Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς

Αυτό το λήμμα αφορά τον γραμματικό του 5ου αιώνα. Για λόγιο και επιμελητή έκδοσης της Αγίας Γραφής, δείτε: Ησύχιος Αλεξανδρέας.

Ο Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς ή Αλεξανδρινός ήταν Έλληνας γραμματικός που άκμασε κατά τον 5ο αιώνα (μ.Χ.) και συνέγραψε το γνωστό «Λεξικό Ησυχίου» που θεωρείται απ΄ όλα τα σωζόμενα το πλουσιότερο και σπουδαιότερο.

Λεξικό Ησυχίου

Το λεξικό που δημιούργησε, περιέχει λέξεις περίεργες ή σπάνιες που συναντώνται σε αρχαία κείμενα και τύπους ασυνήθεις σε διάφορες τοπικές διαλέκτους. Ο Ησύχιος για τη σύνταξη αυτού του λεξικού μεταχειρίσθηκε ως πηγές τον Απίωνα, τον Αρίσταρχο, τον Ηλιόδωρο και τη «Διογενική συλλογή», τους λεγόμενους «Περιεργοπένητες». Σε κάποια επιστολή του με την οποία χαρίζει κάτι στον φίλο του Ευλόγιον φαίνεται ότι σκέπτονταν να δημιουργήσει μια νέα Διογενική συλλογή συμπληρωμένη με ομηρικές λέξεις. Παραμένει άγνωστό όμως αν πέτυχε αυτόν τον σκοπό. Ατυχώς, από το λεξικό του Ησύχιου έφθασε στους χρόνους μας μόνο ένα χειρόγραφο.

Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, στο κείμενο του λεξικού προστέθηκαν και χριστιανικές λέξεις από το γλωσσάριο του Κυρίλλου Πατριάρχου Αλεξανδρείας. Έχει όμως αποδειχθεί πως και ολόκληρο αυτό το γλωσσάριο συγχωνεύθηκε σε κάποιες εκδόσεις του λεξικού, ενώ σε άλλες προστέθηκαν λέξεις που ερμηνεύτηκαν από τον Μέγα Αθανάσιο ως παραλλαγή του γλωσσάριου του Κυρίλλου. Πρώτη φορά εκδόθηκε το Λεξικό του Ησύχιου σε τόμο στη Βενετία το 1514 από τον Μάρκο Μουσούρο. Από τότε ακολούθησαν και άλλες εκδόσεις στο Λούγδουνο το 1766 δίτομο και στην Ιένη το 1857 τετράτομο. Ακολούθησαν και άλλες εκδόσεις το 1864 και 1867.