Ιλλυρισσός Αρμενίας

Η Ιλλυρισσός ήταν μια πόλη της ύστερης αρχαιότητας της νοτίου Αρμενίας.

Είχε την εναλλακτική ονομασία Ηλέγερδα και (Κ)λέγερδα κατά τον Κλαύδιο Πτολεμαίο. Βρισκόταν στην νότια Αρμενία, στα σύνορα με την Μυγδονία της βορείου Μεσοποταμίας. Ο εμπορικός δρόμος ένωνε την Ιλλυρισσό με τα γειτονικά φρούρια της Σάπφης και της Αττάχης.

Πολύ πιθανόν να επρόκειτο για ένα από τα φρούρια της περιοχής που ίσως να κτίστηκε στην ρωμαϊκή εποχή ή την πρώϊμη βυζαντινή, μιας και η περιοχή της Αρμενίας και Μεσοποταμίας ήταν θέατρο πολέμου μεταξύ των Ρωμαίων (στην συνέχεια των Βυζαντινών) και των Πάρθων (και μετά των Σασσανιδών). Ίσως την ονομασία να οφείλει σε Ιλλυριούς στρατιώτες (να στάθμευε εκεί δηλαδή μια ιλλυρική λεγεώνα των Ρωμαίων) που να εγκαταστάθηκαν εκεί για την προστασία των απειλουμένων από τους Ιρανούς περιοχών.

Η περιοχή της Ηλέγερδας -Ιλλυρισσού, ήταν γνωστή από την αρχαιότητα για τα περίφημα σπήλαιά της. Εθεωρείτο ότι εκεί ήταν οι πηγές του Τίγρη ποταμού. Δημιουργείται μια φυσική σήραγγα, όπου τα νερά του ποταμού βγαίνουν στην επιφάνεια, ώστε ο Πλίνιος έλεγε ότι οι νεκροί πηγαίνουν από εκεί για τον Άδη. Υπάρχουν εν συνόλω τρία σπήλαια, στα οποία βρέθηκαν τρία ανάγλυφα και πέντε σφηνοειδείς πλάκες των Ασσυρίων βασιλέων Tiglatpileser Α΄ (1114-1076 π.Χ.) και Salmanasar Γ΄ (859-829 π.Χ.). Σε αυτές οι βασιλείς ευχαριστούν τις μεσοποταμιακές θεότητες Assur, Bêl, Sîn, Samas, Adad και Istar για τις κατακτήσεις τους στην γύρω περιοχή.

Στην πλατφόρμα της εξόδου του ποταμού Τίγρη, η περιοχή περιβάλλεται από υπολείμματα τειχών που συνδέονται με την μικροσκοπική ακρόπολη της Ιλλυρισσού. Η ακρόπολη βρίσκεται κτισμένη -για λόγους προστασίας και ασφάλειας- σε απότομη πλαγιά, στην οποία βρέθηκαν και άλλες οχυρώσεις.

Στην θέση της βρίσκεται η σημερινή Birkleyn του Κουρδιστάν, της επαρχίας Ντιγιάρμπακιρ.