Βίλα Καπαντζή

Η Βίλα Καπαντζή

Η Βίλα Καπαντζή (τουρκ. Capanci, αγγλ. Capandji) (βρίσκεται στην οδό Βασιλίσσης Όλγας 108 στη Θεσσαλονίκη) είναι μια έπαυλη που χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Ντονμέ Μεχμέτ Καπαντζή και σήμερα (2014) στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας.

Ιστορία της έπαυλης και της οικογένειας Καπαντζή

Η Βίλα Καπαντζή κτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1890. Ιδιοκτήτης της ήταν ο έμπορος, βιομήχανος και τραπεζίτης Μεχμέτ Καπαντζή. Τόσο ο ίδιος όσο και τα αδέρφια του Αχμέτ και Γιουσούφ, που επίσης ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τις επιχειρήσεις, ήταν άνθρωποι πολύ καλλιεργημένοι, μιλούσαν πολλές ξένες γλώσσες και θεωρούνταν από τους πιο σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της Θεσ/νίκης εκείνη την εποχή. Ο Μεχμέτ Καπαντζή υπήρξε πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Θεσ/νίκης ενώ ο Αχμέτ Καπαντζή διετέλεσε δήμαρχος της πόλης τη διετία 1907-1908. Η οικογένεια Καπαντζή καταγόταν από Σεφαραδίτες Εβραίους που είχαν εκδιωχθεί από την Ισπανία το 1492 και λέγεται ότι το επίθετο της οικογένειας εκείνη την εποχή Καμπαγιέρε (Caballere: ιππότης).

Η Βίλα Καπαντζή συνδέθηκε με την Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσ/νίκης καθώς σε αυτή φιλοξενήθηκε η Τριανδρία (Βενιζέλος, Κουντουριώτης και Δαγκλής). Προηγουμένως, τη διετία 1912-13, έμεινε στη βίλα ο γιός του βασιλιά Γεωργίου του Α’, Πρίγκιπας Νικόλαος, που υπήρξε ο πρώτος Έλληνας στρατιωτικός διοικητής της Θεσ/νίκης. Από το 1918 μέχρι το 1922 νοίκιαζε το δεύτερο όροφο της έπαυλης η οικογένεια του βουλευτή Τρικάλων Κοέν. Στη Βίλα Καπαντζή υπογράφτηκε στις 19 Μαϊου του 1913 η ελληνοσερβική συνθήκη συμμαχίας.

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ακολούθησε μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ανταλλαγή πληθυσμών και μεταξύ των ανταλλάξιμων ήταν και οι ντονμέδες της Θεσ/νίκης. Έτσι και τα μέλη της οικογένειας Καπαντζή έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Στην έπαυλη στεγάστηκαν για μερικά χρόνια πρόσφυγες από την Μικρά Ασία και το 1928 το κτίριο το αγόρασε στον πλειστηριασμό η Εθνική Τράπεζα (έναντι του τιμήματος 4.001.000 δραχμών) η οποία το μίσθωσε για δέκα χρόνια στην αμερικανική εταιρεία Foundation που κατασκεύασε αντιπλημμυρικά έργα στην πεδιάδα της Θεσ/νίκης.

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Βίλα Καπαντζή (κατά τον πολέμο του 1940 ήταν στρατιωτικό αρτοποιείο ενώ στη διάρκεια της Κατοχής επιτάχθηκε από τους Γερμανούς που όμως δεν την χρησιμοποίησαν) λειτούργησε μέχρι το 1962 το Ε’ Γυμνάσιο Αρρένων και μέχρι το 1972 το Η’ Γυμνάσιο Αρρένων. Στη συνέχεια το κτίριο εγκαταλήφθηκε μέχρι το 1982 οπότε αποφασίστηκε η επισκευή του. Οι εργασίες επισκευής ολοκληρώθηκαν το 1989 και η Βίλα Καπαντζή στέγασε αρχικά το Πολιτιστικό Κέντρο της Εθνικής Τράπεζας ενώ από το 1997 μέχρι και σήμερα (2014) στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας στη Θεσ/νίκη.

Το κτίριο

Η Βίλα Καπαντζή, όπως και άλλες επαύλεις που χτίστηκαν στα τέλη του 19ου –αρχές 20ου αιώνα στη Θεσ/νίκη, ακολουθεί το αρχιτεκτονικό ρεύμα του εκλεκτικισμού. Χαρακτηριστικά της έπαυλης είναι η πολυπλοκότητα του όγκου και η σύνθετη στέγη με τις έντονες κλίσεις.

Η βίλα αποτελείται από το κυρίως κτίσμα και ένα πύργο, ο οποίος βρίσκεται δεξιά του κυρίως κτίσματος (κοιτώντας την έπαυλη από την οδό Βασιλίσσης Όλγας), με το οποίο επικοινωνεί. Το κυρίως κτίσμα αποτελείται από ημιυπόγειο, υπεριψωμένο ισόγειο, τον πρώτο όροφο και τη σοφίτα και έχει πλάτος 16,5 μ., μήκος 19 μ. και ύψος 18 μ. Ο πύργος, που έχει τέσσερις ορόφους, έχει πλάτος 4,40 μ. και μήκος 6,60 μ.

Οι οροφές του ισογείου και του πρώτου ορόφου ήταν ζωγραφισμένες αλλά το μεγαλύτερο μέρος αυτών των ζωγραφικών διακοσμήσεων έχει καταστραφεί. Από τα μικρά τμήματα που διασώθηκαν έγινε αποκατάσταση των συνθέσεων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• http://miet.gr/web/gr/miet/thess_history.asp?categoryid=1&p=8
• http://miet.gr/web/gr/miet/thess_arch.asp?categoryid=1&p=8

Πηγή

Βίλα Καπαντζή-ΜΙΕΤ, 120 χρόνια ζωής, του Γιάννη Επαμεινώνδα. Περιοδικό Θεσσαλονικέων Πόλις-2013|2346