Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο

Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο
Είδος	Αλφάβητο, εν μέρη χαρακτηρικό
Γλώσσες	Χρησιμοποιείται για την φωνητική και φωνημική μεταγραφή οποιασδήποτε γλώσσας
Χρονική περίοδος	από το 1888
Προέλευση	Ρομικό αλφάβητο Φωνοτυπικό αλφάβητο Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο

Το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (συντομογραφία: ΔΦΑ, αγγλικά: International Phonetic Alphabet, συντομογραφία: IPA, γαλλικά:  Alphabet phonétique international, συντομογραφία: API) είναι ένα σύστημα φωνητικής μεταγραφής που χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον σημεία του λατινικού και μερικά στοιχεία του ελληνικού αλφαβήτου. Δημιουργήθηκε και υποστηρίζεται από τη Διεθνή Φωνητική Ένωση (ΔΦΕ) για να αναπαριστά διακριτά, με ακρίβεια και λεπτομέρεια καθέναν από τη μεγάλη ποικιλία ήχων (φθόγγων και φωνημάτων) που χρησιμοποιούνται από τις ανθρώπινες γλώσσες. Είναι διαμορφωμένο για να αποτελεί τον πρότυπο τρόπο καταγραφής όλων των ανθρώπινων γλωσσών. Εκτός από τα σύμβολα από τις διάφορες εκδοχές του λατινικού αλφαβήτου και από το ελληνικό αλφάβητο, πολλά σύμβολα και διακριτικά σημεία δε συναντιούνται έξω από το ΔΦΑ. Για την περιγραφή μιας συγκεκριμένης γλώσσας όμως χρησιμοποιείται ένας μικρός μόνο αριθμός από αυτά.

Το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο είναι χρήσιμο ιδιαίτερα στους γλωσσολογικούς κλάδους της φωνητικής και της φωνολογίας.Χρησιμοποιείται ευρέως στη διδασκαλία ξένων γλωσσών για την απόδοση της ακριβούς προφοράς , από γλωσσολόγους, λεξικογράφους και μεταφραστές. Το ΔΦΑ διορθώνεται και τροποποιείται από τη Διεθνή φωνητική ένωση.  Σύμφωνα με την τελευταία τροποποίηση που έγινε  το 2005, το ΔΦΑ περιλαμβάνει 107 γράμματα, 52 διακριτικά σημεία και τέσσερα σημεία προσωδίας.

Ιστορία

Το 1886 στο Παρίσι μια ομάδα Γάλλων και Βρετανών δασκάλων με επικεφαλής τον Γάλλο γλωσσολόγο Πωλ Πασσύ (Paul Passy) ίδρυσαν έναν οργανισμό, ο οποίος από το 1897 έγινε γνωστός ως Διεθνής φωνητική ένωση, γαλλ. Association phonétique internationale. Στην πρώτη μορφή του αλφαβήτου συγκεκριμένοι φθόγγοι μπορούσαν να αποδοθούν με διαφορετικά σύμβολα σε διαφορετικές γλώσσες, (π.χ. ο φθόγγος [ʃ] στα αγγλικά αποδιδόταν με το σύμβολο «c» ενώ στα γαλλικά με το γράμμα «ch») πράγμα που άλλαξε το 1988 όταν υιοθετήθηκε η αρχή ενιαίας απόδοσης των φθόγγων για όλες τις γλώσσες. Η αρχή αυτή εξακολουθεί να ισχύει για όλες τις περαιτέρω τροποποιήσεις του αλφαβήτου. Το ΔΦΑ από τον καιρό της δημιουργίας του τροποποιήθηκε αρκετές φορές. Μετά από τις σημαντικές αλλαγές που έγιναν το 1900 και το 1932, το ΔΦΑ έμεινε αναλλοίωτο μέχρι το 1989. Το 1993 έγιναν μικροαλλαγές που αφορούσαν την πρόσθεση συμβόλων για τέσσερα φωνήεντα και την κατάργηση συμβόλων για ορισμένα σύμφωνα. Η τελευταία τροποποίηση έγινε το 2005 με την πρόσθεση συμβόλου [ⱱ] για το χειλοδοντικό μονοπαλλόμενο σύμφωνο.

Περιγραφή

το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο

Η κύρια αρχή του ΔΦΑ είναι η αναπαράσταση του κάθε διακρινόμενου φθόγγου με ένα διαφορετικό σύμβολο. Δεν χρησιμοποιεί συνδυασμούς συμβόλων για την αναπαράσταση ενός φθόγγου ούτε το ίδιο σύμβολο για την αναπαράσταση πέραν του ενός φθόγγου. Δεν περιέχει σύμβολα οι φωνητικές τιμές των οποίων εξαρτώνται από το περιβάλλον, όπως π.χ. συμβαίνει με το γράμμα «c» σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες ή με το γράμμα «σ» στα Ελληνικά. Από τα σύμβολα που χρησιμοποιεί το ΔΦΑ 107 αναπαριστούν φωνήεντα και σύμφωνα, 31 διακριτικά σημεία που βοηθούν στον ακριβέστερο χαρακτηρισμό των φθόγγων και 19 για την αναπαράσταση της μακρότητας/βραχύτητας, του τονισμού, της προσωδίας και του επιτονισμού. Τα σύμβολα του ΔΦΑ επιλέχτηκαν ούτως ώστε να εναρμονίζονται με το λατινικό αλφάβητο, αυτός είναι και ο λόγος που η πλειοψηφία τους είναι γράμματα του λατινικού και λιγότερο του ελληνικού αλφαβήτου ή παραλλαγές τους. Υπάρχουν όμως και άλλα σύμβολα που προέρχονται από άλλα γραφικά συστήματα, όπως π.χ. το σύμβολο [ʔ] που αποδίδει τον κλειστό γλωττιδικό φθόγγο έχει τη μορφή του λατινικού ερωτηματικού χωρίς τελεία,έχει όμως την αφετηρία του στην απόστροφο, ενώ το σύμβολο [ʕ] που αποδίδει τον ηχηρό τριβόμενο φαρυγγικό φθόγγο προέρχεται από την αραβική γραφή.

Σύμβολα και φθόγγοι

Φωνητική μεταγραφή στο ΔΦΑ των λέξεων «ελληνική Βικιπαίδεια»

Η γαλλική ονομασία του αλφαβήτου σε φωνητική μεταγραφή στο ΔΦΑ

Το ΔΦΑ είναι βασισμένο πάνω στο λατινικό αλφάβητο και αποφεύγει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τη χρήση μη λατινικών χαρακτήρων. Η Διεθνής φωνητική ένωση δημιούργησε το ΔΦΑ ούτως ώστε οι φωνητικές αξίες της πλειοψηφίας των συμφώνων που υιοθετήθηκαν από το λατινικό αλφάβητο να αντιστοιχούν στη «διεθνή τους χρήση». Τα σύμβολα για την αναπαράσταση των συμφωνικών φθόγγων [b], [d], [f], [ɡ], [k], [l], [m], [n], [p], [s], [t], [v], [w] και [z] έχουν φωνητικά χαρακτηριστικά πολύ κοντινά με τα αντίστοιχα αγγλικά σύμφωνα, ενώ τα φωνήεντα [a], [e], [i], [o], [u] αντιστοιχούν στους ανάλογους λατινικούς φωνηεντικούς φθόγγους. Άλλα γράμματα διαφέρουν στη φωνητική τους αξία από τα αγγλικά αλλά συμπίπτουν με τα ανάλογά τους σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, π.χ. το [r] (ιταλικά, ελληνικά, ισπανικά), το [j] (γερμανικά, ολλανδικά, σουηδικά). Αυτός ο κατάλογος επεκτείνεται με τη χρήση πεζών, πλαγίων και αντεστραμμένων χαρακτήρων καθώς και διακριτικών σημείων. Ορισμένα σύμβολα του ΔΦΑ σχηματίστηκαν βάσει ελληνικών γραμμάτων αν και τα φωνητικά τους χαρακτηριστικά δεν αντιστοιχούν πάντα στα ανάλογα ελληνικά γράμματα. Το σύμβολο [ʋ], που στην ελληνική γλώσσα αποδίδει ένα φωνήεν στο ΔΦΑ αποδίδει ένα σύμφωνο. Τα γράμματα [β], [θ] και [χ] χρησιμοποιούνται με την πρωτότυπη μορφή τους ενώ τα [ɣ], [ɛ], [ɸ] και [ʋ] με μικρές τροποποιήσεις. Εκτός από τα σύμβολα για τους φθόγγους υπάρχουν πολλά δευτερεύοντα σημεία τα οποία βοηθούν στη φωνητική μεταγραφή. Αυτά τα διακριτικά σημεία μπορούν να συνδυαστούν με τα σύμβολα του ΔΦΑ για την καταγραφή διάφορων τροποποιημένων φωνητικών χαρακτηριστικών και δευτερευουσών αρθρώσεων. Επίσης χρησιμοποιούνται ειδικά σύμβολα για την αναπαράσταση υπερτεμαχιακών ιδιοτήτων όπως είναι ο τονισμός και η προσωδία. Τα γράμματα του ΔΦΑ χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: τα πνευμονικά σύμφωνα, τα μη πνευμονικά σύμφωνα και τα φωνήεντα.

Διαβάστε επίσης

• Βικιλεξικό: ΔΦΑ για την ελληνική γλώσσα
• Πίνακας του ΔΦΑ στα Ελληνικά
• Βοήθεια:Οδηγός προφοράς IPA

Λογισμικό

• Πληκτρολόγιο για εισαγωγή των συμβόλων του ΔΦΑ στα Ελληνικά

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημη ιστοσελίδα του ΔΦΑ