Περισσοδάκτυλα

?Περισσοδάκτυλα (Perissodactyla)
Κερατοθηρίο το λευκό (Ceratotherium simum). Ο λευκός ρινόκερος είναι το μεγαλύτερο σύγχρονο περισσοδάκτυλο.
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Υπερφύλο: Δευτεροστόμια (Deuterostomia) Φύλο: Χορδωτά (Chordata) Ομοταξία: Θηλαστικά (Mammalia) Υπο-ομοταξία: Θηριόμορφα (Theriiformes) Υπερτάξη: Οπληφόρα (Ungulata) Τάξη: Περισσοδάκτυλα (Perissodactyla)
Οικογένειες
Ιππίδαι (Equidae) Ταπιρίδαι (Tapiridae) Ρινοκερατίδαι (Rhinocerotidae)

Τα περισσοδάκτυλα (Perissodactyla) είναι μια τάξη οπληφόρων θηλαστικών. Σε αντίθεση με τα αρτιοδάκτυλα οπληφόρα χαρακτηρίζονται από περιττό αριθμό δακτύλων στις οπλές. Είναι μεγαλόσωμα φυτοφάγα ζώα και εκπροσωπούνται σήμερα από έναν μικρό αριθμό ειδών ρινόκερων, ταπίρων και ίππων.

Εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στο άνω Παλαιόκαινο (πριν 60 εκατομμύρια χρόνια περίπου) και αποτελούσαν κατά τη διάρκεια του Μειοκαίνου (πριν 55. εκατ. χρ.) την άρχουσα τάξη οπληφόρων, εκπροσωπούμενα από ζώα όπως τα βροντοθηρία, τα χαλικοθηρία και τα παλαιοθηρία.

Μορφολογικά χαρακτηριστικά

Γενικά

Το Παρακεραθηρίο (Paraceratherium) ήταν ένας γιγάντιος ρινόκερος χωρίς κέρατα

Οι διάφορες οικογένειες των περισσοδακτύλων έχουν αναπτύξει ευκρινείς μορφολογικές διαφορές, ως αποτέλεσμα της προσαρμογής τους σε διαφορετικά ενδιαιτήματα και διαφορετικούς τρόπους διαβίωσης. Έχουν ωστόσο κοινά χαρακτηριστικά στη δομή των άκρων και της οδοντοστοιχίας. Όλα τα σύγχρονα και η πλειονότητα των εξαφανισμένων περισσοδακτύλων είναι μεγαλόσωμα ζώα. Το εξαφανισμένο Παρακεραθηρίο του Ολιγοκαίνου είναι μάλιστα το μεγαλύτερο χερσαίο θηλαστικό που έχει υπάρξει. Τα μέλη της οικογένειας των ρινοκερατιδών είναι όπως και οι ελέφαντες παχύδερμα, ενώ οι τάπιροι και οι ίπποι καλύπτονται από κοντό και πυκνό τρίχωμα.

Άκρα, κρανίο και οδοντοστοιχία

Τα περισσοδάκτυλα έχουν όπως όλα τα οπληφόρα στις απολήξεις των άκρων τους οπλές. Οι ρινόκεροι έχουν στις οπλές τους τρία δάκτυλα, ενώ οι τάπιροι έχουν στα μπροστινά άκρα τέσσερα και στα πίσω άκρα τρία δάκτυλα. Οι ίπποι εμφανίζουν μονοδακτυλία. Στο κρανίο των ρινόκερων φύονται ένα, η δύο κέρατα, τα οποία δεν αποτελούνται όπως τα κέρατα των αρτιοδακτύλων από οστεική μάζα, αλλά από κερατίνη. Το άνω χείλος και η ρίνα έχουν εξελιχθεί στους τάπιρους σε μικρή προβοσκίδα, με την οποία λαμβάνουν την φυτική τους τροφή.

Ο οδοντικός τύπος των περισσοδακτύλων είναι: I 0-3/0-3 C 0-1/0-1 P 3-4/3-4 M 3/3.

Συστηματική

Τα περισσοδάκτυλα εκπροσωπούνται σήμερα από τρεις οικογένειες, τις ιππίδες (Equidae), τις ταπιρίδες (Tapiridae] και τις ρινοκερατίδες (Rhinocerotidae). Οι οικογένειες αυτές φαινοτυπικά διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους και ο πρώτος που αντιλήφθηκε τη συγγενική σχέση μεταξύ αυτών ήταν το 19ο αιώνα ο ζωολόγος Ρίτσαρντ Όουεν Richard Owen, ο οποίος τα κατέταξε σε μια κοινή τάξη, την οποία ονόμασε Perissodactyla, από τις ελληνικές λέξεις περισσός και δάκτυλον.

Οι ζωολόγοι αναγνωρίζουν 17 σύγχρονα είδη περισσοδακτύλων, τα οποία ανήκουν σε 6 γένη. Οι ρινόκεροι (4 γένη) και οι τάπιροι (1 γένος) αποτελούν την υποτάξη των κερατομόρφων (Ceratomorpha), ενώ τα άλογα, οι ζέβρες και οι όνοι της οικογένειας των ιππιδών ανήκουν όλα στο ίδιο γένος και αποτελούν την υποτάξη των ιππομόρφων (Hippomorpha).

Ο Ίππος του Grevy (Equus grevyi) είναι ένα από τα τρία είδη του γένους Ίππος, τα οποία αποκαλούνται ζέβρες.

Ο Τάπιρος ο ινδικός (Tapirus indicus) είναι ο μόνος τάπιρος, ο οποίος δεν ζει στην Αμερική.

Ρινόκερος ο μονόκερος (Rhinoceros unicornis). Αν και το γένος Ρινόκερος περιλαμβάνει μονάχα δύο είδη, συνηθίζεται να αποκαλούνται ρινόκεροι και τα 5 είδη των ρινοκερατιδών.

Ταξινόμηση

• Τάξη Περισσοδάκτυλα (Perissodactyla)
  • Υποτάξη Ιππόμορφα (Hippomorpha)
    • Οικογένεια Ιππίδαι (Equidae)
      • Γένος Ίππος (Equus)
        • Equus przewalskii - Ίππος του Przewalski
        • Equus caballus - Άλογο
        • Equus asinus - Αφρικανικός όνος (Κοινό γαιδούρι)
        • Equus hemionus - Ίππος ο ημίονος (Ασιατικό γαιδούρι, όναγρος)
        • Equus kiang - Κιαγκ
        • Equus quagga - Κουάγγα (εξαφ.)
        • Equus zebra - Ζέβρα η γνήσια
        • Equus hartmannae - Ίππος (Ζέβρα) του Hartmann
        • Equus grevyi - Ίππος (Ζέβρα) του Grevy
  • Υποτάξη Κερατόμορφα (Ceratomorpha)
    • Οικογένεια Ταπιρίδαι (Tapiridae)
      • Γένος Τάπιρος (Tapirus)
        • Tapirus terrestris - Τάπιρος της Βραζιλίας
        • Tapirus pinchaque - Τάπιρος ο ορεσίβιος
        • Tapirus bairdii - Τάπιρος του Baird
        • Tapirus indicus - Τάπιρος ο ινδικός
    • Οικογένεια Ρινοκερατίδαι (Rhinocerotidae)
      • Γένος Ρινόκερος (Rhinoceros)
        • Rhinoceros sondaicus - Ρινόκερος της Ιάβα
        • Rhinoceros unicornis - Ρινόκερος ο μονόκερος (Ινδικός ρινόκερος)
      • Γένος Δίκερος (Diceros)
        • Diceros bicornis - Μαύρος ρινόκερος
      • Γένος Κερατοθήριον (Ceratotherium)
        • Ceratotherium simum - Κερατοθήριο το λευκό (Λευκός ρινόκερος)
      • Γένος Δικερόρινος (Dicerorhinus)
        • Dicerorhinus sumatrensis - Δικερόρινος της Σουμάτρα