Ερυμάνθιος κάπρος

Ο Ηρακλής παραδίνει τον ερυμάνθιο κάπρο στον δειλό Ευρυσθέα που είναι κρυμένος στο πιθάρι.

Ο Ερυμάνθιος Κάπρος ήταν μυθολογικό ον, που σκότωσε ο Ηρακλής στον τέταρτο άθλο του. Ο μύθος θεωρείται ότι είναι μια αλληγορία για την προσπάθεια του πολιτισμού να περιορίσει της καταστροφές των χειμάρρων ποταμών με υδραυλικά έργα.

Ο μύθος

Στον Ερύμανθο είχε χαρίσει η Θεά Άρτεμις έναν τεράστιο αγριόχοιρο. Από εκεί εξορμούσε σε ολόκληρη την περιοχή της Ψωφίδος και του Λασιώνα στην Πελοπόννησο, όπου τρομοκρατούσε και κατέστρεφε τα σπαρτά των χωρικών, ενώ με τους χαυλιόδοντές του ξέσκιζε όποιο ζώο έβρισκε μπροστά του. Αυτό το αγρίμι ενοχλούσε ακόμη και τους Κενταύρους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να το αντιμετωπίσουν όταν κατέβαινε για τροφή (βελάνι) στο δάσος της Φολόης και για νερό στο φαράγγι.

Ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να πιάσει τον κάπρο και να τον φέρει ζωντανό στο Άργος, βέβαιος ότι ο Ηρακλής δεν θα μπορούσε να το πιάσει. Ο ήρωας όμως, προτού βγει για κυνήγι, πέρασε από τον φίλο του Κένταυρο Φόλο για να πάρει πληροφορίες για το άγριο ζώο. Έπρεπε να έχει επιδεξιότητα, ώστε να μην το σκοτώσει, γιατί ο άθλος του δεν θα εκτελείτο, αλλά ούτε και να το πλησιάσει από μπροστά γιατί θα τον ξέσκιζε με τα άγρια δόντια του. Έπρεπε λοιπόν να το προσεγγίσει κρυφά από τα πλάγια και να το δέσει.

Έτσι ο Ηρακλής, παρά τις προσδοκίες του Ευρυσθέα, πέτυχε με το τέχνασμά του να οδηγήσει το ζώο στο Φαράγγι της Φολόης στο γεφύρι του Μπερή στο Αντρώνι που είχε φράξει με δίχτυ. Πήρε στους ώμους το ζωντανό αγριογούρουνο και το μετέφερε στις Μυκήνες. Όταν αντίκρισε ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή φορτωμένο με το κάπρο κρύφτηκε σε ένα μεγάλο πιθάρι. Ο Ηρακλής σαν ανάθημα έστειλε τα δόντια του κάπρου στο Ναό του Απόλλωνος της Κύμης.

Ο κάπρος στην αρχαιολογία

Ο Ερυμάνθιος κάπρος βρισκόταν στις μετόπες του Ναού του Διός στην Ολυμπία μαζί με τις παραστάσεις των Δώδεκα Άθλων του Ηρακλή. Επίσης το συναντούμε σε πολλά νομίσματα της Αρκαδίας, της Ηλείας, της Μακεδονίας, της Αιτωλίας, της Φωκίδας και της Σικελίας.

Αλληγορία

Είναι η αλληγορία της οργής της θεάς των δασών Άρτεμης για όσους τα καταστρέφουν. Ο Ηρακλής είναι η προσπάθεια του πολιτισμού να περιορίσει τις καταστροφές των χειμάρρων ποταμών με υδραυλικά έργα (Ερύμανθος, Βιστονίδα, Κωπαΐδα, Τέμπη, Λέρνη, Καλυδωνία, Στυμφαλία, Στρυμόνας κ.τ.λ). Ο Ερυμάνθιος Κάπρος είναι ο ερμητικός ποταμός Ερύμανθος που, όταν κατεβάζει και ξεχειλίζει, προκαλεί μεγάλες πλημμύρες και καταστροφές. Ο «Ηρακλής» όμως, φτιάχνοντας έργα (δέση), τον καθιστά χρήσιμο και αρδεύσιμο.

Λαογραφία

Στην περιοχή, λόγω του δάσους και της βελανιδιάς, από τους αρχαίους χρόνους ήταν ανεπτυγμένη η χοιροτροφία. Για να τιμήσουν τα ζώα είχαν φτιάξει τη Χρυσή Γουρούνα με τα δώδεκα χρυσά γουρουνόπουλα, που πολλοί αρχαιοκάπηλοι ψάχνουν ακόμα να βρουν. Το γουρούνι μέχρι και το 1960 ήταν η κυριότερη τροφή των κατοίκων. Το έσφαζαν την Τσικνοπέμπτη και έτρωγαν όλο το χρόνο, με την δημιουργία του νόστιμου παστού (τσιγαρίδες). Όταν φυσάει η θύελλα το χειμώνα στην περιοχή, ακόμη και σήμερα λέγεται ότι «μουγκρίζει ο κάπρος».

Πηγές

• Χρήστος Καπράλος, Αρκαδικοί θρύλοι. (βιβλίο)

Σημείωση

• Η αρχική έκδοση του λήμματος προέρχεται από την ιστοσελίδα του Κώστα Παπαντωνόπουλου www.antroni.gr.