Αττικό ημερολόγιο

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώδεκα μήνες, όπως έχουμε και εμείς σήμερα, ενώ η χρονολόγηση των ετών γινόταν με βάση τις Ολυμπιάδες.

Έτη

Η αρχή του έτους ήταν μεταξύ της αλλαγής των εποχών χειμώνα-άνοιξης, εκτός από το Αττικό Ημερολόγιο, στο οποίο το έτος άρχιζε μετά το Θερινό Ηλιοστάσιο.

Ο πρώτος μήνας του πολιτικού έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο ο Ιανουάριος, είναι ο πέμπτος μήνας του χριστιανικού έτους, του καλούμενου ενιαυτού και ο ενδέκατος του ρωμαϊκού ημερολογίου. Ο Ιανουάριος αντιστοιχεί κατά το πρώτο ήμισυ με τον Ποσειδεώνα και κατά το έτερο με τον Γαμηλιώνα του αρχαίου ελληνικού αττικού ημερολογίου.

Μήνες του αττικού ημερολογίου

Κάθε μήνας ήταν αφιερωμένος σε έναν ή δύο από τους δώδεκα Ολύμπιους θεούς.

Ο μήνας των αρχαίων Ελλήνων αρχίζει κατά την εκάστοτε εμφάνιση της σελήνης στον ουρανό, που αποκαλείται Νεα Σελήνη. Π.Χ ο μήνας Γαμηλιών το 2015, αρχίζει την 21η Ιανουαρίου και λήγει την 19η Φεβρουαρίου. Ο Ανθεστηριών αρχίζει την 20η Φεβρουαρίου και τελειώνει την 19η Μαρτίου, κοκ.

Το νέον έτος για τους αρχαιους Αθηναίους αρχιζει την 1η Εκατομβαιώνος που πάντοτε πρέπει να πέσει μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Γι αυτο καθε δύο ή τρία χρόνια προστίθετο ο μηνας Β' Ποσειδεών.

Η ημέρα για τους αρχαίους Έλληνες αρχίζει κατά την δυση του ηλίου κι οχι οπως σημερα τα μεσάνυκτα.

Ο πλέον τιμημένος θεός ήταν ο Απόλλωνας (πέντε από τους δώδεκα μήνες αφιερωμένοι σε αυτόν) και ακολουθούσε η αδελφή του Άρτεμις (με τρεις μήνες - επτά και οι δύο μαζί).

Ο Δίας είχε δύο μήνες, τον ένα μαζί με την Ήρα, ενώ από έναν είχαν οι Ποσειδών, Διόνυσος και Αθηνά.

Ο Β' Ποσειδεών ή εμβόλιμος, δεν εμφανιζόταν κάθε χρόνο, αλλά κάθε δυο ή τρία χρόνια , ωστε ο μηνας Εκατομβαιων να αρχιζει παντα μετα το Θερινό Ηλιοστασιο.

Οι δώδεκα μήνες και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς με παράδειγμα το έτος 2015, καθώς και ο θεός στον οποίο είναι αφιερωμένοι αναφέρονται παρακάτω:

Εκατομβαιών	(29 ημέρες)	17 Ιουλίου - 15 Αυγουστου	Απόλλων
Μεταγειτνιών	(29 ημέρες)	16 Αυγουστου - 14 Σεπτεμβριου	Απόλλων
Βοηδρομιών	(30 ημέρες)	15 Αυγούστου - 14 Σεπτεμβρίου	Απόλλων
Πυανεψιών	(28 ημέρες)	15 Σεπτεμβρίου - 12 Οκτωβρίου	Απόλλων
Μαιμακτηριών	(29 ημέρες)	13 Οκτωβρίου - 11 Νοεμβρίου	Δίας
Ποσειδεών	(29 ημέρες)	12 Νοεμβρίου - 10 Δεκεμβρίου	Ποσειδών
Γαμηλιών	(28 ημέρες)	22 Ιανουαριου - 18 Φεβρουαριου	Δίας και Ήρα
Ανθεστηριών	(30 ημέρες)	19 Φεβρουαριου - 19 Μαρτιου	Διόνυσος
Ελαφηβολιών	(29 ημέρες)	20 Μαρτιου - 18 Απριλιου	Άρτεμις
Μουνιχιών	(29 ημέρες)	19 Απριλιου - 17 Μαιου	Άρτεμις
Θαργηλιών	(29 ημέρες)	18 Μαιου - 16 Ιουνιου	Άρτεμις και Απόλλων
Σκιροφοριών	(30 ημέρες)	17 Ιουνιου - 16 Ιουλιου	Αθηνά

Υπενθυμίζω οτι οι ημερομηνιες ειναι μονο για το έτος 2015. Οι ημερομηνιες αλλαζουν αναλόγως της Νεας Σεληνης.

Πηγη σεληνιακού μηνός 2015 : http://www.calendar-12.com/moon_calendar/2015/january

Κάθε μήνας είχε είτε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) είτε 29 ή 28 ημέρες (κοίλος μήνας) και χωριζόταν σε τρία δεκαήμερα.

Δεκάδες

Αντί για εβδομάδες, οι μήνες διαιρούνταν σε τρεις δεκάδες, τις οποίες ονόμαζαν:

• την πρώτη δεκάδα «ισταμένου», «αύξοντος» ή «αρχομένου»,
• την δεύτερη δεκάδα «μηνός μεσούντος», και
• την τρίτη δεκάδα «φθίνοντος» ή «απιόνος μηνός».

Ημέρες

Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν «νουμηνία»και ηταν αφιερωμένη στον Απόλλωνα. Συμπίπτει με την πρώτη όψη της Νέας Ημισελήνου, την πρώτη εμφανισή της δηλαδή στον ουρανό, όπως ρητά αναφερει ο Ησίοδος. Κάθε 2-3 χρόνια προστίθετο ένας εμβόλιμος μήνας, ο Ποσειδεών, ώστε η πρώτη ημέρα κάθε μήνα να συμπίπτει πάντοτε με την εμφάνιση της Σελήνης στον ουρανό. Αυτη καλούνταν Νέα Σελήνη.

Τις υπόλοιπες ημέρες τις ονόμαζαν ως εξής:

• Τις δέκα ημέρες της πρώτης δεκάδας τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. ισταμένου ή αρχομένου
• Τις επόμενες δέκα ημέρες τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. μεσούντος ή επί δεκάδι
• την δέκατη μέρα της δεύτερης δεκάδας την ονόμαζαν «εικάδα», δηλαδή εικοστή του μηνός
• Τις τελευταίες δέκα ή εννέα ημέρες του μήνα τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. επί εικάδη. Επίσης τις μέρες της τρίτης δεκάδας τις μετρούσαν και αντίθετα, δηλαδή την 21η του μηνός την έλεγαν και δεκάτη ή ενάτη φθίνοντος ή απιόντος, κλπ. ανάλογα αν ο μήνας ήτα πλήρης (30 ημέρες) ή κοίλος (28 ημέρες).
• Την τελευταία μέρα του μήνα την έλεγαν «ένη» ή «νέα», δηλαδή παλαιά ή νέα, επειδή ήταν το όριο του παλαιού με τον νέο μήνα.

Ιστορικά στοιχεία

Το αττικό ημερολόγιο πήρε την τελική του μορφή το 430 π.Χ. από τον Μέτωνα, γεωμέτρη, αρχιτέκτονα και αστρονόμο, ο οποίος όρισε τους πλήρεις και κοίλους μήνες, καθώς και τα έτη στα οποία θα προστίθετο ο μήνας Ποσειδεών.

Αργότερα, το ημερολόγιο του Μέτωνα διορθώθηκε από τον Κάλιππο και τον Ίππαρχο.

Πηγές

• Γεώργιος Δροσίνης, επιμ. (1922). Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος, Τόμος 1. σελίδες 15–16. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2011. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• http://www.astrologicon.org/etisio-eortologion/