Δικταίο Άντρο

Δικταίον άντρον

Το Δικταίο Άντρο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του βουνού Δίκτη στην Κρήτη, πάνω από το χωριό Ψυχρό στο δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης, σε υψόμετρο 1020μ. Θεωρείται από τα σημαντικότερα διεθνώς γνωστά σπήλαια, με μεγάλο μυθολογικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Εκεί η Ρέα, κρυμμένη από τη μανία του Κρόνου γέννησε τον Δία.

Το σπήλαιο έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον πλήθους Ελλήνων και ξένων αρχαιολόγων που έχουν κατά καιρούς ανασκάψει το εσωτερικό του. Ευρήματα νεολιθικά, μινωικά, υστερομινωϊκά, γεωμετρικά, αρχαϊκά, κλασικά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά αποδεικνύουν τη συνεχή χρήση του από τον άνθρωπο, κυρίως για λατρευτικούς σκοπούς.

Το σπήλαιο έχει έκταση 2.200 τμ και είναι επισκέψιμο. Το συνολικό μήκος της τουριστικής διαδρομής είναι 250 μ. Στο εσωτερικό του υπάρχει πλούσιος διάκοσμος σταλακτιτών, σταλαγμιτών και μία γραφική λίμνη.

Μυθολογία

Το Δικταίο άντρο είναι το σπήλαιο στο οποίο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει τον μελλοντικό πατέρα των θεών Δία, από φόβο μήπως και ο Κρόνος καταβροχθίσει και αυτόν τον γιο που θα γεννούσε (υπήρχε ένας χρησμός που έλεγε ότι ο Κρόνος θα σκοτωθεί από το γιο του και με αυτό τον τρόπο ο Κρόνος προστάτευε τον εαυτό του). Η Ρέα όμως τον ξεγέλασε και, αντί για το βρέφος, του έδωσε ένα βράχο τυλιγμένο στα σπάργανα του μωρού. Στη συνέχεια άφησε τον Δία εκεί για να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες, κρυφά από τον πατέρα του .

Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, η απόκρυψη - ανατροφή του Δία έγινε στο μέρος που γεννήθηκε, δηλαδή στην Δίκτη, πρβλ:

ΗΣΙΟΔΟΣ (8/7ος αι. π.χ.): "… ένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην εις Δίκτον, κρύψεων δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίης".. (Θεογονία 476-485).

ΑΡΑΤΟΣ ΣΟΛΕΥΣ (305-204 π.Χ.): "ει ετεόν δη Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν, Δικταίοι Κούρητες, ότε Κρόνος εψεύδοντο (Αρατος, Φαινόμενα 30-50).

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΕΥΣ (1ος αι. π.Χ.): "… Ομιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δίκταιον Ορος, εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογόν όντα, κατέβαινεν εις το ιερόν άντρον και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν, ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνειν…"

ΝΟΝΝΟΣ (5ος αιώνας μ.Χ.): "είρεο Δικταίης κορυθαίολον άντρον ερίπνης, είρεο και Κορύβαντας, όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγων… (Διονυσιακά XLVI, 14-17) "Δικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον άντρον ερίπνης, και λογίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνης…" (Διονυσιακά VIII, 178-17).

ΑΡΡΙΑΝΟΣ (95-175 μ.Χ): "Κρης ου Κρήτη επώνυμος, ο τον Δία κρύψας εν όρει Δικταίω, ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν" ΜΑΞΙΜΟΣ ΤΥΡΙΟΣ (2ος αι. μ.Χ.): "Εν του Διος του Δικταίου τω άντρω κείμενος…" (Λόγοι, 1)

Ας σημειωθεί ότι:

1. Πέραν των ως άνω αρχαίων πηγών που λένε ότι ο Δίας είναι γέννημα θρέμμμα της Δίκτης υπάρχουν και πάρα πολλές άλλες που δεν τις παραθέτουμε λόγω χώρου, ενώ αντίθετα δεν υπάρχει καμιά που να λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε ή ανατράφηκε στον Ψηλορείτη. Αν υπάρχει να μας την πουν.

2. Ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος λέει επακριβώς τα εξής: "Ζευ, σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φάσι γενέσθαι. Ζευ, σε δ' εν Αρκαδίη ' πότεροι, πάτερ, εψεύσαντο; Κρήτες αεί ψεύσται" και γαρ τάφον, ω άνα, σείο Κρήτες ετεκτήναντο, συ δ' ου θάνες ' εσσί γαρ αεί" (Καλλίμαχος, Υμνος εις Δία 7-9) = Σε μετάφραση: "Δία, εσύ λένε ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρη. Δια, για σένα άλλοι λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία, ποιος από τους δύο είπε ψέματα; Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες, διότι και τάφο για σένα κατασκευάσαν. Εσύ όμως δεν πέθανες. Θα είσαι εσαεί… Άρα εδώ ο Καλλίμαχος:

α) Μεταφέρει την γέννηση του Δία στην Αρκαδία και λέει ψεύτες τους Κρητικούς από φανατική αντίδραση (από θρησκευτικό πείσμα), επειδή είπαν (κατά την περίοδο που άρχιζε η Θρησκεία των Ολύμπιων Θεών να παρακμάζει) ότι ο Δίας πέθανε και τον έθαψαν στην Κρήτη, ενώ αυτός δεν ήθελε να παραδεχθεί τον θάνατό του.

β) Μιλά για γέννηση του Δία στα "Ιδαία όρη" (μιλά σε πληθυντικό αριθμό: "Ιδαίοισιν εν ούρεσι" = στην ονομαστική "Ιδαία όρη") άρα εννοεί όλα τα βουνά, την οροσειρά της Κρήτης (η Κρήτη λεγόταν, σύμφωνα με τον Διόδωρο, παλιά και "Ιδαία") στην οποία ανήκει και η Δίκτη, και όχι μόνο το βουνό Ιδη ή Ψηλορείτης, όπως νομίζουν κάποιοι. Αν εννοούσε μόνο το βουνό Ψηλορείτης, τότε ο Καλλίμαχος θα μιλούσε σε ενικό αριθμό (θα έλεγε στο "Ιδαίον όρος" ή σωστότερα θα έλεγε στην "Ιδη ή Ψηλορείτης".

3) Το Μέγα ετυμολογικό λεξικό, ο Αρατος ο Σολεύς, ο Διόδωρος Σικελιώτης και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη που βρίσκεται κοντά στο όρος Ιδη ("σχεδόν Ιδαίοιο") και όχι ότι γεννήθηκε ή ανατράφηκε επί του Ορους Ιδη.

Αρατος: "ει ετεόν δη Κρήτηθεν κείναι γε Διος μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιαυτόν «Δικταίοι Κούρητες, ότε Κρόνος εψεύδοντο (Αρατος, Φαινόμενα 30-50).

Σε μετάφραση: "… οι Δικταίοι Κούρητες έκρυψαν και έτρεφαν τον Δία για ένα χρόνο στην ευωδιαστή Δίκτον που βρίσκεται πλησίον του ορους Ιδη…"

ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ (10ος αι. μ.Χ.): "Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο, από το Δίκτον. Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα, από εκεί τεχθήναι τον Δία".

4) Ο Απολλώνιος Ρόδιος λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Δίκτη και κατόπιν, χάρη του μέτρου, ονομάζει το σπήλαιον γέννησης και ανατροφής του Δία πότε "Κρηταίον", επειδή βρίσκεται στην Κρήτη, πότε "Δικταίον", επειδή βρίσκεται στο όρος Δίκτη της Κρήτης και πότε "Ιδαίον" επειδή η Δίκτη είναι μέρος της οροσειράς της Κρήτης με το όνομα "Ιδαία όρη" (ή επειδή η Κρήτη παλιά λεγόταν "Ιδαία"). Για τον ίδιο λόγο ο Δίας λέγεται και "ιδαίος" ή "δικταίος" πρβλ: ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ ΡΟΔΙΟΣ (295-215 π.Χ) "οι δε (Κρόνος και Ρέα) τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος, έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίον ναίεεσκεν υπό σπέος" (Αργοναυτικά Ι, 507-511).   

"ο… Δε Κρηταίον υπ' άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετε Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παραλέξατο".. (Αργοναυτικά ΙΙ' 1233-1235).   

"… όρκια τα' ευμενέουσα θεά πόρεν αι δ' υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω άντρον ερίπνης…" (Αργοναυτικά ΙΙ, 433-434)   

"και κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο, το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλον..» (Αργοναυτικά ΙΙΙ, 132-136).   

Παρέβαλε και ότι ο Κ. Σιτλ, σχολιαστής της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνστνατινούπολης το 1885-1889 (άρα πριν ακόμη ανακαλυφθεί το σπήλαιο που σήμερα λέγεται "Ιδαίον Αντρο" στο Ψηλορείτη), για την φράση "ες Δίκτον" του Ηισόδου (στίχος 482( σημειώνει: "ες Δίκτον = μέρος της Ιδης, οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθ' ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθώτικα βουνά" Για την φράση "άντρω ηλιβάτω" σημειώνει: "… επί το άντρον τούτο, "ο προσηγορεύτο "Δικταίον ή και Ιδαίον", πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί…

Επίσης, κατά τις αρχαίες πηγές, στο Δικταίο άντρο:

• Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους.
• Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά χρόνια, ή κατ’ άλλους κάθε χρόνο, και συναντούσε τον πατέρα του τον Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του.
• Ο Δίας, κάτω από έναν πλάτανο συνευρέθηκε ερωτικά με την Ευρώπη, την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη.
• Κατοικούσαν οι Άρπυιες.
• Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά χρόνια ο σοφός, προφήτης και μάντης Επιμενίδης.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• ShowCaves.gr:Δικταίο Άντρο