενημερώνει την Αθήνα<ref name="ΤΟΤΕ2" /> για την διαφυγή στο εξωτερικό.


Οι έλληνες διπλωμάτες περίμεναν ενημέρωση από την Ελλάδα. Τα μεσάνυχτα φθάνει τηλετυπικά η πρώτη ανακοίνωση των Αθηνών και πιθανότερα προς όλες τις ελληνικές πρεσβείες:{{απόσπασμα|Αι πρόσφαται εξελίξεις εν Κύπρω αποτελούν εσωτερικήν υπόθεσιν..... Η πολιτική της Ελλάδος επί του Κυπριακού παραμένει αμετάβλητος, συνισταμένη εις την διαφύλαξιν και εξασφάλισιν της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητος και του ενιαίου της Κυπριακής Δημοκρατίας.}}Παράλληλα τις νυκτερινές ώρες έφθασε στο [[Λονδίνο]], αεροπορικώς μέσω Μάλτας, ο Μακάριος όπου και συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Γουΐλσον. Το ίδιο δε απόγευμα, ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Κάλλαχαν δήλωνε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Αγγλία δεν πρόκειται να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο.
Οι έλληνες διπλωμάτες περίμεναν ενημέρωση από την Ελλάδα. Τα μεσάνυχτα φθάνει τηλετυπικά η πρώτη ανακοίνωση των Αθηνών και πιθανότερα προς όλες τις ελληνικές πρεσβείες:
{{απόσπασμα|Αι πρόσφαται εξελίξεις εν Κύπρω αποτελούν εσωτερικήν υπόθεσιν..... Η πολιτική της Ελλάδος επί του Κυπριακού παραμένει αμετάβλητος, συνισταμένη εις την διαφύλαξιν και εξασφάλισιν της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητος και του ενιαίου της Κυπριακής Δημοκρατίας.}}
Παράλληλα τις νυκτερινές ώρες έφθασε στο [[Λονδίνο]], αεροπορικώς μέσω Μάλτας, ο Μακάριος όπου και συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Γουΐλσον. Το ίδιο δε απόγευμα, ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Κάλλαχαν δήλωνε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Αγγλία δεν πρόκειται να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο.


==== Έκτακτο Συμβούλιο Ασφαλείας στον ΟΗΕ ====
Στην αντιπέρα όχθη, με κάποιες ώρες διαφορά συνέρχεται το πρώτο έκτακτο [[Συμβούλιο Ασφαλείας]] του ΟΗΕ, όπου ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας, Οσμάν Ολτσάι ένας από τους ικανότερους διπλωμάτες (κατά διαπίστωση Ελλήνων ομολόγων του), αναφέρθηκε για κατάφωρη ανάμιξη ξένων παραγόντων, δεχόμενος ωστόσο και αυτός την άποψη της εσωτερικής υπόθεσης. Σημειώνεται ότι στη πρώτη αυτή έκτακτη συνεδρίαση ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας βρισκόταν στην Αθήνα. Επίσης μόνιμος τότε αντιπρόσωπος της Κύπρου ήταν ο ήδη υπερήλικας Ζήνων Ροσσίδης.
Στην αντιπέρα όχθη, με κάποιες ώρες διαφορά συνέρχεται το πρώτο έκτακτο [[Συμβούλιο Ασφαλείας]] του ΟΗΕ, όπου ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας, Οσμάν Ολτσάι ένας από τους ικανότερους διπλωμάτες (κατά διαπίστωση Ελλήνων ομολόγων του), αναφέρθηκε για κατάφωρη ανάμιξη ξένων παραγόντων, δεχόμενος ωστόσο και αυτός την άποψη της εσωτερικής υπόθεσης. Σημειώνεται ότι στη πρώτη αυτή έκτακτη συνεδρίαση ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας βρισκόταν στην Αθήνα. Επίσης μόνιμος τότε αντιπρόσωπος της Κύπρου ήταν ο ήδη υπερήλικας Ζήνων Ροσσίδης.


===17 Ιουλίου===
===17 Ιουλίου===
Στο μεταξύ στο Λονδίνο πραγματοποιείται η συνάντηση Μακαρίου – Γουΐλσον. Το απόγευμα ο Μακάριος ταξιδεύει αεροπορικώς στις [[ΗΠΑ]] προκειμένου να προετοιμαστεί και να παραστεί σε επικείμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας<ref name="ΤΟΤΕ"/>, ενώ κάποιες ώρες πριν αναχωρεί εσπευσμένα από την Αθήνα, για ΗΠΑ, ο Έλληνας πρέσβης στην Ουάσιγκτον Κ. Παναγιωτάκος.

==== Συνάντηση Μακαρίου – Γουΐλσον στο Λονδίνο ====
Στις 17 Ιουλίου, ο Μακάριος συνάντησε το Βρετανό πρωθυπουργό συνοδευόμενος από τον τότε Υπ. Αρμοστή της Κύπρου στο Λονδίνο κ. Κώστα Ασσιώτη. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, μετά τη συνάντηση που είχε με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, δέχθηκε τον Τούρκο πρωθυπουργό Μπ. Ετζεβίτ, ο οποίος πήγε με μια μεγάλη κουστωδία, αρχηγών στρατιωτικών επιτελείων, υπουργών και άλλων.

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ευχαρίστησε τη βρετανική κυβέρνηση για τη γρήγορη ανταπόκρισή τους να τον σώσουν και έδωσε πλήρη αναφορά των γεγονότων των τελευταίων ημερών. Ο Βρετανός πρωθυπουργός ρώτησε τον Πρόεδρο Μακάριο τι θα έλεγε στο μήνυμά του στα Ηνωμένα ΄Εθνη, και του ζήτησε να δηλώσει τι ανέμενε από τους Βρετανούς να κάνουν ως μέλη της Κοινοπολιτείας. Ο Πρόεδρος είπε ότι η βρετανική κυβέρνηση είχε ήδη δηλώσει την πρόθεσή της να μην αναγνωρίσει το Σαμψών. Ζήτησε από την κυβέρνηση της Βρεττανίας να διατηρήσει την αναγνώριση του ιδίου ως τον εκλεγέντα πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Σαμψών δεν είχε βγει στην εξουσία ούτε με επιτυχή επανάσταση: Είχε επιβληθεί από έξω. Ο Πρωθυπουργός εισηγήθηκε πως το γεγονός μπορούσε να λεχθεί ότι έχει κάποια χαρακτηριστικά εισβολής.<ref>{{Cite web|url=http://www.sigmalive.com/archive/simerini/analiseis/other/291481|title=Η ομιλία Μακαρίου στο Συμβούλιο Ασφαλείας|last=Αργυρού|first=Φανούλα|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>

==== Ο Μακάριος μεταβαίνει στις ΗΠΑ ====
Το απόγευμα ο Μακάριος αναχωρεί αεροπορικώς στις [[ΗΠΑ]] προκειμένου να προετοιμαστεί και να παραστεί σε επικείμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας<ref name="ΤΟΤΕ2" />, ενώ κάποιες ώρες πριν αναχωρεί εσπευσμένα από την Αθήνα, για ΗΠΑ, ο Έλληνας πρέσβης στην Ουάσιγκτον Κ. Παναγιωτάκος.


===18 Ιουλίου===
===18 Ιουλίου===
Η Ελλάδα ετοιμάζεται για ενδεχόμενη στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο.


Στο μεταξύ περί τις 11:00 είχαν φθάσει στην Αθήνα ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο με τον υφυπουργό Εθνικής Αμύνης Έλσγουώρθ όπου συνοδευόμενοι από τον εν Αθήναις πρέσβη Χ. Τάσκα επισκέφθηκαν τον Πρωθυπουργό Α. Ανδρουτόπουλο σε κατ΄ ιδίαν συνομιλίες<ref name="ΤΟΤΕ"/>. Στη συνέχεια ακολούθησαν δύο συσκέψεις μία περί τις 14:00 και η δεύτερη περί τις 18:00 στην οποία και συμμετείχαν ο πρωθυπουργός Α. Ανδρουτσόπουλος, ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Κυπραίος, ο αρχηγός Ε.Δ. στρατηγός Μπονάνος και άλλοι ανώτατοι υπηρεσιακοί παράγοντες.
==== Ο Σίσκο προειδοποιεί για Τούρκικη Εισβολή στην Κύπρο, απτόητος ο Ιωαννίδης ====
Στο μεταξύ περί τις 11:00 είχαν φθάσει στην Αθήνα ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο με τον υφυπουργό Εθνικής Αμύνης Έλσγουώρθ όπου συνοδευόμενοι από τον εν Αθήναις πρέσβη Χ. Τάσκα επισκέφθηκαν τον Πρωθυπουργό Α. Ανδρουτόπουλο σε κατ΄ ιδίαν συνομιλίες<ref name="ΤΟΤΕ2" />. Στη συνέχεια ακολούθησαν δύο συσκέψεις μία περί τις 14:00 και η δεύτερη περί τις 18:00 στην οποία και συμμετείχαν ο πρωθυπουργός Α. Ανδρουτσόπουλος, ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Κυπραίος, ο αρχηγός Ε.Δ. στρατηγός Μπονάνος και άλλοι ανώτατοι υπηρεσιακοί παράγοντες.


Ο Σίσκο δήλωσε ότι πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, σύμφωνα με πηγές εξ αιτίας της συμμετοχής και των δύο χωρών στο [[ΝΑΤΟ]]. Σύμφωνα με κάποιες ομολογίες που έγιναν αργότερα, σε κάποιο σημείο αυτών των συνομιλιών ο ταξίαρχος Ιωαννίδης απείλησε πως αν συμβεί τουρκική απόβαση ο πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών είναι δεδομένος.
Ο Σίσκο δήλωσε ότι πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, σύμφωνα με πηγές εξ αιτίας της συμμετοχής και των δύο χωρών στο [[ΝΑΤΟ]]. Σύμφωνα με κάποιες ομολογίες που έγιναν αργότερα, σε κάποιο σημείο αυτών των συνομιλιών ο ταξίαρχος Ιωαννίδης απείλησε πως αν συμβεί τουρκική απόβαση ο πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών είναι δεδομένος.


===19 Ιουλίου===
===19 Ιουλίου===
Περί τις 11:00 ο [[ναύαρχος]] Αραπάκης διατάζει τα υποβρύχια ΤΡΙΤΩΝ, ΓΛΑΥΚΟΣ και ΝΗΡΕΥΣ να πλεύσουν στις περιοχές ρόμιο-1, ρόμιο-2 και ρομιο-3 προκειμένου να βρίσκονται εγγύτερα της Κύπρου<ref name="ΤΟΤΕ"/>.<br/>
Στις 13:00 επιστρέφει στην Αθήνα από Άγκυρα ο Αμερικανός επιτετραμένος Σίσκο όπου και συγκαλείται αμέσως σύσκεψη με τα ίδια πρόσωπα που είχαν μετάσχει και στην προηγούμενη. Οι πληροφορίες που μετέφερε από τουρκικής πλευράς φαίνεται πως κρίθηκαν από τους μετέχοντες στη σύσκεψη αυτή μάλλον ενθαρρυντικές<ref name="ΤΟΤΕ"/>. Αργότερα περί τις 19:00 ο στρατηγός Μπονάνος προσκαλεί στο γραφείο του όλους τους αρχηγούς και τους ανακοινώνει όλες τις πληροφορίες που είχε μεταφέρει ο Σίσκο, ο οποίος στο μεταξύ είχε ήδη αναχωρήσει και πάλι προς την Άγκυρα<ref name="ΤΟΤΕ"/>.


Στο λόγο του ο Μακάριος κατηγόρησε την [[Χούντα του Ιωαννίδη]]. Αρχικά, την κατηγόρησε για τη σχεδίαση και διενέργεια του πραξικοπήματος. Επιπλέον, υποστήριξε ότι φοβόταν στρατιωτική επέμβαση της Χούντας περισσότερο από την Τουρκία, ο οποίος κατά τον ίδιο επιβεβαιώθηκε. Επιπλέον, χαρακτήρισε το πραξικόπημα ''Εισβολή της Χούντας'', το οποίο παραβιάζει τη [[συνθήκη Ζυρίχης-Λονδίνου]], κάτι που αφορά και τους Τουρκοκύπριους. Επιπλέον, κατηγόρησε την Χούντα για διπροσωπία και υπονόμευση του ΟΗΕ.
==== Ο Σίσκο φεύγει από Αθήνα, πάει Άγκυρα ====
Περί τις 11:00 ο [[ναύαρχος]] Αραπάκης διατάζει τα υποβρύχια ΤΡΙΤΩΝ, ΓΛΑΥΚΟΣ και ΝΗΡΕΥΣ να πλεύσουν στις περιοχές ρόμιο-1, ρόμιο-2 και ρομιο-3 προκειμένου να βρίσκονται εγγύτερα της Κύπρου<ref name="ΤΟΤΕ2" />.


Στις 20:00 μεταδίδεται στην τηλεόραση μια αρμάδα τουρκικών πολεμικών πλοίων κατάφορτη να αποπλέει από [[Μερσίνα]]<ref name="ΤΟΤΕ"/>
Στις 13:00 επιστρέφει στην Αθήνα από Άγκυρα ο Αμερικανός επιτετραμένος Σίσκο όπου και συγκαλείται αμέσως σύσκεψη με τα ίδια πρόσωπα που είχαν μετάσχει και στην προηγούμενη. Οι πληροφορίες που μετέφερε από τουρκικής πλευράς φαίνεται πως κρίθηκαν από τους μετέχοντες στη σύσκεψη αυτή μάλλον ενθαρρυντικές<ref name="ΤΟΤΕ2" />. Αργότερα περί τις 19:00 ο στρατηγός Μπονάνος προσκαλεί στο γραφείο του όλους τους αρχηγούς και τους ανακοινώνει όλες τις πληροφορίες που είχε μεταφέρει ο Σίσκο, ο οποίος στο μεταξύ είχε ήδη αναχωρήσει και πάλι προς την Άγκυρα<ref name="ΤΟΤΕ2" />.

==== Ο λόγος του Μακάριου στον ΟΗΕ: "εισβολή της Ελλάδας" και "καλεσμα στις εγγυήτριες Δυνάμεις" ====
Στο λόγο του ο Μακάριος κατηγόρησε δριμύτατα την Χούντα των Αθηνών. Αρχικά, την κατηγόρησε για τη σχεδίαση και διενέργεια του πραξικοπήματος. Επιπλέον, υποστήριξε ότι φοβόταν στρατιωτική επέμβαση της Χούντας περισσότερο από την Τουρκία, ο οποίος κατά τον ίδιο επιβεβαιώθηκε. Επιπλέον, χαρακτήρισε το πραξικόπημα ''Εισβολή της Χούντας'' , το οποίο παραβιάζει τη [[Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου|συνθήκη Ζυρίχης Λονδίνου]], κάτι που αφορά και τους Τουρκοκύπριους. Επιπλέον, κατηγόρησε την Χούντα για διπροσωπία και υπονόμευση του ΟΗΕ. Έκλεισε λέγοντας:<blockquote>''"...Καλώ τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να τεθεί ένα τέλος στην αφύσικη αυτή κατάσταση, που δημιουργήθηκε με το πραξικόπημα των Αθηνών.''</blockquote><blockquote>''Καλώ το Συμβούλιο Ασφαλείας να κάνει χρήση όλων των τρόπων και μέσων που διαθέτει, ώστε να αποκατασταθούν χωρίς καθυστέρηση η συνταγματική τάξη και τα δημοκρατικά δικαιώματα του λαού της Κύπρου.''</blockquote><blockquote>''Όπως ανέφερα ήδη, τα γεγονότα της Κύπρου δεν αποτελούν εσωτερική υπόθεση των Ελληνοκυπρίων. Αφορούν και επηρεάζουν και τους Τουρκοκυπρίους.''</blockquote><blockquote>''Το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας αποτελεί εισβολή, και οι συνέπειές του πλήττουν ολόκληρο τον κυπριακό λαό, Έλληνες και Τούρκους.''</blockquote><blockquote>''Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν εγκαταστήσει μία ειρηνευτική δύναμη στην Κύπρο. Η παρουσία της δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική υπό συνθήκες πραξικοπήματος. Το Συμβούλιο Ασφαλείας πρέπει να καλέσει το ελληνικό στρατιωτικό καθεστώς να αποσύρει τους Έλληνες αξιωματικούς, που υπηρετούν στην κυπριακή εθνοφρουρά, και να θέσει τέλος στην εισβολή τους στην Κύπρο.''</blockquote><blockquote>Πιστεύω, με όσα στοιχεία παρέθεσ''α ενώπιόν σας, να σάς έδωσα μία ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης. Δεν έχω ουδεμία αμφιβολία, πως μία αρμόζουσα απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας θα θέσει τέλος στην εισβολή, και θα αποκαταστήσει την παραβιασμένη ανεξαρτησία της Κύπρου και τα δημοκρατικά δικαιώματα του κυπριακού λαού."''<ref>{{Cite web|url=http://www.lykionellinidon.org.cy/likeio/userfiles/documents/omilia_Makariou_sto_simvoulio_asfaleias_to_1974.pdf|title=Ομιλία Μακαρίου στο Συμβούλιο Ασφαλείας στις 19 Ιουλίου 1974|last=|first=|date=|website=Λύκειο Ελληνίδων|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref></blockquote>

==== Απόπλους τούρκικων πολεμικών Σκαφών ====
Στις 20:00 μεταδίδεται στην τηλεόραση μια αρμάδα τουρκικών πολεμικών πλοίων κατάφορτη να αποπλέει από [[Μερσίνα]]<ref name="ΤΟΤΕ2" />


Στις 20:30 στη Λευκωσία, ο Αμερικανός πρέσβης αναζητά και επισκέπτεται πάλι τον Κληρίδη ζητώντας του να αντικαταστήσει τον Σαμψών.
Στις 20:30 στη Λευκωσία, ο Αμερικανός πρέσβης αναζητά και επισκέπτεται πάλι τον Κληρίδη ζητώντας του να αντικαταστήσει τον Σαμψών.


Ώρα 21:15 τα ναυτικά ραντάρ της Κύπρου επισημαίνουν έξι στόχους σε σχηματισμό να κινούνται με κατεύθυνση από [[Μερσίνα]] προς νότο<ref name="ΤΟΤΕ2" />, το οποίο ήταν η αρχή του [[Αττίλας I|Αττίλα I]]. Λίγο μετά στους παραπάνω στόχους προστίθενται άλλοι οκτώ. Από την αποτύπωση της πορείας τους φέρονται να κατευθύνονται στη κυπριακή περιοχή [[Κορμακίτης|Κορμακίτη]], δυτικά της [[Κερύνεια|Κερύνειας]]. Ο Έλληνας ναυτικός διοικητής Κύπρου, αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης ενημερώνει άμεσα τον αρχηγό της Εθνοφρουράς και εκείνος με την σειρά του καλεί επειγόντως τον αρχηγό των Ε.Δ. Ελλάδας γνωρίζοντας σχετικά, ο οποίος δεν αναγνώρισε τον επιθετικό χαρακτήρα των στόχων.
Ώρα 21:15 τα ναυτικά ραντάρ της Κύπρου επισημαίνουν έξι στόχους σε σχηματισμό να κινούνται με κατεύθυνση από [[Μερσίνα]] προς νότο<ref name="ΤΟΤΕ"/>, το οποίο ήταν η αρχή του [[Αττίλας I|Αττίλα I]]. Λίγο μετά στους παραπάνω στόχους προστίθενται άλλοι οκτώ. Από την αποτύπωση της πορείας τους φέρονται να κατευθύνονται στη κυπριακή περιοχή [[Κορμακίτης|Κορμακίτη]], δυτικά της [[Κερύνεια]]ς. Ο Έλληνας ναυτικός διοικητής Κύπρου, αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης ενημερώνει άμεσα τον αρχηγό της Εθνοφρουράς και εκείνος με την σειρά του καλεί επειγόντως τον αρχηγό των Ε.Δ. Ελλάδας γνωρίζοντας σχετικά, ο οποίος δεν αναγνώρισε τον επιθετικό χαρακτήρα των στόχων.

Ο Έλληνες στρατηγοί και ο Ιωαννίδης κοιμόντουσαν στα σπίτια τους όταν άρχισε η [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|Τουρκική εισβολή]] τα χαράματα του Σαββάτου 20 Ιουλίου. Είχαν δώσει οδηγίες στους επόπτες στο ΓΕΕΘΑ ότι οι Τούρκοι έκαναν γυμνάσια για εκβιαστικούς λόγους και παρά τις εκκλήσεις του διοικητή της Εθνικής Φρουράς Γιωργίτση για διαταγές απόκρουσης της εισβολής οι οδηγίες ήταν για "αυτοσυγκράτηση". Όταν ο υπασπιστής του Ιωαννίδη Ταγματάρχης Παλαίνης τον ενημέρωσε ότι "βγαίνουν οι Τούρκοι στην Κύπρο" ο αόρατος δικτάτωρας πάγωσε αφού δεν περίμενε την Τουρκική αντίδραση το Σάββατο 20 Ιουλίου μιας και ο Αμερικανός Υφυπουργός Εξωτερικών βρισκόταν στην Άγκυρα για συνομιλίες εκτόνωσης της κρίσης.

=== 20 Ιουλίου ===
Η τουρκική επιδρομή κατά της Κύπρου εκδηλώθηκε τα χαράματα της 20ής Ιουλίου 1974, με μαζικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς εναντίον στρατιωτικών και άλλων στόχων. Η Εθνική Φρουρά ήταν ένας στρατός υποτυπωδώς εξοπλισμένος με μέσα, κατάλοιπα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι πιο αξιόμαχες μονάδες χρησιμοποιήθηκαν στο πραξικόπημα και ήταν εξουθενωμένες. Η μόνη αξιόμαχη στρατιωτική δύναμη που υπήρχε στην Κύπρο ήταν το ελληνικό απόσπασμα (ΕΛΔΥΚ), που απαριθμούσε 950 άντρες. Όμως, σχεδόν οι μισοί, ήταν νέοι στρατιώτες που είχαν αντικατασταθεί στις 18 Ιουλίου, μόλις δύο μέρες πριν από την εισβολή. Το γεγονός ότι η χούντα προχώρησε στην κανονική αντικατάσταση των οπλιτών της ΕΛΔΥΚ, παρά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, μαρτυρεί ότι δεν ανέμενε πολεμική κρίση στην Κύπρο.Η δυνατότητα στρατιωτικής αντίδρασης στην τουρκική εισβολή ήταν μηδαμινή.<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=4391&-V=search&-w=%D3%C9%D3%CA%CF@|title=Η επίθεση απελπισίας της ΕΛΔΥΚ|last=Δρουσιώτης|first=Μάριος|date=|website=|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref>

 Ο υπολογισμός που είχε κάνει η χούντα, ότι η Τουρκία θα ικανοποιούνταν με την ανατροπή του Μακαρίου και δεν θα εισέβαλλε στην Κύπρο, αποδείχθηκε αφελής. Το ίδιο αφελής ήταν και η πεποίθηση του Ιωαννίδη, όπως την είχε μεταφέρει στους συνεργούς του, ότι είχε κάλυψη από τις ΗΠΑ.<ref name=":2" />

==== Τούρκικη Αποβίβαση στο "Πέντε Μίλι" ====
Τις πρώτες πρωϊνές ώρες της [[20 Ιουλίου|20ης Ιουλίου]] 1974, ισχυρή τουρκική ναυτική μοίρα αποτελούμενη από αποβατικά σκάφη στα οποία επέβαιναν τουλάχιστον 30.000 άνδρες προσέγγισε τις βόρειες ακτές της Κύπρου και, δίχως να συναντήσει αντίδραση, αποβίβασε καταδρομείς σην παραθαλάσσια θέση "Πέντε Μίλι", κανονιοβολώντας, παράλληλα ολόκληρη την ακτογραμμή. Επιπλέον, αεροπορικές δυνάμεις των τούρκων πραγματοποιούσαν συνεχόμενους βομβαρδισμούς έως και τη [[Λευκωσία]], ενώ εκατοντάδες αλεξιπτωτιστές ρίχτηκαν σε στρατηγικά σημεία, με στόχο τη δημιουργία προγεφυρώματος.

Η καθυστερημένη κινητοποίηση των ελληνοκυπριακών μονάδων (Εθνική Φρουρά, [[ΕΛΔΥΚ]] κ.α.) επέτρεψε στους εισβολείς να παγιώσουν σε σύντομο χρόνο τις θέσεις τους από την Κερύνεια έως και την περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα, σε ένα εκτεταμένο μέτωπο εντός του οποίου εγκλωβίστηκαν εκατοντάδες ελληνοκύπριοι στρατιώτες αλλά και οι κάτοικοι των ελληνοκυπριακών χωριών. Μόνο στην πρωτεύουσα κατέστη δυνατό να αναχαιτιστούν (κι αυτό μόνο προσωρινά) οι τούρκοι, από μια αντεπίθεση της ΕΛΛ.ΔΥ.Κ. σε συνδυασμό με τις προσπάθειες των κατοίκων να εξουδετερώσουν τους αλεξιπτωτιστές πυροβολώντας από τις ταράτσες και τα μπαλκόνια κατοικιών και δημόσιων κτιρίων.

==== Ψήφισμα 353 ΟΗΕ ====
Αργά το βράδυ της 20ης Ιουλίου το Συμβούλιο Ασφαλείας του [[Ο.Η.Ε.]] εξέδωσε ομόφωνα το υπ' αριθμ. 353 ψήφισμά του, με το οποίο ζητούσε κατάπαυση των εχθροπραξιών και την αποχώρηση του "ξένου στρατιωτικού δυναμικού" από την Κύπρο. Ωστόσο, ο τούρκος πρωθυπουργός [[Μπουλέντ Ετζεβίτ]] αγνόησε το αίτημα του διεθνούς οργανισμού, επιδιώκοντας να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο, μέχρις ότου επιτύχει με τη χρήση των όπλων, τις εδαφικές διεκδικήσεις των τουρκοκυπρίων βάσει του σχεδίου που είχε προτείνει ο ηγέτης των τελευταίων [[Ραούφ Ντενκτάς]].

==== Η Αντίδραση της Χούντας: Συνομιλίες με Σίσκο. ====
Ο πρέσβης των ΗΠΑ Χένρι Τάσκα, πήγε στο Πεντάγωνο για να εξηγήσει στην ελληνική στρατιωτική ηγεσία την αμερικανική πολιτική, όπως την είχε καθορίσει ο Κίσινγκερ. Ο Τάσκα πήρε μέρος στη σύσκεψη των αρχηγών, ενώ προς το τέλος της συνεδρίας μπήκε στην αίθουσα και ο Σίσκο, ο οποίος μόλις είχε φτάσει από την Αγκυρα.

 Ο Σίσκο ήταν ωμός στις τοποθετήσεις του και η προτροπή του προς τη χούντα ήταν:
* Μη μπείτε σε πόλεμο με την Τουρκία, διότι θα χάσετε
* Μόνη διέξοδος για να αποφύγουμε τον όλεθρο είναι η συνεννόηση.
* Αν δεν εισακούσετε τις Ηνωμένες Πολιτείες θα σας εγκαταλείψουν.
Ο Σίσκο τόνισε επιπλέον πως η Ελλάδα δεν πρέπει να εμπλακεί "''γιατί θα ηττηθείτε και εκτός από την Κύπρο θα χάσετε και τμήμα της Ελλάδας''".

Ηταν σε αυτή τη συνάντηση που εξερράγη ο Ιωαννίδης, ο οποίος, αφού απείλησε ότι η Ελλάδα θα κηρύξει τον πόλεμο στην Τουρκία, σηκώθηκε και έφυγε από την αίθουσα λέγοντας στον Σίσκο: "Μας εξαπατήσατε".<ref>{{Cite web|url=http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=402&-V=search&-w=%D3%C9%D3%CA%CF@|title="Μην μπείτε σε πόλεμο με την Τουρκία, θα το πληρώσετε"|last=Δρουσιώτης|first=Μακάριος|date=|website=Μακάριος Δρουσιώτης|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref>

Η χούντα επιχείρησε μια «γενική επιστράτευση» στην Ελλάδα, η οποία όμως γρήγορα αποδείχθηκε επιπόλαια και ασυντόνιστη ενέργεια και σε δεύτερο χρόνο, ανακλήθηκε.

==== Αντίδραση της Εθνικής Φρουράς: Τα σχέδια Αφροδίτης 1,2,3 και η επίθεση στον θύλακα Κιόνελι ====
Η Εθνική Φρουρά είχε δύο σχέδια άμυνας της Κύπρου: το "Αφροδίτη 1" και το "Αφροδίτη 2". Επίσης, υπήρχε και το "Αφροδίτη 3", που ήταν σχέδιο πραξικοπήματος και εφαρμόστηκε με επιτυχία στις 15 Ιουλίου. Το "Αφροδίτη 1" θα εφαρμοζόταν στην περίπτωση που η Κύπρος θα δεχόταν επίθεση από την Τουρκία και θα χρειαζόταν να αποκρούσει προσπάθεια αποβίβασης δυνάμεων (όπως είχε πραγματοποιηθει).

 Σε μια τέτοια περίπτωση, η συνδρομή της Ελλάδος θα ήταν:
* Αποστολή υποβρυχίων για βύθιση του αποβατικού στόλου.
* Αεροπορική κάλυψη της Κύπρου.
* Συμμετοχή της ΕΛΔΥΚ στην προσπάθεια απόκρουσης της εισβολής. 
Η δημιουργία τουρκικού προγεφυρώματος εθεωρείτο αναπόφευκτη και το σχέδιο προέβλεπε χρησιμοποίηση της ΕΛΔΥΚ για την καταστροφή του.

Σύμφωνα με το σχέδιο, η ΕΛΔΥΚ "''θα ετηρείτο εφεδρεία και θα αποτελούσε την κύρια δύναμη αντεπίθεσης κατά του προγεφυρώματος που τυχόν θα δημιουργείτο (...) τη νύχτα της D/D+1"'', που στην προκειμένη περίπτωση ήταν η νύχτα της 20ής προς την 21η Ιουλίου.

 Το "Αφροδίτη 2" θα εφαρμοζόταν στην περίπτωση που η Εθνική Φρουρά ήταν αυτή που θα αναλάμβανε την πρωτοβουλία των κινήσεων. Προέβλεπε αιφνιδιασμό των Τούρκων, με εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των τουρκοκυπριακών θυλάκων σε όλη την Κύπρο. Η κύρια προσπάθεια θα ήταν η διάλυση του θυλάκου του Κιόνελι, που ήταν ο μεγαλύτερος και ο σημαντικότερος και εκτεινόταν μεταξύ Λευκωσίας - Αγύρτας, στη νότια πλευρά του Πενταδακτύλου. Την αποστολή αυτή θα την αναλάμβανε η ΕΛΔΥΚ.<ref name=":3">{{Cite web|url=http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=4391&-V=search&-w=%D3%C9%D3%CA%CF@|title=Η επίθεση απελπισίας της ΕΛΔΥΚ|last=Δρουσιώτης|first=Μακάριος|date=|website=Μακάριος Δρουσιώτης|publisher=|accessdate=31/5/2017}}</ref>

Στις 20 Ιουλίου, η ηγεσία της Εθνικής Φρουράς, αντί να δώσει διαταγή για εφαρμογή του σχεδίου "Αφροδίτη Ένα", αφού την πρωτοβουλία την είχαν αναλάβει οι Τούρκοι και βρισκόταν σε εξέλιξη αποβατική επιχείρηση, άρχισαν να εφαρμόζουν το "Αφροδίτη Δύο"! Αντί το βράδυ της 20ής Ιουλίου η ΕΛΔΥΚ να επιχειρήσει εκκαθάριση του προγεφυρώματος στην Κερύνεια, διατάχθηκε να επιτεθεί κατά του θυλάκου Κιόνελι.<ref name=":3" />

=== 21 Ιουλίου ===
Στις 21 Ιουλίου (δεύτερη μέρα της τουρκικής εισβολής), δυο ελληνικά υποβρύχια που είχαν διαταχθεί να πλεύσουν προς την Κερύνεια, διατάχθηκαν να επιστρέψουν στη βάση τους. Ακόμη, στον εναέριο χώρο της Κύπρου έφτασαν δώδεκα ελληνικά μεταγωγικά αεροπλάνα, έμφορτα με Έλληνες καταδρομείς, αλλά, από εσφαλμένη εκτίμηση των ελληνοκύπριων, δέχτηκαν "φίλια πυρά", με αποτέλεσμα το ένα να καταρριφθεί (συνέπεια της πτώσης όλοι οι επιβαίνοντες, πλην ενός που πρόλαβε να ριχτεί με αλεξίπτωτο, σκοτώθηκαν), ενώ άλλα δυο δέχτηκαν αεροπορικές βολές.

Ολόκληρη η Κερύνεια καταλήφθηκε από τους εισβολείς, οι οποίοι, σύμφωνα με μαρτυρίες διασωθέντων ελληνοκύπριων, προέβησαν σε ωμότητες κατά του άμαχου πληθυσμού.

=== 22 Ιουλίου ===
Τα μεσάνυκτα της 21ης προς την 22α Ιουλίου, ο εκπρόσωπος του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών [[Χένρυ Κίσινγκερ]] μεσολάβησε για τη σύναψη ανακωχής μεταξύ των δυο εμπολέμων μερών, η οποία επιτεύχθηκε νωρίς το απόγευμα (4:00 μ.μ.) της 22ας Ιουλίου. Μπροστά στο ενδεχόμενο μιας γενικευμένης σύρραξης Ελλάδας - Τουρκίας και λόγω του αδιεξόδου στον οποίο είχε περιέλθει, η στρατιωτική ηγεσία της Ελλάδας συγκάλεσε έκτακτη σύσκεψη με τη συμμετοχή του επικεφαλής του ΓΕΕΘΑ και των αρχηγών των τριών Σωμάτων, υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας Γκιζίκη, στην οποία κλήθηκε και ο ταξίαρχος Ιωαννίδης. Ο τελευταίος, παρά τις έντονες αντιρρήσεις που προέβαλε, αναγκάσθηκε τελικά να αποδεχθεί την απόφαση των υπολοίπων, για την παράδοση της εξουσίας σε πολιτικά πρόσωπα. Ακολούθως, κλήθηκαν στη σύσκεψη οι πιο σημαντικοί πολιτικοί που η ίδια η στρατιωτική χούντα είχε καταργήσει, διώξει ή φυλακίσει σαν "φαύλους" κλπ, προς τους οποίους ανακοινώθηκε η απόφαση.

Στην [[Νέα Υόρκη]] συνήλθε και πάλι το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και αποφάσισε την κατάπαυση του πυρός από τις 4 το απόγευμα της 22ας Ιουλίου. Με την προοπτική της κατάπαυσης του πυρός, οι Τούρκοι δυνάμωσαν τις πολεμικές τους επιχειρήσεις, καταλαμβάνοντας την πλήρως Κερύνεια και επεκτείνοντας τη ζώνη κατοχής.

=== 23 Ιουλίου ===

==== Η στρατιωτικο-πολιτική σύσκεψη της 23 Ιουλίου 1974 ====
Την 23 Ιουλίου, στα παλαιά ανάκτορα, άρχισαν να συσκέπτονται οι πολιτικοί με τους χουντικούς στρατιωτικούς.

Από τους πολιτικούς συμμετείχαν ο Π. Κανελλόπουλος, ο Γ. Mαύρος, ο Σπ. Μαρκεζίνης, ο Γ. A. Nόβας, ο Στ. Στεφανόπουλος, ο Π. Γαρουφαλιάς, ο Ξεν. Zολώτας και ο E. Αβέρωφ. Από τους στρατιωτικούς , παρόντες ήταν ο πρόεδρος της χουντικής Δημοκρατίας στρατηγός Φ. Γκιζίκης, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Γρ. Mπονάνος, ο αρχηγός ΓEΣ αντιστράτηγος Aνδρ. Γαλατσάνος, ο αρχηγός ΓEN αντιναύαρχος Πέτρος Aραπάκης και ο αρχηγός ΓEA Aλ. Παπανικολάου.Πρακτικά δεν κρατήθηκαν για την σύσκεψη. Αποφασίστηκε να δωθεί η εξουσία στον [[Κωνσταντίνος Καραμανλής|Κωνσταντίνο Καραμανλή]].

=== 24 Ιουλίου ===
Την 24η Ιουλίου, κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας ορκίστηκε στην Αθήνα, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Παράλληλα στην Κύπρο τα γεγονότα υποχρέωσαν τον Σαμψών να παραιτηθεί. Πρόεδρος ανάλαβε ο [[Γλαύκος Κληρίδης]].


Ο Έλληνες στρατηγοί και ο Ιωαννίδης κοιμόντουσαν στα σπίτια τους όταν άρχισε η [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|Τουρκική εισβολή]] τα χαράματα του Σαββάτου 20 Ιουλίου. Είχαν δώσει οδηγίες στους επόπτες στο ΓΕΕΘΑ ότι οι Τούρκοι έκαναν γυμνάσια για εκβιαστικούς λόγους και παρά τις εκκλήσεις του διοικητή της Εθνικής Φρουράς Γιωργίτση για διαταγές απόκρουσης της εισβολής οι οδηγίες ήταν για "αυτοσυγκράτηση". Όταν ο υπασπιστής του Ιωαννίδη Ταγματάρχης Παλαίνης τον ενημέρωσε ότι "βγαίνουν οι Τούρκοι στην Κύπρο" ο αόρατος δικτάτωρας πάγωσε αφού δεν περίμενε την Τουρκική αντίδραση το Σάββατο 20 Ιουλίου μιας και ο Αμερικανός Υφυπουργός Εξωτερικών βρισκόταν στην Άγκυρα για συνομιλίες εκτόνωσης της κρίσης. Η αποτυχία του Ιωαννίδη να κερδίσει τον πόλεμο της Κύπρου σήμαινε το τέλος του καθεστώτος του αλλά και την διχοτόμηση της Κύπρου.
=== 25 Ιουλίου ===
Στις [[25 Ιουλίου]] [[1974]], άρχισαν στην [[Γενεύη]] οι ειρηνευτικές συνομιλίες για την Κύπρο, μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών των τριών εγγυητριών χωρών της Κυπριακής Δημοκρατίας (Μαύρος, Γκιουνές, Κάλαχαν). Στο τέλος των συνομιλιών, στις 30 Ιουλίου, υπέγραψαν διακήρυξη, τα κύρια σημεία της οποίας ήταν:
# Η μη επέκταση των περιοχών που είχαν κάτω από τον έλεγχό τους οι αντίπαλες δυνάμεις.
# Η εγκαθίδρυση ζωνών ασφαλείας μεταξύ των αντιμαχομένων
# Η εκκένωση των Τουρκικών θυλάκων από την Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ
# Το δικαίωμα να διαθέτουν οι δύο πλευρές δική τους αστυνομία και δυνάμεις ασφαλείας
# Η διεξαγωγή διαπραγματεύσεων με συμμετοχή Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για οριστική διευθέτηση του Κυπριακού.


== Δείτε επίσης ==
== Δείτε επίσης ==
Γραμμή 232: Γραμμή 120:
<references />
<references />


== Βιβλιογραφία ==
=== Βιβλιογραφία ===
* {{en}} Stavros Panteli, ''History of modern Cyprus'', Interworld Publications, mai 2005, 352 p. (ISBN 978-0948853326)
* {{en}} Stavros Panteli, ''History of modern Cyprus'', Interworld Publications, mai 2005, 352 p. (ISBN 978-0948853326)
* {{fr}} Coussirat-Coustère Vincent, ''La crise chypriote de l'été 1974 et les Nations Unies'', vol. 20, Annuaire français de droit international, 1974, 455 p.
* {{fr}} Coussirat-Coustère Vincent, ''La crise chypriote de l'été 1974 et les Nations Unies'', vol. 20, Annuaire français de droit international, 1974, 455 p.
* {{el}} Φανούλα Αργυρού, ''Διζωνική εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011: 1955-2011'', Αδράστεια, 2011
* {{en}} William Mallinson, ''Cyprus: A Modern History'', I. B. Tauris, 30 juin 2005 (ISBN 978-1-85043-580-8), p. 80
* {{en}} William Mallinson, ''Cyprus: A Modern History'', I. B. Tauris, 30 juin 2005 (ISBN 978-1-85043-580-8), p. 80


Γραμμή 245: Γραμμή 134:
* Κ. Παναγιωτάκος: "Στη Πρώτη Γραμμή Αμύνης" Αθήναι 1982
* Κ. Παναγιωτάκος: "Στη Πρώτη Γραμμή Αμύνης" Αθήναι 1982
* Κ. Παναγιωτάκος: "Ανάλεκτα περί Κυπριακού και Φακέλλου" Αθήναι 1984.
* Κ. Παναγιωτάκος: "Ανάλεκτα περί Κυπριακού και Φακέλλου" Αθήναι 1984.
* ΔΕΚ/ΓΕΣ: "Παντουρκισμός" (υπό του Jacob Landau) Αθήναι 1986.
* Δ. Κοσμαδόπουλος: "Ημερολόγιο του διπλωμάτη Δ. Κοσμαδόπουλου" Αθήναι 1988.
* Δ. Κοσμαδόπουλος: "Ημερολόγιο του διπλωμάτη Δ. Κοσμαδόπουλου" Αθήναι 1988.
* Μ. Χαραλαμπίδης: "Εθνικά Θέματα" - Τραγική απροθυμία ανεπάρκεια και ολιγωρία του αθηναϊκού κράτους" - Αθήνα 1990.
* Μ. Χαραλαμπίδης: "Εθνικά Θέματα" - Τραγική απροθυμία ανεπάρκεια και ολιγωρία του αθηναϊκού κράτους" - Αθήνα 1990.
Γραμμή 261: Γραμμή 151:
[[Κατηγορία:Ιστορία της Κύπρου]]
[[Κατηγορία:Ιστορία της Κύπρου]]
[[Κατηγορία:Ελληνοκυπριακές σχέσεις]]
[[Κατηγορία:Ελληνοκυπριακές σχέσεις]]
[[Κατηγορία:Χούντα των Συνταγματαρχών]]

Έκδοση από την 14:52, 22 Μαΐου 2018

Πραξικόπημα του 1974 στην Κύπρο
Μέρος του κυπριακού προβλήματος
Χρονολογία1974
ΤόποςΚύπρος
ΈκβασηΕπιτυχημένο πραξικόπημα
Αντιμαχόμενοι

ΕΟΚΑ Β΄

Υποστηριζόμενη από:
Ελλάδα
Ηγετικά πρόσωπα

Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 στην Κύπρο είχε ως πλαίσιο το νησί της Κύπρου της δεκαετίας του 1970, μετά τις εντάσεις και συγκρούσεις που είχαν ξεσπάσει μεταξύ της ελληνικής και τουρκικής κοινότητας του νησιού έπειτα από την ανεξαρτησία του 1960, με τις δύο αυτές κοινότητες να είναι ήδη χωρισμένες από την φυσική παρουσία δυνάμεων του ΟΗΕ: την ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο. Η Ελλάδα, κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της περιόδου της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, απέστειλε στρατιωτικές δυνάμεις να στρατοπεδεύσουν στο νησί, με τους Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους να προσχωρούν στη δημιουργία παραστρατιωτικών οργανώσεων για την προστασία των αντίστοιχων κοινοτήτων τους.

Έτσι, στις 15 Ιουλίου του 1974 εκδηλώθηκε στην Κύπρο πραξικόπημα από ομάδα στρατιωτικών, μέρους της Εθνοφρουράς, (με υποστήριξη δυνάμεων και από κάποιους Ελληνοκύπριους και Έλληνες παραστρατιωτικούς), εναντίον του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ΄. Πέντε μέρες αργότερα η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο χρησιμοποιώντας το πραξικόπημα ως πρόφαση και έκτοτε κατέχει πέραν του 36% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας[1][2].

Ο Μακάριος διασώθηκε και μεταφέρθηκε, μέσω Μάλτας και Λονδίνου στη Νέα Υόρκη, όπου έλαβε μέρος στη σύσκεψη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (19 Ιουλίου) στην οποία και κατήγγειλε την Ελληνική χούντα για "εισβολή στην Κύπρο" ενώ απέφυγε να αναφερθεί στο σίγουρο ενδεχόμενο Τουρκικής εισβολής που πράγματι άρχισε λίγες ώρες μετά την ομιλία του Μακαρίου. Στις 17 Ιουλίου σε συνάντηση στο Λονδίνο με τον Πρωθυπουργό Γουίλσον (Πρακτικά Συνάντησης στο βιβλίο "Η Τραγική Αναμέτρηση και η Προδοσία της Κύπρου") είπε το ακόλουθο: "Ποια πρακτικά μέτρα μπορούν να παρθούν -από την Τουρκία- Είναι ενάντια στα Τουρκικά συμφέροντα να γίνει η Κύπρος μέρος της Ελλάδας".

Ιστορικό πλαίσιο

Ο ψυχρός πόλεμος ήταν ακόμη σε εξέλιξη. Στην Ελλάδα η Χούντα του Ιωαννίδη, διαδέχθηκε με πραξικοπηματικό τρόπο, τη Χούντα των Συνταγματαρχών η οποία κυβερνούσε την Ελλάδα από το 1967. Στις 25 Νοεμβρίου του 1973, η Χούντα του Ιωαννίδη, είχε ανακηρύξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Φαίδωνα Γκιζίκη και είχε επιβάλει τη κυβέρνηση Α. Ανδρουτσόπουλου. Ο Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Σπ. Τετενές, παραιτήθηκε την 1 Ιουλίου 1974, τον διαδέχθηκε ο Κ. Κυπραίος. Πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν ο Μπουλέντ Ετζεβίτ και υπουργός Εξωτερικών ο Τουράν Γκιουνές που τον αντικαθιστούσε ο τότε υπουργός Αμύνης Χασάν Ισίκ. Πρωθυπουργός της Αγγλίας ήταν ο Χάρολντ Ουίλσον και υπουργός Εξωτερικών ο Τζέιμς Κάλαχαν. Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο Ρίτσαρντ Νίξον και υπουργός Εξωτερικών ο Χένρυ Κίσινγκερ με βοηθό του τον υφυπουργό Εξωτερικών Tζόσεφ Σίσκο. Πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα ήταν ο Χένρυ Τάσκα και της Κύπρου ο Ν. Κρανιδιώτης, της δε Ελλάδας στην Άγκυρα ο Δ. Κοσμαδόπουλος και στη Λευκωσία ο Ευστ. Λαγάκος. Τέλος Γ.Γ. του ΟΗΕ ήταν ο Κουρτ Βαλντχάιμ ο οποίος ένα μήνα πριν, (2 Ιουνίου), κατά τη μετάβασή του από ΗΠΑ προς Βηρυτό, στάθμευσε στην Αθήνα.

Την Εθνοφρουρά της Κύπρου στελέχωναν και περίπου 650 Έλληνες αξιωματικοί εκτός της ΕΛΔΥΚ. Ο Μακάριος στα τέλη Ιουνίου αποφάσισε να έλθει σε μετωπική σύγκρουση με την Χούντα του Ιωαννίδη και να θέσει τη Κυπριακή Εθνική Φρουρα κάτω από τον έλεγχο του. Για αυτό το θέμα έστειλε επιστολή προς τον στρατηγό Φ. Γκιζίκη με ημερομηνία 2 Ιουλίου 1974 και που του επιδόθηκε από τον τότε πρέσβη της Κύπρου στην Ελλάδα δύο ημέρες μετά[3]. Τότε παραιτήθηκε ο υπεύθυνος κυπριακών υποθέσεων Ι. Τζούνης[3] και ο υπουργός εξωτερικών. Επίσης αντίγραφο αυτού του μηνύματος επιδόθηκε στον Κ. Καραμανλή στο Παρίσι καθώς και στον μέχρι πρότινος Βασιλέα Κωνσταντίνο στο Λονδίνο. Οι επιδόσεις αυτών είχαν γίνει ιδιοχείρως από τον τότε έμπιστο γραμματέα του Μακαρίου Χάρη Βωβίδη, (όπου μετέπειτα ανέλαβε γραμματεύς του Σπ. Κυπριανού), όπως ο ίδιος εκμυστηρεύτηκε αργότερα σε κυπριακή εφημερίδα[4].

Ο τότε εκδότης Σάββας Κωνσταντόπουλος μετέβη μία εβδομάδα πριν το πραξικόπημα στη Κύπρο υπό την έγκριση των Γκιζίκη και Ανδρουτσόπουλου, ο ίδιος ήταν προσωπικά γνώριμος με τον Μακάριο. Σύμφωνα με κάποιες πηγές ο Κωνσταντόπουλος πήγε στην Κύπρο, για να αλλάξει τη γνώμη της κυπριακής κυβέρνησης σχετικά με το θέμα των αποχωρήσεων, γιατί οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επιδεινώνονταν στις συνομιλίες που γίνονταν στην Οττάβα, (στα πλαίσια της εκεί τότε Διάσκεψης του ΝΑΤΟ, όπου είχαν μια τελευταία συνάντηση οι Τετενές και Γκιουνές). Ο Κωνσταντόπουλος είπε να φύγουν μόνο οι Έλληνες αξιωματικοί που δεν υπακούν την κυβέρνηση Μακαρίου. Ο Μακάριος συμφώνησε και στην επόμενη συνάντηση παρέδωσε ένα κατάλογο 11 ονομάτων ανεπιθύμητων Ελλήνων αξιωματικών.[5] Ωστόσο, συμφωνία αυτή δεν έγινε δεκτή από την Χούντα του Ιωαννίδη στις 13-7, ενώ σύμφωνα με κάποιες πηγές το πραξικόπημα είχε ήδη δρομολογηθεί.[5]

Διοργανωτές

Ο Ιωαννίδης έκανε σχέδια ανατροπής του Μακαρίου από την Άνοιξη του 1974 αλλά η τελική απόφαση του πάρθηκε στις 2 Ιουλίου όταν έγινε φανερό ότι ο Μακάριος θα μείωνε στο μισό τον αριθμό των στρατιωτών της Εθνικής Φρουράς (απόφαση της Κυπριακής κυβέρνησης τη 1η Ιουλίου) μέχρι τις 20 Ιουλίου. Για τον εθνικιστή Ταξίαρχο η απώλεια του στρατιωτικού ελέγχου της Κύπρου από την Ελλάδα ήταν αδιανόητη καθ΄ην στιγμή η Τουρκία άρχισε να εντείνει την πίεση στο Αιγαίο. Επίσης ο Ιωαννίδης ανησυχούσε ότι ο Μακάριος θα ηγείτο του αντιχουντικού αγώνα με βάση την Κύπρο.

Σχέδιο επιχείρησης

Σύμφωνα με το σχέδιο όπως αυτό είχε καταρτισθεί[6] προέβλεπε σε συγκεκριμένη ημερομηνία και ώρα, την ταχύτατη προσβολή του προεδρικού μεγάρου από δύο δυνάμεις τεθωρακισμένων, 600 συνολικά ανδρών, που θα έφθαναν και θα ενεργούσαν από δύο διαφορετικά σημεία αφού προηγουμένως είχαν εξουδετερώσει προσκείμενες στον Μακάριο δυνάμεις, όπως την προεδρική φρουρά και ένα ειδικό αστυνομικό σώμα. Αμέσως μετά την επιδιωκόμενη δολοφονία του Μακαρίου τούτο θα δηλωνόταν αμέσως δια παντός πρόσφορου επικοινωνιακού μέσου όπου και θα ξεκίναγε η διαδικασία της έκτακτης πολιτικής αντικατάστασής του, με επιβολή στρατιωτικού νόμου.

Κινήθηκαν δύο μηχανοκίνητες φάλαγγες με περίπου 40 άρματα και 20 οχήματα με αντίστοιχο στρατό για την επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού που ήταν η δολοφονία ενός ατόμου, του Προέδρου και ο κανονιοβολισμός του προεδρικού μεγάρου.

Διεξαγωγή

Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄, ο ανατραπείς πρόεδρος (στα αριστερά), και Νίκος Σαμψών ο δικτάτορας (στα δεξιά).

Ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας, σταλμένος το 1954 από την Κυβέρνηση των Αθηνών με στόχο να βάλει ένα τέρμα στην πολιτική αυτονομία της Κύπρου που επιθυμούσε ο Μακάριος και να διατηρήσει την Κύπρο υπό την πολιτική επιρροή της Ελλάδας, προχώρησε το 1972 στην ίδρυση της ΕΟΚΑ Β'[7] και, αν και μοιραζόταν και αυτός την ιδέα της Ένωσης, ωστόσο, ήταν κάθετα αντίθετος με την παρέμβαση της Αθήνας στις εσωτερικές κυπριακές υποθέσεις. Ο θάνατός του, στις 27 Ιανουαρίου 1974, άφησε το πεδίο ελεύθερο στους Δικτάτορες των Αθηνών που ανέλαβαν τον έλεγχο της ΕΟΚΑ Β΄.

Στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1974, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, πρόεδρος της Δημοκρατίας που κάλυπτε de jure την συνολική έκταση του νησιού, απαίτησε την παραίτηση των Ελλήνων αξιωματικών που ήταν μέλη της Κυπριακής Εθνοφρουράς. Η Κυβέρνηση των Αθηνών ξεκίνησε τότε πραξικόπημα, το οποίο υποστήριζε η παραπάνω στρατιωτική ύλη και εξέδωσε ανακοίνωση στο ραδιόφωνο ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός, θαμμένος μέσα στα χαλάσματα του μεγάρου του, το οποίο είχε υποστεί βομβαρδισμό από ελληνικά άρματα μάχης.

Η Τουρκία, αντιλαμβανόμενη ότι το συγκεκριμένο πραξικόπημα στόχευε, στην πραγματικότητα, στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα δια της βίας, εισέβαλε στο βόρειο τμήμα του νησιού για να προστατέψει την τουρκική μειονότητα καθώς και τα εθνικά της συμφέροντα. Οι ελληνικές δυνάμεις που ήσαν στρατοπεδευμένες στο νησί, ούσες πλήρως αιφνιδιασμένες, προτίμησαν να μην επέμβουν καθώς ήσαν βέβαιες για την ήττα τους. Η μεγάλη αυτή αποτυχία έθεσε τέλος στην περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα, ενώ ψύχρανε, σε μεγάλο βαθμό, τις διπλωματικές σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας.

Στις 17 Ιουλίου, το ΝΑΤΟ απαίτησε την παραίτηση των Ελλήνων αξιωματικών και την επιστροφή του Μακάριου στην εξουσία. Ο τελευταίος, αποχώρησε από την αγγλική βάση στο Ακρωτήρι, με προορισμό το Λονδίνο, όπου προσπάθησε να λάβει βοήθεια από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το αίτημά του ήρθε την ίδια περίοδο με αυτό του Τούρκου Πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετσεβίτ, ο οποίος ζητούσε από τους Βρετανούς να ταχθούν με το μέρος της τουρκικής πλευράς[8]. Στις 18 του ιδίου μήνα, ο Τζόζεφ Σίσκο, Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ δέχτηκε τον Ετσεβίτ στην αμερικανική πρεσβεία της Τουρκίας, όπου και έμαθε την επιθυμία του τελευταίου να ανατρέψει τον Νίκο Σαμψών, το νέο πρόεδρο ο οποίος είχε οριστεί de facto από την Αθήνα, ώστε να προστατέψει τους Τουρκοκύπριους του νησιού[8].

Το πραξικόπημα αυτό στέφθηκε από αποτυχία και ο Σαμψών δεν παρέμεινε στην εξουσία παρά μόνο για διάστημα εννέα ημερών από τις 15 ως τις 23 Ιουλίου[9]. Στις 19 Ιουλίου 1974, ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ο Μακάριος κατηγόρησε την Ελλάδα ότι μεθόδευε στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο[10]. Για την Τουρκική Κυβέρνηση, αυτή η θέση του Μακάριου νομιμοποιούσε την στρατιωτική της επέμβαση ώστε να προστατεύσει τον τουρκοκυπριακό πληθυσμό και τους Τούρκους υπήκοους, όπως προβλεπόταν από το άρθρο 2 του εγγυητικού συμφώνου, το οποίο είχε υπογραφεί το 1960.

15 Ιουλίου

Εκείνη την ώρα τίποτε δεν είχε εκδηλωθεί ακόμα στην Κύπρο. Ο Μακάριος με την συνοδεία του κατέρχονταν από τη θερινή κατοικία του, στο όρος Τρόοδος, όπου είχε περάσει το Σαββατοκύριακο, και διερχόμενος κοντά από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιά που ήταν το κύριο στρατόπεδο της Εθνοφρουράς και η βάση των τεθωρακισμένων, κατευθύνθηκε στη Λευκωσία, στο Προεδρικό Μέγαρο, στο οποίο και έφθασε περί τις 08:10.[6]

Λίγο αργότερα στις 08:15 (τοπική ώρα εκδήλωσης του πραξικοπήματος), δύο ισχυρές φάλαγγες αρμάτων εξήλθαν στο οδικό δίκτυο, η μία από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιάς, που αποτελούταν από όλα τα άρματα της Κυπριακής Εθνοφρουράς, περίπου 35 ρωσικής προέλευσης τύπου Τ-34, και με δύναμη 300 ανδρών, με κύριο σκοπό την εξουδετέρωση της Προεδρικής Φρουράς, (δύναμη 150 ανδρών), δίπλα στο Προεδρικό Μέγαρο και η δεύτερη φάλαγγα από το στρατόπεδο Καποτά (Παλλουριώτισσα) με κάποια λίγα άρματα βρετανικής προέλευσης τύπου ΜΗ και 20 οχήματα που μετέφεραν μονάδα ΛΟΚ (32 ΜΚ και ένα λόχο της 31 ΜΚ) περίπου 300 ανδρών με σκοπό την εξουδετέρωση του αστυνομικού Εφεδρικού Σώματος που έδρευε περίπου 1 χλμ. μακρύτερα του Προεδρικού Μεγάρου.[6] Στη συνέχεια οι δύο φάλαγγες θα συνέκλιναν και περικυκλώνοντας θα πυρπολούσαν κανονιοβολώντας το Μέγαρο της Προεδρίας. Τελικά οι δυνάμεις που έλαβαν μέρος ήταν η 31η και η 33η μοίρες καταδρομών, η ύλη αρμάτων της 21ης επιλαρχίας μέσων αρμάτων και της 23ης επιλαρχίας αναγνώρισης , 2 τάγματα πεζικού από την Κερύνεια και 2 λόχοι της ΕΛΔΥΚ. Διοικητής των αρμάτων της 21ης ήταν ο επίλαρχος Κορκόντζελος, της 23ης ο αντισυνταγματάρχης Λαμπρινός, ενώ των καταδρομών ο ταγματάρχης Δαμασκηνός.[3].

Ο Μακάριος φθάνοντας στο γραφείο του περί τις 08:15 δέχθηκε μια σχολική αντιπροσωπεία από την Αίγυπτο που τον ανέμενε.[6] Τη στιγμή της προσφώνησης εκ μέρους του συνοδού καθηγητή από χειρογράφου, ακούστηκαν υπόκωφοι κανονιοβολισμοί. Ο Μακάριος καθησυχάζοντας τον καθηγητή τον παρότρυνε να συνεχίσει. Όταν και πάλι ακούστηκαν δυνατότεροι οι κανονιοβολισμοί που προέρχονταν από το στρατόπεδο του Εφεδρικού Σώματος, που υπερασπιζόταν ο ταγματάρχης Πανταζής και όλοι έδειχναν ανήσυχοι, ο Μακάριος επανέλαβε ατάραχος "συνέχισε παιδί μου". Τη στιγμή όμως εκείνη εισόρμησαν στην αίθουσα υποδοχής ο υπασπιστής του Μακαρίου με τον διοικητή της Προεδρικής Φρουράς, (ανεψιό του Μακαρίου) προειδοποιώντας τον για την επίθεση και παροτρύνοντάς τον να φύγει.

Στα λίγα λεπτά που ακολούθησαν ο Μακάριος με πολιτική περιβολή και φέροντας τραγιάσκα οδηγείται από τους συνοδούς του στην πίσω έξοδο ασφαλείας του μεγάρου, που παραμένει αφύλακτη και μέσα από ένα ξεροπόταμο φθάνει σε δημόσιο δρόμο. Τα δε παιδιά κυριολεκτικά είχαν φυγαδευτεί από την κυρία είσοδο του κτιρίου.[6]
Την κρίσιμη στιγμή εκείνη και ενώ πίσω του βάλλεται και πυρπολείται το προεδρικό μέγαρο, φθάνει απόσπασμα του Εφεδρικού που σπεύδει να προστατέψει τον Μακάριο. Τελικά αστυνομικό όχημα ακολουθώντας αγροτικούς δρόμους μεταφέρει τον Πρόεδρο με ασφάλεια σε ένα μοναστήρι, στο όρος Τρόοδος. Εκεί ο Πρόεδρος ακούει τον ραδιοφωνικό σταθμό της Λευκωσίας, που ήδη είχε περιέλθει στους πραξικοπηματίες, να επαναλαμβάνει το θάνατό του.

Στις 11:00 ο ταξίαρχος Γεωργίτσης ενημερώνει τον ομόβαθμό του Ιωαννίδη στον ειδικό θάλαμο επιχειρήσεων του τότε Πενταγώνου (στην Αθήνα), που παρακολουθεί την εξέλιξη μαζί με τους αρχηγούς των Όπλων[6] ότι η επιχείρηση τελείωσε με επιτυχία. Μία ώρα αργότερα ενημερώνεται για τη διαφυγή του Μακάριου.

Στις 13:00 ο Μακάριος ακολουθώντας άλλη διαδρομή κατήλθε από το Τρόοδος και φέροντας ράσα κατευθύνθηκε στην Πάφο, όπου και εισερχόμενος στον εκεί καθεδρικό ναό, μέσα από ένα πλήθος που παραληρούσε βλέποντάς τον, με γεμάτη πάθος φωνή αναγγέλλει προ του μικροφώνου του εκεί ραδιοφωνικού σταθμού[6]:

Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν...

Το μήνυμα αυτό αν και δεν ακούγονταν δυνατά λόγω της περιορισμένης εμβέλειας του ραδιοφωνικού σταθμού, έγινε αμέσως γνωστό από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Τελ Αβίβ που το είχε λάβει και με τον ισχυρό πομπό του άρχισε ν΄ αναμεταδίδει προς όλο τον κόσμο το φορτισμένο εκείνο μήνυμα, διακόπτοντας συνεχώς τη ροή του προγράμματός του, για να αναγγείλει ότι ο Μακάριος ζει.[6]

Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες στη Κύπρο, μη έχοντας πιθανώς γνωστά τα τεκταινόμενα στη Πάφο, δεδομένου ότι είχαν διακοπεί οι τηλεφωνικές συνδέσεις, παραβλέποντας τον εκ του συντάγματος νόμιμο διάδοχο στη θέση του προέδρου που ήταν ο τότε πρόεδρος της κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων Γλαύκος Κληρίδης, επιλέγουν (και συγκεκριμένα ο Συνταγματάρχης Καταδρομών Κομπόκης, αφού προηγουμένως αποτάνθηκε μάταια σε κάποια άλλα πρόσωπα) τον δημοσιογράφο και βουλευτή τότε Νικόλαο Σαμψών. Λίγη ώρα μετά, ο Ν. Σαμψών ορκίζεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου, εκφωνεί και το διάγγελμα επί την ανάληψη των καθηκόντων του κηρύσσοντας στρατιωτικό νόμο, χωρίς όμως να προβεί σε διάλυση της Βουλής, ή σε δίωξη πολιτικών προσώπων. Στη θέση αυτή θα παραμείνει για οκτώ ημέρες. Στη τελετή ορκωμοσίας του χοροστάτησε ο καθαιρεθείς πριν ένα χρόνο, επίσκοπος Γεννάδιος (πρώην Πάφου), ο οποίος και ορίστηκε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου. Σημειώνεται ότι ο επίσκοπος Γεννάδιος μαζί με τους επισκόπους Ανθέμιο, (πρώην Κιτίου) και Κυπριανό, (πρώην Κερύνειας), είχαν προκαλέσει Συνοδικό πραξικόπημα το 1973, τους οποίους στη συνέχεια καθαίρεσε ο Μακάριος προκαλώντας Μείζονα Σύνοδο, στην οποία αν και προσκλήθηκαν η Εκκλησία της Ελλάδος και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν παρευρέθησαν.

Το ίδιο απόγευμα φαινόταν ότι το πραξικόπημα είχε τελικά επικρατήσει με απολογισμό 91 νεκρούς και 250 τραυματίες.

16 Ιουλίου

Η επόμενη ημέρα, της εκδήλωσης του πραξικοπήματος στη Κύπρο, στελέχη της Αθήνας ενημερώνονταν τακτικά για τα τεκταινόμενα στην Κύπρο.

Τα τουρκικά και τουρκοκυπριακά μέσα ενημέρωσης μεταδίδουν τις ανησυχίες του πρωθυπουργού της Τουρκίας Μ. Ετζεβίτ και του αρχηγού των Τουρκοκυπρίων Ρ. Ντενκτάς για τη φύση και τις διαθέσεις του πραξικοπήματος σχετικά με την ένωση με την Ελλάδα ή το διωγμό των Τουρκοκυπρίων.

Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες έχουν περικυκλώσει την Πάφο ενώ το κυπριακό περιπολικό σκάφος "ΛΕΒΕΝΤΗΣ" βάλλει και αυτό από τον λιμένα κατά της Μητρόπολης. Ο Μακάριος μία ώρα πριν είχε μεταφερθεί με ελικόπτερο από την παρακείμενη φιλανδική βάση του ΟΗΕ στην αγγλική βάση Κύπρου και από εκεί με αεροπλάνο κατευθυνόταν προς τη Μάλτα. Λίγη ώρα αργότερα ο Γεωργίτσης ενημερώνει την Αθήνα[6] για την διαφυγή στο εξωτερικό.

Οι έλληνες διπλωμάτες περίμεναν ενημέρωση από την Ελλάδα. Τα μεσάνυχτα φθάνει τηλετυπικά η πρώτη ανακοίνωση των Αθηνών και πιθανότερα προς όλες τις ελληνικές πρεσβείες:

Αι πρόσφαται εξελίξεις εν Κύπρω αποτελούν εσωτερικήν υπόθεσιν..... Η πολιτική της Ελλάδος επί του Κυπριακού παραμένει αμετάβλητος, συνισταμένη εις την διαφύλαξιν και εξασφάλισιν της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητος και του ενιαίου της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Παράλληλα τις νυκτερινές ώρες έφθασε στο Λονδίνο, αεροπορικώς μέσω Μάλτας, ο Μακάριος όπου και συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Γουΐλσον. Το ίδιο δε απόγευμα, ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Κάλλαχαν δήλωνε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Αγγλία δεν πρόκειται να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο.

Στην αντιπέρα όχθη, με κάποιες ώρες διαφορά συνέρχεται το πρώτο έκτακτο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας, Οσμάν Ολτσάι ένας από τους ικανότερους διπλωμάτες (κατά διαπίστωση Ελλήνων ομολόγων του), αναφέρθηκε για κατάφωρη ανάμιξη ξένων παραγόντων, δεχόμενος ωστόσο και αυτός την άποψη της εσωτερικής υπόθεσης. Σημειώνεται ότι στη πρώτη αυτή έκτακτη συνεδρίαση ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας βρισκόταν στην Αθήνα. Επίσης μόνιμος τότε αντιπρόσωπος της Κύπρου ήταν ο ήδη υπερήλικας Ζήνων Ροσσίδης.

17 Ιουλίου

Στο μεταξύ στο Λονδίνο πραγματοποιείται η συνάντηση Μακαρίου – Γουΐλσον. Το απόγευμα ο Μακάριος ταξιδεύει αεροπορικώς στις ΗΠΑ προκειμένου να προετοιμαστεί και να παραστεί σε επικείμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας[6], ενώ κάποιες ώρες πριν αναχωρεί εσπευσμένα από την Αθήνα, για ΗΠΑ, ο Έλληνας πρέσβης στην Ουάσιγκτον Κ. Παναγιωτάκος.

18 Ιουλίου

Η Ελλάδα ετοιμάζεται για ενδεχόμενη στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο.

Στο μεταξύ περί τις 11:00 είχαν φθάσει στην Αθήνα ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο με τον υφυπουργό Εθνικής Αμύνης Έλσγουώρθ όπου συνοδευόμενοι από τον εν Αθήναις πρέσβη Χ. Τάσκα επισκέφθηκαν τον Πρωθυπουργό Α. Ανδρουτόπουλο σε κατ΄ ιδίαν συνομιλίες[6]. Στη συνέχεια ακολούθησαν δύο συσκέψεις μία περί τις 14:00 και η δεύτερη περί τις 18:00 στην οποία και συμμετείχαν ο πρωθυπουργός Α. Ανδρουτσόπουλος, ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Κυπραίος, ο αρχηγός Ε.Δ. στρατηγός Μπονάνος και άλλοι ανώτατοι υπηρεσιακοί παράγοντες.

Ο Σίσκο δήλωσε ότι πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, σύμφωνα με πηγές εξ αιτίας της συμμετοχής και των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με κάποιες ομολογίες που έγιναν αργότερα, σε κάποιο σημείο αυτών των συνομιλιών ο ταξίαρχος Ιωαννίδης απείλησε πως αν συμβεί τουρκική απόβαση ο πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών είναι δεδομένος.

19 Ιουλίου

Περί τις 11:00 ο ναύαρχος Αραπάκης διατάζει τα υποβρύχια ΤΡΙΤΩΝ, ΓΛΑΥΚΟΣ και ΝΗΡΕΥΣ να πλεύσουν στις περιοχές ρόμιο-1, ρόμιο-2 και ρομιο-3 προκειμένου να βρίσκονται εγγύτερα της Κύπρου[6].
Στις 13:00 επιστρέφει στην Αθήνα από Άγκυρα ο Αμερικανός επιτετραμένος Σίσκο όπου και συγκαλείται αμέσως σύσκεψη με τα ίδια πρόσωπα που είχαν μετάσχει και στην προηγούμενη. Οι πληροφορίες που μετέφερε από τουρκικής πλευράς φαίνεται πως κρίθηκαν από τους μετέχοντες στη σύσκεψη αυτή μάλλον ενθαρρυντικές[6]. Αργότερα περί τις 19:00 ο στρατηγός Μπονάνος προσκαλεί στο γραφείο του όλους τους αρχηγούς και τους ανακοινώνει όλες τις πληροφορίες που είχε μεταφέρει ο Σίσκο, ο οποίος στο μεταξύ είχε ήδη αναχωρήσει και πάλι προς την Άγκυρα[6].

Στο λόγο του ο Μακάριος κατηγόρησε την Χούντα του Ιωαννίδη. Αρχικά, την κατηγόρησε για τη σχεδίαση και διενέργεια του πραξικοπήματος. Επιπλέον, υποστήριξε ότι φοβόταν στρατιωτική επέμβαση της Χούντας περισσότερο από την Τουρκία, ο οποίος κατά τον ίδιο επιβεβαιώθηκε. Επιπλέον, χαρακτήρισε το πραξικόπημα Εισβολή της Χούντας, το οποίο παραβιάζει τη συνθήκη Ζυρίχης-Λονδίνου, κάτι που αφορά και τους Τουρκοκύπριους. Επιπλέον, κατηγόρησε την Χούντα για διπροσωπία και υπονόμευση του ΟΗΕ.

Στις 20:00 μεταδίδεται στην τηλεόραση μια αρμάδα τουρκικών πολεμικών πλοίων κατάφορτη να αποπλέει από Μερσίνα[6]

Στις 20:30 στη Λευκωσία, ο Αμερικανός πρέσβης αναζητά και επισκέπτεται πάλι τον Κληρίδη ζητώντας του να αντικαταστήσει τον Σαμψών.

Ώρα 21:15 τα ναυτικά ραντάρ της Κύπρου επισημαίνουν έξι στόχους σε σχηματισμό να κινούνται με κατεύθυνση από Μερσίνα προς νότο[6], το οποίο ήταν η αρχή του Αττίλα I. Λίγο μετά στους παραπάνω στόχους προστίθενται άλλοι οκτώ. Από την αποτύπωση της πορείας τους φέρονται να κατευθύνονται στη κυπριακή περιοχή Κορμακίτη, δυτικά της Κερύνειας. Ο Έλληνας ναυτικός διοικητής Κύπρου, αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης ενημερώνει άμεσα τον αρχηγό της Εθνοφρουράς και εκείνος με την σειρά του καλεί επειγόντως τον αρχηγό των Ε.Δ. Ελλάδας γνωρίζοντας σχετικά, ο οποίος δεν αναγνώρισε τον επιθετικό χαρακτήρα των στόχων.

Ο Έλληνες στρατηγοί και ο Ιωαννίδης κοιμόντουσαν στα σπίτια τους όταν άρχισε η Τουρκική εισβολή τα χαράματα του Σαββάτου 20 Ιουλίου. Είχαν δώσει οδηγίες στους επόπτες στο ΓΕΕΘΑ ότι οι Τούρκοι έκαναν γυμνάσια για εκβιαστικούς λόγους και παρά τις εκκλήσεις του διοικητή της Εθνικής Φρουράς Γιωργίτση για διαταγές απόκρουσης της εισβολής οι οδηγίες ήταν για "αυτοσυγκράτηση". Όταν ο υπασπιστής του Ιωαννίδη Ταγματάρχης Παλαίνης τον ενημέρωσε ότι "βγαίνουν οι Τούρκοι στην Κύπρο" ο αόρατος δικτάτωρας πάγωσε αφού δεν περίμενε την Τουρκική αντίδραση το Σάββατο 20 Ιουλίου μιας και ο Αμερικανός Υφυπουργός Εξωτερικών βρισκόταν στην Άγκυρα για συνομιλίες εκτόνωσης της κρίσης. Η αποτυχία του Ιωαννίδη να κερδίσει τον πόλεμο της Κύπρου σήμαινε το τέλος του καθεστώτος του αλλά και την διχοτόμηση της Κύπρου.

Δείτε επίσης

Σημειώσεις και παραπομπές

  1. Ιστορική Αναδρομή Κυπριακού προβλήματος
  2. Η τουρκική εισβολή του 1974 και οι τραγικές της συνέπειες
  3. 3,0 3,1 3,2 Κ. Παραλίκας: "Συνωμοσίες ΙΔΕΑ και ΑΣΠΙΔΑ 1944-1974" -Αθήναι 1982, σελ.212-213.
  4. Εφημερίδα Ελεύθερη Κύπρος φ.6-5-1979
  5. 5,0 5,1 Ο Φάκελος της προδοσίας σ.44
  6. 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 Ιστορική επιθεώρηση "ΤΟΤΕ": "Ιούλιος 1974", τεύχος 13 - Ιούνιος 2005
  7. Οργάνωση η οποία θεωρείτο γενικά ως τρομοκρατική, ενώ στόχευε στη ενοποίηση του νησιού και ήταν κάθετη στις διαπραγματεύσεις μεταξύ ελληνικής και τουρκικής κοινότητας που υποστήριζαν ο ΟΗΕ, η στρατιωτική Χούντα των Αθηνών και η Τουρκία. Η ονομασία της προερχόταν από την ΕΟΚΑ, η οποία είχε διαλυθεί το 1959.
  8. 8,0 8,1 L'invasion de Chypre à la suite de la tentative de coup d'État grecque.
  9. (Αγγλικά) Histoire moderne de Chypre, Bill Mallinson.
  10. (Αγγλικά)(pdf) Étude sur la perception du coup d'état de 1974, menée par Emili Jüngling de l'université de Cologne pour la London School of Economics and Political Science, 10 juin 2005.

Βιβλιογραφία

  • (Αγγλικά) Stavros Panteli, History of modern Cyprus, Interworld Publications, mai 2005, 352 p. (ISBN 978-0948853326)
  • (Γαλλικά) Coussirat-Coustère Vincent, La crise chypriote de l'été 1974 et les Nations Unies, vol. 20, Annuaire français de droit international, 1974, 455 p.
  • (Ελληνικά) Φανούλα Αργυρού, Διζωνική εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011: 1955-2011, Αδράστεια, 2011
  • (Αγγλικά) William Mallinson, Cyprus: A Modern History, I. B. Tauris, 30 juin 2005 (ISBN 978-1-85043-580-8), p. 80

Πηγές

  • Ειδησεογραφικό Πρακτορείο Ρώυτερ - Δελτία τύπου (αναφερόμενα στο άρθρο)
  • "Εφημερίδα ΕΣΤΙΑ" φ.4-5-1979, (αναδημοσίευση συνέντευξης Χ. Βωβίδη στην εφημερίδα ΑΓΩΝ)
  • "Εφημερίδα ΒΗΜΑ" φ.4-5-1979. (αναδημοσίευση συνέντευξης Χ. Βωβίδη στην εφημερίδα ΑΓΩΝ)
  • "Ελεύθερη Κύπρος" (εφημερίδα) ημ. 6 Μαΐου 1979.
  • Κ. Παραλίκας: "Συνωμοσίες ΙΔΕΑ και ΑΣΠΙΔΑ 1944-1974" -Αθήναι 1982.
  • Κ. Παναγιωτάκος: "Στη Πρώτη Γραμμή Αμύνης" Αθήναι 1982
  • Κ. Παναγιωτάκος: "Ανάλεκτα περί Κυπριακού και Φακέλλου" Αθήναι 1984.
  • ΔΕΚ/ΓΕΣ: "Παντουρκισμός" (υπό του Jacob Landau) Αθήναι 1986.
  • Δ. Κοσμαδόπουλος: "Ημερολόγιο του διπλωμάτη Δ. Κοσμαδόπουλου" Αθήναι 1988.
  • Μ. Χαραλαμπίδης: "Εθνικά Θέματα" - Τραγική απροθυμία ανεπάρκεια και ολιγωρία του αθηναϊκού κράτους" - Αθήνα 1990.
  • Β. Ραφαηλίδης: "Ιστορία (κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού Κράτους 1830-1974 - Αθήνα 1993
  • Αθ. Στριγάς: "Η Μαύρη Βίβλος των Ελλήνων Πολιτικών" - Αθήνα 1994
  • Κ. Μπάρμπης: "Κ. Καραμανλής: "Εθνάρχης ή Εθνικός Εφιάλτης" - Αθήνα 1997
  • Ιστορική επιθεώρηση "ΤΟΤΕ": "Ιούλιος 1974", τεύχος 13 - Ιούνιος 2005.
  • Η Τραγική Αναμέτρηση και η Προδοσία της Κύπρου-Μ. Αδαμίδη-2012
CC-BY-SA
Μετάφραση
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα 1974 Cypriot coup d'état της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).