Νεόφυτος Δούκας

Νεόφυτος Δούκας
Προσωπογραφία του Νεόφυτου Δούκα
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Νεόφυτος Δούκας (Ελληνικά)
Γέννηση	1760 Άνω Πεδινά Ιωαννίνων
Θάνατος	20  Δεκεμβρίου 1845ιουλ. / 1  Ιανουαρίου 1846γρηγ. Αθήνα
Κατοικία	Ιωάννινα Μέτσοβο Βιέννη Βουκουρέστι
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα Οθωμανική Αυτοκρατορία
Ιδιότητα	φιλόσοφος και συγγραφέας
Κίνημα	Διαφωτισμός
Καλλιτεχνικά ρεύματα	Διαφωτισμός
Σχετικά πολυμέσα

Ο Νεόφυτος Δούκας (1760- 20 Δεκεμβρίου 1845) υπήρξε κληρικός και λόγιος, με έντονη συγγραφική δραστηριότητα. Από τις πιο σημαντικές μορφές του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Η ζωή και το έργο του παρέμειναν μέχρι και τις μέρες μας άγνωστα στις λεπτομέρειές τους, κυρίως γιατί υιοθέτησε συντηρητικές απόψεις στο γλωσσικό ζήτημα.

Ο βίος του

Γεννήθηκε στα Άνω Σουδενά, περιοχής Ζαγορίου Ηπείρου. Από 10 ετών έζησε μέσα σε μοναστηριακή κοινότητα, όπου αργότερα χειροτονήθηκε διάκονος και σε ηλικία μόλις 18 χρονών πρεσβύτερος. Φοίτησε στα σχολεία των Ιωαννίνων και του Μετσόβου και αργότερα στην Αυθεντική Σχολή του Βουκουρεστίου, την οποία διεύθυνε ο λόγιος Λάμπρος Φωτιάδης από τα Ιωάννινα. Εκεί παρακολούθησε ανώτερα μαθήματα, μελέτησε την αρχαία ελληνική γραμματεία καθώς και πλήθος εκκλησιαστικών και θρησκευτικών κειμένων.

Το 1803 έγινε εφημέριος της ελληνικής κοινότητας Βιέννης, όπου εφημέρευε, δίδασκε και συνέγραφε επί 12 χρόνια. Το 1815 επέστρεψε στο Βουκουρέστι και ανέλαβε τη διεύθυνση της σχολής, είχε προηγηθεί ο θάνατος του Λ. Φωτιάδη. Η διδακτική του δραστηριότητα του ήταν εξαιρετική. Μέσα σε έξι μήνες οι μαθητές αυξήθηκαν από 60 σε 400. Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης εκτίμησε το έργο του και του απένειμε τον τίτλο του αρχιμανδρίτη. Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και όταν κηρύχτηκε η Επανάσταση, διέτρεξε όλη την Τρανσυλβανία ως εθναπόστολος. Με τη δημιουργία του πρώτου Ελληνικού κράτους, ύστερα από πρόσκληση του Ιωάννη Καποδίστρια, ήρθε στην Ελλάδα και ανέλαβε τη διεύθυνση του Ορφανοτροφείου της Αίγινας, στο οποίο είχε στείλει περίπου 11.000 βιβλία από το Βουκουρέστι. Τέλος στην Αθήνα μαζί με το Γεώργιο Γεννάδιο συνέβαλε στην ίδρυση της Ριζαρείου Σχολής, στην οποία διορίστηκε διευθυντής, αλλά δεν πρόλαβε να ασκήσει τα καθήκοντά του. Πέθανε το 1845 σε ηλικία 85 χρονών.

Η σημαντική συγγραφική και διδακτική του δραστηριότητα παρέμειναν μέχρι και στις μέρες μας απαρατήρητες σε μεγάλο βαθμό, κυρίως γιατί υπήρξε οπαδός συντηρητικών αντιλήψεων στο γλωσσικό ζήτημα και πολέμιος όσων πρέσβευαν απόψεις την επικράτηση της δημοτικής στην εκπαίδευση. Κατηγορήθηκε από άλλους σημαντικούς εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού για αυτές τις απόψεις, ο Αδαμάντιος Κοραής τον χαρακτήρισε, για αυτό το λόγο αντιφιλόσοφο. Παρά το μεγάλο εκδοτικό (τις επιστολές του τις εκδίδει ο ίδιος για να χρησιμεύσουν ως πρότυπο επιστολογραφίας) και διαφωτιστικό του έργο και την ενδιαφέρουσα προσωπικότητά του, δεν μελετήθηκε ανάλογα ούτε και πήρε τη θέση που του αρμόζει στα γράμματά μας.

Το έργο του

Τα συγγράμματα του Νεόφυτου Δούκα αποτελούν ολόκληρη βιβλιοθήκη. Ξεπερνούν τους 70 τόμους. Ενδεικτική βιβλιογραφία είναι η εξής:

• Πρώτο έργο του ήταν η "Γραμματική Τερψιθέα" (1804),
• δεκάτομη παράφραση του Θουκυδίδη με σημειώσεις (1805 - 1806),
• Ευτρόπιος (2 τόμοι, 1807),
• Αρριανός (1809),
• Δίων Χρυσόστομος (1810),
• Μάξιμος Τύριος (1810),
• Απολλόδωρος (1811),
• Οι δέκα αττικοί ρήτορες (10 τόμοι, 1812 - 13),
• Αισχίνης ο Σωκρατικός (1814),
• Φοίνιξ (1815),
• Παραφράσεις και σχόλια στον Όμηρο, Ευριπίδη και Σοφοκλή (1834 - 1835),
• Πίνδαρος (1842),
• Αριστοφάνης (3 τόμοι, 1845).

Πηγές

• Κωνσταντίνος Δημαράς, «Δύο βιβλία του 1839», στο: Κ.Θ.Δημαράς, Σύμμικτα Α' Από την παιδεία στην λογοτεχνία, (επιμ.Αλέξης Πολίτης), Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 2000, σελ.142-144

Βιβλιογραφία

• Διαμαντοπούλου, Λίλια: "Κορόνα και Γράμματα. Ένα οπτικό ποίημα του Νεοφύτου Δούκα προς τον Βασιλέα Όθωνα“, MIET: Αθήνα, 2012 *(http://academia.edu/1922331/_._).
• Χαριλάου, Νεόφυτος: "Ο Νεόφυτος Δούκας και η συμβολή του στο νεοελληνικό Διαφωτισμό", Αθήνα 2003. ISBN 960-8321-15-8

Δείτε επίσης

• Νεοελληνικός Διαφωτισμός
• Γλωσσικό Ζήτημα