Βουλγαρικό Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης

Έγγραφο που εκδόθηκε από τη διοίκηση του σχολείου το 1884. Το έμβλημα του σχολείου και το όνομά του είναι ορατά ως: Βουλγαρικό σχολείο "Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος" - Θεσσαλονίκη.

Το Βουλγαρικό Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης  (βουλγαρικά: Солунска българска мъжка гимназия „Св. св. Кирил и Методий“, Σόλουνσκα Μπάλγκαρσκα Μάζκα Γκινάζια Σβέτι Κίριλ ι Μετόντιι)  ήταν το πρώτο Βουλγαρικό γυμνάσιο στη Μακεδονία. Ήταν ένα από τα περισσότερο σημαίνοντα εκπαιδευτικά κέντρα της Μακεδονίας, ιδρύθηκε το φθινόπωρο του 1880 στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη (σήμερα στην Ελλάδα) και υπήρξε μέχρι το 1913.

Ίδρυση

Το πρώτο σχολείο βουλγαρικής γλώσσας στη Θεσσαλονίκη, ιδρύθηκε το 1871 δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Μετά την Απριλιανή Εξέγερση του 1876, τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878, την Εξέγερση Κρέσνας-Ράζλογκ και άλλα γεγονότα, η βουλγαρική εκπαιδευτική κίνηση της Μακεδονίας έπρεπε να ζήσει μέσα από μια σειρά από χτυπήματα. Αξιοποιώντας το αντι-βουλγαρικό κλίμα μεταξύ των κυβερνητικών αξιωματούχων, οι Έλληνες Επίσκοποι κατάφεραν να κλείσουν πολλά βουλγαρικά σχολεία και την εκ νέου εισαγωγή της ελληνικής γλώσσας στις βουλγαρικές εκκλησίες της περιοχής. Ως αποτέλεσμα, μέρος της βουλγαρικής διανόησης μετανάστευσαν στο Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας και την επαρχία της Ανατολικής Ρωμυλίας. Κατάφεραν όμως να συνεχίσουν το έργο τους, υποστηριζόμενοι από τις τοπικές κοινότητες, τη Βουλγαρική Εξαρχία, και το νεοσύστατο βουλγαρικό κράτος. Η κατάσταση στη Θεσσαλονίκη παρέμεινε σχετικά ήρεμη, με δεδομένη την σκληρή κατάσταση αλλού. Η παρουσία των ξένων προξένων και αντιπροσωπιών έβαζε κάποιους περιορισμούς στο τουρκικό καθεστώς. Το γεγονός αυτό υποστηρίζεται από ορισμένους μελετητές ως ο κύριος λόγος πίσω από την δημιουργία βουλγαρικού σχολείου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Μακεδονία αντίστοιχου με αυτά στην Σόφια και Φιλιππούπολη. Το 1880 η Οθωμανική Αυτοκρατορία εξέδωσε το Νόμο για τα Βιλαέτια που περιόριζε τον έλεγχο των Ελλήνων επισκόπων επάνω στις βουλγαρικές εκκλησίες. Αξιοποιώντας αυτές τις εξελίξεις, ο αφυπνιστής Κούζμαν Σαπκάρεφ ετοίμασε ένα ολόκληρο σχέδιο για βουλγαρική παιδεία στη Μακεδονία, με επίκεντρο την πρωτεύουσα της περιοχής - τη Θεσσαλονίκη. Η πόλη θα έπρεπε να στεγάζει ένα γυμνάσιο αρρένων και ένα παρθεναγωγείο με οικοτροφεία να συνδέονται με κάθε ένα από αυτά. Πριν από την έναρξη τους, υπήρχαν συνολικά 667 βουλγαρικά πρωτοβάθμια σχολεία στη Μακεδονία με 949 δασκάλους και 36.623 μαθητές.  Το κύριο εμπόδιο στο σχέδιο του Σαπκάρεφ ήταν η ένσταση της Εξαρχίας στο να φιλοξενηθούν τα γυμνάσια στην Θεσσαλονίκη. Ο Ντράγκαν Τσάνκοφ, ο οποίος ευνόησε την ιδέα καταρχήν, πρότεινε μια άλλη πόλη που βρίσκεται στην Κεντρική Μακεδονία και κατοικούνταν από καθαρά βουλγαρική πληθυσμό για να φιλοξενήσει τα σχολεία. Παρά τις διαφορές αυτές, η Εξαρχία υποστήριξε την πρωτοβουλία και το Βουλγαρικό  Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου άνοιξε επίσημα τις πόρτες του το φθινόπωρο του 1880 με την υποστήριξη της τοπικής βουλγαρικής κοινότητας και της Εξαρχίας.

Περαιτέρω ανάπτυξη

Το γυμνάσιο ξεκίνησε τα μαθήματα το 1880. Το 1910, το σχολείο είχε οκτώ αίθουσες διδασκαλίας, δώδεκα δασκάλους και 133 μαθητές.  Μετά από το 1913, το γυμνάσιο κινήθηκε προς τη βουλγαρική πόλη Γκόρνα Τζουμαγιά (σύγχρονο Μπλαγκόεβγκραντ) στη Βουλγαρία, όπου υπάρχει σήμερα ως «Εθνικό Ανθρωπιστικό Γυμνάσιο Αγ. Κυρίλλου και Μεθόδιου».

Μεταξύ των εμπνευστών, διευθυντών και καθηγητών στο γυμνάσιο σημειώνονται βούλγαροι διανοούμενοι, επιστήμονες και δημόσιες προσωπικότητες όπως οι Κουζμάν Σαπκάρεφ,  Βασίλ Κάντσοφ, Γκριγκόρ Παρλίτσεφ, και Κονσταντίν Βελίτσκοφ. Οι απόφοιτοι του σχολείου περιλαμβάνουν τους Γκότσε Ντέλτσεφ, Ντάμε Γκρούεφ, Τόντορ Αλεξάντρωφ, Αντρέι Λιάπτσεφ, Ιβάν Μιχαήλοφ, Πέταρ Νταρβίνγκοφ, Άντον Κετσάροφ και άλλες βασικές προσωπικότητες του βουλγαρικού επαναστατικού κινήματος και της πολιτικής των αρχών του 20ου αιώνα.

Τιμητικές διακρίσεις

Ο παγετώνας Σολούν στην Ακτή Λούμπετ στη Γη Γκράχαμ, στην Ανταρκτική ονομάστηκε για το "Βουλγαρικό Γυμνάσιο Σολούν (Θεσσαλονίκη), ένα σημαντικό βουλγαρικό εκπαιδευτικό κέντρο κατά τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα, σήμερα βρίσκεται στο Μπλαγκόεβγκραντ, Νοτιοδυτική Βουλγαρία».

Στις 5 Μαρτίου 2014, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης παρουσίασε μια αναμνηστική πλακέτα στο χώρο του γυμνασίου, στην οδό Ολύμπου 99, μαζί με τον Πέταρ Στογιάνοβιτς, τον Βούλγαρο Υπουργό Πολιτισμού.

Βιβλιογραφία

• Vanchev, Yordan (1970). Plamakat na Solunskia Svetilnik (in Bulgarian). Sofia: Narodna Prosveta. 
• Shatev, Pavel (1934). Sbornik "Solun" (in Bulgarian). Sofia. 
• Bozhinov, Voin (1982). Българската просвета в Македония и Одринска Тракия 1878-1913 (Bulgarian Education in Macedonia and Adrianopole Thrace 1878-1913) (in Bulgarian). Sophia: Izd-vo na Bŭlgarskata akademii︠a︡ na naukite. p. 73. 
• Δημητριάδης, Βασίλης (1983). Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας 1430-1912. Μακεδονική Βιβλιοθήκη 61. Θεσσαλονίκη, Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών. σ. 401. 
• Mazower, Mark (2006), Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων Χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι 1430-1950, Αλεξάνδρεια, ISBN 978-960-221-354-4
• Balkan Studies: Biannual Publication of the Institute for Balkan Studies, τόμος 42, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (Θεσσαλονίκη), 2001.