Σερβική Επανάσταση

Το λάβαρο της Σερβικής επανάστασης

Η Σερβική επανάσταση (σερβικά : Српска револуција) ήταν η εθνική εξέγερση και συνταγματική αλλαγή που έλαβε χώρα στη Σερβία από το 1804 μέχρι το 1835, οπότε η χώρα αυτή μετεξελίχθηκε από Οθωμανική επαρχία σε επαναστατημένη, συνταγματική μοναρχία και τη νεότερη Σερβία. Η πρώτη της περίοδος, από το 1804 ως το 1815, σημαδεύτηκε από το βίαιο αγώνα για ανεξαρτησία από την Οθωμανική Αυτοκρατορία με δύο ένοπλες εξεγέρσεις, που τερματίστηκαν με κατάπαυση του πυρός. Την επόμενη περίοδο (1815–1835) σημειώθηκε μια ειρηνική ενοποίηση της πολιτικής εξουσίας από την ολοένα και πιο αυτόνομη η Σερβία, με αποκορύφωμα την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος εξουσίας σε Σέρβους ηγεμόνες το 1830 και το 1833 και την εδαφική επέκταση της νεαρής μοναρχίας. Η έγκριση του πρώτου γραπτού Συντάγματος το 1835 κατήργησε τη φεουδαρχία και τη δουλοπαροικία και κατέστησε τη χώρα αυτόνομη. [2] Ο όρος Σερβική Επανάσταση επινοήθηκε από ένα Γερμανό ακαδημαϊκό ιστοριογράφο, το Λέοπολντ φον Ράνκε, στο βιβλίο του Die Serbische Revolution, που δημοσιεύθηκε το 1829. Αυτά τα γεγονότα αποτέλεσαν τη θεμελίωση της σύγχρονης Σερβίας.

Η περίοδος διαιρείται περαιτέρω ως εξής:

• Πρώτη Σερβική εξέγερση (1804- 1813), υπό τον Καραγιώργη Πέτροβιτς.
• Εξέγερση του Χατζί Προντάνοβα (1814).
• Δεύτερη Σερβική Εξέγερση (1815) υπό το Μίλος Ομπρένοβιτς
• Επίσημη αναγνώριση του Σερβικού κράτους (1815–1833).

Η Διακήρυξη (1809) από τον Καραγιώργη στην πρωτεύουσα Βελιγράδι αποτέλεσε πιθανότατα την κορύφωση της πρώτης φάσης. Απηύθυνε έκκληση για εθνική ενότητα, βασιζόμενος στη Σερβική ιστορία για να απαιτήσει ελευθερία της θρησκείας και επίσημα καταγεγραμμένο κράτος δικαίου, τα οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχε παράσχει. Κάλεσε επίσης τους Σέρβους να σταματήσουν να πληρώνουν στην Πύλη φόρους , θεωρώντας τους καταχρηστικούς, καθώς βασίζονταν στις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Εκτός από την κατάργηση του κεφαλικού φόρου των μη-μουσουλμάνων, οι επαναστάτες κατάργησαν επίσης όλες τις φεουδαρχικές υποχρεώσεις το 1806, μόλις 15 χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση, με τη χειραφέτηση αγροτών και δουλοπαροικών να αντιπροσωπεύει έτσι μια σημαντική κοινωνική ρήξη με το παρελθόν. Η κυβέρνηση του Μίλος Ομπρένοβιτς παγίωσε τα επιτεύγματα των εξεγέρσεων, που οδήγησαν στην ανακήρυξη του πρώτου συντάγματος στα Βαλκάνια και στην ίδρυση του παλαιότερου στα Βαλκάνια ιδρύματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που εξακολουθεί να υφίσταται, τη Μεγάλη Ακαδημία του Βελιγραδίου (1808). Το 1830 και ξανά το 1833 η Σερβία αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη ηγεμονία, με κληρονομικήούς πρίγκιπες πλήρωναν ετήσιο φόρο στην Πύλη. Τέλος η de facto ανεξαρτησία ήρθε το 1868, με την αποχώρηση των Οθωμανικών φρουρών από το πριγκιπάτο, ενώ η de jure ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε επίσημα στο Συνέδριο του Βερολίνου το 1878.

Ιστορικό υπόβαθρο

Οι νέες συνθήκες, όπως η Αυστριακή κατοχή της Σερβίας, h άνοδος της Σερβικής ελίτ πέρα από το Δούναβη, οι κατακτήσεις του Ναπολέοντα στα Βαλκάνια και οι μεταρρυθμίσεις στη Ρωσική Αυτοκρατορία σήμαιναν, επίσης, την έκθεση σε νέες ιδέες. Οι Σέρβοι μπορούσαν τώρα να συγκρίνουν καθαρά πώς οι συμπατριώτες τους προόδευαν στη Χριστιανική Αυστρία, στις Ιλλυρικές επαρχίες κλπ., ενώ οι Οθωμανοί Σέρβοι υπόκειντο ακόμη σε φόρο με βάση τη θρησκεία, που τους αντιμετώπιζε ως δεύτερης κατηγορίας πολίτες.

Κατά τη διάρκεια της Αυστριακής κατοχής της Σερβίας (1788-1791), πολλοί Σέρβοι υπηρέτησαν ως στρατιώτες και αξιωματικοί στο στρατό των Αψβούργων, όπου απέκτησαν γνώσεις σχετικά με στρατιωτικές τακτικές, οργάνωση και όπλα. Άλλοι απασχολούντο σε διοικητικά γραφεία στην Ουγγαρία ή στην κατεχόμενη ζώνη. Άρχισαν να ταξιδεύουν σε αναζήτηση εμπορίου και εκπαίδευσης και εκτέθηκαν σε ευρωπαϊκές ιδέες για την κοσμική κοινωνία, την πολιτική, το δίκαιο και τη φιλοσοφία, συμπεριλαμβανομένων τόσο του ορθολογισμού και του Ρομαντισμού. Εκεί γνώρισαν τις αξίες της Γαλλικής Επανάστασης, που θα επηρεάσουν πολλούς Σέρβους εμπόρους και μορφωμένους ανθρώπους. Υπήρξε μια δραστήρια Σερβική κοινότητα στο νότιο τμήμα της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων, από όπου οι ιδέες περνούσαν προς τα νότια (πέρα από τον Δούναβη). Ένα άλλο πρότυπο ήταν η Ρωσική Αυτοκρατορία, η μόνη ανεξάρτητη Σλαβική και Ορθόδοξη χώρα, που είχε μεταρρυθμιστεί πρόσφατα και ήταν τώρα σοβαρή απειλή για τους Τούρκους. Η ρωσική εμπειρία ενέπνεε ελπίδα για τη Σερβία.

Άλλοι Σέρβοι στοχαστές εντόπιζαν δυνάμεις στο ίδιο το Σερβικό έθνος. Δύο κορυφαίοι Σέρβοι μελετητές είχαν επηρεαστεί από τη Δυτική εκπαίδευση και έστρεψαν την προσοχή τους προς τη γλώσσα και τη λογοτεχνία της ίδιας της Σερβίας. Ο ένας ήταν ο Ντοσιντέι Ομπράντοβιτς (1739 – 1811), πρώην ιερέας που κατέφυγε στη Δυτική Ευρώπη. Σοκαρισμένος που ο λαός του δεν είχε καθόλου σύγχρονη κοσμική λογοτεχνία, συγκέντρωσε γραμματικές και λεξικά για να δημιουργήσει μια σύγχρονη Σερβική γλώσσα, έγραψε μερικά βιβλία ο ίδιος και μετέφρασε άλλα. Άλλοι ακολούθησαν το παράδειγμά του και αναβίωσαν ιστορίες μεσαιωνικής δόξας της Σερβίας. Αργότερα έγινε ο πρώτος Υπουργός Παιδείας της σύγχρονης Σερβίας (1805).

Η δεύτερη μορφή ήταν ο Βουκ Κάρατζιτς (1787 - 1864)). Ο Βουκ ήταν λιγότερο επηρεασμένος από τον ορθολογισμό του Διαφωτισμού, όπως ο Ντοσιντέι Ομπράντοβιτς και περισσότερο από το Ρομαντισμό, που εξιδανίκευε τις κοινότητες των αγροτών και των χωρικών. Ο Βουκ συνέλεξε και δημοσίευση τη Σερβική επική ποίηση, έργο που βοήθησε να δομηθεί η Σερβική επίγνωση της κοινής ταυτότητας που βασιζόταν σε κοινά έθιμα και κοινή ιστορία. Αυτό το είδος της γλωσσικής και πολιτιστικής αυτογνωσίας ήταν κεντρικό χαρακτηριστικό του Γερμανικού εθνικισμού αυτή την περίοδο και οι Σέρβοι διανοούμενοι που εφάρμοζαν τώρα τις ίδιες ιδέες στα Βαλκάνια.

Πρώτη Σερβική Εξέγερση (1804–1813)

Δείτε επίσης: Πρώτη Σερβική εξέγερση

Καραγιώργης Πέτροβιτς (Black George) ηγέτης της Πρώτης Σερβικής Εξέγερσης.

Αναφορές

• Κόροβιτς, Βλαντιμίρ (1997). Историја српског народа. 
• Историја за 7. разред основне школе; Радош Љушић; Завод за уџбенике и наставна средства; Београд; 2008.