Αθεϊσμός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 12: Γραμμή 12:
Όπως συμβαίνει και με παρόμοιες μη-ντεϊστικές έννοιες στον [[αγνωστικισμός|αγνωστικισμό]], δεν υπάρχουν θέσεις που να μπορούμε να πούμε ότι τις προσυπογράφουν όλοι οι αθεϊστές. Πολλοί αθεϊστές όντως μοιράζονται κοινές ανησυχίες σχετικά με τις αποδείξεις και την [[επιστημονική μέθοδος|επιστημονική μέθοδο]], αλλά υποστηρίζουν ότι ο αθεϊσμός δεν είναι ούτε θρησκεία ούτε ένα παγιωμένο σύστημα [[πεποίθηση|πεποιθήσεων]].
Όπως συμβαίνει και με παρόμοιες μη-ντεϊστικές έννοιες στον [[αγνωστικισμός|αγνωστικισμό]], δεν υπάρχουν θέσεις που να μπορούμε να πούμε ότι τις προσυπογράφουν όλοι οι αθεϊστές. Πολλοί αθεϊστές όντως μοιράζονται κοινές ανησυχίες σχετικά με τις αποδείξεις και την [[επιστημονική μέθοδος|επιστημονική μέθοδο]], αλλά υποστηρίζουν ότι ο αθεϊσμός δεν είναι ούτε θρησκεία ούτε ένα παγιωμένο σύστημα [[πεποίθηση|πεποιθήσεων]].


Νεοεισαχθείσα ορολογία είναι και η ''αντιμεταφυσική-αντιμεταφυσικότητα''<ref>https://en.wiktionary.org/wiki/antimetaphysical</ref>. Ο αντιμεταφυσίτης δεν αποδέχεται την ύπαρξη του μεταφυσικού. Εννοιολογικά η αντιμεταφυσική έχει συγγενική σημασία, μα δεν ταυτίζεται με τον αθεϊσμό. Ένας άθεος δύναται να πιστεύει σε προκαταλήψεις, εκδηλώσεις μαγικής σκέψης<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Magical_thinking</ref> ή θεωρίες συνωμοσίας άνευ επίκλησης της αναλυτικής σκέψης ή κάποιας μεθόδου. Ο αντιμεταφυσίτης πάντοτε είναι άθεος, ενώ ο άθεος δεν είναι δεδομένο ότι είναι αντιμεταφυσίτης. Ο αντιμεταφυσίτης δεν δύναται να είναι αγνωστικιστής, διότι ο αγνωστικιστής αφήνει ανοιχτό και το ενδεχόμενο της μεταφυσικής. Σχετικές έννοιες έχουν απασχολήσει άθεους στοχαστές, που δεν επικεντρώνονται στην κριτική των μη άθεων, αλλά στην εξέλιξη της αθεϊστικής συλλογιστικής εκ των έσω. Άλλοι πάλι ακαδημαϊκοί στοχαστές όπως ο [[Ρόμπερτ Σαπόλσκυ]], εξετάζουν εγκεφαλικές, γενετικές και ενδοκρινολογικές παραμέτρους που συνδράμουν στην θρησκευτικότητα ή στην παντελή έλλειψη μεταφυσικής πίστης του ατόμου<ref>http://www.openculture.com/2014/12/robert-sapolsky-explains-the-biological-basis-of-religiosity.html</ref>. Η συμπεριφορική ανάλυση μελετά ξεχωριστά για κάθε άτομο τις κοινωνικές και σωματικές αιτίες αλλά και τον τρόπο που οδηγούν αυτές σε συγκεκριμένες γνώμες, βιώματα ή συμπεριφορές.
Νεοεισαχθείσα ορολογία είναι και η ''αντιμεταφυσική-αντιμεταφυσικότητα''<ref>https://en.wiktionary.org/wiki/antimetaphysical</ref>. Ο αντιμεταφυσικός (σπανιότερα ή μειωτικά αντιμεταφυσίτης) δεν αποδέχεται την ύπαρξη του μεταφυσικού. Εννοιολογικά η αντιμεταφυσική έχει συγγενική σημασία, μα δεν ταυτίζεται με τον αθεϊσμό. Ένας άθεος δύναται να πιστεύει σε προκαταλήψεις, εκδηλώσεις μαγικής σκέψης<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Magical_thinking</ref> ή θεωρίες συνωμοσίας άνευ επίκλησης της αναλυτικής σκέψης ή κάποιας μεθόδου. Ο αντιμεταφυσικός πάντοτε είναι άθεος, ενώ ο άθεος δεν είναι δεδομένο ότι είναι αντιμεταφυσικός. Ο αντιμεταφυσικός δεν δύναται να είναι αγνωστικιστής, διότι ο αγνωστικιστής αφήνει ανοιχτό και το ενδεχόμενο της μεταφυσικής. Σχετικές έννοιες έχουν απασχολήσει άθεους στοχαστές, που δεν επικεντρώνονται στην κριτική των μη άθεων, αλλά στην εξέλιξη της αθεϊστικής συλλογιστικής εκ των έσω. Άλλοι πάλι ακαδημαϊκοί στοχαστές όπως ο [[Ρόμπερτ Σαπόλσκυ]], εξετάζουν εγκεφαλικές, γενετικές και ενδοκρινολογικές παραμέτρους που συνδράμουν στην θρησκευτικότητα ή στην παντελή έλλειψη μεταφυσικής πίστης του ατόμου<ref>http://www.openculture.com/2014/12/robert-sapolsky-explains-the-biological-basis-of-religiosity.html</ref>. Η συμπεριφορική ανάλυση μελετά ξεχωριστά για κάθε άτομο τις κοινωνικές και σωματικές αιτίες αλλά και τον τρόπο που οδηγούν αυτές σε συγκεκριμένες γνώμες, βιώματα ή συμπεριφορές.


== Ετυμολογία ==
== Ετυμολογία ==

Έκδοση από την 09:54, 13 Νοεμβρίου 2015

 Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Ένα απ' τα "αθεϊστικά λογότυπα"
Στον χάρτη το σκούρο χρώμα αντιπροσωπεύει απόψεις όπως τον αθεϊσμό, την ανεξιθρησκεία και τον αγνωστικισμό (σαν μια ομάδα).

Αθεϊσμός ή Αθεΐα ονομάζεται η οντολογική θέση που απορρίπτει την ύπαρξη του Θεού.[1] Αντίκειται στον θεϊσμό και περιλαμβάνει τόσο τις απόψεις εκείνων που δεν έχουν πίστη στην ύπαρξη θεοτήτων (αρνητικός αθεϊσμός) όσο κι εκείνων που πιστεύουν ρητά στη μη ύπαρξη τέτοιων οντοτήτων (θετικός αθεϊσμός)[2]. Κατά την αρχαιότητα, ο επικουρισμός περιέκλειε αθεϊστικές αντιλήψεις, αλλά εξαφανίστηκε από την ελληνορωμαϊκή φιλοσοφική παράδοση καθώς αυξανόταν η επιρροή του νεοπλατωνισμού.

Κατά την εποχή του Διαφωτισμού η έννοια του αθεϊσμού αναδύθηκε εκ νέου ως κατηγορία εναντίον εκείνων που αμφισβητούσαν το θρησκευτικό status quo, αλλά μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα είχε γίνει η φιλοσοφική τοποθέτηση μιας αυξανόμενης μειονότητας. Μέχρι τον 20ο αιώνα, παράλληλα με την εξάπλωση του ορθολογισμού και του ανθρωπισμού, ο αθεϊσμός είχε γίνει μια κοινότοπη τοποθέτηση, με σημαντικά ποσοστά μεταξύ των επιστημόνων[3].

Όπως συμβαίνει και με παρόμοιες μη-ντεϊστικές έννοιες στον αγνωστικισμό, δεν υπάρχουν θέσεις που να μπορούμε να πούμε ότι τις προσυπογράφουν όλοι οι αθεϊστές. Πολλοί αθεϊστές όντως μοιράζονται κοινές ανησυχίες σχετικά με τις αποδείξεις και την επιστημονική μέθοδο, αλλά υποστηρίζουν ότι ο αθεϊσμός δεν είναι ούτε θρησκεία ούτε ένα παγιωμένο σύστημα πεποιθήσεων.

Νεοεισαχθείσα ορολογία είναι και η αντιμεταφυσική-αντιμεταφυσικότητα[4]. Ο αντιμεταφυσικός (σπανιότερα ή μειωτικά αντιμεταφυσίτης) δεν αποδέχεται την ύπαρξη του μεταφυσικού. Εννοιολογικά η αντιμεταφυσική έχει συγγενική σημασία, μα δεν ταυτίζεται με τον αθεϊσμό. Ένας άθεος δύναται να πιστεύει σε προκαταλήψεις, εκδηλώσεις μαγικής σκέψης[5] ή θεωρίες συνωμοσίας άνευ επίκλησης της αναλυτικής σκέψης ή κάποιας μεθόδου. Ο αντιμεταφυσικός πάντοτε είναι άθεος, ενώ ο άθεος δεν είναι δεδομένο ότι είναι αντιμεταφυσικός. Ο αντιμεταφυσικός δεν δύναται να είναι αγνωστικιστής, διότι ο αγνωστικιστής αφήνει ανοιχτό και το ενδεχόμενο της μεταφυσικής. Σχετικές έννοιες έχουν απασχολήσει άθεους στοχαστές, που δεν επικεντρώνονται στην κριτική των μη άθεων, αλλά στην εξέλιξη της αθεϊστικής συλλογιστικής εκ των έσω. Άλλοι πάλι ακαδημαϊκοί στοχαστές όπως ο Ρόμπερτ Σαπόλσκυ, εξετάζουν εγκεφαλικές, γενετικές και ενδοκρινολογικές παραμέτρους που συνδράμουν στην θρησκευτικότητα ή στην παντελή έλλειψη μεταφυσικής πίστης του ατόμου[6]. Η συμπεριφορική ανάλυση μελετά ξεχωριστά για κάθε άτομο τις κοινωνικές και σωματικές αιτίες αλλά και τον τρόπο που οδηγούν αυτές σε συγκεκριμένες γνώμες, βιώματα ή συμπεριφορές.

Ετυμολογία

Στα πρώιμα αρχαία Ελληνικά, το επίθετο άθεος (από το στερητικό α + θεός) σήμαινε εκείνον που ήταν "χωρίς θεούς" ή εκείνον που του "έλειπε η πίστη στους θεούς". Η λέξη απέκτησε ένα επιπρόσθετο νόημα κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα, οπότε και εξέφραζε την πλήρη έλλειψη σχέσεων με τους θεούς, δηλαδή σήμαινε "αρνητής των θεών, άθρησκος, ανόσιος", είχε δε βαρύτερες συνυποδηλώσεις από τον όρο ασεβής. Οι σύγχρονες μεταφράσεις των κλασικών κειμένων μερικές φορές αποδίδουν το "άθεος" ως "αθεϊστής". Υπήρχε επίσης το αφηρημένο ουσιαστικό αθεότητα: "αθεϊσμός". Ως άθεος κατηγορήθηκε και ο Σωκράτης[7] και καταδικάστηκε ως τέτοιος, παρ' όλο που οι θέσεις του ήταν μάλλον μονοθεϊστικές. Ο Κικέρων μετέγραψε τη λέξη στα λατινικά με τη μορφή "atheos". Η συζήτηση περί αθέων υπήρξε έντονη στη διαμάχη μεταξύ των πρώτων χριστιανών και των παγανιστών, με την κάθε πλευρά να χαρακτηρίζει αθεϊσμό τις πεποιθήσεις της αντίπαλης.

Ο A.B. Drachmann παρατηρεί:

Αθεϊσμός και αθεϊστής είναι λέξεις που διαμορφώθηκαν από ελληνικές ρίζες και με ελληνικές καταλήξεις. Εντούτοις δεν είναι [αρχαίες, ΣτΜ] ελληνικές· η μορφή τους δεν είναι σύμφωνη προς την ελληνική χρήση. Στα ελληνικά έλεγαν άθεος και αθεότης· Σ' αυτές αντιστοιχούν με σχετική ακρίβεια οι αγγλικές λέξεις ungodly (ανευλαβής) και ungodliness (ανευλάβεια, ασέβεια). Ακριβώς όπως και η λέξη ungodly [στα αγγλικά], ο όρος άθεος χρησιμοποιούνταν ως σοβαρή μομφή και ηθική καταδίκη· αυτή είναι μια παλιά χρήση της λέξης, και δη η παλαιότερη που μπορεί να εντοπιστεί. Μόνο μεταγενέστερα βρίσκουμε τη λέξη να χρησιμοποιείται για να δηλώσει ένα συγκεκριμένο φιλοσοφικό δόγμα.[8]

Ορισμοί του αθεϊσμού

Πολλοί διανοητές έχουν προβληματιστεί με το πώς μπορεί να περιγραφεί καλύτερα ο αθεϊσμός: μεγάλο μέρος της σχετικής λογοτεχνίας εμπεριέχει ή προκαλεί σύγχυση.

Μεταξύ των σύγχρονων αθεϊστών, ο αθεϊσμός γίνεται ευρύτερα αντιληπτός με την έννοια του "χωρίς (ή, επιθετικά, "ελεύθερος από") θεϊστικές πεποιθήσεις". Αυτός ο πολύ ευρύς ορισμός δικαιολογείται με αναφορά στην ετυμολογία της λέξης καθώς και στη συνέπειά του με τη χρήση του όρου που κάνουν οι αθεϊστές.

Πρακτικός και εικοτολογικός αθεϊσμός στη θρησκευτική απολογητική

Οι πρώτες απόπειρες να οριστεί ή να αναπτυχθεί μια τυπολογία του αθεϊσμού παρουσιάστηκαν στη θρησκευτική απολογητική. Αυτές οι απόπειρες εκφράστηκαν με τη χρήση ορολογίας και εν μέσω συμφραζομένων τα οποία, ως ήταν αναμενόμενο, απηχούσαν τις θρησκευτικές υποθέσεις και προκαταλήψεις των συγγραφέων. Παρόλα αυτά, αναγνωριζόταν ότι υπήρχε μια ποικιλομορφία στις αθεϊστικές απόψεις· καθιερώθηκε κοινώς μια διάκριση ανάμεσα στον πρακτικό αθεϊσμό και τον εικοτολογικό (υποθετικό) αθεϊσμό. Ο πρακτικός αθεϊσμός λεγόταν ότι πηγάζει από την ηθική αστοχία, την υποκρισία, την ηθελημένη άγνοια και την απιστία. Οι πρακτικοί αθεϊστές συμπεριφέρονταν σαν να μην υπήρχε ο Θεός, οι ηθικές αξίες και η κοινωνική υπευθυνότητα. Όσο για τον σοβαρό εικοτολογικό αθεϊσμό, από την άλλη μεριά, η ύπαρξή του αμφισβητούνταν. Το ότι κάποιος μπορεί να οδηγηθεί στον αθεϊσμό δια της λογικής οδού θεωρούνταν κάτι το αδύνατο (δείτε για παράδειγμα Armstrong (1999 σελ.331-332)).

Ο Martin (1990, σελ.465-466) επισημαίνει ότι ο πρακτικός αθεϊσμός θα μπορούσε να περιγραφεί ακριβέστερα ως αλλοτριωμένος θεϊσμός.

Όταν στην πορεία της ιστορίας των ιδεών η άρνηση της ύπαρξης του "εικοτολογικού" αθεϊσμού δεν μπορούσε πλέον να υποστηριχθεί, ο αθεϊσμός παρόλα αυτά συνέχισε να απωθείται με το να ορίζεται πολύ στενά, με το να απορρίπτεται ως απαράδεκτα δογματικός ή να παρερμηνεύεται σκόπιμα.

Επιχειρήματα

Αντιδογματισμός

Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο του Η περί θεού αυταπάτη (The God Delusion, 2006),[9] υποστηρίζει ότι ο αθεϊσμός δεν είναι δόγμα, το οποίο βασίζεται σε γραφές που δεν έχουν αλλάξει για χιλιάδες χρόνια (όπως τα ιερά βιβλία σχεδόν όλων των θρησκειών), αλλά επιστημονική και λογική παρατήρηση του κόσμου γύρω μας βασισμένη στην επιστημονική μέθοδο. Αντίθετα ο Χριστιανισμός, ο Ιουδαϊσμός, το Ισλάμ ή ακόμα και ο Βουδισμός, οι οποίες είναι οι κυριότερες θρησκείες παγκοσμίως, κηρύσσουν σήμερα τα ίδια πράγματα που κήρυτταν και πριν από εκατονταετίες και τα ιερά βιβλία τους έχουν παραμείνει τα ίδια χωρίς ανανέωση ιδεών. Το μόνο που άλλαξε είναι η ερμηνεία των ιερών κειμένων, τακτική που ακολουθείται για να συνυπάρχει η θρησκεία με τις αναμφισβήτητες σύγχρονες επιστημονικές αλήθειες. Παραδείγματος χάριν η ερμηνεία των ιερών βιβλίων του χριστιανισμού καταδίκασε τον Γαλιλαίο σε θάνατο επειδή υποστήριζε ότι η Γη κινείται ενώ ακριβώς τα ίδια βιβλία θεωρούν σήμερα ότι η Μεγάλη Έκρηξη είναι απολύτως συμβατή με την χριστιανική διδασκαλία, εφ' όσον ο Θεός με έκρηξη έπλασε τον κόσμο. [10]

Προσφυγή στην άγνοια

Η προσφυγή στην άγνοια αποτελεί λογική πλάνη και σημαίνει ότι η αδυναμία να αποδειχτεί η μη ύπαρξη σημαίνει την αυτόματη αποδοχή της ύπαρξης. Δηλαδή δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι ο θεός δεν υπάρχει, άρα υπάρχει. Σε αυτήν ακριβώς την λογική έχουν βασιστεί αρκετές θρησκείες-παρωδίες όπως η Τσαγιέρα του Ράσελ, η Αόρατη Ροζ Μονόκερως, το Ιπτάμενο Μακαρονοτέρας και άλλες. Η αδυναμία της επιστήμης να αποδείξει την μη ύπαρξη του θεού χρήζει ιδιαίτερης προσοχής για το τι ακριβώς θεωρεί η επιστήμη βεβαιότητα ή για το πόσο ένα πιθανό γεγονός είναι «σχεδόν βέβαιο» ή «σχεδόν αβέβαιο». Παραδείγματος χάριν εάν κάποιος ρίξει ένα νόμισμα 1.000.000 φορές η επιστήμη δεν θεωρεί βεβαιότητα ούτε θεωρεί ότι είναι «σχεδόν βέβαιο» ότι δεν θα έρθει 1.000.000 φορές «γράμματα». (Η πιθανότητα να έρθει 1.000.000 φορές γράμματα είναι 2−1.000.000, αριθμός μεγαλύτερος του μηδενός άρα όχι απίθανο)

Η a priori απόδειξη της ύπαρξης του θεού από τον Άνσελμο του Καντέρμπερι, ο οποίος θεωρείται κυρίαρχη μορφή της θεολογίας και της φιλοσοφίας την εποχή του μεσαίωνα, γνωστό ως οντολογικό επιχείρημα, είναι ο ακόλουθος ισχυρισμός: εάν μπορείς να σκεφτείς την ύπαρξη ενός μεγαλειώδους όντος που καλύτερο δεν γίνεται, τότε αυτό το όν υπάρχει γιατί εάν δεν υπήρχε τότε δεν θα μπορούσες να το σκεφτείς. Η λογική αυτή είναι απολύτως συμβατή με την ακόλουθη: μπορείς να σκεφτείς ότι στο νέφος του Όορτ υπάρχει μια συμπυκνωμένη αστακομακαρονάδα που σε λίγο θα γίνει μαύρη τρύπα; Εάν ναι τότε η αστακομακαρονάδα-μαύρη τρύπα υπάρχει και κανείς αστρονόμος ή οποιοδήποτε άλλο όργανο παρατήρησης επίγειο ή σε τροχιά στο διάστημα θα μπορούσε να αποδείξει με απόλυτη βεβαιότητα ότι αυτή η συμπυκνωμένη αστακομακαρονάδα δεν υπάρχει!

Προσφυγή στην αυθεντία

Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς δηλώνει ότι κανείς άθεος δεν θα παραμείνει άθεος εάν γίνει ένα θαύμα (δηλαδή μια θεϊκή αποκάλυψη) την οποία όμως θα παρατηρήσει πλήθος ανθρώπων ταυτόχρονα και όχι ένας ή δύο ή μια μικρή ομάδα, όπως συνήθως γίνεται στα κατά καιρούς «θαύματα» που επίσημα παραδέχεται η εκκλησία και αυτόματα διδάσκονται στα σχολεία, όπου και λαμβάνουν την «επισημότητα» που χρειάζονται ώστε να γίνουν «αναμφισβήτητες αλήθειες». Αυτός ακριβώς ο μηχανισμός προσφυγή στην αυθεντία (argumentum ad verecundiam), δηλαδή επειδή το είπε ο δάσκαλος / παπάς / γιατρός / γονέας / - σχεδόν οι μοναδικοί άνθρωποι που συναναστρέφονται τα παιδιά - ή επειδή είναι γραμμένο στο σχολικό βιβλίο άρα είναι και αληθινό, είναι πίσω από πολλές «αναμφισβήτητες αλήθειες» που έχουν με την πάροδο του χρόνου αποδειχτεί πλάνες, όχι μόνο σε ότι αφορά την θρησκεία, όπως παραδείγματος χάριν η πλάνη της ύπαρξης του Δία και των άλλων ολύμπιων θεών, αλλά και σε επιστημονικά θέματα. Ίσως το τρανταχτότερο παράδειγμα τέτοιας «αληθοφανούς πλάνης» σε διεθνές επίπεδο, έξω από την θρησκεία, είναι η επί χιλιάδες χρόνια πεποίθηση των ανθρώπων ότι οι ουρανοί γυρνάνε γύρω από την Γη. Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος είχε προτείνει το ηλιοκεντρικό μοντέλο, το οποίο δεν υιοθετήθηκε επειδή οι αναγνωρισμένες αυθεντίες της εποχής όπως ο Αριστοτέλης και αργότερα ο Κλαύδιος Πτολεμαίος είχαν αντίθετη άποψη.

Εάν αναλογιστεί κανείς ότι η ύπαρξη του θεού κάθε άλλο παρά προφανής είναι, τότε θα πρέπει κάποιος να σκεφτεί πολύ σοβαρά ότι η πιθανότητα να κάνει λάθος το συναίσθημα του είναι μάλλον μεγαλύτερη παρά μικρότερη, ισχυρίζεται στο βιβλίο του ο Ρίτσαρντ Ντόκινς. Διότι όπως αναφέρει, αλλά και όπως αποδεικνύεται ιστορικά, το συναίσθημα είναι ο μόνος λόγος που οι άνθρωποι πιστεύουν σε θεούς από καταβολής της ανθρωπότητας. Εάν ήταν η παρατήρηση τότε θα πιστεύαμε ακόμα στον Ρα, στο δωδεκάθεο, στον Θωρ και τους χιλιάδες άλλους θεούς που «έπλασε» ο homo sapiens τα τελευταία διακόσια χιλιάδες χρόνια που υπάρχει στην γη. [11]

Αυτό ακριβώς το συναίσθημα ως βάση της πίστης αντικρούεται πανεύκολα από τον καθένα με στοιχειώδη λογική, καθώς σχεδόν κανείς χριστιανός θα μπορούσε σοβαρά να ισχυριστεί ότι θα ήταν χριστιανός και όχι μουσουλμάνος εάν αμέσως μετά την γέννηση του είχε δοθεί για υιοθεσία σε μια ντόπια οικογένεια στην Τεχεράνη ή στο Ριάντ. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η πιθανότητα να είναι το ισχυρό συναίσθημα που νοιώθουν οι άνθρωποι προς τον θεό, όποιος θεός και να είναι αυτός, προϊόν των άλλων γύρω τους και όχι δική τους επιλογή είναι κάθε άλλο από αμελητέα. Ο μηχανισμός της προσφυγής στην αυθεντία λειτουργεί διαχρονικά και πλάθει τις κοινωνίες επιβραδύνοντας την εξέλιξη τους. Η λογική πλάνη της προσφυγής στην άγνοια, που είδαμε παραπάνω, γίνεται πραγματικότητα με το επιχείρημα ότι εάν ο θεός δεν υπήρχε τότε γιατί τόσα δισεκατομμύρια άνθρωποι διαχρονικά πιστεύουν στον θεό; Το επιχείρημα αυτό είναι ο ορισμός της λογικής πλάνης της προσφυγής στην αυθεντία και του συνδρόμου της αγέλης: αφού το λένε τόσοι θα είναι και αληθινό. Όπως ακριβώς τόσοι και τόσοι άνθρωποι για τόσα και τόσα χρόνια λέγανε ότι οι ουρανοί γυρνάνε γύρω από την Γη.

Οι κίνδυνοι της θρησκείας

 Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 24/07/2012.

Μερικοί επιφανείς άθεοι - όπως ο Μπέρτραντ Ράσελ, Κρίστοφερ Χίτσενς, Σαμ Χάρις και Ρίτσαρντ Ντόκινς - έχουν επικρίνει τις θρησκείες, αναφέροντας τις επιζήμιες πτυχές διαφόρων θρησκευτικών πρακτικών και δογμάτων. Άθεοι έχουν συχνά εμπλακεί σε διάλογο με υποστηρικτές της θρησκείας και οι συζητήσεις αφορούν το ζήτημα στο κατά πόσον οι θρησκείες παρέχουν όφελος τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Ένα επιχείρημα ότι οι θρησκείες μπορεί να είναι επιβλαβείς, όπως ισχυρίστηκε ο Σαμ Χάρις, είναι ότι η εξάρτηση των δυτικών θρησκειών στην θεία εξουσία προσφέρεται για αυταρχισμό και δογματισμό. Άθεοι αναφέρουν στοιχεία που δείχνουν ότι υπάρχει συσχετισμός μεταξύ του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και «εξωγενούς θρησκείας» (όταν δηλαδή η θρησκεία υποστηρίζεται επειδή εξυπηρετεί απώτερα αόρατα συμφέροντα) τον αυταρχισμό, το δογματισμό και την προκατάληψη. Τα επιχειρήματα αυτά σε συνδυασμό με αναφορές σε ιστορικά γεγονότα όπως οι Σταυροφορίες, η Ιερά Εξέταση, οι δίκες μαγισσών και οι τρομοκρατικές επιθέσεις, έχουν χρησιμοποιηθεί σε απάντηση αυτών που εκθειάζουν τα ευεργετικά αποτελέσματα της πίστης σε θρησκείες.

Απόψεις για την ψυχολογία του Αθεϊσμού

Ο αθεϊστής[12] και εισηγητής της ανθρωπιστικής ψυχολογίας Abraham Maslow στο βιβλίο του "Θρησκείες, Αξίες και Εμπειρίες κορυφής" υποστηρίζει ότι οι μη θρησκευόμενοι έχουν μικρότερη δυναμική για εξέλιξη και αυτοπραγμάτωση απ' ό,τι οι θρησκευόμενοι[13]. Ο ψυχοδυναμικός ψυχολόγος και δηλωμένος θεϊστής Paul Vitz κάνοντας μία συγκριτική έρευνα στις ζωές πολλών διάσημων αθεϊστών πρότεινε ότι η απουσία καλού πατρικού προτύπου σχετίζεται με την προσχώρηση στο μαχητικό αθεϊσμό[14].

Παράλληλα, έρευνες που έγιναν στο Πρόγραμμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Ουαλίας έχουν καταδείξει θετική σχέση μεταξύ της απόρριψης του Χριστιανισμού και της ανάπτυξης χαμηλής αυτοπεποίθησης, προτείνοντας πως ο αθεϊσμός μπορεί να οφείλεται ή να οδηγεί σε χαμηλό δείκτη αυτοεκτίμησης του προσώπου[15]. Από κοινωνική έρευνα του πολιτικού επιστήμονα Ronald Inglehart προέκυψε ότι όσοι δεν εκκλησιάζονταν ποτέ εμφάνιζαν χαμηλότερα ποσοστά ικανοποίησης από τη ζωή τους σε σύγκριση με όσους εκκλησιάζονταν τακτικά[16]. Σύμφωνα με αμερικανική έρευνα δημοσιευμένη στο American Journal of Psychiatry, τα άτομα που δεν ήταν ενταγμένα σε κάποια θρησκευτική ομάδα εμφάνιζαν υψηλότερη πιθανότητα να προβούν σε απόπειρα αυτοκτονίας ή να κάνουν κατάχρηση ουσιών[17].

Τέλος, έρευνα του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι έδειξε ότι οι αθεϊστές και αγνωστικιστές αποδίδουν σε γενικές γραμμές μικρότερη ηθική αξία στις σκέψεις τους και ασκούν μικρότερο αυτοέλεγχο σε αυτές από ό,τι οι πιστοί Χριστιανοί[18]

Κριτική του αθεϊσμού

Ο αθεϊσμός έχει κατακριθεί από θεϊστές διαφόρων θρησκευτικών πεποιθήσεων, ντεϊστές και αγνωστικιστές.

Οι αθεϊστές συχνά κατηγορούνται για τα εγκλήματα που έχουν γίνει από αθεϊστικά καθεστώτα κατά την προσπάθειά τους να εξαλείψουν τη θρησκευτική πίστη. Τέτοια εγκλήματα εμπνευσμένα από την κρατική αθεϊστική πολιτική έχουν διαπραχθεί στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της Περιόδου της Τρομοκρατίας[19], στη Σοβιετική Ένωση, την κομμουνιστική Κίνα, την Αλβανία και αλλού, όπου οι πιστοί υπέστησαν δήμευση της περιουσίας τους, εκτοπισμό, φυλάκιση και θάνατο και οι ναοί των τοπικών θρησκειών δημεύθηκαν και μετατράπηκαν σε κοσμικά κέντρα ή αποθήκες[20]. Παράλληλα, τα καθεστώτα αυτά κατηγορούνται για τη συστηματική προώθηση των αθεϊστικών ιδεών μέσω των σχολικών προγραμμάτων και των Μέσων Επικοινωνίας[20].

Σε συλλογιστικό επίπεδο, οι αθεϊστικές θεωρίες διάσημων αθεϊστών, όπως ο Feuerbach, ο Marx και ο Freud, έχουν κατακριθεί για τον κυκλικό τους χαρακτήρα. Η θεμελιώδης παραδοχή ότι δεν υπάρχει ή δεν μπορεί να υπάρξει Θεός αναγκάζει τους συγγραφείς αυτούς να προσφέρουν απαντήσεις σχετικά με το γιατί τα εντελώς έλλογα ανθρώπινα όντα μπαίνουν στον κόπο να σκεφτούν ότι υπάρχει κάποιος Θεός στον οποίον πρέπει να πιστεψουν. Δηλαδή, οι εξηγήσεις αυτές εκκινούν από αθεϊστικές προκείμενες και καταλήγουν εύλογα σε αθεϊστικά συμπεράσματα. Π.χ. ο Feuerbach προ-υποθέτει ότι δεν υπάρχει Θεός και μετά προχωρά στο ερώτημα γιατί κάποιος να θέλει να πιστέψει στο Θεό, ενώ ο Freud αναπτύσσει πρώτα τη θεωρία του για την ψυχογένεση της θρησκείας και μετά ξεκινά την έρευνα της βιβλιογραφίας του πεδίου των θρησκειών κατά τρόπο ευκαιριακό και επιλεκτικό, έτσι ώστε να εξυπηρετούνται οι θεωρίες του[20].

Έτσι, λόγω της αδυναμίας για έλεγχο του περί Θεού ερωτήματος με επιστημονικά ή εμπειριστικά μέσα, ο Τόμας Χάξλει διατύπωσε την άποψη ότι καμία απόφαση εν προκειμένω δεν μπορεί να ληφθεί επί τη βάσει των διαθέσιμων μαρτυριών, οδηγώντας σε ένα και μόνο συμπέρασμα: είτε δεν μπορεί να ληφθεί καμία απόφαση, μία θέση που ο Χάξλει χαρακτήρισε ως αγνωστικισμό, είτε η απόφαση που λαμβάνεται ερείδεται σε εντελώς διαφορετική βάση. Οπότε, αν η "πίστη" οριστεί ως "μία πεποίθηση που βρίσκεται πέρα από την αποδειξιμότητα", τότε τόσο οι θρησκείες όσο και ο αθεϊσμός είναι πίστεις[20].

Ο αθεϊσμός έχει κατακριθεί ότι κάνει τον άνθρωπο επιρρεπή στην υιοθέτηση μαζικών ιδεολογιών και ευνοεί την ανάπτυξη του μηδενισμού και του ηθικού σχετικισμού[20].

Ο ισχυρισμός ότι ο Χριστιανισμός έχει σταθεί εμπόδιο στην ανάπτυξη της επιστήμης έχει κατακριθεί ως αβάσιμος, δεδομένου ότι διαχρονικά η συνεισφορά των Χριστιανών επιστημόνων στην εξέλιξη της επιστήμης ήταν μεγάλη. Οι περισσότεροι ιστορικοί θεωρούν ότι σε γενικές γραμμές η θρησκεία είχε μια αγαθή και εποικοδομητική σχέση με τις φυσικές επιστήμες στη Δύση. Η άποψη για τις εχθρικές σχέσεις επιστήμης και θρησκείας υποστηρίχθηκε από τον Bertrand Russell στο βιβλίο "Ιστορία της Δυτικής φιλοσοφίας", αλλά θεωρείται ότι πάσχει ως προς τη θεμελίωση στις πηγές. Οι δύο ιστορίες που αναφέρονται από το Russell προς υποστήριξη της άποψής του, δηλαδή η κριτική του Καλβίνου κατά των ηλιοκεντρικών αντιλήψεων του Κοπέρνικου και η απόρριψη των δαρβίνειων ιδεών από τον επίσκοπο Ουίλμπερφορς, έχουν χαρακτηριστεί ως αστικοί μύθοι, καθώς εμφανίζονται στη βιβλιογραφία σε δημοσιογραφικές πηγές τουλάχιστον τριάντα χρόνια μετά τα γεγονότα που εξιστορούν[20]. O Paul Feyerabend απορρίπτει τον ισχυρισμό ότι η Εκκλησία είναι δογματικά αντίθετη σε επιστημονικές αλήθειες: "Η θέση της Εκκλησίας δεν ήταν τόσο δογματική όσο συχνά υποτίθεται. Οι ερμηνείες των βιβλικών περικοπών έχουν αναθεωρηθεί στο παρελθόν κάτω από το φως της επιστημονικής έρευνας. Όλοι πίστευαν ότι η γη είναι σφαιρική και επιπλέει ελεύθερα στο σύμπαν, αν και η Βίβλος διηγείται την ιστορία διαφορετικά"[21].

Ο Καθηγητής της έδρας Επιστήμης και Θρησκείας "Ανδρέας Υδραίος" στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Alister McGrath, υποστηρίζει ότι τόσο ο αθεϊσμός όσο και η χριστιανική πίστη καταλαμβάνουν πεδία που βρίσκονται πέρα από τις διαθέσιμες μαρτυρίες και άρα το φορτίο της απόδειξης πρέπει να κατανέμεται ισομερώς μεταξύ τους. Καταλήγει λέγοντας ότι και οι δύο απόψεις θα μπορούσαν να προταθούν, και οι δύο θα μπορούσαν να τύχουν υποστήριξης, καμία όμως δεν μπορεί να αποδειχθεί[20].

Η χρήση της επιστήμης από τους αθεϊστές ως όπλου κατά του θεϊσμού έχει κατακριθεί και από επιφανείς αθεϊστές, μεταξύ των οποίων και ο κορυφαίος εξελικτικός βιολόγος Stephen Jay Gould. Σύμφωνα με τον Gould,

η επιστήμη απλούστατα δεν μπορεί (μέσω των νόμιμων μεθόδων της) να αποφανθεί επί του θέματος της ενδεχόμενης επιστασίας του Θεού στη φύση. Ούτε την επιβεβαιώνουμε ούτε την αρνούμαστε. Απλά δεν μπορούμε να τη σχολιάσουμε ως επιστήμονες[20].

Σύμφωνα με τον Gould και τον McGrath, οι φυσικές επιστήμες ενδέχεται να οδηγήσουν κάποιους μακριά από το Θεό και κάποιους άλλους κοντά του. Το να πούμε, όμως, ότι πρέπει να κάνουν είτε το ένα είτε το άλλο, αυτό ισοδυναμεί με απομάκρυνση από το νόμιμο πεδίο της επιστημονικής μεθόδου, καθώς και με λαθραία εισαγωγή θρησκευτικών ή αντιθρησκευτικών απόψεων κάτω από ένα ψευδοεπιστημονικό προπέτασμα καπνού[20].

Παρ' όλα αυτά, οι Νέοι Αθεϊστές εμφανίζονται συχνά ως θιασώτες του επιστημονισμού, με κυριότερο παράδειγμα τον δαρβινισμό. Ο Peter S. Williams επικρίνει την τάση αυτή ως αντίθετη στη λογική:

υπάρχει διαφορά μεταξύ της εξέλιξης ως επιστημονικής θεωρίας και του Δαρβινισμού ως φιλοσοφίας. [...] Είναι, βεβαίως, αδύνατο να γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι δεν είναι "τίποτε άλλο παρά" ένα συμπτωματικό παραπροϊόν μιας τυχαίας εξελικτικής διαδικασίας, εκτός αν γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει κοσμική τελεολογία. Αλλά κανείς δε θα μπορούσε πιθανόν να το γνωρίζει αυτό, χωρίς να γνωρίζει ότι δεν υπάρχει Θεός. Επομένως, δε γίνεται να καταλήξει κανείς στην απουσία του Θεού απλά προβάλλοντας τη θεωρία της εξελίξεως, χωρίς να κάνει λήψη του ζητουμένου[22].

Οι Νέοι Αθεϊστές έχουν κατηγορηθεί επίσης ότι στερούνται ανοχής για τη θρησκευτική και φιλοσοφική ετερότητα, ακόμη και για κάποιες μετριοπαθείς ή φιλελεύθερες μορφές απιστίας. Μάλιστα, αρνούνται το δικαίωμα των γονέων να μορφώσουν τα παιδιά τους σύμφωνα με τα πιστεύω τους[23]. Ο McGrath υποστηρίζει ότι ο Νέος Αθεϊσμός, παρ' ότι είναι μάλλον παρωχημένος και αναπαράγει παλαιά και ενίοτε απαξιωμένα επιχειρήματα, διαφοροποιείται από τις παλαιότερες εκφράσεις του αθεϊσμού, ακριβώς ως προς αυτή την έλλειψη ανεκτικότητας, που εκφράζεται με επιθετικότητα, έντονη ρητορική, ακραία απόρριψη και καλύπτει την ανεπάρκεια των επιχειρημάτων του με αυξημένη χρήση ad hominem επιθέσεων[24].

Φιλόσοφοι και ακόλουθοι του δεϊσμού έχουν επίσης κατακρίνει τον αθεϊσμό ως παράλογο, θεωρώντας ότι αφήνει αναπάντητο το ερώτημα για την αρχική αιτία και αρνείται χωρίς επαρκείς λόγους το επιχείρημα ότι το σύμπαν είναι σχεδιασμένο με εκπληκτική λεπτομέρεια και όπως καθε σχέδιο απαιτεί έναν σχεδιαστή. Για το λόγο αυτό, οι δεϊστές θεωρούν ότι η λογική είναι απόλυτα συμβατή με την πίστη σε ένα ανώτατο ον, δημιουργό του σύμπαντος. Ο Βολταίρος διερωτάται στο Φιλοσοφικό του λεξικό:

Τι είναι η πίστη; Μήπως είναι το να πιστεύεις σε αυτό που είναι προφανές; Όχι. Είναι απόλυτα προφανές στο μυαλό μου ότι υπάρχει ένα απαραίτητο, αιώνιο, ανώτατο και ευφυές ον. Αυτό δεν είναι θέμα πίστης, αλλά λογικής[25].

Ο δεϊστής φιλόσοφος Anthony Flew, ο οποίος μεταστράφηκε στο δεϊσμό μετά από δεκαετίας μαχητικού αθεϊσμού, υποστήριξε ότι μια θεότητα ή μια υπερευφυΐα είναι η μόνη καλή εξήγηση για την προέλευση της ζωής και την πολυπλοκότητα της φύσης[26]. Αλλού προσθέτει ότι "το φιλοσοφικό ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί στις μελέτες για την προέλευση της ζωής είναι το εξής: Πώς μπορεί ένα σύμπαν άμυαλης ύλης να παράγει όντα με εγγενείς σκοπούς, ικανότητες αναπαραγωγής και "κωδικοποιημένη χημεία"; Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με τη βιολογία, αλλά με ένα κατηγορικά τελείως διαφορετικό ζήτημα"[27].

Ο δεϊστής Peter Murphy αναφέρει σε άρθρο του στον ιστοχώρο της Παγκόσμιας Ένωσης Δεϊστών, ότι οι "δογματικοί αθεϊστές" επιδεικνύουν ανωριμότητα στην υποστήριξη των θέσεών τους, καθώς αρνούνται να αντιληφθούν και να αναλάβουν το βάρος της απόδειξης για αυτές. Ο Murphy συνεχίζει λέγοντας ότι "κάθε επιχείρημα που παρουσιάζεται από τους δογματικούς αθεϊστές με αναφορές στην επιστήμη και στοχεύει να αποδειξει την ανυπαρξία του Δημιουργού είναι λανθασμένο. Δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη ή απλή ένδειξη ότι δεν υπάρχει Δημιουργός, και δεν υπάρχει επιστημονική έρευνα πάνω στο θέμα Θεός". Επίσης, κατηγορεί τους αθεϊστές ότι κάνουν κατάχρηση της "προσφυγής στην αυθεντία" για να προωθήσουν τις πεποιθήσεις τους[28].

Ο αγνωστικιστής συγγραφέας και δημοσιογράφος Andrew Brown έχει πολλαπλώς επικρίνει τη μαχητική διάθεση των λεγόμενων "νέων αθεϊστών" ως εχθρική προς το διάλογο και την ειρηνική συμβίωση. Κατά την άποψή του, "οι μαχητικοί εκκοσμικευτές λαμβάνουν ως δεδομένο το γεγονός ότι οι θρήσκοι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση στη λογική. Δεν μπορεί να υπάρξει καμία συλλογιστική με τους αντιπάλους τους. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να επαναλαμβάνουν τους εαυτούς τους όλο και δυνατότερα, μέχρις ότου οι ηλίθιοι καταλάβουν"[29]. Επίσης, έχει επικρίνει τον ισχυρισμό του Richard Dawkins ότι τα μωρά έχουν μια εγγενή αθεϊστική τοποθέτηση, εξισώνοντας το με τον ισχυρισμό ότι γεννιούνται με τη γλώσσα της εθνικότητάς τους και αντιτάσσοντας ότι η επιστήμη έχει καταδείξει ότι τα μωρά τείνουν από τη φύση τους προς τη 'μεταφυσικότητα'[30].

Στατιστικά στοιχεία

Ποσοστό των πολιτών της Ε.Ε που δήλωσαν πως πιστεύουν σε κάποιο Θεό.
Ποσοστό των πολιτών της Ε.Ε που δήλωσαν πως δεν πιστεύουν σε κάποιο Θεό, πνεύμα, ή ανώτερη δύναμη.

Σύμφωνα με μία μέτρηση του Eurostat Eurobarometer που έγινε το 2010, το 51% των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης απάντησε πως "πιστεύει πως υπάρχει Θεός", ενώ το 26% απάντησε πως "πιστεύει πως υπάρχει κάποιου είδους πνεύμα ή ανώτερη δύναμη" και το 20% απάντησε πως "δεν πιστεύει πως υπάρχει κάποιο πνεύμα, Θεός, ή κάποια ανώτερη δύναμη". Τα αποτελέσματα είχαν μεγάλη απόκλιση ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες, με το 94% των Μαλτέζων να απαντά πως πιστεύει σε Θεό, και μόνο το 16% των Εσθονών να δηλώνει πίστη σε Θεό.

Ευρωβαρόμετρο 2010[31]
Χώρα "Πίστη σε Θεό" "Πίστη σε κάποιο πνεύμα ή ανώτερη δύναμη" "Μη πίστη σε κάποιο πνεύμα, Θεό ή ανώτερη δύναμη" "Δεν ξέρω"
Μάλτα 95% 4% 1% -
Κύπρος 94% 5% 2% -
Ρουμανία 92% 7% 2% -
Ελλάδα 79% 16% 4% 1%
Πολωνία 79% 14% 5% 2%
Ιταλία 74% 20% 6% -
Ιρλανδία 70% 20% 7% 3%
Πορτογαλία 70% 15% 12% 3%
Σλοβακία 63% 23% 13% 1%
Ισπανία 59% 20% 19% 2%
Λιθουανία 47% 37% 12% 4%
Λουξεμβούργο 46% 22% 24% 8%
Ουγγαρία 45% 34% 20% 1%
Αυστρία 44% 38% 12% 6%
Γερμανία 44% 25% 27% 4%
Λετονία 38% 48% 11% 3%
Ηνωμένο Βασίλειο 37% 33% 25% 5%
Βέλγιο 37% 31% 27% 5%
Βουλγαρία 36% 43% 15% 6%
Φινλανδία 33% 42% 22% 3%
Σλοβενία 32% 36% 26% 6%
Δανία 28% 47% 24% 1%
Ολλανδία 28% 39% 30% 3%
Γαλλία 27% 27% 40% 6%
Εσθονία 18% 50% 29% 3%
Σουηδία 18% 45% 34% 3%
Τσεχία 16% 44% 37% 3%
ΕΕ27 51% 26% 20% 3%
Τουρκία (υποψήφια προς ένταξη) 94% 1% 1% 4%
Κροατία (προσχώρησε στην ΕΕ τον Ιούλιο του 2013) 69% 22% 7% 2%
Ελβετία (EFTA) 44% 39% 11% 6%
Ισλανδία (ΕΟΧ, όχι ΕΕ) 31% 49% 18% 2%
Νορβηγία (ΕΟΧ, όχι ΕΕ) 22% 44% 29% 5%

Δείτε επίσης

Παραπομπές

  1. ↑
    • Nielsen, Kai (2010). «Atheism». Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40634/atheism. Ανακτήθηκε στις 2011-04-09. «Atheism, in general, the critique and denial of metaphysical beliefs in God or spiritual beings.... Instead of saying that an atheist is someone who believes that it is false or probably false that there is a God, a more adequate characterization of atheism consists in the more complex claim that to be an atheist is to be someone who rejects belief in God for the following reasons (which reason is stressed depends on how God is being conceived)...». 
    • Edwards, Paul (2005) [1967]. «Atheism». Στο: Donald M. Borchert, επιμ. The Encyclopedia of Philosophy. Vol. 1 (2nd έκδοση). MacMillan Reference USA (Gale), σελ. 359. ISBN 0028657802. «On our definition, an 'atheist' is a person who rejects belief in God, regardless of whether or not his reason for the rejection is the claim that 'God exists' expresses a false proposition. People frequently adopt an attitude of rejection toward a position for reasons other than that it is a false proposition. It is common among contemporary philosophers, and indeed it was not uncommon in earlier centuries, to reject positions on the ground that they are meaningless. Sometimes, too, a theory is rejected on such grounds as that it is sterile or redundant or capricious, and there are many other considerations which in certain contexts are generally agreed to constitute good grounds for rejecting an assertion.». (page 175 in 1967 edition)
  2. ↑ λήμμα «atheism», Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routldedge, 1998
  3. ↑ Alister McGrath, Το Λυκόφως του Αθεϊσμού, Εκδόσεις Ουρανός, 2008 Αθήνα, Σελ. 156-157
  4. ↑ https://en.wiktionary.org/wiki/antimetaphysical
  5. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Magical_thinking
  6. ↑ http://www.openculture.com/2014/12/robert-sapolsky-explains-the-biological-basis-of-religiosity.html
  7. ↑ Πλάτων, Απολογία Σωκράτους
  8. ↑ A. B. Drachmann, Atheism in Pagan Antiquity, 1922, σελ. 5. Διαθέσιμο σε ψηφιακή έκδοση από το Project Gutenberg <http://www.gutenberg.org/ebooks/28312>
  9. ↑ Ντόκινς, Ρίτσαρντ (2006). Η περί θεού αυταπάτη. Ελληνική έκδοση: ΚΑΤΟΠΤΡΟ. ISBN 978-960-6717-07-9. 
  10. ↑ Πάπας Πίος ΙΒ΄ (1952). «Modern Science and the Existence of God». The Catholic Mind 49: 182–192. 
  11. ↑ Ντόκινς, Ρίτσαρντ (2006). Η περί θεού αυταπάτη. Ελληνική έκδοση: ΚΑΤΟΠΤΡΟ. σελ. 76. ISBN 978-960-6717-07-9. 
  12. ↑ Freud to Cognitive Psychologies, Atheist Scholar
  13. ↑ Abraham Maslow, Θρησκείες, Αξίες και Εμπειρίες κορυφής
  14. ↑ Paul C. Vitz, Faith of the Fatherless
  15. ↑ Emyr Williams, Leslie J Francis & Mandy Robbins, Απόρριψη του Χριστιανισμού και Αυτοεκτίμηση
  16. ↑ Ronald Inglehart, Culture Shift in advanced industrial society, 1990
  17. ↑ Kanita Dervic et al., Religious Affiliation and Suicide Attempt
  18. ↑ McCullough, Michael; Willoughby, Brian (2009). «Religion, Self-Regulation, and Self-Control: Associations, Explanations, and Implications». Psychological Bulletin (American Psychological Association). http://www.psy.miami.edu/faculty/mmccullough/Papers/Relig_self_control_bulletin.pdf. Ανακτήθηκε στις 31/10/2015. 
  19. ↑ Collins, Michael (1999). The Story of Christianity
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 20,6 20,7 20,8 Alister McGrath, Το Λυκόφως του Αθεϊσμού
  21. ↑ Paul Karl Feyerabend, Η Επιστήμη σε μιαν Ελεύθερη Κοινωνία
  22. ↑ Peter S. Williams, A Skeptic's Guide to Atheism, σ. 134
  23. ↑ Albert Mohler, Atheism Remix
  24. ↑ Συνέντευξη του Alister McGrath στον ιστοχώρο Apologetics315.com
  25. ↑ Λήμμα Πίστη, Λεξικό της Φιλοσοφίας, Βολταίρος
  26. ↑ Richard Carrier: Antony Flew Considers God...Sort Of, SecWeb, 10 October 2004.
  27. ↑ Antony Flew: There is a God: How the World's Most Notorious Atheist Changed His Mind," New York: Harper One, 2007, 124.
  28. ↑ Dogmatic Atheism and Scientific Ignorance, Peter Murphy, World Union of Deists, http://www.deism.com/dogmaticatheism.htm
  29. ↑ «Militant secularists fail to understand the rules of secular debate». 
  30. ↑ «There's no such thing as an atheist baby». 
  31. ↑ Eurobarometer Poll 2010, σ. 204

Βιβλιογραφία

  • Armstrong, Karen (1999). A History of God. London: Vintage. ISBN 0-09-927367-5.
  • Martin, Michael (1990). Atheism: A Philosophical Justification. Philadelphia, PA: Temple University Press. ISBN 0-87722-943-0.
  • Clément, Olivier, Ἡ θεολογία μετὰ τὸν “θάνατο τοῦ θεοῦ”. Δοκίμια γιὰ μιὰν ἀπάντηση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στὸ σύγχρονο ἀθεϊσμό, Ἀθήνα, Ἀθηνᾶ, 1973
  • Davies, P., Θεὸς καὶ μοντέρνα φυσική, Μεταφραστής: Τσουκαλίδης, Θ, Πρόλογος – Εἰσαγωγὴ: Μπιτσάκης, Εὐτύχης, εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα, 1988
  • Guthrie, William Keith Chambers, «Ὁ ἀθεϊσμὸς στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα . Διαγόρας-Πρόδικος-Κριτίας. Οἱ δύο τύποι ἄθεου στὸν Πλάτωνα» , Τὸ σχολεῖο καὶ τὸ σπίτι, 9 (1989), σσ. 417-423
  • Διακομανώλης, Φιλοκτήτης, «Υπάρχει Θεός; Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο ή ο άνθρωπος το Θεό;», εκδ. Ιωλκός, Αθήνα, 2014.
  • Ηλίας Οικονόμου, «Η φαινομενολογία της αθεΐας κατά την Παλαιά Διαθήκην», Θεολογία, τομ.42 (1971), σελ.416-434

Εξωτερικές συνδέσεις


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αθεϊσμός&oldid=5520364"