Πίπα

Πίπα κατασκευασμένη από πλαστικά

• Αυτό το λήμμα αναφέρεται στην πίπα καπνίσματος. Για άλλες σημασίες, δείτε Πίπα (αποσαφήνιση)

Μία πίπα καπνίσματος ή απλώς πίπα είναι μία συσκευή ειδικά κατασκευασμένη για το κάπνισμα καπνού. Αποτελείται από ένα θάλαμο καύσεως για τον καπνό (κύπελλο), στον οποίο είναι προσαρμοσμένο ένα λεπτό κοίλο στέλεχος, που καταλήγει σε ένα επιστόμιο. Οι πίπες μπορεί να είναι πολύ απλές, μοντέλα μαζικής παραγωγής, μέχρι πολύ ακριβά χειροποίητα έργα τέχνης από φημισμένους κατασκευαστές, τα οποία συχνά αποτελούν συλλεκτικά αντικείμενα. Το κάπνισμα πίπας είναι ο αρχαιότερος γνωστός παραδοσιακός τρόπός καπνίσματος.

Τα κύπελλα κατασκευάζονται συνήθως από ξύλο βατομουριάς, σηπιόλιθο ή πηλό. Λιγότερο συχνά είναι άλλα πυκνόκοκκα ξύλα, όπως κερασιάς, ελιάς, σφενταμιού, δρυός κ.ά.. Ορυκτά όπως ο κατλινίτης και ο στεατίτης έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί. Το κύπελλο της πίπας διακοσμείται κάποιες φορές με ανάγλυφα.

Ασυνήθιστα υλικά κατασκευής είναι το νεροκολόκυθο (όπως στην πίπα calabash) και ο πυρολυτικός άνθρακας (γνωστός και ως πυρολυτικός γραφίτης). Το μέταλλο και το γυαλί είναι ασυνήθιστα υλικά για πίπες καπνού, αλλά απαντώνται σε πίπες για το κάπνισμα άλλων ουσιών, όπως η κάνναβη.

Το στέλεχος χρειάζεται να έχει έναν μακρύ δίαυλο σταθερής διαμέτρου για σωστό τράβηγμα, παρότι οι πίπες με προσαρμογέα φίλτρου έχουν μεταβλητή διάμετρο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και χωρίς φίλτρο. Ο πηλός μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για ολόκληρη την πίπα, είτε μόνο για το κύπελλό της, αλλά οι πίπες από τα άλλα υλικά έχουν συνήθως ξεχωριστό στέλεχος που μπορεί να αποσπασθεί. Τα στελέχη και επιστόμια κατασκευάζονται συνήθως από υλικά που χύνονται σε καλούπι, όπως ο λουσίτης, ο βακελίτης και μαλακά πλαστικά. Λιγότερο συνήθη είναι στελέχη από καλάμι, μπαμπού ή κουφισμένα κομμάτια ξύλου. Οι ακριβές πίπες είχαν κάποτε στελέχη από κεχριμπάρι, αλλά αυτό είναι πλέον σπάνιο.

Τα καπνά που προορίζονται για κάπνισμα σε πίπες συχνά δέχονται προσεκτική επεξεργασία και ανάμιξη για την επίτευξη αρώματος που δεν υπάρχει σε άλλα προϊόντα καπνού.

Τύποι

Βατομουριά

Πίπα από ξύλο βατομουριάς

Οι περισσότερες πίπες που πωλούνται σήμερα, χειροποίητες είτε μαζικής παραγωγής, κατασκευάζονται από ξύλο βατομουριάς (γαλλ. bruyère). Το ξύλο αυτό είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για διαφορετικούς λόγους: Ο πρώτος και σπουδαιότερος είναι η φυσική του ανθεκτικότητα στη φωτιά. Ο δεύτερος είναι η ικανότητά του να απορροφά την υγρασία, καθώς η καύση παράγει και υδρατμούς. Το ξύλο προέρχεται από τα ριζικά εξογκώματα του είδους φυτού Erica arborea, που είναι ιθαγενές στα μεσογειακά εδάφη.

Σηπιόλιθος

Πίπα από σηπιόλιθο

Ο σηπιόλιθος (ένυδρο πυριτικό μαγνήσιο), ένα ορυκτό που βρίσκεται σε μικρά επιφανειακά αποθέματα, ιδίως γύρω από την πόλη Εσκισεχίρ της Τουρκίας και στην Ελλάδα, εκτιμάται ιδιαίτερα για το ότι μπορεί να σκαλιστεί σε λεπτά διακοσμητικά σχήματα. Χρησιμοποιείται ήδη από τον 17ο αιώνα και, μαζί με τον πηλό, αντιπροσώπευαν τα συνηθέστερα υλικά για την κατασκευή πιπών πριν την εισαγωγή της βατομουριάς, τον 19ο αιώνα. Το φυσικό χρώμα του είναι το λευκό και είναι εξαιρετικά ελαφρό και ιδιαίτερα πορώδες υλικό, που απορροφά μόρια από τον καπνό κατά το κάπνισμα και βαθμηδόν μεταβάλλει το χρώμα του σε χρυσο-καφέ. Οι παλαιές, πολυχρησιμοποιημένες πίπες από σηπιόλιθο εκτιμώνται από συλλέκτες για το ξεχωριστό χρώμα τους. Κατά την επιλογή μιας πίπας από σηπιόλιθο συστήνεται να βεβαιωνόμαστε ότι το είναι πράγματι σκαλισμένη από συμπαγές κομμάτι σηπιολίθου και όχι από σκόνη του ορυκτού που συλλέχθηκε μετά το σκάλισμα, ανακατεύθηκε με κάποιο συνδετικό υλικό και μετά συμπιέσθηκε στο σχήμα πίπας. Αυτά τα προϊόντα δεν είναι απορροφητικά, δεν χρωματίζονται και δεν έχουν την ποιότητα των άλλων.

Πηλός

Πίπα από πηλό

Οι πίπες από κεραμικό υλικό κατασκευάζονται είτε με καλούπι, είτε, για πίπες υψηλής ποιότητας, με διαμόρφωση στο χέρι. Θερμαίνονται πολύ κατά το κάπνισμα σε σχέση με άλλες πίπες και για τον λόγο αυτό είναι πιο δύσχρηστες. Οι υποστηρικτές τους ισχυρίζονται ότι, αντίθετα με άλλα υλικά, μία καλοφτιαγμένη πήλινη πίπα δίνει «καθαρό» καπνό, χωρίς «επίγευση» οσμών από το κύπελλο της πίπας. Κάποτε οι πήλινες πίπες πετιούνταν εύκολα και τα μεταβαλλόμενα σχέδιά τους κατά το παρελθόν χρησιμοποιούνται ως βοήθημα στη χρονολόγηση από αρχαιολόγους των νεότερων χρόνων. Κάποτε ήταν πολύ δημοφιλείς στην Ιρλανδία, όπου ονομάζονταν dúidín.

Calabash

Πίπα calabash με κύπελλο από σηπιόλιθο

Οι καμπυλόγραμμες πίπες calabash κατασκευάζονται από νεροκολόκυθο και έχουν συνήθως κύπελλα από σηπιόλιθο ή πορσελάνη. Απαιτούν πολλή εργασία και για τον λόγο αυτό είναι σήμερα ακριβές, με αποτέλεσμα πίπες με ξύλινα στελέχη (συνήθως μαόνι), αλλά με το ίδιο κλασικό σχήμα, να πωλούνται ως calabash. Οι ξύλινες πίπες και οι calabash είναι λειτουργικώς ισοδύναμες, εκτός από το ότι η αποξηραμένη νεροκολοκύθα είναι σημαντικά ελαφρότερη κι έτσι στηρίζεται ευκολότερα από το στόμα. Κάτω από το κύπελλο υπάρχει ένας αεροθάλαμος που ξηραίνει τον καπνό και μειώνει τη θερμοκρασία του. Υπάρχουν και πίπες από βατομουριά που πωλούνται ως calabash. Αυτές συνήθως δεν διαθέτουν αεροθάλαμο και ονομάζονται έτσι μόνο εξαιτίας του σχήματός τους.

Μία πίπα calabash είναι μεγάλη και εύκολα αναγνωρίσιμη ως πίπα από μακριά, όταν χρησιμοποιείται π.χ. σε θεατρικές παραστάσεις. Οι παλαιότεροι ηθοποιοί που υποδύθηκαν τον πασίγνωστο ήρωα Σέρλοκ Χολμς, ιδίως οι Γουίλιαμ Τζιλέτ και Μπέιζιλ Ράθμποουν, εκμεταλλεύθηκαν αυτή την ιδιότητα όταν χρειαζόταν να υποδυθούν τον Χολμς να καπνίζει την πίπα του. Αυτός είναι ο λόγος που ο Χολμς απεικονίζεται στερεότυπα να καπνίζει με calabash. Στην πραγματικότητα, στις περισσότερες ιστορίες του περιγράφεται να προτιμά μακρές ευθείες πίπες (τύπου churchwarden) από κερασιά ή και πήλινες.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Pipedia: Online Εγκυκλοπαίδεια για τις πίπες και τους κατασκευαστές τουςa
• Πίπες: Σήματα και μάρκες
• PipePages: Διαφημίσεις και κατάλογοι πίπας στον 20ό αιώνα