Έδεσσα Μεσοποταμίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 12:39, 22 Μαΐου 2016

Συντεταγμένες: 37°09′N 38°48′E / 37.15°N 38.8°E / 37.15; 38.8

Η ακρόπολη της συριακής Έδεσσας. Οι εναπομείνασες κολώνες χρονολογούνται στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας

Η Έδεσσα ή Αντιόχεια ή «η επί Καλλιρρόης και Ασφαλίτιδος λίμνης»^[1], στην Οσροηνή ^[2], υπήρξε επί αιώνες πρωτεύουσα της Μεσοποταμίας.

Μακεδονική επανίδρυση και ελληνιστική περίοδος

Κατά πιθανότερες μαρτυρίες την Έδεσσα αυτή έκτισε για πρώτη φορά ο Μέγας Αλέξανδρος (πιθανόν το 331 π.Χ.) καθ'οδόν για τα Γαυγάμηλα. Βρισκόταν πάνω στην παλαιότερη πόλη με το όνομα Ορχόη ή Οσρόη (Πέρσης σατράπης που ονόμασε την γύρω περιοχή Οσροηνή). Κατά τον Αντιοχέα ιστορικό Ιωάννη Μαλάλα, λόγω των καταστροφών της πόλεως από πλημμύρες, ο Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ την επανίδρυσε με το όνομα Αντιόχεια Μιξοβάρβαρο και στην συνέχεια της έδωσε το όνομα Έδεσσα (305/4 π.Χ.).

Αξίζει να αναφερθεί και η παλαιότερη διείσδυση του λαού των Μουσκί, που οι μελετητές τον ταυτίζουν με τους Φρύγες και άλλα θρακικά φύλα. Η εξόρμηση έγινε από τις πεδιάδες της μακεδονικής Έδεσσας και αφού κατέλαβαν μέρη της Μ. Ασίας, απλώθηκαν ανατολικώτερα μαζί με πρωτο -Αρμενικά φύλα^[3] Στην συνέχεια ηττήθηκαν από τον Ασσύριο αυτοκράτορα Τιγλάθ Πιλασσάρ το 1115 π.Χ. κοντά στην Νινευή. Οι ηττημένοι Φρύγες και Θράκες (κατά τα ασσυριακά έγγραφα "6.000 άνδρες τον αριθμό") εγκαταστάθηκαν στην βορειοδυτική Μεσοποταμία. Εκεί ο Στράβων μιλάει για Μύγδονες γύρω από την Νίσιβη. Δεν αποκλείεται -κατά μίαν εκδοχή- η Έδεσσα να ιδρύθηκε από αιχμαλώτους Μουσκί της περιόδου αυτής^[4].

Η ελληνιστική πόλη ήταν μάλλον έδρα της σατραπείας της Οσροηνής. Στην πόλη κατοικούσαν τόσο Έλληνες άποικοι, όσο και ιθαγενείς. Το πρώτο μάλιστα νόμισμα της ελληνιστικής πόλεως ήταν των χρόνων του Αντιόχου Α΄ του Σωτήρος, το 280 π.Χ.^[5]

Αργότερα κατά το 212 π.Χ. όταν ο Σελευκίδης βασιλιάς Αντίοχος Γ΄ εξεστράτευσε κατά της αποστατημένης Σωφηνής, πέρασε διαμέσου της Έδεσσας, αν κρίνει κανείς από το νόμισμα που έκοψε στην πόλη^[6]

Αργότερα ο Αντίοχος Δ' ο Επιφανής, κατά μαρτυρία του Πλινίου, μετονόμασε αυτή σε «Αντιόχεια Καλλιρρόη» ή κατ' άλλους «Αντιόχεια επί Καλλιρρόη» (165/4 π.Χ.). Τα νομίσματά της επί Αντίοχου Δ' φέρουν την επιγραφή «ΑΝΤΙΟΧΕΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ». Το όνομα όμως αυτό δεν διατηρήθηκε για πολύ, καθώς από τα σωζόμενα νομίσματα εξάγεται ότι πολύ γρήγορα (μετά τον Αντίοχο Δ') επανέκτησε το πρότερο όνομα Έδεσσα.

Ρωμαϊκή και παρθική περίοδος

Μετά την αποσύνθεση της Σελευκιδικής αυτοκρατορίας, η Έδεσσα υπήχθη στο αυτόνομο βασίλειο της Οσροηνής (132 π.Χ. -214 μ.Χ.). Ιδρύθηκε από αραβικές φυλές (μαζί και οι Ναβαταίοι), είχε 28 άρχοντες που μερικές φορές ονόμαζαν τους εαυτούς τους "βασιλείς" στα νομίσματά τους.

Στην αρχή η πόλη ήταν υπό την παρθική επικυριαρχία, ύστερα του Τιγράνη της Αρμενίας και στην συνέχεια από την εποχή του Πομπηίου, υπό τους Ρωμαίους. Μετά την κατάληψη και την λεηλασία της Έδεσσας από τον Τραϊανό, η πόλη έπεσε σε ρωμαϊκά χέρια (116 -118 μ.Χ.). Επειδή όμως η πόλη ήταν φίλα προσκείμενη στους Πάρθους, ο Ρωμαίος συναυτοκράτωρ Λούκιος Βέρος την ξαναλεηλάτησε στα μέσα του ίδιου αιώνα. Από το 212 ως το 214, το βασίλειο της Οσροηνής περιήλθε στην ρωμαϊκή κυριαρχία. Ο αυτοκράτωρ Καρακάλλας δολοφονήθηκε στον δρόμο από την Έδεσσα προς τις Κάρρες από έναν φρουρό του (217 μ.Χ.). Το 260 μ.Χ. έγινε εκεί κοντά μια αποφασιστική μάχη, στην οποία οι Σασσανίδες Πέρσες του Σαπώρ Α΄ κατανίκησαν τον ρωμαϊκό στρατό του αυτοκράτορα Βαλεριανού. Ο τελευταίος οδηγήθηκε αιχμάλωτος στο Ιράν μαζί με άλλους Ρωμαίους.

Στα μεταγενέστερα χρόνια

Κατά την Α' Σταυροφορία, η Έδεσσα ήταν η πρωτεύουσα της ομώνυμης κομητείας. Η Κομητεία της Έδεσσας ήταν το πρώτο κράτος που ιδρύθηκε από τους Σταυροφόρους, αλλά και το πρώτο που καταλύθηκε, το 1144, πέφτοντας στα χέρια των Τούρκων.

Το σημερινό όνομα της πόλης η οποία ανήκει στην Τουρκία είναι Ούρφα.

Σημειώσεις

↑ κατά πλήρη έκφραση του Στέφανου Βυζάντιου
↑ περιοχή παρά τις πηγές κάποιου καταρράκτη του Μασίου όρους, νότια του Ευφράτη
↑ Ηροδότου Ιστορίαι (Πολύμνια, κεφ 73): οἱ δὲ Φρύγες, ὡς Μακεδόνες λέγουσι, ἐκαλέοντο Βρίγες χρόνον ὅσον Εὐρωπήιοι ἐόντες σύνοικοι ἦσαν Μακεδόσι, μεταβάντες δὲ ἐς τὴν Ἀσίην ἅμα τῇ χώρῃ καὶ τὸ οὔνομα μετέβαλον ἐς Φρύγας. Ἀρμένιοι δὲ κατά περ Φρύγες ἐσεσάχατο, ἐόντες Φρυγῶν ἄποικοι.
↑ C.A.H. Vol. II part 2, σελ. 421 και 457-458
↑ A Survey of Ancient Coins του Guberman στο λήμμα Greece/Seleucid; Antiochus I Soter BCE 280-261
↑ Harlan J. Berk LTD The art and science of numismatics

[1] κατά πλήρη έκφραση του Στέφανου Βυζάντιου

[2] περιοχή παρά τις πηγές κάποιου καταρράκτη του Μασίου όρους, νότια του Ευφράτη

[3] Ηροδότου Ιστορίαι (Πολύμνια, κεφ 73): οἱ δὲ Φρύγες, ὡς Μακεδόνες λέγουσι, ἐκαλέοντο Βρίγες χρόνον ὅσον Εὐρωπήιοι ἐόντες σύνοικοι ἦσαν Μακεδόσι, μεταβάντες δὲ ἐς τὴν Ἀσίην ἅμα τῇ χώρῃ καὶ τὸ οὔνομα μετέβαλον ἐς Φρύγας. Ἀρμένιοι δὲ κατά περ Φρύγες ἐσεσάχατο, ἐόντες Φρυγῶν ἄποικοι.

[4] C.A.H. Vol. II part 2, σελ. 421 και 457-458

[5] A Survey of Ancient Coins του Guberman στο λήμμα Greece/Seleucid; Antiochus I Soter BCE 280-261

[6] Harlan J. Berk LTD The art and science of numismatics

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Γραμμή 5: / Γραμμή 5: @@
 ==Μακεδονική επανίδρυση και ελληνιστική περίοδος==
-Κατά πιθανότερες μαρτυρίες την Έδεσσα αυτή έκτισε για πρώτη φορά ο [[Μέγας Αλέξανδρος]] (πιθανόν το 331 π.Χ.) καθ'οδόν για τα [[Γαυγάμηλα]]. Βρισκόταν πάνω στην παλαιότερη πόλη με το όνομα ''Ορχόη'' ή ''Οσρόη'' (Πέρσης σατράπης που ονόμασε την γύρω περιοχή ''Οσροηνή''). Κατά τον Αντιοχέα ιστορικό Ιωάννη Μαλάλα, λόγω των καταστροφών της πόλεως από πλημμύρες, ο [[Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ]] την επανίδρυσε με το όνομα ''Αντιόχεια Μιξοβάρβαρο'' και στην συνέχεια της έδωσε το όνομα Έδεσσα (305/4 π.Χ.).
+Κατά πιθανότερες μαρτυρίες την Έδεσσα αυτή έκτισε για πρώτη φορά ο [[Μέγας Αλέξανδρος]] (πιθανόν το 331 π.Χ.) καθ'οδόν για τα [[Γαυγάμηλα]]. Βρισκόταν πάνω στην παλαιότερη πόλη με το όνομα ''Ορχόη'' ή ''Οσρόη'' (Πέρσης σατράπης που ονόμασε την γύρω περιοχή ''Οσροηνή''). Κατά τον Αντιοχέα ιστορικό Ιωάννη Μαλάλα, λόγω των καταστροφών της πόλεως από πλημμύρες, ο '''[[Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ]]''' την επανίδρυσε με το όνομα ''Αντιόχεια Μιξοβάρβαρο'' και στην συνέχεια της έδωσε το όνομα Έδεσσα (305/4 π.Χ.).
-Αξίζει να αναφερθεί και η παλαιότερη διείσδυση του λαού των Μουσκί, που οι μελετητές τον ταυτίζουν με τους Φρύγες και άλλα θρακικά φύλα. Η εξόρμηση έγινε από τις πεδιάδες της μακεδονικής ''Έδεσσας'' και αφού κατέλαβαν μέρη της Μ. Ασίας, απλώθηκαν ανατολικώτερα μαζί με πρωτο -Αρμενικά φύλα<ref>Ηροδότου Ιστορίαι (Πολύμνια, κεφ 73): ''οἱ δὲ Φρύγες, ὡς Μακεδόνες λέγουσι, ἐκαλέοντο Βρίγες χρόνον ὅσον Εὐρωπήιοι ἐόντες σύνοικοι ἦσαν Μακεδόσι, μεταβάντες δὲ ἐς τὴν Ἀσίην ἅμα τῇ χώρῃ καὶ τὸ οὔνομα μετέβαλον ἐς Φρύγας. Ἀρμένιοι δὲ κατά περ Φρύγες ἐσεσάχατο, ἐόντες Φρυγῶν ἄποικοι.''</ref> Στην συνέχεια ηττήθηκαν από τον Ασσύριο αυτοκράτορα Τιγλάθ Πιλασσάρ το 1115 π.Χ. κοντά στην Νινευή. Οι ηττημένοι Φρύγες και Θράκες (κατά τα ασσυριακά έγγραφα "6.000 άνδρες τον αριθμό") εγκαταστάθηκαν στην βορειοδυτική Μεσοποταμία. Εκεί ο Στράβων μιλάει για Μύγδονες γύρω από την Νίσιβη. Δεν αποκλείεται -κατά μίαν εκδοχή- η Έδεσσα να ιδρύθηκε από αιχμαλώτους Μουσκί της περιόδου αυτής<ref>C.A.H. Vol. II part 2, σελ. 421 και 457-458</ref>.
+Αξίζει να αναφερθεί και η παλαιότερη διείσδυση του λαού των '''Μουσκί''', που οι μελετητές τον ταυτίζουν με τους [[Φρύγες]] και άλλα θρακικά φύλα. Η εξόρμηση έγινε από τις πεδιάδες της μακεδονικής ''Έδεσσας'' και αφού κατέλαβαν μέρη της Μ. Ασίας, απλώθηκαν ανατολικώτερα μαζί με πρωτο -Αρμενικά φύλα<ref>Ηροδότου Ιστορίαι (Πολύμνια, κεφ 73): ''οἱ δὲ Φρύγες, ὡς Μακεδόνες λέγουσι, ἐκαλέοντο Βρίγες χρόνον ὅσον Εὐρωπήιοι ἐόντες σύνοικοι ἦσαν Μακεδόσι, μεταβάντες δὲ ἐς τὴν Ἀσίην ἅμα τῇ χώρῃ καὶ τὸ οὔνομα μετέβαλον ἐς Φρύγας. Ἀρμένιοι δὲ κατά περ Φρύγες ἐσεσάχατο, ἐόντες Φρυγῶν ἄποικοι.''</ref> Στην συνέχεια ηττήθηκαν από τον Ασσύριο αυτοκράτορα [[Τιγκλάθ Πιλεσέρ Α΄|Τιγλάθ Πιλασσάρ]] το 1115 π.Χ. κοντά στην [[Νινευή]]. Οι ηττημένοι Φρύγες και Θράκες (κατά τα ασσυριακά έγγραφα "6.000 άνδρες τον αριθμό") εγκαταστάθηκαν στην βορειοδυτική Μεσοποταμία. Εκεί ο Στράβων μιλάει για Μύγδονες γύρω από την [[Νίσιβις|Νίσιβη]]. Δεν αποκλείεται -κατά μίαν εκδοχή- η Έδεσσα να ιδρύθηκε από αιχμαλώτους Μουσκί της περιόδου αυτής<ref>C.A.H. Vol. II part 2, σελ. 421 και 457-458</ref>.
-Η ελληνιστική πόλη ήταν μάλλον έδρα της σατραπείας της Οσροηνής. Στην πόλη κατοικούσαν τόσο Έλληνες άποικοι, όσο και ιθαγενείς. Το πρώτο μάλιστα νόμισμα της ελληνιστικής πόλεως ήταν των χρόνων του Αντιόχου Α΄ του Σωτήρος, το 280 π.Χ.<ref>A Survey of Ancient Coins του Guberman στο λήμμα ''Greece/Seleucid; Antiochus I Soter BCE 280-261''</ref>
+Η ελληνιστική πόλη ήταν μάλλον έδρα της σατραπείας της Οσροηνής. Στην πόλη κατοικούσαν τόσο Έλληνες άποικοι, όσο και ιθαγενείς. Το πρώτο μάλιστα νόμισμα της ελληνιστικής πόλεως ήταν των χρόνων του [[Αντίοχος Α΄ Σωτήρ|Αντιόχου Α΄ του Σωτήρος]], το 280 π.Χ.<ref>A Survey of Ancient Coins του Guberman στο λήμμα ''Greece/Seleucid; Antiochus I Soter BCE 280-261''</ref>
-Αργότερα κατά το 212 π.Χ. όταν ο Σελευκίδης βασιλιάς Αντίοχος Γ΄ εξεστράτευσε κατά της αποστατημένης Σωφηνής, πέρασε διαμέσου της Έδεσσας, αν κρίνει κανείς από το νόμισμα που έκοψε στην πόλη<ref>Harlan J. Berk LTD ''The art and science of numismatics''</ref>
+Αργότερα κατά το 212 π.Χ. όταν ο Σελευκίδης βασιλιάς [[Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας|Αντίοχος Γ΄]] εξεστράτευσε κατά της αποστατημένης Σωφηνής, πέρασε διαμέσου της Έδεσσας, αν κρίνει κανείς από το νόμισμα που έκοψε στην πόλη<ref>Harlan J. Berk LTD ''The art and science of numismatics''</ref>
-Αργότερα ο [[Αντίοχος Δ' Επιφανής|Αντίοχος Δ' ο Επιφανής]], κατά μαρτυρία του [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλινίου]], μετονόμασε αυτή σε «Αντιόχεια Καλλιρρόη» ή κατ' άλλους «Αντιόχεια επί Καλλιρρόη» (165/4 π.Χ.). Τα νομίσματά της επί Αντίοχου Δ' φέρουν την επιγραφή «<small>ΑΝΤΙΟΧΕΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ</small>». Το όνομα όμως αυτό δεν διατηρήθηκε για πολύ, καθώς από τα σωζόμενα νομίσματα εξάγεται ότι πολύ γρήγορα (μετά τον Αντίοχο Δ') επανέκτησε το πρότερο όνομα Έδεσσα.
+Αργότερα ο '''[[Αντίοχος Δ' Επιφανής|Αντίοχος Δ' ο Επιφανής]]''', κατά μαρτυρία του [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλινίου]], μετονόμασε αυτή σε «Αντιόχεια Καλλιρρόη» ή κατ' άλλους «Αντιόχεια επί Καλλιρρόη» (165/4 π.Χ.). Τα νομίσματά της επί Αντίοχου Δ' φέρουν την επιγραφή «<small>ΑΝΤΙΟΧΕΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ</small>». Το όνομα όμως αυτό δεν διατηρήθηκε για πολύ, καθώς από τα σωζόμενα νομίσματα εξάγεται ότι πολύ γρήγορα (μετά τον Αντίοχο Δ') επανέκτησε το πρότερο όνομα Έδεσσα.
+==Ρωμαϊκή και παρθική περίοδος==
+Μετά την αποσύνθεση της Σελευκιδικής αυτοκρατορίας, η Έδεσσα υπήχθη στο αυτόνομο βασίλειο της Οσροηνής (132 π.Χ. -214 μ.Χ.). Ιδρύθηκε από αραβικές φυλές (μαζί και οι [[Ναβαταίοι]]), είχε 28 άρχοντες που μερικές φορές ονόμαζαν τους εαυτούς τους "''βασιλείς''" στα νομίσματά τους.
+Στην αρχή η πόλη ήταν υπό την παρθική επικυριαρχία, ύστερα του Τιγράνη της Αρμενίας και στην συνέχεια από την εποχή του Πομπηίου, υπό τους Ρωμαίους. Μετά την κατάληψη και την λεηλασία της Έδεσσας από τον Τραϊανό, η πόλη έπεσε σε ρωμαϊκά χέρια (116 -118 μ.Χ.). Επειδή όμως η πόλη ήταν φίλα προσκείμενη στους Πάρθους, ο Ρωμαίος συναυτοκράτωρ Λούκιος Βέρος την ξαναλεηλάτησε στα μέσα του ίδιου αιώνα. Από το 212 ως το 214, το βασίλειο της Οσροηνής περιήλθε στην ρωμαϊκή κυριαρχία. Ο αυτοκράτωρ Καρακάλλας δολοφονήθηκε στον δρόμο από την Έδεσσα προς τις Κάρρες από έναν φρουρό του (217 μ.Χ.). Το 260 μ.Χ. έγινε εκεί κοντά μια αποφασιστική μάχη, στην οποία οι Σασσανίδες Πέρσες του Σαπώρ Α΄ κατανίκησαν τον ρωμαϊκό στρατό του αυτοκράτορα Βαλεριανού. Ο τελευταίος οδηγήθηκε αιχμάλωτος στο Ιράν μαζί με άλλους Ρωμαίους.
 ==Στα μεταγενέστερα χρόνια==