Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1964: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Μεταφορά σε αυτόνομο λήμμα-κατάλογο.
μ +σαφώς χρειάζεται και σύνδεσμος στους βουλευτές
Γραμμή 176: Γραμμή 176:
== Πηγές ==
== Πηγές ==
*Το Βήμα της Κυριακής, 27/10/1974, "Οι βουλευταί και οι συνδυασμοί: Μεταμορφώσεις μιας δεκαετίας", σελ. 7.
*Το Βήμα της Κυριακής, 27/10/1974, "Οι βουλευταί και οι συνδυασμοί: Μεταμορφώσεις μιας δεκαετίας", σελ. 7.

== Δείτε επίσης ==
*[[Κατάλογος Ελλήνων βουλευτών (1964)]]





Έκδοση από την 08:23, 10 Σεπτεμβρίου 2016

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1964

1963 ←
16 Φεβρουαρίου 1964
→ 1974

300
  Πρώτο κόμμα Δεύτερο κόμμα Τρίτο κόμμα
 
Επικεφαλής Γεώργιος Παπανδρέου Παναγιώτης Κανελλόπουλος Ιωάννης Πασαλίδης
Κόμμα Ε.Κ. Ε.Ρ.Ε. Ε.Δ.Α.
Προηγούμενες
εκλογές
42,04%, 138 έδρες 39,37%, 132 έδρες 14,34%, 28 έδρες
Έδρες
171 / 300
107 / 300
22 / 300
Αλλαγή στις
έδρες
Αύξηση 33 Μείωση 25 Μείωση 6
Λαϊκή ψήφος 2,424,477 1,621,546 542,865
Ποσοστό 52,72% 35,26% 11,80%
Μεταβολή Αύξηση 10,68% Μείωση 4,11% Μείωση 2,54%

Απερχόμενος Πρωθυπουργός

Γεώργιος Παπανδρέου
Ε.Κ.

Επόμενος Πρωθυπουργός

Γεώργιος Παπανδρέου
Ε.Κ.

Οι εκλογές που διεξήχθησαν στην Ελλάδα στις 16 Φεβρουαρίου 1964 ήταν οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές πριν τη Δικτατορία. Αρμόδια για τη διεξαγωγή τους ήταν η υπηρεσιακή κυβέρνηση Παρασκευόπουλου η οποία είχε αναλάβει από τις 30 Δεκεμβρίου 1963. Στις εκλογές του 1963, η Ένωση Κέντρου δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει αυτοδυναμία και έτσι έγιναν αυτές οι εκλογές. Κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα απεβίωσε και ο συναρχηγός της Ένωσης Κέντρου, Σοφοκλής Βενιζέλος υιός του Ελευθερίου Βενιζέλου. Η Ένωσις Κέντρου πέτυχε σαρωτική νίκη, λαμβάνοντας ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά που έχει λάβει ποτέ πολιτικός σχηματισμός.

Στις 18 Φεβρουαρίου 1964 ορκίστηκε η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου στο Τατόι λόγω της ασθένειας του Βασιλιά Παύλου Α΄.

Η προεκλογική εκστρατεία

Η 1η Ιανουαρίου 1964 βρήκε την Ελλάδα με νέα κυβέρνηση. Έξι ώρες πριν εκπνεύσει το 1963 ο Ιωάννης Παρασκευόπουλος, υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας, ορκίστηκε ενώπιον του βασιλιά Παύλου πρόεδρος υπηρεσιακής κυβέρνησης και υποσχέθηκε στους Έλληνες: "Θα ενεργήσω εκλογάς τόσον εντίμους και τόσον αδιαβλήτους, ώστε η Ελλάς από απόψεως απροσκόπτου λειτουργίας των ελευθέρων θεσμών να μη υπολειφθή κατά τίποτε εν συγκρίσει προς τα λοιπάς χώρας του ελευθέρου κόσμου".

Στις 8 Ιανουαρίου θυροκολλήθηκε το διάταγμα για τη διάλυση της Βουλής η οποία είχε προκύψει από τις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963. Οι νέες εκλογές ορίστηκαν για τις 16 Φεβρουαρίου και η σύγκληση της νέας Βουλής για τις 19 Μαρτίου.

Δύο ήταν οι κύριοι αντίπαλοι της αναμέτρησης: ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Ο πρώτος, αρχηγός της Ένωσης Κέντρου, ήταν ο νικητής των προηγουμένων εκλογών, ο οποίος, αναλαμβάνοντας την πρωθυπουργία χωρίς κοινοβουλευτική αυτοδυναμία, αρνήθηκε να στηριχθεί στις ψήφους της Ε.Δ.Α. αλλά και της Ε.Ρ.Ε. και είχε ζητήσει τη διεξαγωγή των εκλογών. Ο δεύτερο ηγείτο του κόμματός του από το Δεκέμβριο του 1963. Ήταν και οι δύο τέκνα της Αχαΐας και είχαν διατελέσει πρωθυπουργοί. Ο τρίτος πόλος από πλευράς πολιτικής δύναμης ήταν η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά με επικεφαλής τον Ιωάννη Πασαλίδη και "υπαρχηγό" τον Ηλία Ηλιού. Η Ε.Δ.Α. εκπροσωπούσε ουσιαστικά και τις δυνάμεις του Κ.Κ.Ε. στο εκλογικό σώμα, καθώς το κόμμα αυτό βρισκόταν εκτός νόμου από το 1947. Τέταρτος, αν και πολύ μικρός, πόλος ήταν το Κόμμα Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη, το οποίο σ' αυτές τις εκλογές συγκρότησε συνασπισμό με την Ε.Ρ.Ε. με βάση τη συμφωνία Κανελλόπουλου και Μαρκεζίνη της 11ης Ιανουαρίου, η οποία προέβλεπε ισότιμη εκλογική συνεργασία των δύο κομμάτων και προγραμματική αυτοτέλεια.

Στην πορεία προς τις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου άρχισε να διαμορφώνεται ο πυρήνας ενός άλλου πόλου, ο οποίος θα κυριαρχούσε 17 χρόνια αργότερα. Πρόκειται για τον Ανδρέα Παπανδρέου, πρωτότοκο γιο του αρχηγού της Ένωσης Κέντρου, ο οποίος αποφάσισε να εγκαταλείψει την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία του και να κατέλθει στον πολιτικό στίβο της Ελλάδας.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου το Κυπριακό συνέχισε να βρίσκεται σε οξύτατη, κυριολεκτικά δραματική κρίση, με άμεση απειλή τουρκικής απόβασης. Εκείνο που ωστόσο κυριαρχούσε ήταν το θέμα της δραχμής, η οποία κατά την Ε.Ρ.Ε. κινδύνευε αν νικούσε ο Παπανδρέου, και δευτερευόντως η απόφαση της Ε.Δ.Α. να συγκροτήσει συνδυασμούς μόνο σε 31 περιφέρειες, προσφέροντας έτσι ως "δώρο" προς την Ένωση Κέντρου τις εκλογικές της δυνάμεις σε άλλες 24 περιφέρειες της χώρας. Και τα δύο αυτά θέματα "εγγράφησαν επισήμως" στο πολιτικό γίγνεσθαι στις 10 Ιανουαρίου, δηλαδή δύο ημέρες μετά την προκήρυξη των εκλογών, καθώς την ημέρα εκείνη η Ε.Δ.Α. ανακοίνωσε ότι δεν θα εμφανίσει υποψηφίους σε 24 περιφέρειες και την ίδια ημέρα ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφών Ζολώτας διαπίστωσε ότι είναι καλύτερη παρά ποτέ άλλοτε η οικονομική κατάσταση της χώρας. Στον Ζολώτα απάντησε εκ μέρους της Ε.Ρ.Ε. ο Παναγής Παπαληγούρας, ο οποίος είχε αναλάβει την εκστρατεία για τη δραχμή.

Η προεκλογική εκστρατεία είχε ανοίξει στις 8 Ιανουαρίου με προκήρυξη του Κανελλόπουλου προς το λαό, με την οποία υπογράμμιζε ότι οι εκλογές θα κρίνουν αν τη χώρα θα τη διαλύσει η δημαγωγία ή αν η εθνική ζωή θα στερεωθεί επί του αισθήματος ευθύνης. Στόχος του Κανελλόπουλου ήταν να μειώσει το "πολιτικό κεφάλαιο" που πρόλαβε να συσσωρεύσει στους δύο μήνες της πρωθυπουργίας του ο Γεώργιος Παπανδρέου με παροχές σε διάφορες επαγγελματικές ομάδες. Την επομένη ο Παπανδρέου υπεραμύνθηκε των παροχών και κάλεσε τον Κανελλόπουλο να δηλώσει ποιες από όσες αυξήσεις δόθηκαν δεν θα έπρεπε να δοθούν.

Στις 15 Ιανουαρίου η κυβέρνηση Παρασκευοπούλου, έπειτα από σημείωμα αιτημάτων του Κανελλόπουλου, αντικατέστησε ως προσκείμενους στην Ένωση Κέντρου τον διοικητή της Αγροτικής Τράπεζας Χρήστο Βασματζίδη και του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας Επ. Στασινόπουλο. Από την πλευρά του ο Παπανδρέου ζήτησε αφοπλισμό των Ταγμάτων Εθνοφυλακής Αμύνης, τον οποίο άρχισε να εφαρμόζει σταδιακά η υπηρεσιακή κυβέρνηση.

Ο προεκλογικός αγώνας διεξήχθη μέσα σε άσχημες καιρικές συνθήκες και άρχισε κάπως να θερμαίνεται στις 19 Ιανουαρίου, όταν ο Κανελλόπουλος μιλώντας στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης κάλεσε τον λαό να προστατεύσει τη δραχμή καταδικάζοντας τους "δραχμοκτόνους". Στην ίδια γραμμή, αλλά ηπιότερος, ο Σπύρος Μαρκεζίνης, μιλώντας στις 24 Ιανουαρίου προς οικονομικούς παράγοντες των Αθηνών, τόνισε ότι, αν χαθούν οι εκλογές για την εθνική παράταξη (όπως αποκαλούσε το συνασπισμό Ε.Ρ.Ε.-Προοδευτικών), κανείς δεν θα μπορέσει να ελέγξει την εξέλιξη της οικονομικής κατάστασης.

Η επιχειρηματολογία της Ε.Ρ.Ε. ενισχύθηκε καθώς στις 23 Ιανουαρίου δημοσιεύθηκε η απόφαση της 6ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του εκτός νόμου Κ.Κ.Ε., με την οποία υποστήριξε τη θέση που πήρε η Ε.Δ.Α. για έναν τακτικό εκλογικό χειρισμό που απέβλεπε στην αφαίρεση δυνάμεων και εδρών από την Ε.Ρ.Ε. και παραπέρα ζητούσε από τους οπαδούς του Κέντρου να ψηφίσουν την Ε.Δ.Α. στις μονοεδρικές περιφέρειες Λευκάδας και Σάμου για να μην κερδηθούν από την Ε.Ρ.Ε.

Τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 27 Ιανουαρίου, ο Γεώργιος Παπανδρέου, μιλώντας προς ογκώδη συγκέντρωση οπαδών του στη Θεσσαλονίκη, αποδύθηκε σε διμέτωπο αγώνα κατά της Ε.Ρ.Ε. και της Ε.Δ.Α., κατηγορώντας τη δεύτερη ότι η απόφασή της να μη συγκροτήσει συνδυασμούς σε 24 περιφέρειες είναι "πράξη δολιοφθοράς", η οποία αποσκοπεί στο να δώσει όπλα στον κύριο αντίπαλό του, την Ε.Ρ.Ε.

Έπειτα από εικοσιτετράωρη ανάπαυλα, λόγω της κηδείας του Σοφοκλή Βενιζέλου, ο Κανελλόπουλος ανέβασε τους τόνους, υπολογίζοντας στα αντικομμουνιστικά σύνδρομα της μεγάλης μερίδας του εκλογικού σώματος. Μιλώντας στις 11 Φεβρουαρίου στη Λάρισα και με αφορμή κάποια επεισόδια στην Κρήτη, τόνισε: "Μετά τόσον αίμα του ελληνικού λαού κατά τον συμμοριτοπόλεμον, αι εαμικαί ορδαί αναδιωργανώθησαν, περιφέρονται και τρομοκρατούν την ύπαιθρον υπό την αιγίδα του κόμματος του κ. Παπανδρέου".

Στη ρητορική αυτή απάντησε ο Γεώργιος Παπανδρέου κατά την καθοριστικά μεγάλη τελική συγκέντρωση του κόμματός του στην πλατεία Κλαυθμώνος: "Εις τα 1944, με την βοήθειαν του Θεού, κατελύσαμεν την τυραννίαν της αριστεράς. Τώρα, με την βοήθειαν του λαού, κατελύσαμε την τυραννίαν της δεξιάς".

Τις τελευταίες ημέρες προ των εκλογών κυκλοφόρησαν φήμες για στρατιωτικό πραξικόπημα. Ωστόσο κάθε τέτοια κίνηση είχε αποθαρρυνθεί από τους Αμερικανούς, οι οποίοι στις εμπιστευτικές συνομιλίες τους με διάφορους παράγοντες δήλωναν αντίθετοι σε παρόμοιο εγχείρημα, φοβούμενοι ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιδεινώσει τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας και να οδηγήσει σε σύγκρουση.

Την εκδήλωση πραξικοπήματος θεώρησε απίθανη και η βασίλισσα Φρειδερίκη σε συζήτησή της με τους Αμερικανούς, λέγοντας ότι ο στρατός δεν θα κινούνταν χωρίς σύμφωνη γνώμη του βασιλιά και συμπληρώνοντας ότι θα ανησυχούσε μόνο αν ο Παπανδρέου συμπεριλάμβανε τους κομμουνιστές στην κυβέρνηση.

Αποτελέσματα

  • Εκλογικό Σύστημα : Ασθενώς Ενισχυμένη Αναλογική
  • Εκλογικός νόμος : Ν.4173/1961 και Ν.4322/63 (ΦΕΚ 104/11-9-1963)
  • Εκλογικές περιφέρειες : 55
  • Σύνολο υποψηφίων : 909
  • Νόμιμος πληθυσμός : 8.404.080

Στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964 η Ένωση Κέντρου θριάμβευσε. Το εκλογικό αποτέλεσμα αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία για τον Γεώργιο Παπανδρέου, αφού δικαίωσε την πολιτική που ακολούθησε από το 1961 με την κήρυξη του "ανένδοτου αγώνα". Η Ένωση Κέντρου πήρε 2.424.477 ψήφους, ποσοστό 52,72% και 171 έδρες. Η Ε.Ρ.Ε., που είχε συμπράξει με τους "Προοδευτικούς" του Σπ. Μαρκεζίνη, πήρε 1.621.546 ψήφους, ποσοστό 35,26% και 107 έδρες και η Ε.Δ.Α. έλαβε 542.865 ψήφους, ποσοστό 11,80% και 22 έδρες.

Κόμματα Αρχηγοί Ψήφοι Έδρες
Αριθμός +− % Αριθμός +−
1 Ένωσις Κέντρου Γεώργιος Παπανδρέου 2,424,477 52,72 +10,68 171 +33
2 Συνασπισμός Ε.Ρ.Ε. -Κόμματος Προοδευτικών Παναγιώτης Κανελλόπουλος-

Σπύρος Μαρκεζίνης

1,621,546 35,26 -7,87* 107
3 Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά Ιωάννης Πασαλίδης 542,865 11,80 -2,54 22 -6
4 Άλλοι - 9,951 0,22 0
Έγκυρες ψήφοι 4,598,839 100,00   300  
Άκυρα λευκά 27,577
Σύνολο 4,626,396
*Από εκλογές 1963 συγκεντρωτικά

Πηγές

  • Το Βήμα της Κυριακής, 27/10/1974, "Οι βουλευταί και οι συνδυασμοί: Μεταμορφώσεις μιας δεκαετίας", σελ. 7.

Δείτε επίσης