Μελάνωμα

Μελάνωμα
Μελάνωμα
Ειδικότητα	ογκολογία
Ταξινόμηση
ICD-10	C43
ICD-9	172.9
ICD-O	M8720/3
OMIM	155600
DiseasesDB	7947
MedlinePlus	000850
eMedicine	derm/257 med/1386 ent/27 plastic/456
MeSH	D008545

Το μελάνωμα είναι κακοήθης όγκος του δέρματος και των σπλάγχνων (εξωδερματικό μελάνωμα). Πρόκειται για κακοήθεια των μελανοκυττάρων.

Συχνότητα

Το μελάνωμα αποτελεί το 1-3% όλων των κακοήθων όγκων και η συχνότητά του αυξάνεται σε όλον τον κόσμο κατά 4-7% ετησίως (ενώ η ετήσια αύξηση του πληθυσμού είναι 1.17%). Η θνητότητα των πασχόντων από μελάνωμα έχει διπλασιασθεί τα τελευταία 35 χρόνια. Η επίπτωση της πάθησης αυξάνει όσο αυξάνεται η ηλικία, αλλά ένα στα τέσσερα (1/4) άτομα με μελάνωμα είναι ηλικίας μικρότερης των 40 ετών.

Αιτιολογία

Υπάρχει μια σειρά από παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί για την παθογένεση του μελανώματος. Οι σημαντικότεροι από αυτούς είναι η υπεριώδης ακτινοβολία (δηλαδή η έκθεση στο ηλιακό φως, ανάλογα με την ευαισθησία του κάθε ατόμου σε αυτήν) και η γενετική προδιάθεση του κάθε ατόμου για την ανάπτυξη μελανώματος (ανάλογα με την εμφάνιση ύποπτων μορφών σπίλων).

Ανάπτυξη

Τα περισσότερα μελανώματα αναπτύσσονται από μελανοκύτταρα της επιδερμίδας και παρουσιάζουν δύο φάσεις ανάπτυξης οι οποίες είναι δυνατόν, σε μερικές περιπτώσεις, να επικαλύπτονται: 1. φάση οριζόντιας ανάπτυξης, όπου τα άτυπα μελανοκύτταρα εξαπλώνονται ακτινωτά καταλαμβάνοντας μεγαλύτερη έκταση, 2. φάση κάθετης ανάπτυξης, όπου η βλάβη διηθεί τις στιβάδες του δέρματος σε βάθος και μετατρέπεται σε αμιγές κακόηθες μελάνωμα.

Μεταστάσεις

Το μελάνωμα δίνει μεταστάσεις τόσο μέσω λεμφαδένων, όσο και μέσω του αίματος. Ανάλογα με την ύπαρξη απομακρυσμένων μεταστάσεων υπολογίζεται η πρόγνωση (υπολογισμός ποσοστού επιβίωσης) των ασθενών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πρόγνωση είναι καλή και ποσοστό άνω του 75% επιβιώνει με καλές συνθήκες για περισσότερα από 5-10 χρόνια.

«Αυτόματη υποστροφή»

Αποτελεί ένα πραγματικό γεγονός για τα μελανώματα, επαρκώς μελετημένο. Παρατηρείται μερική ή πλήρης εξαφάνιση της κακοήθους βλάβης χωρίς τη χορήγηση κανενός είδους θεραπείας. Αυτό ονομάζεται αυτόματη υποστροφή, διότι δε συνεπάγεται και ίαση. Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί στο 11% των περιπτώσεων μελανώματος, με μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανιστεί σε πρωτοπαθή εστία και όχι σε εστία μετάστασης. Παρ' ό,τι η βλάβη υποχωρεί σε μέγεθος, μέχρι και πλήρους εξαφάνισης, η παρουσία του φαινομένου της αυτόματης υποστροφής δεν κάνει την πρόγνωση καλύτερη.

Μέθοδοι Πρόληψης

Η δερματοσκόπηση αποτελεί μια χρήσιμη διαγνωστική μέθοδο, η οποία με τη χρήση κατάλληλου φακού, μεγενθύνει τις μικροσκοπικές λεπτομέρειες του δικτύου της μελαγχρωματικής βλάβης και επιτρέπει στον εξεταστή να διακρίνει απλά τις άτυπες από τις καλοήθεις μελανοκυτταρικές βλάβες. Η χαρτογράφηση των σπίλων αποτελεί εξεταστική μέθοδο κατά την οποία με τη βοήθεια φωτογραφικής μηχανής και ειδικού λογισμικού σε ηλεκτρονικό υπολογιστή  γίνεται καταγραφή όλων των σπίλων καθώς επίσης και λεπτομερής εξέταση των υπόπτων για κακοήθεια σπίλων. Συνιστάται ο ασθενής να αυτοεξετάζεται περίπου ανά δύο μήνες έπειτα από εκπαίδευση από δερματολόγο και να περιλαμβάνει ενδελεχή παρατήρηση του δέρματος από το κεφάλι έως τα πόδια.Η αυτοεξέταση συνιστάται να πραγματοποιείται σε καλά φωτισμένο δωμάτιο με τη βοήθεια καθρέφτη ενώ είναι πολύ σημαντικό να απομνημονεύεται η εικόνα των δερματικών βλαβών. Υπάρχει ένας πολύ απλός  μνημοτεχνικός κανόνας (μέθοδος ABCDEF) εξαιρετικά  χρήσιμος για την έγκαιρη διάγνωση κακοήθους βλάβης. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή παρατηρούμε μήπως κάποιος μελαγχρωματικός σπίλος στο δέρμα μας εμφανίζει ασυμμετρία (asymmetry), ανώμαλα όρια (border), μεταβολές σε ότι αφορά στο χρώμα –χρωματική ανομοιογένεια (color), αύξηση της διαμέτρου του πάνω από 6-7 χιλιοστά(diameter), έγερση από το υπόλοιπο δέρμα (elevation), θετικό οικογενειακό ιστορικό για μελάνωμα (family).

Θεραπεία

Για να αποφασιστεί το είδος της θεραπείας που θα ακολουθηθεί, πρέπει να γίνει σταδιοποίηση της βλάβης (δηλαδή να προσδιοριστούν παράγοντες όπως το βάθος της βλάβης, οι μεταστάσεις κ.ά.). Μερικές από τις θεραπευτικές τακτικές που ακολουθούνται, ανάλογα με το στάδιο της νόσου είναι: χειρουργική εκτομή, λεμφαδενικός καθαρισμός, χημειοθεραπεία, ανοσοθεραπεία, ακτινοθεραπεία και ορισμένες νεότερες τεχνικές, όπως η βραχυθεραπεία.

Εξελίξεις στην έρευνα και θεραπεία του Μελανώματος

• Τον Σεπτέμβριο 2014 έλαβε έγκριση κυκλοφορίας από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) το φάρμακο pembrolizumab και έγινε η πρώτη anti-PD-1 θεραπεία που εγκρίνεται στις ΗΠΑ, για τη θεραπεία του προχωρημένου μελανώματος. Η συγκεκριμένη έγκριση αφορά τη δόση των 2 mg/kg κάθε τρεις εβδομάδες για ασθενείς με μη-εγχειρήσιμο ή μεταστατικό μελάνωμα, οι οποίοι είχαν λάβει θεραπεία με ipilimumab αλλά και μετά από επιπλέον λήψη αναστολέα BRAF για εκείνους που είναι θετικοί στη μετάλλαξη BRAF V600. Η ένδειξη αυτή έγινε δεκτή κάτω από συνθήκες ταχείας έγκρισης, με βάση την ανταπόκριση του όγκου στη θεραπεία, καθώς και τη διάρκεια της ανταπόκρισης.

Παραπομπές και Βιβλιογραφία

• Davidson's «Παθολογία», ιατρικές εκδόσεις Π.Χ.Πασχαλίδης, 19η έκδοση, 2005.
• Παπαδημητρίου, «Σύγχρονη γενική χειρουργική», εκδόσεις Μ. Παρισιάνου.