Αυγείας

Στην ελληνική μυθολογία ο Αυγείας ήταν γιος του θεού Ήλιου (ή του Ηλείου κατά τον Παυσανία, ή και του Φόρβαντα κατά τον Απολλόδωρο) και της Υρμίνης ή Ιφιβόης ή Ναυσιδάμης και αδελφός του Άκτορα. Σύμφωνα με τις πελοποννησιακές παραδόσεις, που ήταν διαδεδομένες σε όλους τους απογόνους των Δωριέων, ο Αυγείας ήταν βασιλιάς των Ηλείων (Επειών). Παρατηρείται εδώ το φαινόμενο της μυθολογικής συσχετίσεως παρόμοιων λέξεων: Ήλιος / Ηλείοι. Ο μυθικός κύκλος του Αυγεία ανήκει στη λατρεία του Ήλιου, που είχε μεγάλη διάδοση στην Ηλεία. Ως παιδιά του Αυγεία αναφέρονται οι Φιλέας, Αγασθένης, Αγαμήδη και Επικάστη. Κατ' άλλους όμως, η Επικάστη ήταν η σύζυγός του. Ο Αυγείας έλαβε μέρος και στην Αργοναυτική εκστρατεία και μάλιστα στην Ιλιάδα μνημονεύεται από τον Όμηρο στις αφηγήσεις του Νέστορα στους πολέμους μεταξύ των Ηλείων και των Πυλίων ότι ο Αυγείας ήταν βασιλεύς της Ήλιδας και πατέρας του Αγασθένη του Φιλέα και της Αγαμήδης.

Ο Αυγείας ήταν πολύ πλούσιος και είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του πολλά κοπάδια βοδιών και προβάτων που αριθμούσαν μόνο τα βόδια περισσότερα από 3.000 (πρβλ. τα «βόδια του Ήλιου» στην Οδύσσεια). Η κοπριά από αυτά τα βόδια δεν καθαριζόταν επί τριάντα ολόκληρα χρόνια, με αποτέλεσμα να φράξει τους στάβλους του. Στον Ηρακλή ανατέθηκε από τον Ευρυσθέα ως ένας από τους 12 άθλους του να καθαρίσει αυτούς τους στάβλους. Ο Ηρακλής παρουσιάσθηκε στον Αυγεία και μπροστά στο γιο του βασιλιά τον Φιλέα, του πρότεινε να τους καθαρίσει μέσα σε μία μόνο ημέρα με αντάλλαγμα το 1/10 του κοπαδιού, αποκρύπτοντάς του ότι είχε και σχετική εντολή. Ο βασιλιάς, πιστεύοντας ότι αυτό ήταν ακατόρθωτο, δέχθηκε. Ο Ηρακλής με υδροφραγματικά τεχνάσματα επετέλεσε τον άθλο (για λεπτομέρειες βλ. Κόπρος του Αυγεία, Άθλοι του Ηρακλή). Αλλά ο Αυγείας αρνήθηκε να του δώσει την αμοιβή με την πρόφαση ότι ο ήρωας δεν τα κατάφερε μόνος, παρά με τη βοήθεια του Ιόλαου. Το θέμα παραπέμφθηκε σε διαιτησία. Στη σχετική διαδικασία όμως ο γιος του βασιλιά, ο Φυλέας, παρουσιάσθηκε ως μάρτυρας και βεβαίωσε ότι πραγματικά ο πατέρας του είχε υποσχεθεί στον Ηρακλή την αμοιβή του 1/10 των βοδιών, ανεξαρτήτως βοήθειας. Τότε ο Αυγείας θυμωμένος εξόρισε τον γιο του μαζί με τον Ηρακλή. Οι Ηρακλής και Φυλέας κατέφυγαν εις Ώλενο προς τον Δεξαμενό, από όπου και οργάνωσαν με Αρκάδες εκστρατεία κατά του Αυγεία, η οποία, ύστερα από κάποιες αποτυχίες εξ ασθενείας του και εξ αυτής μη μπορώντας ν΄ αντιμετωπίσει τους φοβερούς Ηλιείς στρατηγούς Ακτορίωνες στην αρχή, που τον συνέτριψαν, τελικά κατάφερε να εκδικηθεί τον Αυγεία κατά την τρίτη Ισθμιάδα όπου αφού φόνευσε στις Κλεωναίς, όπου είχε στήσει ενέδρα, τους Ακτορίωνες έφθασε στην Ήλιδα εκ του Δουλιχίου και νικώντας φόνευσε τον Αυγεία παραδίδοντας το θρόνο στον Φιλέα. Κατ΄ άλλο μύθο, ο Ηρακλής αιχμαλώτισε τον Αυγεία και τον παρέδωσε στον Φυλέα. ενώ κατ΄ άλλο μυθο ο Ηρακλής στο τέλος συγχώρεσε τον Αυγεία. Ο γιος αποκατέστησε στον θρόνο τον πατέρα του και μετανάστευσε στο Δουλίχιο. Τον Αυγεία διαδέχθηκε μετά από πολλά χρόνια ο Αγασθένης του οποίου ο γιος Πολύξενος μετείχε στον Τρωικό Πόλεμο. Μερικοί μελετητές αποδίδουν τη διαμάχη μεταξύ του Ηρακλή και του Αυγεία στο ότι ο Ηρακλής απέκρυψε ν' αναφέρει ότι ο άθλος του καθαρισμού των στάβλων του Αυγεία ήταν ένας εκ των δώδεκα που του είχε αναθέσει ο Ευρυσθέας, αυτό εξόργισε των Αυγεία και ακολούθησαν τα όσα γνωρίζουμε. Η φιλολογική ομάδα των εκδόσεων "Κάκτος" στο ειδύλλιο XXV Ηρακλής Λεοντοφόνος στο σχόλιο 614 αναφέρει: "Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο(2,5,5), ο Ηρακλής με εντολή του Ευρυσθέα έφθασε στην Ήλιδα, όπου βασίλευε ο Αυγείας, παρουσιάστηκε μπροστά του και χωρίς να του πει τίποτα για τον Ευρυσθέα, προσφέρθηκε να καθαρίσει τος στάβλους , με αντάλλαγμα το ένα δέκατο από τα κοπάδια. Ο Αυγείας του το υποσχέθηκε, αλλά αφού ο Ηρακλής τελείωσε τη δουλειά, γυρίζοντας μέσα στην αυλή στάβλου το ρεύμα δύο ποταμών, ο Αυγείας έμαθε για την εντολή του Ευρυσθέα και αρνήθηκε να δώσει τη συμφωνημένη αμοιβή. Ωστόσο δέχτηκε να τεθεί το θέμα υπό κρίση και όταν ο Ηρακλής κάλεσε τον Φυλέα, ως μάρτυρα στη συμφωνία, ο Αυγείας θυμωμένος εξόρισε και τους δύο. Το ειδύλλιο δεν αναφέρει τίποτε από αυτά"[...]. Άλλοι, αναφέρουν ότι ήταν αυστηρός αλλά δίκαιος, και προστάτης της πολυτεκνίας. Στο θησαυροφυλάκιο του είχε συσσωρευμένο χρυσάφι όχι σε πλάκες, όπως συνηθίζεται σήμερα, αλλά με αγαλματίδια μασίφ σε σχήμα γουρουνιού - εξ ου και οι κουμπαράδες με το σχήμα αυτό. Φθέγματά του: "Ου παίδες, ου Ήλις"! Μόνο που τότε γραφόταν - Ίλις! και "ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον" γράφει η Φιλόλογος και Ιστορικός Πόπη Μπούνια - Πασπαλιάρη σε άρθρο της στην εφημερίδα "η Γαστούνη" Μάρτιος-Απρίλιος 2011. Ο Ιρλανδός περιηγητής Ed. Dodwell, στο οδοιπορικό του, Α classicall and topographical tour through Greece, V. I, IX. γράφει η Αρχαιολόγος, Ιστορικός Αικατερίνη Φλεριανού - Λέφα στον Γ' τόμο σελ. 704 στην Επετηρίδα της Εταιρείας των Ηλειακών Μελετών το έτος 1984: "Σε μια ώρα και είκοσι λεπτά από την Παλαιόπολη(Ήλιδα) φθάσαμε σε μια μεγάλη τεχνητή τάφρο, που εκτείνεται έως τη θάλασσα·φαίνεται πως είχε κατασκευαστή με σκοπό την αποχέτευση των περίσσιων υδάτων, που πρέπει πότε-πότε να προκαλούσαν πλημμύρες. Τον κύριο πλούτο του Αυγεία, ενός από τους παλαιούς βασιλιάδες της Ήλιδας, αποτελούσαν τα άπειρα κοπάδια του, που έβοσκαν στη γύρω πεδιάδα. (σ.322) Τον επίμοχθο άθλο να καθαρίσει τους στάβλους ανέλαβεν ο Ηρακλής και τον έφερε σε πέρας αλλάζοντας την κοίτη του ποταμού Πηνειού. (Παυσ. β.5 κ. 1.18) Οι στάβλοι του Αυγεία ίσως δεν ήσαν τίποτε άλλο από την πεδιάδα, που τα ύδατα της, λόγω ελλείψεως καταλλήλων διεξόδων, είχαν λιμνάσει και καθαρίστηκαν με αποχετεύσεις και τάφρους. Η μεγάλη τάφρος, για την οποία μιλάμε, φαίνεται πως είναι μια μαρτυρία, που επέζησε[...].

Δείτε επίσης

• Με το όνομα Αυγείας αναφέρεται από τον Παυσανία και ένας ήρωας της Τροίας.
• Ο αστεροειδής 13184 Αυγείας πήρε το όνομά του από τον μυθικό βασιλιά. Εξάλλου, οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν τον αστερισμό Αιγόκερω και «Αυγεία», ενώ οι Έλληνες τον αποκαλούσαν «Στάβλο του Αυγεία», καθώς ο Ήλιος (ο «φωτεινός», αυτό σημαίνει ετυμολογικώς η λέξη «Αυγείας», πρβλ. το «αυγή») πήγαινε εκεί για να ξεκουρασθεί, να «σταβλισθεί», κατά τη διάρκεια του χειμώνα.