Τιβέριος Β΄

Τιβέριος Β´
Ο Τιβέριος Β´ απεικονίζεται σε νόμισμα της εποχής.
Αυτοκράτωρ του Βυζαντίου
Περίοδος	574 - 582
Προκάτοχος	Ιουστίνος Β´
Διάδοχος	Μαυρίκιος
Γέννηση	520
Θάνατος	14 Αυγούστου 582 (62 ετών)
Σύζυγος	Ινώ (αυτοκράτειρα)
Οίκος	Δυναστεία του Ιουστινιανού
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ο Φλάβιος Τιβέριος Κωνσταντίνος (Flavius Tiberius Constantinus Augustus, 520 - 14 Αυγούστου 582) ήταν Βυζαντινός Αυτοκράτορας, ως Τιβέριος Β´, από το 574 μέχρι το 582.

Αρχική Σταδιοδρομία και ο Πόλεμος των Αβάρων του 570

Γεννημένος στη Θράκη o Tιβέριος διορίστηκε στο αξίωμα του "Νοτάριου" όπου λίγο μετά το 552 συστήθηκε από τον Πατριάρχη Ευτύχιο στο μελλοντικό αυτοκράτορα Ιουστίνο Β΄, με τον οποίο έγιναν στενοί φίλοι. Ήταν αξιωματικός και είχε πολεμήσει εναντίον των Λομβαρδών στην Ιταλική Χερσόνησο. Υπό την προστασία του Ιουστίνου ο Τιβέριος προήχθη στη θέση του "Κόμη των εξκουβιτόρων", που διατήρησε από το 565 ως το 574. Παραβρέθηκε κατά την Αυτοκρατορική ενθρόνιση του Ιουστίνου στις 14 Νοεμβρίου 565 και παρακολούθησε επίσης την ορκομωσία του Αυτοκράτορα ως Ύπατου την 1 Ιανουαρίου 566.

Ο Ιουστίνος σταμάτησε να κάνει προς τους Αβάρους πληρωμές που είχαν συμφωνηθεί από τον προκάτοχό του Ιουστινιανό. Το 569 διόρισε τον Τιβέριο στη θέση του Magister utriusque militiae με εντολή να ασχοληθεί με τους Αβάρους και τα αιτήματά τους. Ο Τιβέριος συμφώνησε με τους Αβάρους να εγκατασταθούν σε Ρωμαϊκά εδάφη στα Βαλκάνια με αντάλλαγμα την παραλαβή ομήρων από διάφορους αρχηγούς τους. Ο Ιουστίνος όμως παραβίασε τη συμφωνία αυτή, επιμένοντας να πάρει ομήρους από την οικογένεια του ίδιου του Χαν των Αβάρων. Ο όρος αυτός απορρίφθηκε από τους Αβάρους έτσι ο Τιβέριος κινητοποιήθηκε για πόλεμο. Το 570 νίκησε ένα στρατό των Αβάρων στη Θράκη και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Ενώ όμως προσπάθησε να δώσει συνέχεια στη νίκη αυτή, στα τέλη του 570 ή τις αρχές του 571, ο Τιβέριος ηττήθηκε σε μια μάχη που ακολούθησε, όπου παρά τρίχα γλύτωσε το θάνατο καθώς ο στρατός του υποχωρούσε από το πεδίο της μάχης. Συμφωνώντας σε μια ανακωχή ο Τιβέριος παρείχε συνοδεία στους Αβάρους απεσταλμένους για να συζητήσουν τους όρους μιας συνθήκης με τον Ιουστίνο. Κατά την επιστροφή τους οι Αβαροι απεσταλμένοι δέχθηκαν επίθεση και ληστεύθηκαν από τοπικούς φυλάρχους, γεγονός που τους εξανάγκασε να απευθύνω έκκληση προς τον Τιβέριο για βοήθεια. Αυτός εντόπισε την ομάδα που είχε διαπράξει τη ληστεία και τους επέστρεψε τα κλοπιμαία.

Το 574 Ιουστίνος αρρώστησε ψυχικά, αναγκάζοντας την αυτοκράτειρα Σοφία να στραφεί προς τον Τιβέριο για να διευθύνει την αυτοκρατορία, που πολεμούσε τους Πέρσες στην Ανατολή και ήταν απασχολημένος με την εσωτερική κρίση της πανώλης. Για να πάρουν μια ανάσα ο Τιβέριος και η Σοφία συμφώνησαν μια μονοετή συνθήκη με τους Πέρσες, με αντάλαγμα 45.000 σόλιδους. Στις 7 Δεκεμβρίου 574 ο Ιουστίνος, σε μια από τις στιγμές διαύγειάς του, ανακήρυξε τον Τιβέριο Καίσαρα και τον υιοθέτησε ως γιο του. Ο Τιβέριος πρόσθεσε στο όνομά του το όνομα Κωνσταντίνος. Αν και το αξίωμά του ήταν τώρα επίσημο ήταν ακόμη υπαγόμενος στον Ιουστίνο. Η Σοφία ήταν αποφασισμένη να παραμείνει στην εξουσία και διατήρησε τον Τιβέριο υπό το στενό έλεγχό της μέχρι το θάνατο του Ιουστίνου το 578.

Ανάδειξη ως Καίσαρας (574-578)

Την επομένη του διορισμού του ως Καίσαρα η πανώλης υποχώρησε, παρέχοντας στον Τιβέριο μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων από όση μπορούσε να επιτύχει ο Ιουστίνος. Ο Τιβέριος ακολούθησε επίσης μια πολύ διαφορετική πολιτική από τον προκάτοχό του και έσπευσε να δαπανήσει τα χρήματα που ο Ιουστίνος είχε επίπονα αποταμιεύσει για να προστατεύσει τα σύνορα της αυτοκρατορίας και να επιβληθεί στο λαό που είχε στραφεί κατά του Ιουστίνου. Σύμφωνα με τον Παύλο το Διάκονο (Βενεδικτίνο μοναχό και ιστορικό των Λομβαρδών του 8ου αιώνα) ο Τιβέριος βρήκε δύο θησαυρούς : το θησαυρό του Ναρσή και 100 τσεντενάρια, ήτοι 100.000 κιλά χρυσού ή 7.200.000 σόλιδους κάτω από μια πλάκα. Οι θησαυροί αποδόθηκαν στους φτωχούς, προς κατάπληξη της Σοφίας.

Παράλληλα με πλουσιοπάροχες δωρεές έσπευσε να μειώσει τα κρατικά έσοδα αφαιρώντας φόρους στο κρασί και στο ψωμί, που είχαν επιβληθεί από τον Ιουστινιανό Α´. Συνέχισε την επίσημη απαγόρευση της πώλησης των κυβερνητικών θέσεων, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Διαπραγματεύτηκε επίσης μια ανακωχή με τους Αβάρους, πληρώνοντάς τους 80.000 σόλιδους το χρόνο, έναντι των οποίων οι Αβαροι συμφώνησαν να υπερασπίζονται τα σύνορα του Δούναβη, επιτρέποντας έτσι στον Τιβέριο να μεταφέρει στρατεύματα στην Ανατολή για μια προγραμματισμένη ανανέωση της σύγκρουσης με τους Πέρσες.

Το 575 ο Τιβέριος άρχισε να μετακινεί τις στρατιές της Θράκης και του Ιλλυρικού στις ανατολικές επαρχίες. Αγοράζοντας χρόνο για να κάνει τις αναγκαίες προετοιμασίες συμφώνησε σε τριετή ανακωχή με τους Πέρσες, πληρώνοντάς τους 30.000 νομίσματα, αν και η ανακωχή δεν περιελάμβανε ενέργειες στην περιοχή γύρω από την Αρμενία. Ο Τιβέριος χρησιμοποίησε επίσης την περίοδο αυτή για να στείλει ενισχύσεις στην Ιταλία υπό τη διοίκηση του Βαδουάριου με εντολή να ανακόψει την εισβολή των Λομβαρδών. Εσωσε τη Ρώμη από τους Λομβαρδούς και συνήψε συμμαχία της Αυτοκρατορίας με το Χίλντεμπερτ Β΄, Βασιλιά των Φράγκων, για να τους νικήσει. Ατυχώς ο Βαδουάριος ηττήθηκε και σκοτώθηκε το 576, αφήνοντας να χαθούν ακόμη περισσότερα εδάφη της αυτοκρατορίας στην Ιταλία. Ο Τιβέριος δεν κατάφερε να αντιδράσει όταν ο Πέρσης Σασσανίδης Αυτοκράτορας Χοσρόης Α΄ έπληξε τις Αρμενικές επαρχίες της Αυτοκρατορίας το 576, λεηλατώντας τη Μελιτηνή και τη Σεβάστεια. Στρέφοντας την προσοχή του προς ανατολάς έστειλε το στρατηγό του Ιουστινιανό με τις ανατολικές στρατιές να απωθήσει τους Πέρσες στον Ευφράτη. Οι Βυζαντινοί τους απώθησαν βαθειά μέσα στο Περσικό έδαφος, με αποκορύφωμα μια επιδρομή στην Ατροπατηνή (σημερινό ΒΔ Ιράν). Το 577 όμως ο Ιουστινιανός ηττήθηκε στην Περσική Αρμενία και οι Βυζαντινοί αναγκάστηκαν να αποσυρθούν. Αντιδρώντας στην ήττα αυτή ο Τιβέριος αντικατέστησε τον Ιουστινιανό με το μελλοντικό αυτοκράτορα Μαυρίκιο. Κατά τη διάρκεια της ανακωχής που συνήψε με το Χοσρόη, ο Τιβέριος ενίσχυσε αρκετά το στρατό της Ανατολής, όχι μόνο με μετακινήσεις από τις δυτικές στρατιλες του αλλά επίσης με στρατολόγηση βαρβάρων, που οργάνωσε σε μια νέα μονάδα Φοιδεράτων, ανερχόμενη σε περίπου 10.000 στρατιώτες στο τέλος της βασιλείας του.

Ολο το 577 και το 578 ο Τιβέριος απέφυγες όλες τις άλλες εμπλοκές που θα του αποσπούσαν την προσοχή από την επικείμενη σύγκρουση με τους Πέρσες. Κατεύνασε, με μεγάλη επιτυχία, τόσο τους Δυοφυσίτες όσο και τους Μονοφυσίτες Χριστιανούς, με τη χρήση στρατηγικών διορισμών και την άμβλυνση των διώξεων. Πλήρωσε στους Λομβαρδούς φυλάρχους περίπου 200.000 σόλιδους, σε μια προσπάθεια να τους κρατήσει διαιρεμένους και να εμποδίσει την εκλογή ενός βασιλιά. Οταν οι Σλάβοι εισέβαλαν στο Ιλλυρικό μετέφερε στρατεύματα Αβάρων για να τους επιτεθούν και να τους υποχρεώσουν να υποχωρήσουν. Στη συνέχεια, όταν ο Χοσρόης εισέβαλε στη Ρωμαϊκή Μεσοποταμία το 578 ο στρατηγός του Μαυρίκιος κατάφερε να εισβάλει στην Αρζανηνή της Αρμενίας και στη Μεσοποταμία λεηλατώντας αρκετές σημαντικές πόλεις και αναγκάζοντας τους Πέρσες να σταματήσουν την προέλασή τους και να υπερασπιστούν τα δικά τους εδάφη. Την περίοδο αυτή πέθανε τελικά ο ασθενών Αυτοκράτορας Ιουστίνος στις αρχές του Οκτωβρίου του 578.

Βασιλεία ως 'Αύγουστος' (578–582)

Σόλιδος του Τιβέριου Β΄ Κωνσταντίνου με στολή υπάτου

Στις 26 Σεπτεμβρίου 578 ο Τιβέριος ανακηρύχτηκε Αύγουστος από τον καταρρέοντα Ιουστίνο. Χρησιμοποίησε το γεονός ως ευκαιρία για να χαρίσει 7.200 κιλά χρυσού, πρακτική που συνέχισε κάθε χρόνο τα τέσσερα χρόνια της βασιλείας του.

Η χήρα του Ιουστίνου Σοφία προσπάθησε να διατηρήσει την εξουσία και την επιρροή της με το να παντρευτεί το νέο αυτοκράτορα Τιβέριο, αλλά αυτός απέρριψε την πρότασή της γιατί ήταν ήδη παντρεμένος με την Ινώ. Οταν ο Τιβέριος είχε πρωτοπροαχθεί στο αξίωμα του Καίσαρα, η Σοφία είχε απορρίψει το αίτημα να μετακομίσει η Ινώ με τα παιδιά της στο Αυτοκρατορικό ανάκτορο με το σύζυγό της, αναγκάζοντάς τους να διαμένουν σε μια γειτονική κατοικία και απαγορεύοντάς τους την είσοδο στο ανάκτορο. Από τη στιγμή όμως που προήχθη στο αξίωμα του Αυγούστου ο Τιβέριος μετέφερε την οικογένειά του στο ανάκτορο και μετονόμασε την Ινώ σε Αναστασία, προς πολύ μεγάλη δυσαρέσκεια της Σοφίας. Ετσι η Σοφία επιδίωκε εκδίκηση και έγινε ένα μυστικό σύμφωνο μεταξύ της χήρας αυτοκράτειρας και του στρατηγού Ιουστινιανού, που ο Τιβέριος είχε αντικαταστήσει τον προηγούμενο χρόνο. Συνωμοτούσαν να νατρέψουν τον Αυτοκράτορα και αν το σχέδιο πετύχαινε ο Ιουστινιανός θα γινόταν ο νέος Αυτοκράτορας. Η συνομωσία όμως απέτυχε και ο Τιβέριος περιόρισε τη Σοφία σε ένα χαμηλό επίδομα, ενώ συγχώρησε τον Ιουστινιανό.

Οι συνεχιζόμενες επιτυχίες κατά των Περσών στην Ανατολή επέτρεψαν για μια ακόμη φορά στον Τιβέριο να στρέψει το βλέμμα του προς τη Δύση. To 579 επεξέτεινε πάλι τη στρατιωτική του δράση στα κατάλοιπα της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας - έστειλε χρήματα και στρατεύματα για να ενισχύσει τη Ραβέννα και για να ανακαταλάβει το λιμάνι της. Σχημάτισε συμμαχία με έναν από τους Βισηγότθους πρίγκιπες στην Ισπανία που ετοίμαζε εξέγερση και οι στρατηγοί του νίκησαν τους Βέρβερους στη Βόρεια Αφρική. Επενέβη επίσης στις υποθέσεις των Φράγκων στην πρώην επαρχία της Γαλατίας, που ήταν σε μεγάλο βαθμό απαλλαγμένη από επαφές με την αυτοκρατορία για σχεδόν έναν αιώνα. Ετσι ίσως να ήταν η βάση του μυθικού αυτοκράτορα Λούκιου Τιβέριου του μύθου του Βασιλιά Αρθούρου, που έστειλε απεσταλμένους σε πρώην Ρωμαϊκές επαρχίες μετά από μια μακρά περίοδο χωρίς αυτοκρατορική παρουσία.

Η αλήθεια ήταν όμως ότι η Αυτοκρατορία είχε υπερεπεκταθεί υπερβολικά. Το 579, με τον Τιβέριο απασχολημένο αλλού, οι Αβαροι αποφάσισαν να επωφεληθούν από την απουσία στρατευμάτων στα Βαλκάνια ποιλορκώντας το Σίρμιο. Την ίδια στιγμή οι Σλάβοι άρχισαν να μεταναστεύουν στη Θράκη, τη Μακεδονία και την Ελλάδα και ο Τιβέριος δεν μπορούσε να τους ανακόψει, καθώς οι Πέρσες αρνούντο να συμφωνήσουν για ειρήνη στην Ανατολή, που παρέμενε κύρια προτεραιότητα του Αυτοκράτορα. Ακόμη περισσότερο ο Στρατός της Ανατολής είχε αρχίσει να δυσανασχετεί γιατί ήταν απλήρωτος, σε σημείο που απείλησε να στασιάσει.

Το 580 ο στρατηγός Μαυρίκιος εξαπέλυσε νέα επίθεση με επιδρομές αρκετά πέραν του Τίγρη. Τον επόμενο χρόνο (581) εισέβαλε πάλι στην Περσική Αρμενία και πέτυχε σχεδόν να φτάσει στην Περσική πρωτεύουσα Κτησιφώντα πριν μια Περσική αντεπίθεση στη Βυζαντινή Μεσοποταμία τον αναγκάσει να υποχωρήσει για να ασχοληθεί με την απειλή αυτή. Το 582, χωρίς να διαφαίνεται στον ορίζοντα τέλος του Περσικού πολέμου, ο Τιβέριος υποχρεώθηκε να συμβιβαστεί με τους Αβάρους με τους οποίους συμφώνησε να πληρώσει αποζημίωση και να τους αποδώσει τη ζωτική πόλη του Σιρμίου, που στη συνέχεια οι Αβαροι κατέστρεψαν. Ατυχώς η μετανάστευση των Σλάβων συνεχίστηκε, με τις επιδρομές τους να φτάνουν μέχρι την Αθήνα. Αν και μια νέα Περσική εισβολή αναχαιτίστηκε με μια σημαντική νικη στην Κωνσταντίνη τον Ιούνιο του 582, στη φάση αυτή ο Τιβέριος ήταν ετοιμοθάνατος, κατά τα φαινόμενα έχοντας φάει κάποια πλημμελώς μαγειρεμένα, ή ενδεχομένως σκόπιμα δηλητηριασμένα από τη Σοφία, τρόφιμα.

Στην κατάσταση αυτή ο Τιβέριος όρισε αρχικά δύο διαδόχους, που καθένας τους παντρεύτηκε μια από τις κόρες του - ο Μαυρίκιος αρραβωνιάστηκε την Κωνσταντίνα, ενώ ο Γερμανός, εξ αίματος συγγενής του μεγάλου αυτοκράτορα Ιουστινιανού, παντρεύτηκε τη Χαριτώ. Φαίνεται ότι σχεδίαζε να διαιρέσει την αυτοκρατορία σε δύο μέρη, με το Μαυρίκιο να παίρνει τις ανατολικές επαρχίες και το Γερμανό τις δυτικές. Το σχέδιο αυτό δεν υλοποιήθηκε ποτέ και στις 13 Αυγούστου 582 προήγαγε το Μαυρίκιο στο αξίωμα του Αυγούστου. Ο Τιβέριος πέθανε την επόμενη μέρα, 14 Αυγούστου 1582, και τα τελευταία του λόγια ήταν προς το διάδοχό του :

Η κυριαρχία μου ας παραδοθεί σε σένα με αυτό το κορίτσι. Να είσαι ευτυχισμένος στη χρήση της, έχοντας πάντα κατά νου να αγαπάς την ισότητα και τη δικαιοσύνη.

Αρειανισμός

Χαρακτήρας και κληρονομιά

Γεννημένος στο Λατινόφωνο τμήμα της Θράκης, ο Τιβέριος επισημάνθηκε ως ο πρώτος από τους "Ελληνες [Ελληνόφωνους] Καίσαρες" από τον Έντουαρντ Γκίμπον, επικαλούμενο το Χριστιανό Αραβα συγγραφέα του 13ου αιώνα Μπαρ Χεμπράους. Ο Τιβέριος φέρεται να ήταν ψηλός και όμορφος και διέθετε ηγεμονικό παράστημα. Ηταν ευγενικός και ανθρώπινος, τόσο ως άνθρωπος όσο και ως ηγέτης, με φήμη γεναιοδωρίας. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του σε μεγάλο βαθμό απέφυγε τις διώξεις των Μονοφυσιτών υπηκόων του, αν και οι Αρειανοί υπήκοοί του στη Δύση δεν είχαν την ίδια μεταχείριση. Ξόδεψε επίσης πολλά χρήματα σε οικοδομικά έργα, ιδιαίτερα τη συνεχή επέκταση του Μεγάλου Παλατιού της Κωνσταντινούπολης.

Έλαβε μέτρα εκδημοκρατισμού απέναντι σε αυταρχικά μέτρα του Ιουστίνου. Επανέφερε εξουσίες και προνόμια των Δήμων (Πράσινων και Βένετων) που είχαν αφαιρεθεί μετά τις ταραχές του 532 από τον Ιουστινιανό Α' (Στάση του Νίκα). Έλαβε σημαντικά μέτρα ενίσχυσης του ρωμαϊκού Στρατού. Τη μικρή περίοδο που πρόλαβε να κυβερνήσει ο Τιβέριος Β' έδειξε σημάδια ικανού, ευέλικτου και αποφασισμένου Αυτοκράτορα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Προηγούμενος Ιουστίνος Β'

Αυτοκράτορας του Βυζαντίου συναυτοκράτορες: Ιουστίνος Β' (574-578) και Μαυρίκιος (582) 574-582

Επόμενος Μαυρίκιος