Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ) ήταν ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου στην Ελλάδα, το οποίο ιδρύθηκε το 1920 και εκμεταλλευόταν τους ελληνικούς σιδηροδρόμους, έως το 1970.

Ιστορικό

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους, ανέλαβαν την εκμετάλλευση της κανονικού εύρους σιδηροδρομικής γραμμής από τον Πειραιά στο Παπαπούλι στα σύνορα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, έως το 1912, και την επέκταση από το Παπαπούλι ως το Πλατύ και τις περισσότερες πρώην Οθωμανικές σιδηροδρομικές γραμμές που βρισκόταν εντός ελληνικής επικράτειας μετά το 1919. Αυτές οι γραμμές ήταν οι εξής:

• Σιδηρόδρομος Πειραιώς - Δεμερλή - Συνόρων, επίσης γνωστός ως Λαρισαϊκός.
• Τμήμα του πρώην σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου (γαλλικά: Chemin de fer de Salonique à Monastir‎‎)
• Τμήμα του Σιδηροδρόμου της Ανατολής (Γαλλικά: Chemins de fer Orientaux), μεταξύ Θεσσαλονίκης και Ειδομένης. Η γραμμή από την Αλεξανδρούπολη στο Ορμένιο μεταβιβάστηκε στην Γαλλοελληνική Εταιρεία Σιδηροδρόμων (Γ.Ε.Σ.) του Έβρου, η οποία απορροφήθηκε από τους Σ.Ε.Κ. πολύ αργότερα, το 1954.
• Το τμήμα του Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης (γαλλικά: Jonction Salonique-Constantinople‎‎) μεταξύ Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης.
• Τη γραμμή Σαρακλή - Σταυρός, μήκους 66 χιλιομέτρων, μια πρώην στρατιωτική γραμμή εύρους 600 χιλιοστών, που κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
• Τον τοπικό σιδηρόδρομο Σκύδρας, μήκους 50 χιλιομέτρων, μια πρώην στρατιωτική γραμμή, εύρους 600 χιλιοστών, που κατασκευάστηκε κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και λειτουργούσε αρχικά έως το 1936 από την εταιρεία Τοπικοί Σιδηρόδρομοι Μακεδονίας.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους, απορρόφησαν τους περισσότερους υπόλοιπους Ελληνικούς σιδηροδρόμους, συμπεριλαμβανομένων των εξής:

• Σιδηρόδρομοι Πειραιώς - Αθηνών - Πελοποννήσου το 1962, ο οποίος είχε απορροφήσει και άλλες μικρού εύρους σιδηροδρομικές γραμμές.
• Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας, το 1955, συμπεριλαμβανομένου του Σιδηροδρόμου του Πηλίου.
• Τη Γαλλοελληνική Εταιρεία Σιδηροδρόμων του Έβρου το 1954.

Μόνον οι Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι (Ε.Η.Σ., αργότερα Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Αθηνών - Πειραιώς), που εκμεταλλευόταν τη σιδηροδρομική γραμμή Πειραιά - Κηφισιάς και Πειραιά - Περάματος, καθώς και οι ιδιωτικές γραμμές ορυχείων και εργοστασίων παρέμειναν ανεξάρτητες.

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους παρέμειναν έως τη 31 Δεκεμβρίου 1970. Την επόμενη μέρα όλοι οι σιδηρόδρομοι, με εξαίρεση τις ιδιωτικές βιομηχανικές γραμμές και τους Ε.Η.Σ. μεταβιβάστηκαν στον Οργανισμό Σιδηροδρόμων Ελλάδας, μια κρατική εταιρεία.

Δίκτυο και άλλες υποδομές

Η γέφυρα Μπράλλου (η Παπαδιάς), η οποία ανακατασκευάστηκε το 1945.

Κατά τη διάρκεια της ύπαρξης της εταιρείας, ελάχιστες επεκτάσεις δικτύου έλαβαν χώρα, με τις πιο αξιοσημείωτες να είναι οι εξής:

• Η σιδηροδρομική γραμμή Αμυνταίου - Κοζάνης, το 1955.
• Η γραμμή μήκους 15 χιλιομέτρων από τον Στρυμώνα στην Κούλατα, το 1966, συνδέοντας το ελληνικό και βουλγαρικό σιδηροδρομικό δίκτυο.
• Ακόμη μια γραμμή μήκους 25 χιλιομέτρων από τη Νέα Ζίχνη (Μυρίνη) στην Αμφίπολη το 1931, η οποία αργότερα εγκαταλείφθηκε και η γραμμή ξηλώθηκε το 1970.
• Μετατροπή της γραμμής ανάμεσα σε Αθήνα και Οινόη, σε διπλής κατεύθυνσης.

Το 1928 υπογράφηκε σύμβαση για τη κατασκευή νέας γραμμής που θα συνέδεε την Καλαμπάκα με την Κοζάνη, αλλά το σχέδιο εγκαταλείφθηκε το 1932, λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων.

Το ελληνικό σιδηροδρομικό σύστημα (υποδομές και τροχιαίο υλικό) υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (ειδικά μεταξύ 1943-1944) και δεν κατέστη πλήρως λειτουργικό έως το 1950. Ωστόσο, η σιδηροδρομική γέφυρα του Αχλαδοκάμπου στην Αργολίδα, καταστράφηκε το 1944, και ανακατασκευάστηκε μόλις το 1974.

Το 1960 η γραμμή μεταξύ Λάρισας και Βόλου, των πρώην Σιδηροδρόμων Θεσσαλίας, μετατράπηκε σε κανονικού εύρους, και συνδέθηκε στη Λάρισα με τη γραμμή Αθηνών - Θεσσαλονίκης.

Νέα κτήρια σιδηροδρομικών σταθμών κατασκευάστηκαν σε Θεσσαλονίκη (γνωστός ως Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός Θεσσαλονίκης, ΝΕΣΘ) το 1952, Λάρισα το 1962, Λειανοκλάδι το 1950, Σίνδο, Αιγίνιο, Πλαταμώνα, Φλώρινα, Έδεσσα, Άγρα, Άρνισσα, Πολύκαστρο, Πτολεμαΐδα και Κοζάνη.

Τροχιαίο Υλικό

Μέχρι το 1962, οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους, χρησιμοποιούσαν πληθώρα ατμομηχανών από διάφορους κατασκευαστές. Μερικές από αυτές ανήκαν στα δίκτυα πριν το 1920, ενώ ένα μέρος τους αποκτήθηκε ως τμήμα διεθνών προγραμμάτων βοήθειας μετά τον πόλεμο και ένας μικρός αριθμός προμηθεύτηκε από την εταιρεία

Η μετατροπή σε πετρελαιοκίνητες μηχανές ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι πρώτες πετρελαιοκίνητες μηχανές παραδόθηκαν στην εταιρεία το 1962, και περιλαμβανόταν 30 μηχανές ελιγμών Krupp Y60 (Κλάσης A-101), 10 ALCo DL532B (Κλάσης A-201) και 10 ALCo DL500C (Κλάσης A-301). Ακολουθήθηκαν από μηχανές κλάσης A-221, A-321, A-351, A-401 και A-411 για τα δίκτυα κανονικού εύρους και κλάσης A-9101, A-9201 και A-9401 για τα δίκτυα μετρικού εύρους.

Οι πετρελαιοκίνητες πολλαπλές μονάδες (DMU) εισήχθησαν για πρώτη φορά το 1936 και άρχισαν να χρησιμοποιούνται περισσότερο κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960. Οι ατμομηχανές καταργήθηκαν σταδιακά, αλλά βρισκόταν σε περιορισμένη χρήση έως το Δεκέμβριο 1970.

Ατμομηχανές

Ο ακόλουθος πίνακας δείχνει τις ατμομηχανές που αποκτήθηκαν από τους Σιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτους μεταξύ 1920 και 1969. Επίσης, συνέχισαν να χρησιμοποιούν μια ποικιλία παλαιότερων τύπων μηχανών που αποκτήθηκαν από τις προηγούμενες Ελληνικές και Οθωμανικές σιδηροδρομικές εταιρείες.

Φωτογραφία	Κλάση	Αρίθμηση	Τύπος	Ποσότητα	Κατασκευαστής	Έτος Κατασκευής	Ισχύς	Σημειώσεις
	Αα	1–4	0-4-0T	4				Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 403–408
	Βα	11–;	2-4-0T					Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων σειρές 321–328
	Γα	21–22	4-4-0T	2	Neilson & Co.	1892		Πρώην Σ.Ε.Κ. 301–302, αρχικά Σ.Π.Α.Π.
	Γβ	31–34	4-4-0	4				Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων
	Δα (1η)	51	0-6-0ST	1	Manning Wardle	1892		Πρώην Σ.Π.Α.Π.
	Δα (2η)	51–70	0-6-0T	20	Davenport Locomotive Works, Vulcan Iron Works, H. K. Porter, Inc.	1945–1946	730 άλογα (544 kW)	USATC S100; μερική ανακατασκευή ως 0-6-0
	Δβ	61-;	0-6-0					Πρώην της Railway Operating Division
	Δγ	71-75	0-6-0	5				Πρώην του Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης 50–54
	Δγ	76	4-4-0	1	StEG	1888		Πρώην της Γ.Ε.Σ. 102, προηγουμένως των Ανατολικών Σιδηροδρόμων
	Δδ	81–87	0-6-0	7				Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 4–10
	Δε	88–103	0-6-0					Πρώην σειρά των Ανατολικών Σιδηροδρόμων 11–54
	Δζ	111–114	0-6-0	4				Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 502–506
	Εα	201–223	2-6-0T	23	Batignolles (13) St. Léonard (10)	1903–1907		Πρώην των Σ.Ε.Κ. 101–123
	Εβ	231–232	2-6-0	2				Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 509–510
	Εγ	241–243	2-6-0	3				Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 521–523
	Ζα	301–307	4-6-0	7	Batignolles	1906		Πρώην Σ.Ε.Κ. 201–207; μίξη τεσσάρων κυλίνδρων de Glenn, βασισμένο στην κλάση Midi 1400
	Ζβ	311	4-6-0	1				Πρώην Σ.Ε.Κ. 221
	Ζγ	321–330	4-6-0	10				Πρώην Σιδηροδρόμων Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης 101–110
	Ζδ	341–350	4-6-0	10				Πρώην Prussian P 8
	Ζε	331–333	2-6-2	3				Πρώην Γ.Ε.Σ.
	Ηα	401	0-8-0	1				Πρώην Σιδηροδρόμων Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης, αρχικά Prussian G 7
	Ηβ	411–423	0-8-0	13				Πρώην Σιδηρορόμων Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης 1–16
	Ηγ	431–432	0-8-0	2				Πρώην SBB 4105, 4112
	Ηδ	441–443	0-8-0	3				Πρώην SBB 4130, 4134, 4135
	Ηε	444–446	2-8-0	3	Batignolles	1924	903 άλογα (673 kW)	Πρώην Γ.Ε.Σ., προηγουμένως Ανατολικών Σιδηροδρόμων 260–262
	Θα	501	2-8-0	1				Πρώην Σ.Ε.Κ. 601
	Θβ	511–512	2-8-0	2				Πρώην Σ.Ε.Κ. 621–622
	Θγ	521–537 551–560 571–595	2-8-0	27+25	Baldwin Locomotive Works, American Locomotive Works, Lima Locomotive Works	1947	1.200 άλογα (895 kW)	USATC S160 521–537 με καύση άνθρακα, 551–560 με καύση πετρελαίου, 571–595 από την Ιταλία το 1959 (FS Class 736)
	Ια	701–720	2-8-2	20	American Locomotive Company	1915		Πρώην Σ.Ε.Κ. 401–420
	Κα	801–802	0-10-0	2				Πρώην Σ.Ε.Κ. 521–522
	Κβ	811–860	0-10-0	60	StEG	1922–1926	1.200 άλογα (895 kW)	kkStB / BBÖ κλάση 80.900 (ÖBB κλάση 57)
	Κβ	809	0-10-0	1			1.200 άλογα (895 kW)	kkStB / BBÖ κλάση 80.900 (ÖBB κλάση 57); Πρώην Γ.Ε.Σ.
	Κγ	861–880	0-10-0	20	Ateliers de Tubize, Haine St Pierre, St. Léonard La Meuse	1929	1.200 άλογα (895 kW)
	Κδ	881–891	0-10-0	11	Henschel			Πρώην της Deutsche Reichsbahn 57.10-35 (Prussian G 10), χρησιμοποιήθηκε από τις Γερμανικές δυνάμεις κατοχής και αφέθηκε όταν αυτές αποχώρησαν το 1944
	Λα	901–940	2-10-0	40	StEG (10), Škoda Works (30)	1925–1927	1.550 άλογα (1.156 kW)	Südbahn κλάση 580
	Λβ	951–966	2-10-0	16	North British Locomotive Company	1946	1.530 άλογα (1.141 kW)	WD Austerity 2-10-0
	Λγ	991–998	2-10-0	8	Baldwin Locomotive Works	1947	1.703 άλογα (1.270 kW)
	Μα	1001–1020	2-10-2	20	Ansaldo (10) Breda (10)	1953–1954	2.920 άλογα (2.920 kW)

Ντηζελομηχανές (κανονικού εύρους)

Φωτογραφία	Κλάση	Τύπος	Ποσότητα	Κατασκευαστής	Έτος Κατασκευής	Μοντέλο	Ισχύς
	A-101	0-6-0 dh	30	Krupp	1962–1967	Y60	641 άλογα (478 kW)
	A-201	Bo-Bo de	10	ALCo	1962	DL532B	1.035 άλογα (772 kW)
	A-301	Co-Co de	10	ALCo	1962	DL500C	1.971 άλογα (1.470 kW)
	A-321	Co-Co de	7	ALCo	1967	DL543	1.971 άλογα (1.470 kW)
	A-351	Co-Co de	26	Alsthom	1967	CC AD 2100C1	2.071 άλογα (1.544 kW)
	A-401	Co-Co de	10	Siemens-Jung	1966		1.971 άλογα (1.470 kW)
	A-411	B-B dh	20	Krauss-Maffei	1963	V200	2.170 άλογα (1.618 kW)

Ντηζελομηχανές (μετρικού εύρους)

Φωτογραφίες	Κλάση	Τύπος	Ποσότητα	Κατασκεαστής	Έτος	Μοντέλο	Ισχύς
	A-9101	Co-Co de	12	ALCo	1965	DL537	1.332 άλογα (993 kW)
	A-9201	Co-Co de	10	Alsthom	1967	CC AD 1600A1	1.576 άλογα (1.175 kW)
	A-9401	B-B dh	20	Mitsubishi	1967	48-BB-HI	641 άλογα (478 kW)

Πετρελαιοκίνητες Πολλαπλές Μονάδες (DMU)

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους αγόρασαν τις πρώτες τους Πετρελαιοκίνητες Πολλαπλές Μονάδες το 1936, και απέκτησαν ένα μεγαλύτερο αριθμό τη δεκαετία του 1950. Επιπλέον μηχανές αυτού του είδους αποκτήθηκαν με την απορρόφηση άλλων δικτύων από τους Σ.Ε.Κ..

Φωτογραφία	Κλάση	Τύπος	Ποσότητα	Κατασκευαστής	Έτος Κατασκευής
	(AA11)	2-Bo de	2	Floridsdorf	1936
	AA11-AA26 A111-A118	A1-1A+2-2	16	FIAT	1950
	AA27-AA36 A119-A128	A1-1A+2-2	10	FIAT	1958
	AA41	2-B	9	Renault	1950
	AA61	B-B	3	MAN	1955
	AA71	2-B	20	Ferrostaal-Esslingen	1962

Δείτε επίσης

• Σιδηροδρομικές Μεταφορές στην Ελλάδα
• Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας

Επιπλέον ανάγνωση

• W. F., Simms (1997). The railways of Greece. Wilfried F. Sims. ISBN 0-9528881-1-4.  Contains brief history, simple line maps and extensive list of rolling stock until 1997.
• Organ, J. (2006). Greece Narrow Gauge. Middleton Press. ISBN 1-904474-72-1. 
• Voyageur (Anonymous) (February 1941). «The Railways of Greece». The Railway Magazine (London, UK: Railway Publications) 87 (524): 64. 
• D. W., Winkworth (May 1967). «Peloponnese Narrow Gauge». The Railway Magazine (London, UK: Transport & Technical Publications Ltd.) 113 (793): 249–254. 
• «Railway systems in Greece». Cheltenham, UK: The Restoration & Archiving Trust. 2007. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2008.