Ιθάκη (Καβάφης): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ Αντικατάσταση παρωχημένου προτύπου με references tag
GünniX (συζήτηση | συνεισφορές)
318 επεξεργασίες
μ ISBN
Γραμμή 4: Γραμμή 4:
==1894: «Δευτέρα Οδύσσεια» - το ποίημα πρόπλασμα και η μελέτη «Τέλος του Οδυσσέως»==
==1894: «Δευτέρα Οδύσσεια» - το ποίημα πρόπλασμα και η μελέτη «Τέλος του Οδυσσέως»==
Με παρόμοιο θέμα ο Καβάφης είχε γράψει το 1894 το ποίημα «[[Δευτέρα Οδύσσεια]]»<ref name="DefteraOd">[[:s:Δευτέρα οδύσσεια|Δευτέρα οδύσσεια]], Κωνσταντίνος Καβάφης, ποίημα του 1894, στη Βικιθήκη</ref><ref name="DefteraOdysseia">[http://www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=192&cat=4 Δευτέρα Oδύσσεια], Κρυμμένα, Κ. Π. Καβάφης, Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993</ref>{{#tag:ref|Το ποίημα [[Δευτέρα Οδύσσεια]] έχει σαν έμπνευση το ποίημα «Οδυσσέας» του [[Άλφρεντ Τέννυσον]] και ένα κομμάτι από την «Κόλαση» του [[Δάντης|Δάντη]]<ref name="Vima"/>, όπως φαίνεται και τη σημείωση του Καβάφη στην επικεφαλίδα του ποιήματος<ref name="DefteraOd"/>: <br />Dante, InfernoCanto XXVI <br />Tennyson, «Ulysses»<br />
Με παρόμοιο θέμα ο Καβάφης είχε γράψει το 1894 το ποίημα «[[Δευτέρα Οδύσσεια]]»<ref name="DefteraOd">[[:s:Δευτέρα οδύσσεια|Δευτέρα οδύσσεια]], Κωνσταντίνος Καβάφης, ποίημα του 1894, στη Βικιθήκη</ref><ref name="DefteraOdysseia">[http://www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=192&cat=4 Δευτέρα Oδύσσεια], Κρυμμένα, Κ. Π. Καβάφης, Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993</ref>{{#tag:ref|Το ποίημα [[Δευτέρα Οδύσσεια]] έχει σαν έμπνευση το ποίημα «Οδυσσέας» του [[Άλφρεντ Τέννυσον]] και ένα κομμάτι από την «Κόλαση» του [[Δάντης|Δάντη]]<ref name="Vima"/>, όπως φαίνεται και τη σημείωση του Καβάφη στην επικεφαλίδα του ποιήματος<ref name="DefteraOd"/>: <br />Dante, InfernoCanto XXVI <br />Tennyson, «Ulysses»<br />
Στο ποίημα του Τέννυσον, ο Οδυσσέας οραματίζεται να φύγει ξανά από την Ιθάκη, «Στο λιμάνι εκεί κάτου το καράβι, με πανιά φουσκωμένα περιμένει...»<ref name="TennysonVivlioMathiti">[http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3566,14952/ Άλφρεντ Τένισον, Οδυσσέας], στη συλλογή του Ποιήματα (1842), Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Β΄ Γενικού Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο), Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία, (μετάφραση Μαρίνου Σιγούρου) ανακτήθηκε στις 7/1/2017</ref>, με βάση την μεθομηρική παράδοση του Πλίνιου, του [[Γάιος Ιούλιος Σολίνος|Σολίνο]] και του [[Δάντης|Δάντη]], κατά την οποία ο Οδυσσέας αφού επέστρεψε στην Ιθάκη έφυγε ξανά με ένα καράβι προς τη Δύση, βγαίνοντας έξω από τις πύλες του Ηρακλέους, το Γιβραλτάρ, όπως περιγράφεται στο Canto XXVI της Κολάσεως του Δάντη το οποία αναφέρει ο Καβάφης πριν το ποίημα της Δευτέρας Οδύσσειας<ref>Dante Alighieri ([[Δάντης]]), [[:s:it:Divina Commedia/Inferno/Canto XXVI|Inferno, Canto XXVI]], 108-111, στο πρωτότυπο, στα ιταλικά</ref><ref name="TennysonVivlioMathiti"/>|group="σημείωση"|name="simeiosi1"}}, το οποίο δεν είχε δημοσιεύσει και ανήκει στα αποκαλούμενα «κρυμμένα ποιήματα», τα οποία είτε βρέθηκαν «κρυμμένα» στο αρχείο του Καβάφη, είτε σε αρχεία φίλων και συγγενών.<ref>[https://www.politeianet.gr/books/9789607233622-kabafis-p-konstantinos-ikaros-kabafis-krummena-poiimata-1877-1923-172774 Εισαγωγή του εκδότη στο βιβλίο] «Καβάφης: Κρυμμένα ποιήματα (1877-1923)» Καβάφης Π. Κωνσταντίνος, επιμέλεια Γιώργος Π. Σαββίδης, Κωστούλα Σκλαβενίτη, Ίκαρος, 2000, ISBN13 9789607233622</ref>, ενώ η «Ιθάκη» ανήκει στα αναγνωρισμένα ποιήματά του<ref group="σημείωση">Το σώμα των Καβαφικών ποιημάτων περιλαμβάνει: 154 ποιήματα που αναγνώρισε ο ίδιος (τα λεγόμενα Αναγνωρισμένα), 37 ποιήματα, τα περισσότερα νεανικά, σε ρομαντική καθαρεύουσα, τα οποία αργότερα αποκήρυξε (τα Αποκηρυγμένα), και 75 ποιήματα που βρέθηκαν τελειωμένα στα χαρτιά του (τα λεγόμενα Κρυμμένα), καθώς και τα 30 Ατελή, τα οποία βρέθηκαν στα χαρτιά του χωρίς να έχουν πάρει την οριστική τους μορφή. Η «Ιθάκη» ανήκει στα αναγνωρισμένα ποιήματά του</ref>. Σε εκείνο το ποίημα ο Οδυσσέας εγκαταλείπει εκούσια την Ιθάκη, αφού την βρήκε, για νέα ταξίδια, αφού η Ιθάκη αποδεικνύεται εσφαλμένος και απατηλός προορισμός, «όλη του η Ιθάκη ήτο μικρά»<ref>Αισθητική της Πρόσληψης. Θεωρία και Πράξη στη "Δευτέρα Οδύσσεια" του Καβάφη, Θεολογίδου Χαρίκλεια, [[Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου]], Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία, 23-2-2014 [https://www.academia.edu/9547217/%CE%91%CE%B9%CF%83%CE%B8%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CE%BB%CE%B7%CF%88%CE%B7%CF%82._%CE%98%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%A0%CF%81%CE%AC%CE%BE%CE%B7_%CF%8]</ref><ref name="DefteraOdysseia" />. Σε αντίθεση με αυτό το ρομαντισμό της νεότητας του Καβάφη των 31 ετών<ref name="Vima">[http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=541926 Η «Δευτέρα Οδύσσεια» στο Ιδρυμα Κακογιάννη], Γιάννης Ζουμπουλάκης, 23/11/2013, εφημερίδα [[Το Βήμα]]</ref>, στην «Ιθάκη», ο ωριμότερος Καφάβης, στα 48 του χρόνια, πιο ρεαλιστής<ref name="Vima"/>, παρουσιάζει τον Οδυσσέα, σοφό, να γυρίζει σε αυτήν γνωρίζοντας «η Ιθάκες τι σημαίνουν»<ref group="σημείωση">Από τους τελευταίους στίχους του ποιήματος «Ιθάκη»: «Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.»</ref>.
Στο ποίημα του Τέννυσον, ο Οδυσσέας οραματίζεται να φύγει ξανά από την Ιθάκη, «Στο λιμάνι εκεί κάτου το καράβι, με πανιά φουσκωμένα περιμένει...»<ref name="TennysonVivlioMathiti">[http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3566,14952/ Άλφρεντ Τένισον, Οδυσσέας], στη συλλογή του Ποιήματα (1842), Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Β΄ Γενικού Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο), Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία, (μετάφραση Μαρίνου Σιγούρου) ανακτήθηκε στις 7/1/2017</ref>, με βάση την μεθομηρική παράδοση του Πλίνιου, του [[Γάιος Ιούλιος Σολίνος|Σολίνο]] και του [[Δάντης|Δάντη]], κατά την οποία ο Οδυσσέας αφού επέστρεψε στην Ιθάκη έφυγε ξανά με ένα καράβι προς τη Δύση, βγαίνοντας έξω από τις πύλες του Ηρακλέους, το Γιβραλτάρ, όπως περιγράφεται στο Canto XXVI της Κολάσεως του Δάντη το οποία αναφέρει ο Καβάφης πριν το ποίημα της Δευτέρας Οδύσσειας<ref>Dante Alighieri ([[Δάντης]]), [[:s:it:Divina Commedia/Inferno/Canto XXVI|Inferno, Canto XXVI]], 108-111, στο πρωτότυπο, στα ιταλικά</ref><ref name="TennysonVivlioMathiti"/>|group="σημείωση"|name="simeiosi1"}}, το οποίο δεν είχε δημοσιεύσει και ανήκει στα αποκαλούμενα «κρυμμένα ποιήματα», τα οποία είτε βρέθηκαν «κρυμμένα» στο αρχείο του Καβάφη, είτε σε αρχεία φίλων και συγγενών.<ref>[https://www.politeianet.gr/books/9789607233622-kabafis-p-konstantinos-ikaros-kabafis-krummena-poiimata-1877-1923-172774 Εισαγωγή του εκδότη στο βιβλίο] «Καβάφης: Κρυμμένα ποιήματα (1877-1923)» Καβάφης Π. Κωνσταντίνος, επιμέλεια Γιώργος Π. Σαββίδης, Κωστούλα Σκλαβενίτη, Ίκαρος, 2000, ISBN 9789607233622</ref>, ενώ η «Ιθάκη» ανήκει στα αναγνωρισμένα ποιήματά του<ref group="σημείωση">Το σώμα των Καβαφικών ποιημάτων περιλαμβάνει: 154 ποιήματα που αναγνώρισε ο ίδιος (τα λεγόμενα Αναγνωρισμένα), 37 ποιήματα, τα περισσότερα νεανικά, σε ρομαντική καθαρεύουσα, τα οποία αργότερα αποκήρυξε (τα Αποκηρυγμένα), και 75 ποιήματα που βρέθηκαν τελειωμένα στα χαρτιά του (τα λεγόμενα Κρυμμένα), καθώς και τα 30 Ατελή, τα οποία βρέθηκαν στα χαρτιά του χωρίς να έχουν πάρει την οριστική τους μορφή. Η «Ιθάκη» ανήκει στα αναγνωρισμένα ποιήματά του</ref>. Σε εκείνο το ποίημα ο Οδυσσέας εγκαταλείπει εκούσια την Ιθάκη, αφού την βρήκε, για νέα ταξίδια, αφού η Ιθάκη αποδεικνύεται εσφαλμένος και απατηλός προορισμός, «όλη του η Ιθάκη ήτο μικρά»<ref>Αισθητική της Πρόσληψης. Θεωρία και Πράξη στη "Δευτέρα Οδύσσεια" του Καβάφη, Θεολογίδου Χαρίκλεια, [[Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου]], Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία, 23-2-2014 [https://www.academia.edu/9547217/%CE%91%CE%B9%CF%83%CE%B8%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CE%BB%CE%B7%CF%88%CE%B7%CF%82._%CE%98%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%A0%CF%81%CE%AC%CE%BE%CE%B7_%CF%8]</ref><ref name="DefteraOdysseia" />. Σε αντίθεση με αυτό το ρομαντισμό της νεότητας του Καβάφη των 31 ετών<ref name="Vima">[http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=541926 Η «Δευτέρα Οδύσσεια» στο Ιδρυμα Κακογιάννη], Γιάννης Ζουμπουλάκης, 23/11/2013, εφημερίδα [[Το Βήμα]]</ref>, στην «Ιθάκη», ο ωριμότερος Καφάβης, στα 48 του χρόνια, πιο ρεαλιστής<ref name="Vima"/>, παρουσιάζει τον Οδυσσέα, σοφό, να γυρίζει σε αυτήν γνωρίζοντας «η Ιθάκες τι σημαίνουν»<ref group="σημείωση">Από τους τελευταίους στίχους του ποιήματος «Ιθάκη»: «Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.»</ref>.
{{Verse translation|italicsoff=1|
{{Verse translation|italicsoff=1|
''Δευτέρα οδύσσεια'', 1894
''Δευτέρα οδύσσεια'', 1894
Γραμμή 74: Γραμμή 74:


==Μεταφράσεις==
==Μεταφράσεις==
Στην [[αγγλική γλώσσα]], σημαντικότατες μεταφράσεις είναι αυτή του [[Γεώργιος Βαλασόπουλος|Γεωργίου Βαλασόπουλου]] (η πρώτη μετάφραση στα αγγλικά, το 1924 του φίλου και μεταφραστή του Καφάβη), του [[Ιωάννης-Νικόλας Μαυρογορδάτος|Ιωάννη Μαυρογορδάτου]] το 1952<ref>''The Poems of C. P. Cavafy,'' translated by John Mavrogordato, 1952</ref>, αλλά και της [[Ρέι Ντάλβεν]] (Rae Dalven) το 1961<ref>''The Complete Poems of C. P. Cavafy,'' translated by Rae Dalven, introduction by W. H. Auden, Harcourt (New York, NY), 1961</ref>, και αυτή των [[Έντμουντ Κίλι]] και [[Φίλιπ Σέρραρντ]] (Philip Sherrard) (το 1975 και το 1995)<ref>C.P. Cavefy Collected Poems, translated by Edmund Keely and Philip Sherrard, edited by George Savvidis, Prinston University Press, 1975 (και 1992)</ref> που έγιναν μεταξύ 1951 και 1975 αλλά και αρκετές μεταφράσεις που έγιναν αργότερα όπως της [[Αλίκης Μπάρνστοουν]] (Aliki Barnstone) το 2006, του [[Στρατής Χαβιαράς|Στρατή Χαβιαρά]] το 2004 (Αθήνα) και το 2007 ([[Ουάσινγκτον]])<ref>The canon : the original one hundred and fifty-four poems / C.P. Cavafy ; translated by Stratis Haviaras ; edited by Dana Bonstrom ; foreword by Seamus Heaney ; introduction by Manuel Savidis, Cambridge, MA: Harvard Center for Hellenic Studies, 2007, ISBN 9780674025868 [http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674025868]</ref><ref>Konstantina Georganta, Translation and Literature, Volume 17 Issue 2, Page 267-270, ISSN 0968-1361 Available Online Mar 2009 (DOI: http://dx.doi.org/10.3366/E0968136108000332)</ref>, του [[Ευάγγελος Σαχπέρογλου|Ευάγγελου Σαχπέρογλου]] το 2008<ref name="kavafikaVima"/><ref>[https://global.oup.com/academic/product/the-collected-poems-9780199555956?cc=gr&lang=en& The Collected Poems with parallel Greek text, C.P. Cavafy], Translated by Evangelos Sachperoglou, Edited by Anthony Hirst, and Peter Mackridge, [[Oxford World's Classics]], 2008, ISBN: 9780199555956</ref> και του [[Ντάνιελ Μέντελσον]] (Daniel Mendelsohn) το 2009.<ref>[http://www.pierrejoris.com/blog/?p=1319 C. P. Cavafy’s Collected Poems and Unfinished Poems by Daniel Mendelsohn]</ref>
Στην [[αγγλική γλώσσα]], σημαντικότατες μεταφράσεις είναι αυτή του [[Γεώργιος Βαλασόπουλος|Γεωργίου Βαλασόπουλου]] (η πρώτη μετάφραση στα αγγλικά, το 1924 του φίλου και μεταφραστή του Καφάβη), του [[Ιωάννης-Νικόλας Μαυρογορδάτος|Ιωάννη Μαυρογορδάτου]] το 1952<ref>''The Poems of C. P. Cavafy,'' translated by John Mavrogordato, 1952</ref>, αλλά και της [[Ρέι Ντάλβεν]] (Rae Dalven) το 1961<ref>''The Complete Poems of C. P. Cavafy,'' translated by Rae Dalven, introduction by W. H. Auden, Harcourt (New York, NY), 1961</ref>, και αυτή των [[Έντμουντ Κίλι]] και [[Φίλιπ Σέρραρντ]] (Philip Sherrard) (το 1975 και το 1995)<ref>C.P. Cavefy Collected Poems, translated by Edmund Keely and Philip Sherrard, edited by George Savvidis, Prinston University Press, 1975 (και 1992)</ref> που έγιναν μεταξύ 1951 και 1975 αλλά και αρκετές μεταφράσεις που έγιναν αργότερα όπως της [[Αλίκης Μπάρνστοουν]] (Aliki Barnstone) το 2006, του [[Στρατής Χαβιαράς|Στρατή Χαβιαρά]] το 2004 (Αθήνα) και το 2007 ([[Ουάσινγκτον]])<ref>The canon : the original one hundred and fifty-four poems / C.P. Cavafy ; translated by Stratis Haviaras ; edited by Dana Bonstrom ; foreword by Seamus Heaney ; introduction by Manuel Savidis, Cambridge, MA: Harvard Center for Hellenic Studies, 2007, ISBN 9780674025868 [http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674025868]</ref><ref>Konstantina Georganta, Translation and Literature, Volume 17 Issue 2, Page 267-270, ISSN 0968-1361 Available Online Mar 2009 (DOI: http://dx.doi.org/10.3366/E0968136108000332)</ref>, του [[Ευάγγελος Σαχπέρογλου|Ευάγγελου Σαχπέρογλου]] το 2008<ref name="kavafikaVima"/><ref>[https://global.oup.com/academic/product/the-collected-poems-9780199555956?cc=gr&lang=en& The Collected Poems with parallel Greek text, C.P. Cavafy], Translated by Evangelos Sachperoglou, Edited by Anthony Hirst, and Peter Mackridge, [[Oxford World's Classics]], 2008, ISBN 9780199555956</ref> και του [[Ντάνιελ Μέντελσον]] (Daniel Mendelsohn) το 2009.<ref>[http://www.pierrejoris.com/blog/?p=1319 C. P. Cavafy’s Collected Poems and Unfinished Poems by Daniel Mendelsohn]</ref>


Στη [[γαλλική γλώσσα]], γνωστότερες είναι η πρώτη μετάφραση της γαλλίδας ακαδημαϊκού [[Μαργκερίτ Γιουρσενάρ]] του 1940 (σε πεζό λόγο), την οποία επεξεργάστηκε ξανά το 1954 και το 1958<ref>«Marguerite Yourcenar traductrice de la poésie grecque», Maurice Lebel. Études littéraires, vol. 12, n° 1, 1979, σελ. 65-78. [http://id.erudit.org/iderudit/500481ar] DOI: 10.7202/500481ar</ref><ref>[http://www.gallimard.fr/Catalogue/GALLIMARD/Poesie-Gallimard/Poemes3 Constantin Cavafis, Poèmes] Précédé de Présentation critique de Constantin Cavafy, par Marguerite Yourcenar Traduction du grec par Constantin Dimaras et Marguerite Yourcenar Collection Poésie/Gallimard (n° 125), 1958 </ref><ref>[https://babel.revues.org/1417 « La mémoire méditerranéenne de Constantin Cavafy »], André-Alain Morello, Babel (διαθέσιμο στο διαδίκτυο), 7 | 2003, αναρτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2012, ανακτήθηκε στις 8 janvier 2017, DOI : 10.4000/babel.1417 </ref> και του ελληνιστή [[Ζακ Λακαρριέρ]] (Jacques Lacarrière) σε μορφή ποιήματος<ref name="Lacarriere">[http://www.cles.com/enquetes/article/le-chemin-vers-ithaque Le chemin vers Ithaque par Jacques Lacarrière], Cles, ανακτήθηκε στις 8 janvier 2017</ref><ref>Jacques Lacarrière, Magazine littéraire, n° 427, janvier 2004</ref><ref>[http://lesbellesphrases.skynetblogs.be/archive/2012/07/30/le-chemin-vers-ithaque.html ITHAQUE de Constantin CAVAFY (dans les traductions de Lacarrière et Yourcenar)], Éric Allard, Les Belles Phrases, 30 Ιουλίου 2012 (ανακτήθηκε στις 8/1/2017)</ref>.
Στη [[γαλλική γλώσσα]], γνωστότερες είναι η πρώτη μετάφραση της γαλλίδας ακαδημαϊκού [[Μαργκερίτ Γιουρσενάρ]] του 1940 (σε πεζό λόγο), την οποία επεξεργάστηκε ξανά το 1954 και το 1958<ref>«Marguerite Yourcenar traductrice de la poésie grecque», Maurice Lebel. Études littéraires, vol. 12, n° 1, 1979, σελ. 65-78. [http://id.erudit.org/iderudit/500481ar] DOI: 10.7202/500481ar</ref><ref>[http://www.gallimard.fr/Catalogue/GALLIMARD/Poesie-Gallimard/Poemes3 Constantin Cavafis, Poèmes] Précédé de Présentation critique de Constantin Cavafy, par Marguerite Yourcenar Traduction du grec par Constantin Dimaras et Marguerite Yourcenar Collection Poésie/Gallimard (n° 125), 1958 </ref><ref>[https://babel.revues.org/1417 « La mémoire méditerranéenne de Constantin Cavafy »], André-Alain Morello, Babel (διαθέσιμο στο διαδίκτυο), 7 | 2003, αναρτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2012, ανακτήθηκε στις 8 janvier 2017, DOI : 10.4000/babel.1417 </ref> και του ελληνιστή [[Ζακ Λακαρριέρ]] (Jacques Lacarrière) σε μορφή ποιήματος<ref name="Lacarriere">[http://www.cles.com/enquetes/article/le-chemin-vers-ithaque Le chemin vers Ithaque par Jacques Lacarrière], Cles, ανακτήθηκε στις 8 janvier 2017</ref><ref>Jacques Lacarrière, Magazine littéraire, n° 427, janvier 2004</ref><ref>[http://lesbellesphrases.skynetblogs.be/archive/2012/07/30/le-chemin-vers-ithaque.html ITHAQUE de Constantin CAVAFY (dans les traductions de Lacarrière et Yourcenar)], Éric Allard, Les Belles Phrases, 30 Ιουλίου 2012 (ανακτήθηκε στις 8/1/2017)</ref>.
Γραμμή 84: Γραμμή 84:
Μετάφραση στα [[Πορτογαλική γλώσσα|πορτογαλικά]] έχει γίνει από τους {{Redwd|Χόρχε ντε Σένα|Q206232}} (Jorge de Sena) <ref>Jorge de Sena, "90 e mais quatro poemas", de Constantino Cavafy - ed. por Fora do Texto, Coimbra, 1970</ref>, {{Redwd|Χοζέ Πάουλο Παές|Q10310268}} (José Paulo Paes) και Ísis Borges da Fonseca <ref>Poemas de K Kaváfis, Isis Borges da Fonseca, Editora:Odysseus, 2006 [https://www.estantevirtual.com.br/toquemagico/isis-borges-da-fonseca-poemas-de-k-kavafis-50228385]</ref>
Μετάφραση στα [[Πορτογαλική γλώσσα|πορτογαλικά]] έχει γίνει από τους {{Redwd|Χόρχε ντε Σένα|Q206232}} (Jorge de Sena) <ref>Jorge de Sena, "90 e mais quatro poemas", de Constantino Cavafy - ed. por Fora do Texto, Coimbra, 1970</ref>, {{Redwd|Χοζέ Πάουλο Παές|Q10310268}} (José Paulo Paes) και Ísis Borges da Fonseca <ref>Poemas de K Kaváfis, Isis Borges da Fonseca, Editora:Odysseus, 2006 [https://www.estantevirtual.com.br/toquemagico/isis-borges-da-fonseca-poemas-de-k-kavafis-50228385]</ref>


Στα γερμανικά το ποίημα μεταφράστηκε από τον [[Βόλφγκανγκ Γιόσινγκ]] (Wolfgang Josing) με τη συμμετοχή της [[Ντόρις Γκούντερτ]] (Doris Gundert) και εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Romiosini στην [[Κολωνία]] το 1983, <ref>Brichst Du Auf Gen Ithaka. Sämtliche Gedichte, Übersetzt von Wolfgang Josing und Doris Gundert. Mit Anmerkungen und einem Nachwort, Konstantinos Kavafis, Romiosini Verlag, ISBN13: 9783923728039 [https://www.zvab.com/Brichst-gen-Ithaka-S%C3%A4mtliche-Gedichte-%C3%9Cbersetzt/17472094911/bd].</ref>
Στα γερμανικά το ποίημα μεταφράστηκε από τον [[Βόλφγκανγκ Γιόσινγκ]] (Wolfgang Josing) με τη συμμετοχή της [[Ντόρις Γκούντερτ]] (Doris Gundert) και εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Romiosini στην [[Κολωνία]] το 1983, <ref>Brichst Du Auf Gen Ithaka. Sämtliche Gedichte, Übersetzt von Wolfgang Josing und Doris Gundert. Mit Anmerkungen und einem Nachwort, Konstantinos Kavafis, Romiosini Verlag, ISBN 9783923728039 [https://www.zvab.com/Brichst-gen-Ithaka-S%C3%A4mtliche-Gedichte-%C3%9Cbersetzt/17472094911/bd].</ref>


Στα [[Ρωσική γλώσσα|ρωσικά]] το ποίημα αποδόθηκε από διάφορους μεταφραστές. Μερικές από τις πιο αξιόλογες μεταφράσεις είναι αυτές του {{Redwd|Γκεννάντι Σμάκοφ|Q4525579}} (Шмаков Геннадий Григорьевич)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/brodskytr.htm#012|title=К. Кавафис - переводы Г. Шмакова и И. Бродского|website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}} Η Ιθάκη στα ρωσικά σε μετάφραση του [[Γκεννάντι Σμάκοφ]]</ref>, της [[Σοφία Ιλγίνσκαγια|Σοφίας Ιλγίνσκαγια]] (Ильинская Софья Борисовна)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/k1.htm#031|title=Книга стихов К. Кавафиса "Лирика" (М., !984) - часть 1 |website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}}, (μετάφραση από τη [[Σοφία Ιλγίνσκαγια]])</ref>, του {{Redwd|Αλεξάντρ Βελιτσάνσκι|Q4106868}} (Величанский Александр Леонидович)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/brodskytr.htm#012|title=К. Кавафис - переводы Г. Шмакова и И. Бродского|website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}}, , (μετάφραση από τον [[Αλεξάντρ Βελιτσάνσκι]])</ref>, του [[Γιεβγκένι Κολέσοφ]] (Евгений Колесов)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/kolesov.htm#2|title=К.Кавафис - переводы Евгения Колесова|website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}} (μετάφραση του [[Γιεβγκένι Κολέσοφ]])</ref> και του [[Βλαντισλάβ Νεκλιάγιεφ]] (Владислав Некляев)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/vlanes.htm#5|title=К. Кавафис - переводы Вланеса (Владислава Некляева)|website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}} (μετάφραση του [[Βλαντισλάβ Νεκλιάγιεφ]])</ref>.
Στα [[Ρωσική γλώσσα|ρωσικά]] το ποίημα αποδόθηκε από διάφορους μεταφραστές. Μερικές από τις πιο αξιόλογες μεταφράσεις είναι αυτές του {{Redwd|Γκεννάντι Σμάκοφ|Q4525579}} (Шмаков Геннадий Григорьевич)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/brodskytr.htm#012|title=К. Кавафис - переводы Г. Шмакова и И. Бродского|website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}} Η Ιθάκη στα ρωσικά σε μετάφραση του [[Γκεννάντι Σμάκοφ]]</ref>, της [[Σοφία Ιλγίνσκαγια|Σοφίας Ιλγίνσκαγια]] (Ильинская Софья Борисовна)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/k1.htm#031|title=Книга стихов К. Кавафиса "Лирика" (М., !984) - часть 1 |website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}}, (μετάφραση από τη [[Σοφία Ιλγίνσκαγια]])</ref>, του {{Redwd|Αλεξάντρ Βελιτσάνσκι|Q4106868}} (Величанский Александр Леонидович)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/brodskytr.htm#012|title=К. Кавафис - переводы Г. Шмакова и И. Бродского|website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}}, , (μετάφραση από τον [[Αλεξάντρ Βελιτσάνσκι]])</ref>, του [[Γιεβγκένι Κολέσοφ]] (Евгений Колесов)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/kolesov.htm#2|title=К.Кавафис - переводы Евгения Колесова|website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}} (μετάφραση του [[Γιεβγκένι Κολέσοφ]])</ref> και του [[Βλαντισλάβ Νεκλιάγιεφ]] (Владислав Некляев)<ref>{{Cite web|url=http://library.ferghana.ru/kavafis/vlanes.htm#5|title=К. Кавафис - переводы Вланеса (Владислава Некляева)|website=library.ferghana.ru|access-date=2017-01-25}} (μετάφραση του [[Βλαντισλάβ Νεκλιάγιεφ]])</ref>.


Στα [[Ολλανδική γλώσσα|ολλανδικά]] μεταφράστηκε από τον {{Redwd|Χανς Βάρρεν|Q1971369}} (Hans Warren) και τον {{Redwd|Μάριο Μόλενγκρααφ|Q2386859}} (Mario Molengraaf) το 1984<ref>Gedichten in de vertaling van Hans Warren en Mario Molengraaf, Kavafis, K.P, Amsterdam, Bert Bakker, 1984, ISBN: 903510028x [http://www.rozemarijnonline.net/ithaka_kavafis.html] [http://biblio.co.uk/book/gedichten-vertaling-van-hans-warren-mario/d/758920973]</ref>.
Στα [[Ολλανδική γλώσσα|ολλανδικά]] μεταφράστηκε από τον {{Redwd|Χανς Βάρρεν|Q1971369}} (Hans Warren) και τον {{Redwd|Μάριο Μόλενγκρααφ|Q2386859}} (Mario Molengraaf) το 1984<ref>Gedichten in de vertaling van Hans Warren en Mario Molengraaf, Kavafis, K.P, Amsterdam, Bert Bakker, 1984, ISBN 903510028X [http://www.rozemarijnonline.net/ithaka_kavafis.html] [http://biblio.co.uk/book/gedichten-vertaling-van-hans-warren-mario/d/758920973]</ref>.


==Επιδράσεις / πολιτισμός==
==Επιδράσεις / πολιτισμός==

Έκδοση από την 19:37, 3 Οκτωβρίου 2017

Η Ομηρική Ιθάκη
Μέρες ἐννιὰ ἀρμενίζαμε μερονυχτίς·
στὶς δέκα ἀρχίζει πιὰ καὶ φαίνουνταν ἡ γῆς ἡ πατρική μου,
καὶ τὶς φωτιὲς ξανοίγαμε ποὺ καῖγαν ἀντικρύ μας
Οδύσσεια, μετάφραση Εφταλιώτη[1]

Ιθάκη ονομάζεται ένα από τα διασημότερα ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη,[2][3] για το οποίο χαρακτηρίζεται ότι «βρίσκεται στην τέλεια ποιητική του ωριμότητα».[4] Η «Ιθάκη» δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στο περιοδικό Γράμματα, το 1911 και θεωρείται διδακτικό-φιλοσοφικό ποίημα. Όταν το έγραψε, ο Καβάφης ήταν 48 ετών.[5] Το ποίημα είναι γραμμένο με αμεσότητα, σε δεύτερο πρόσωπο, όπου ο ποιητής μιλά άμεσα στον αναγνώστη.[6][7] Η έμπνευση του Καβάφη για το ποίημα είναι η Ιθάκη της Οδύσσειας του Ομήρου, η πατρίδα και ο πολυπόθητος στόχος προορισμού του Οδυσσέα και είναι το τελευταίο από τα μυθικά ποιήματά του[8]. Η σημαντικότητα της «Ιθάκης» στην πρόσληψη του έργου του Καφάβη δείχνεται χαρακτηριστικά όταν ο ποιητής ταυτοποιείται από το ίδιο του το ποίημα: «ο ποιητής της Ιθάκης»[9][10][11] Ο Ζακ Λακαρριέρ έγραψε για την «Ιθάκη» ότι «ποτέ ποίημα δεν έχει πει τόσα πολλά πράγματα, σε τόσες λίγες λέξεις» [σημείωση 1].

1894: «Δευτέρα Οδύσσεια» - το ποίημα πρόπλασμα και η μελέτη «Τέλος του Οδυσσέως»

Με παρόμοιο θέμα ο Καβάφης είχε γράψει το 1894 το ποίημα «Δευτέρα Οδύσσεια»[13][14][σημείωση 2], το οποίο δεν είχε δημοσιεύσει και ανήκει στα αποκαλούμενα «κρυμμένα ποιήματα», τα οποία είτε βρέθηκαν «κρυμμένα» στο αρχείο του Καβάφη, είτε σε αρχεία φίλων και συγγενών.[18], ενώ η «Ιθάκη» ανήκει στα αναγνωρισμένα ποιήματά του[σημείωση 3]. Σε εκείνο το ποίημα ο Οδυσσέας εγκαταλείπει εκούσια την Ιθάκη, αφού την βρήκε, για νέα ταξίδια, αφού η Ιθάκη αποδεικνύεται εσφαλμένος και απατηλός προορισμός, «όλη του η Ιθάκη ήτο μικρά»[19][14]. Σε αντίθεση με αυτό το ρομαντισμό της νεότητας του Καβάφη των 31 ετών[15], στην «Ιθάκη», ο ωριμότερος Καφάβης, στα 48 του χρόνια, πιο ρεαλιστής[15], παρουσιάζει τον Οδυσσέα, σοφό, να γυρίζει σε αυτήν γνωρίζοντας «η Ιθάκες τι σημαίνουν»[σημείωση 4].

Δευτέρα οδύσσεια, 1894

Η νοσταλγία τον κατέλαβε
των ταξιδίων, και των πρωινών
αφίξεων εις τους λιμένας όπου,
με τι χαράν, πρώτην φοράν εμβαίνεις.

 

Ιθάκη, 1911

Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους
 

Τον ίδιο χρόνο που ο Καβάφης έγραψε αυτό το πρόδρομο ποίημα, το 1894, έγραψε επίσης και μια μελέτη (την οποία δεν δημοσίευσε) με τίτλο «Τέλος του Οδυσσέως»[21][22], στην οποία στο οποίο αναλύονται και συγκρίνονται οι απόψεις και οι οδυσσειακές εκδοχές της ιστορίας, αυτή του ομηρικού προτύπου (της οριστικής επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη) με αυτές του Δάντη και του Τέννυσον (της νέας αναχώρησης από την Ιθάκη, για ένα τυχοδιωκτικό ταξίδι), την εκδοχή που ακολούθησε στο ποίημα της Δευτέρας Οδύσσειας[20][16][σημείωση 2].

Δημοσίευση το 1911 στην Αλεξάνδρεια και πρώτη μετάφραση το 1924 στα αγγλικά

Η «Ιθάκη» γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1910 και δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Γράμματα, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στο τεύχος Οκτωβρίου - Νοεμβρίου του 1911.[5]. Η πρώτη μετάφραση του ποιήματος[23] έγινε στα αγγλικά και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Criterion του ποιητή Τ. Σ. Έλιοτ το 1924, με την υποστήριξη του συγγραφέα Ε. Μ. Φόρστερ. Το ποίημα (όπως και άλλα) είχε μεταφράσει ο κοινός φίλος του Φόρστερ και του Καβάφη, ο σπουδασμένος στην Αγγλία Αλεξανδρινός δικηγόρος Γεώργιος Βαλασόπουλος (George Valassopoulo, Ιαν 1890-Οκτ 1972[24]), με την επίβλεψη του ίδιου του Καβάφη. Κατά την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φόστερ υπηρετούσε στον Ερυθρό Σταυρό στην Αλεξάνδρεια ως αντιρρησίας συνείδησης την περίοδο 1916-18 και εκεί είχε γνωρίσει τον Καβάφη[25][26].

Γλώσσα, μορφολογία και δομή του ποιήματος

σελ. 286, περιοδικό Γράμματα, τεύχος 9-10
μέρος από τη σελίδα 287, περιοδικό Γράμματα, τεύχος 9-10
Η πρώτη δημοσίευση της «Ιθάκης» το 1911 στο περιοδικό Γράμματα της Αλεξάνδρειας

Η «Ιθάκη» είναι ποίημα γραμμένο στη δημοτική γλώσσα, με κάποια λογιότερα στοιχεία.[20]

Η «Ιθάκη» κατατάσσεται στα διδακτικά ποιήματα του Καβάφη με χαρακτηριστικά τη χρήση του β΄ ενικού, τον επιστολικό χαρακτήρα με αποδέκτη τον αναγνώστη, τον συμβουλευτικό και παραινετικό χαρακτήρα, τον υποβλητικό διδακτισμό[27]

Στο ποίημα αναγνωρίζονται οι εξής νοηματικές ενότητες[28][29]:

  • Στίχοι 1-3: «Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη» - η ευχή «να είναι μακρύς ο δρόμος»[σημείωση 5]
  • Στίχοι 4-12: «Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας» - ψυχική προετοιμασία του ταξιδιού
  • Στίχοι 13-23: «Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος» - περιγραφή των αγαθών του ταξιδιού («με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά, θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους»)
  • Στίχοι 24-30: «Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη» - παραίνεση «χρόνια πολλά να διαρκέσει» το ταξίδι
  • Στίχοι 31-33: «Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι» - αυτό που πραγματικά έδωσε η Ιθάκη, το ταξίδι
  • Στίχοι 34-36: «Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε» - «η Ιθάκες»-σύμβολο, «ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν»

Η μεταφορική έννοια της Ιθάκης

Ενώ άλλα μυθολογικά ποιήματα του Καβάφη περιγράφουν στιγμές από το ιστορικό παρελθόν, η «Ιθάκη» αποδίδεται όχι ως το ομηρικό ταξίδι του Οδυσσέα, αλλά ως μια μεταφυσική και ψυχολογική αναζήτηση του κάθε αναγνώστη, στον οποίο απευθύνεται άμεσα ο ποιητής, με σκοπό τις εμπειρίες της ζωής και την σοφία[30]. Μάλιστα, σε αντίθεση με την Οδύσσεια όπου ο ήρωας θέλει να επιστρέψει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στην πατρίδα του την Ιθάκη, ο Καβάφης προσφέρει μια άλλη οπτική: Εύχεται στον αναγνώστη να «είναι μακρύς ο δρόμος» και τον προτρέπει: «μη βιάζεις το ταξίδι διόλου» [31].

Οι συμβολισμοί στην Ιθάκη

  • Οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες, ο άγριος Ποσειδώνας – που συμβολίζουν στις εσωτερικές μας αναζητήσεις τις φοβίες μας, ότι μας σταματά και μας τρομάζει[12]
  • η Ιθάκη, η ίδια, η μετουσίωση του ομηρικού ταξιδιού της επιστροφής στο καβαφικό ταξίδι αναζήτησης εμπειριών και σοφίας[30] συμβολισμός που ενισχύεται από την αντισυμβατική χρήση του πληθυντικού, «η Ιθάκες» (το άρθρο «η» στον ενικό και το νησί στον πληθυντικό «Ιθάκες») στο τέλος του ποιήματος
  • οι «καλές πραγμάτειες», τα σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενοι και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής, σύμβολα των πόθων μας, σύμβολα της ηδονής που ύμνησε ο Καβάφης στο ποιητικό του έργο του[32]
  • τα Φοινικικά εμπορεία και οι Αιγυπτιακές πόλεις, σε μια ακριβή περιγραφή των προορισμών που θα έβρισκε ο Οδυσσέας στο ταξίδι της εποχή του, χρησιμεύουν ως σύμβολα των προορισμών του κάθε ταξιδιού

Τέλος, σημαντικό συμβολικό ρόλο έχει η παντελής έλλειψη αναφοράς στον Οδυσσέα, κάτι που μετουσιώνει την Ιθάκη από προορισμό του ταξιδιού του ομηρικού Οδυσσέα σε προορισμό του κάθε αναγνώστη ως δικαιολογία για να κάνει κανείς το ταξίδι της ζωής.

Μηχανισμοί τους οποίους χρησιμοποιεί ο ποιητής

Ο Καβάφης χρησιμοποιεί αφενός την επανάληψη, αφετέρου την αντισυμβατική σύνταξη και ορθογραφία:

  • την επανάληψη για να δοθεί έμφαση[33]:
    • η ευχή να είναι τα ταξίδι μακρύ, και στην αρχή του ποιήματος αλλά και στην αρχή της δεύτερης στροφής
    • οι δυσκολίες – συμβολισμοί του ταξιδιού, οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες, ο θυμωμένος Ποσειδώνας, επαναλαμβάνονται δυο φορές στην πρώτη στροφή, το ίδιο και
    • τα ηδονικά μυρωδικά στη δεύτερη στροφή επαναλαμβάνονται επίσης δυο φορές – σύμβολα του ερωτισμού που διατρέχει αρκετά ποιήματα του Καβάφη[34]
    • το ίδιο το όνομα της Ιθάκης, που στις τελευταίες στροφές του ποιήματος επαναλαμβάνεται τρεις φορές αυτούσιο και μια σε (αντισυμβατικό) πληθυντικό
  • την μη συμβατική ορθογραφία / σύνταξη:
    • «αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου», αντί για «κουβαλείς»
    • «η Ιθάκες» με την αντισυμβατική χρήση του πληθυντικού

Καβαφικά Αυτοσχόλια

Στο βιβλίο του Γ. Λεχωνίτη «Kαβαφικά Aυτοσχόλια», ο ίδιος ο Καβάφης αναφέρει για το ποίημα αυτό[35]:

«Το νόημα του ποιήματος τούτου είναι απλούν και σαφές. Ο άνθρωπος εις την ζωήν του επιδιώκει ένα σκοπόν "Ιθάκην", αποκτά πείραν, γνώσεις και ενίοτε αγαθά ανώτερα του σκοπού του ιδίου. Κάποτε δε την Ιθάκην, όταν φθάνει στο τέρμα των προσπαθειών του, την ευρίσκει πτωχικήν, κατωτέρα των προσδοκιών του. Εντούτοις η Ιθάκη δεν τον γέλασε»

Μεταφράσεις

Στην αγγλική γλώσσα, σημαντικότατες μεταφράσεις είναι αυτή του Γεωργίου Βαλασόπουλου (η πρώτη μετάφραση στα αγγλικά, το 1924 του φίλου και μεταφραστή του Καφάβη), του Ιωάννη Μαυρογορδάτου το 1952[36], αλλά και της Ρέι Ντάλβεν (Rae Dalven) το 1961[37], και αυτή των Έντμουντ Κίλι και Φίλιπ Σέρραρντ (Philip Sherrard) (το 1975 και το 1995)[38] που έγιναν μεταξύ 1951 και 1975 αλλά και αρκετές μεταφράσεις που έγιναν αργότερα όπως της Αλίκης Μπάρνστοουν (Aliki Barnstone) το 2006, του Στρατή Χαβιαρά το 2004 (Αθήνα) και το 2007 (Ουάσινγκτον)[39][40], του Ευάγγελου Σαχπέρογλου το 2008[41][42] και του Ντάνιελ Μέντελσον (Daniel Mendelsohn) το 2009.[43]

Στη γαλλική γλώσσα, γνωστότερες είναι η πρώτη μετάφραση της γαλλίδας ακαδημαϊκού Μαργκερίτ Γιουρσενάρ του 1940 (σε πεζό λόγο), την οποία επεξεργάστηκε ξανά το 1954 και το 1958[44][45][46] και του ελληνιστή Ζακ Λακαρριέρ (Jacques Lacarrière) σε μορφή ποιήματος[12][47][48].

Στην ιταλική γλώσσα, σημαντική μετάφραση της «Ιθάκης» έχει γίνει το 1961 από τον νεοελληνιστή Φιλίππο Μαρία Ποντάνι.[49].

Στα ισπανικά, έχουν δημοσιευτεί μεταφράσεις και το 1982 από τον José María Álvarez[50], αλλά και το 1999 από τον Pedro Bádenas de la Peña[51].

Μετάφραση στα πορτογαλικά έχει γίνει από τους Χόρχε ντε Σένα(D/R) (Jorge de Sena) [52], Χοζέ Πάουλο Παές(D/R) (José Paulo Paes) και Ísis Borges da Fonseca [53]

Στα γερμανικά το ποίημα μεταφράστηκε από τον Βόλφγκανγκ Γιόσινγκ (Wolfgang Josing) με τη συμμετοχή της Ντόρις Γκούντερτ (Doris Gundert) και εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Romiosini στην Κολωνία το 1983, [54]

Στα ρωσικά το ποίημα αποδόθηκε από διάφορους μεταφραστές. Μερικές από τις πιο αξιόλογες μεταφράσεις είναι αυτές του Γκεννάντι Σμάκοφ(D/R) (Шмаков Геннадий Григорьевич)[55], της Σοφίας Ιλγίνσκαγια (Ильинская Софья Борисовна)[56], του Αλεξάντρ Βελιτσάνσκι(D/R) (Величанский Александр Леонидович)[57], του Γιεβγκένι Κολέσοφ (Евгений Колесов)[58] και του Βλαντισλάβ Νεκλιάγιεφ (Владислав Некляев)[59].

Στα ολλανδικά μεταφράστηκε από τον Χανς Βάρρεν(D/R) (Hans Warren) και τον Μάριο Μόλενγκρααφ(D/R) (Mario Molengraaf) το 1984[60].

Επιδράσεις / πολιτισμός

Σημαντική επίδραση στη διάδοση του ποιήματος αλλά και της ποίησης του Καβάφη, είχε η ανάγνωσή του από τον Μωρίς Τέμπελσμαν(D/R) (Maurice Tempelsman), σύντροφο της Ζακλίν Κένεντι Ωνάση, στην κηδεία της στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ το 1994, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα την εξάντληση της μετάφρασης σε έκδοση των Κίλι/Σέραρντ και την επανέκδοσή της δυο ακόμη φορές[61] [41] [62].

Οι πρώτοι στίχοι του ποιήματος (Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος), σε μετάφραση των Keely και Sherrard στην αγγλική γλώσσα έχουν καταγραφεί στο «The Yale Book of Quotations», στην έκδοση 2006[63]

Στην Ελλάδα, η «Ιθάκη» είναι ένα από τα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας τα οποία διδάσκονται στα σχολεία, στην Α΄ Λυκείου[5]

Σημειώσεις

  1. ↑ Jacques Lacarrière, «jamais poème n'a dit tant de choses en si peu de mots»[12]
  2. ↑ 2,0 2,1 Το ποίημα Δευτέρα Οδύσσεια έχει σαν έμπνευση το ποίημα «Οδυσσέας» του Άλφρεντ Τέννυσον και ένα κομμάτι από την «Κόλαση» του Δάντη[15], όπως φαίνεται και τη σημείωση του Καβάφη στην επικεφαλίδα του ποιήματος[13]:
    Dante, InfernoCanto XXVI
    Tennyson, «Ulysses»
    Στο ποίημα του Τέννυσον, ο Οδυσσέας οραματίζεται να φύγει ξανά από την Ιθάκη, «Στο λιμάνι εκεί κάτου το καράβι, με πανιά φουσκωμένα περιμένει...»[16], με βάση την μεθομηρική παράδοση του Πλίνιου, του Σολίνο και του Δάντη, κατά την οποία ο Οδυσσέας αφού επέστρεψε στην Ιθάκη έφυγε ξανά με ένα καράβι προς τη Δύση, βγαίνοντας έξω από τις πύλες του Ηρακλέους, το Γιβραλτάρ, όπως περιγράφεται στο Canto XXVI της Κολάσεως του Δάντη το οποία αναφέρει ο Καβάφης πριν το ποίημα της Δευτέρας Οδύσσειας[17][16]
  3. ↑ Το σώμα των Καβαφικών ποιημάτων περιλαμβάνει: 154 ποιήματα που αναγνώρισε ο ίδιος (τα λεγόμενα Αναγνωρισμένα), 37 ποιήματα, τα περισσότερα νεανικά, σε ρομαντική καθαρεύουσα, τα οποία αργότερα αποκήρυξε (τα Αποκηρυγμένα), και 75 ποιήματα που βρέθηκαν τελειωμένα στα χαρτιά του (τα λεγόμενα Κρυμμένα), καθώς και τα 30 Ατελή, τα οποία βρέθηκαν στα χαρτιά του χωρίς να έχουν πάρει την οριστική τους μορφή. Η «Ιθάκη» ανήκει στα αναγνωρισμένα ποιήματά του
  4. ↑ Από τους τελευταίους στίχους του ποιήματος «Ιθάκη»: «Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.»
  5. ↑ Ο ίδιος ο Καβάφης έχει τους στίχους 1-12 στην ίδια, την πρώτη, στροφή. Οι υπόλοιπες ενότητες είναι ίδιες με αυτές που έχει ορίσει ο ίδιος ο ποιητής με διαφορετικές στροφές

Αναφορές

  1. ↑ Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία κ΄, στίχοι 28-30, μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη του πρωτοτύπου:
    ἐννῆμαρ μὲν ὁμῶς πλέομεν νύκτας τε καὶ ἦμαρ,
    τῇ δεκάτῃ δ' ἤδη ἀνεφαίνετο πατρὶς ἄρουρα,
    καὶ δὴ πυρπολέοντας ἐλεύσσομεν ἐγγὺς ἐόντας.
  2. ↑ Νέα Εστία, τεύχος 1761 Ι. Κολλάρος και Σια, 2003, σελ. 724 [1]
  3. ↑ Ormond, Leonee (17 Νοεμβρίου 2016). The Reception of Alfred Tennyson in Europe (στα Αγγλικά). Bloomsbury Publishing. σελ. 340. ISBN 9781350012530.  «the best known of all his poems»
  4. ↑ Άπαντα τα δημοσιευμένα ποιήματα, Κωνσταντίνος Καβάφης, Ρένος Η. Αποστολίδης, Κωνσταντίνος Καβάφης, Στάντης Αποστολίδης, Ήρκος Αποστολίδης, Τα Νέα Ελληνικά, 2002, σελ. 54 [2]
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Κ. Π. Καβάφης, Ιθάκη, Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α' Γενικού Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο) Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία, ανακτήθηκε στις 6/1/2017
  6. ↑ Αναλύσεις Κειμένων: Γ. Ιωάννου «Η μόνη κληρονομιά» Κ. Καβάφης «Ποιήματα», Κωνσταντίνος Μάντης, σελ. 105-108, σελ. 185
  7. ↑ Νεοελληνική Λογοτεχνία: Ποίηση, Δημ. Ι Κουκουλομάτης, Εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμας, 1988 σελ. 134 [3]
  8. ↑ Ο Ελληνικός Καβάφης, Νίκος Ορφανίδης Παρουσία, 1997, σελ. 224
  9. ↑ Τα καθημερινά της Κυριακής, εφημερίδα Ριζοσπάστης. 17 Σεπτέμβρη 2006, «Για τον Αλεξανδρινό ποιητή της Ιθάκης, σήμερα ο λόγος», ανακτήθηκε στις 8/1/2017
  10. ↑ Ο Καβάφης στο Παγγαίο…, Χρονόμετρο, καθημερινή εφημερίδα τηε Καβάλας, 7 Δεκεμβρίου 2016, ανακτήθηκε στις 8/1/2017 «Το κέρινο ομοίωμα του αλεξανδρινού ποιητή της Ιθάκης Κωνσταντίνου Καβάφη,»
  11. ↑ Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, Μαριάνθη Βάμβουρα, Δημοκράτης, καθημερινή πρωινή εφημερίδα δημοκρατικών αρχών, Μυτιλήνη, 21 Μαρτίου 2013 «Επιλέγω να κλείσει αυτή την ελαχιστότατη αναφορά στον Αλεξανδρινό ποιητή τον ποιητή της Ιθάκης και των αναζητήσεων, ένα ποίημά του που...»
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Le chemin vers Ithaque par Jacques Lacarrière, Cles, ανακτήθηκε στις 8 janvier 2017
  13. ↑ 13,0 13,1 Δευτέρα οδύσσεια, Κωνσταντίνος Καβάφης, ποίημα του 1894, στη Βικιθήκη
  14. ↑ 14,0 14,1 Δευτέρα Oδύσσεια, Κρυμμένα, Κ. Π. Καβάφης, Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Η «Δευτέρα Οδύσσεια» στο Ιδρυμα Κακογιάννη, Γιάννης Ζουμπουλάκης, 23/11/2013, εφημερίδα Το Βήμα
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Άλφρεντ Τένισον, Οδυσσέας, στη συλλογή του Ποιήματα (1842), Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Β΄ Γενικού Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο), Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία, (μετάφραση Μαρίνου Σιγούρου) ανακτήθηκε στις 7/1/2017
  17. ↑ Dante Alighieri (Δάντης), Inferno, Canto XXVI, 108-111, στο πρωτότυπο, στα ιταλικά
  18. ↑ Εισαγωγή του εκδότη στο βιβλίο «Καβάφης: Κρυμμένα ποιήματα (1877-1923)» Καβάφης Π. Κωνσταντίνος, επιμέλεια Γιώργος Π. Σαββίδης, Κωστούλα Σκλαβενίτη, Ίκαρος, 2000, ISBN 9789607233622
  19. ↑ Αισθητική της Πρόσληψης. Θεωρία και Πράξη στη "Δευτέρα Οδύσσεια" του Καβάφη, Θεολογίδου Χαρίκλεια, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία, 23-2-2014 [4]
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Δευτέρα Οδύσσεια και Ιθάκη. Η ποιητική εξέλιξη του θέματος της «Δεύτερης Οδύσσειας» στην ποίηση του Κ.Π. Καβάφη, Νίκος Κακκούφα, musae, Περιοδικό ομίλου Π.Ε.Δ.Ε. (Πειραματικό Εργαστήρι Δημιουργικής Έκφρασης Πανεπιστημίου Κύπρου), Φεβρουάριος 2008, Τεύχος 2ο, σελ. 16-19 [5]
  21. ↑ Σαββίδης, Γ. Π., 1987. «Σχόλιο στο “Τέλος του Οδυσσέως”, του Καβάφη», Μικρά Καβαφικά, τομ. Β΄, Αθήνα: Ερμής, 182-197, όπως αναφέρεται στην μελέτη του Ν. Κακκούφα (2008) για την Δεύτερη Οδύσσεια και την Ιθάκη[20]
  22. ↑ Hellenism and the Postcolonial Imagination: Yeats, Cavafy, Walcott, Martin McKinsey Fairleigh Dickinson Univ Press, 2010, σελ. 177
  23. ↑ Ithaca, translated by George Valassopoulo. The Criterion 2/8, July 1924, η πρώτη μετάφραση του ποιήματος στα Αγγλικά
  24. ↑ Letters to George Valassopoulo, E. M. Forster, PN Review 33, Volume 10 Number 1, September - October 1983
  25. ↑ The Cambridge connection, Randal Couch, jacket2.org, ανακτήθηκε στις 8/1/2017
  26. ↑ Cavafy and Forster, G.P. Savidis, (1975). από τα Μικρά καβαφικά, Α΄, Ερμής, 1985
  27. ↑ Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων, λήμμα Διδακτική ποίηση, Παρίσης Ιωάννης, Παρίσης Νικήτας, Εκδόσεις Πατάκη, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Διαδραστικά σχολικά βιβλία
  28. ↑ ΙΘΑΚΗ (Κ.Καβάφης), ανακτήθηκε στις 7/1/2017
  29. ↑ Ιθάκη, υπηρεσία Οδύσσεια, εκπαιδευτικό και εγκυκλοπαιδικό βοήθημα, odyssey.com.cy, ανακτήθηκε στις 7/1/2017
  30. ↑ 30,0 30,1 Modernism and Homer: The Odysseys of H.D., James Joyce, Osip Mandelstam, and Ezra Pound, Leah Culligan Flack, Cambridge University Press, 2015, σελ. 16
  31. ↑ Poetry for Students, τομ. 19, σελ. 113-128 (σελ. 116, κεφάλαιο The Odyssey) [6]
  32. ↑ Pinchin, Jane Lagoudis, Alexandria Still: Forster, Durrell, and Cavafy, Princeton University Press, 1977, μελέτη της Pinchin των διαφορετικών μεταφράσεων της Ιθάκης στα αγγλικά, όπως αναφέρεται στο Poetry for Students, τομ. 19, σελ. 113-128 (σελ. 119, κεφάλαιο Critical Overview)
  33. ↑ Poetry for Students, τομ. 19, σελ. 113-128 (σελ. 117, κεφάλαιο The Odyssey) [7]
  34. ↑ Capri-Karka, C., Love and the Symbolic Journey in the Poetry of Cavafy, Eliot, and Seferis, Pella Publishing Company, 1982, όπως αναφέρεται στο Poetry for Students, τομ. 19, σελ. 113-128 (σελ. 119, κεφάλαιο Critical Overview)
  35. ↑ Γ. Λεχωνίτης, Kαβαφικά Aυτοσχόλια. Mε Eισαγωγικό Σημείωμα Tίμου Mαλάνου. Aλεξάνδρεια 1942 (Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας)
  36. ↑ The Poems of C. P. Cavafy, translated by John Mavrogordato, 1952
  37. ↑ The Complete Poems of C. P. Cavafy, translated by Rae Dalven, introduction by W. H. Auden, Harcourt (New York, NY), 1961
  38. ↑ C.P. Cavefy Collected Poems, translated by Edmund Keely and Philip Sherrard, edited by George Savvidis, Prinston University Press, 1975 (και 1992)
  39. ↑ The canon : the original one hundred and fifty-four poems / C.P. Cavafy ; translated by Stratis Haviaras ; edited by Dana Bonstrom ; foreword by Seamus Heaney ; introduction by Manuel Savidis, Cambridge, MA: Harvard Center for Hellenic Studies, 2007, ISBN 9780674025868 [8]
  40. ↑ Konstantina Georganta, Translation and Literature, Volume 17 Issue 2, Page 267-270, ISSN 0968-1361 Available Online Mar 2009 (DOI: http://dx.doi.org/10.3366/E0968136108000332)
  41. ↑ 41,0 41,1 Α.Ε., tovima.gr — Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη. «tovima.gr - Καβαφικά». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2017. 
  42. ↑ The Collected Poems with parallel Greek text, C.P. Cavafy, Translated by Evangelos Sachperoglou, Edited by Anthony Hirst, and Peter Mackridge, Oxford World's Classics, 2008, ISBN 9780199555956
  43. ↑ C. P. Cavafy’s Collected Poems and Unfinished Poems by Daniel Mendelsohn
  44. ↑ «Marguerite Yourcenar traductrice de la poésie grecque», Maurice Lebel. Études littéraires, vol. 12, n° 1, 1979, σελ. 65-78. [9] DOI: 10.7202/500481ar
  45. ↑ Constantin Cavafis, Poèmes Précédé de Présentation critique de Constantin Cavafy, par Marguerite Yourcenar Traduction du grec par Constantin Dimaras et Marguerite Yourcenar Collection Poésie/Gallimard (n° 125), 1958
  46. ↑ « La mémoire méditerranéenne de Constantin Cavafy », André-Alain Morello, Babel (διαθέσιμο στο διαδίκτυο), 7 | 2003, αναρτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2012, ανακτήθηκε στις 8 janvier 2017, DOI : 10.4000/babel.1417
  47. ↑ Jacques Lacarrière, Magazine littéraire, n° 427, janvier 2004
  48. ↑ ITHAQUE de Constantin CAVAFY (dans les traductions de Lacarrière et Yourcenar), Éric Allard, Les Belles Phrases, 30 Ιουλίου 2012 (ανακτήθηκε στις 8/1/2017)
  49. ↑ Kostantinos Kavafis, Poesie. Μιλάνο: Mondadori (σειρά: Oscar), 1961. Πρβ. Kavafis, 53 poesie. Μιλάνο: Mondadori (σειρά: I miti poesia), 1996. ISBN 88-04-41716-1.
  50. ↑ Konstantino Kavafis (1863-1933) Traducción de José María Álvarez Publicado en ‘Poesías Completas’, Ediciones Hiperión, Madrid 1982 [10]
  51. ↑ C. P. Cavafis. Antología poética. Alianza Editorial, Madrid 1999. Edición y traducción, Pedro Bádenas de la Peña [11]
  52. ↑ Jorge de Sena, "90 e mais quatro poemas", de Constantino Cavafy - ed. por Fora do Texto, Coimbra, 1970
  53. ↑ Poemas de K Kaváfis, Isis Borges da Fonseca, Editora:Odysseus, 2006 [12]
  54. ↑ Brichst Du Auf Gen Ithaka. Sämtliche Gedichte, Übersetzt von Wolfgang Josing und Doris Gundert. Mit Anmerkungen und einem Nachwort, Konstantinos Kavafis, Romiosini Verlag, ISBN 9783923728039 [13].
  55. ↑ «К. Кавафис - переводы Г. Шмакова и И. Бродского». library.ferghana.ru. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017.  Η Ιθάκη στα ρωσικά σε μετάφραση του Γκεννάντι Σμάκοφ
  56. ↑ «Книга стихов К. Кавафиса "Лирика" (М., !984) - часть 1». library.ferghana.ru. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017. , (μετάφραση από τη Σοφία Ιλγίνσκαγια)
  57. ↑ «К. Кавафис - переводы Г. Шмакова и И. Бродского». library.ferghana.ru. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017. , , (μετάφραση από τον Αλεξάντρ Βελιτσάνσκι)
  58. ↑ «К.Кавафис - переводы Евгения Колесова». library.ferghana.ru. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017.  (μετάφραση του Γιεβγκένι Κολέσοφ)
  59. ↑ «К. Кавафис - переводы Вланеса (Владислава Некляева)». library.ferghana.ru. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2017.  (μετάφραση του Βλαντισλάβ Νεκλιάγιεφ)
  60. ↑ Gedichten in de vertaling van Hans Warren en Mario Molengraaf, Kavafis, K.P, Amsterdam, Bert Bakker, 1984, ISBN 903510028X [14] [15]
  61. ↑ Mcfadden, Robert D. (1994-05-24). «DEATH OF A FIRST LADY: THE COMPANION; Quietly at Her Side, Public at the End». The New York Times. ISSN 0362-4331. http://www.nytimes.com/1994/05/24/us/death-of-a-first-lady-the-companion-quietly-at-her-side-public-at-the-end.html. Ανακτήθηκε στις 2017-01-14. 
  62. ↑ Poetry for Students, τομ. 19, σελ. 113-128 (σελ. 119) [16]
  63. ↑ The Yale Book of Quotations, Fred R. Shapiro Yale University Press, 2006, σελ. 140

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

  • Το ποίημα «Ιθάκη», στην πρώτη του έκδοση: περιοδικό Γράμματα, Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, τεύχος 9-10 (Οκτωβρίου - Νοεμβρίου 1911, σελ. 286-287
  • Το ποίημα «Ιθάκη» και τέσσερα ηχητικά αρχεία ανάγνωσής του
  • Ithaca by C.P.Cavafy, αφήγηση στην αγγλική γλώσσα από τον Σον Κόνερι, μουσική επένδυση από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου - youtube.com
  • Το ποίημα «Οδυσσέας» (συγγραφή 1833, έκδοση για πρώτη φορά το 1842) του Άλφρεντ Τέννυσον που αποτέλεσε έμπνευση για το πρόδρομο ποίημα της Ιθάκης, τη Δευτέρα Οδύσσεια: στο πρωτότυπο (αγγλικά, στην Βικιθήκη στην αγγλική γλώσσα, Wikisource) και σε μετάφραση του Μαρίνου Σιγούρου
  • Το ποίημα του 1894 Δευτέρα οδύσσεια του Κωνσταντίνου Καβάφη στη Βικιθήκη, πρόδρομος της «Ιθάκης», το οποίο είχε σαν έμπνευση το ποίημα «Οδυσσέας» του Τέννυσον και στροφές από την Κόλαση του Δάντη
  • Ítaca, antiwarsongs.org: Μεταφράσεις της «Ιθάκης» σε πολλές γλώσσες (ιταλικά, γαλλικά, ισπανικά, (καστιλιάνικα και καταλανικά), πολωνικά, τσέχικα και αγγλικά, σε κάποιες περιπτώσεις σε δυο διαφορετικές μεταφράσεις)
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιθάκη_(Καβάφης)&oldid=6669300"