Μαλλί

Αυτό το λήμμα αφορά στο ζωικό προϊόν. Για το τριχωτό της ανθρώπινης κεφαλής, δείτε: Μαλλιά.

Παραδοσιακό γνέσιμο μαλλιού με αδράχτι

Το μαλλί είναι ινώδες υλικό το οποίο προέρχεται από το τρίχωμα του προβάτου καθώς και από άλλα ζώα. Χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο στην κλωστοϋφαντουργία, στον κατασκευαστικό κλάδο (μόνωση), στη γεωργία ως λίπασμα, στη χημεία ως συστατικό καλλυντικών, στην κατασκευή χαρτιού κλπ. Αναλόγως το ζώο, το μαλλί λογίζεται σε ποιότητες, καθεμιά από τις οποίες έχει διαφορετικό όνομα: μάλλινο ονομάζεται το ένδυμα από μαλλί προβάτου, κασμίρι από κατσίκα, ανκορά από κουνέλι κ.ο.κ.

Τεχνικά χαρακτηριστικά

Σε αντίθεση με την τρίχα, το μαλλί αποτελείται από ίνες κοντύτερες σε μήκος και λεπτότερες σε πάχος, οι οποίες έχουν την φυσική τάση να κατσαρώνουν. Το γεγονός αυτό οδηγεί τις ίνες να «γατζώνονται» η μία με την άλλη και να σχηματίζουν τρόπον τινά «τσαμπιά», τα οποία είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά. Οι τρίχες συνήθως δεν διαθέτουν καθόλου πτυχώσεις (κατσάρωμα) και είναι αδύνατο το γνέσιμό τους, ενώ το μαλλί είναι ιδανικό υλικό για γνέσιμο και παραγωγή νήματος. Οι πτυχώσεις των μάλλινων ινών παγιδεύουν αέρα ανάμεσά τους, πράγμα που ευθύνεται για τον πλούσιο όγκο του μαλλιού, σε σχέση με άλλες ίνες, γεγονός που τούς αποδίδει θερμομονωτικές ιδιότητες. Ο παγιδευμένος αέρας λειτουργεί τόσο κατά του ψύχους όσο και της ζέστης, λόγος που τα μάλλινα ρούχα χρησιμοποιούνται από την αρχαιότητα καθ' όλες τις εποχές του έτους.

Ο αριθμός των πτυχώσεων ανά ίνα αποτελεί τον κύριο παράγοντα στη διαλογή ποιοτήτων μαλλιού: όσο περισσότερες πτυχώσεις, τόσο μεγαλύτερη η ποιότητα του μαλλιού, όπως π.χ. το μαλλί μερινό, το οποίο διαθέτει περί τις 100 πτυχώσεις ανά ίντσα. Η γούνα των προβάτων δεν αποτελεί εξ' ολοκλήρου γνεύσιμο μαλλί, καθώς διαθέτει και τρίχινο μέρος (αγγλ. kemp). Το ποσοστό μάλλινου προς τρίχινο μέρος διαφοροποιείται ανά είδος προβάτου και συνήθως καθορίζει τη χρήση του προϊόντος: καθώς το μαλλί μπορεί να είναι ακατάλληλο για γνέσιμο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γέμισμα, μονωτικό υλικό ή άλλο· το πλέον κατάλληλο γίνεται συνήθως υψηλής ποιότητας ύφασμα, όπως το περίφημο τουίντ (το γνωστό στα ελληνικά ψαροκόκκαλο).

Εκτός από τις θερμομονωτικές του ιδιότητες, το μαλλί έχει ηχομονωτικές ιδιότητες, ενώ είναι υδρόφιλο, απορροφώντας περί το ⅓ του βάρους του σε νερό. Ο κύριος όγκος μαλλιού έχει φυσικό υπόλευκο χρώμα, ωστόσο κάποιες ράτσες παράγουν φυσικό μαύρο, καφετί ή και σύμμεικτα χρώματα.

Σε σχέση με άλλες φυτικές ίνες, το μαλλί έχει υψηλό βαθμό ανάφλεξης, πράγμα που σημαίνει ότι δεν «αρπάζει» φωτικά τόσο εύκολα όσο π.χ. το βαμβάκι και οι συνθετικές ίνες. Όταν καίγεται έχει αργό ρυθμό εξάπλωσης της φλόγας, μικρότερη επαγόμενη θερμοκρασία και δεν βγάζει μεγάλες ποσότητες καπνού. Το μέρος που καίγεται γίνεται ανθρακόμορφο (κάρβουνο), γεγονός που το προφυλάσσει από την ολική καύση και γι' αυτόν τον λόγο αποτελεί προτιμητέο υλικό στην ένδυση πατωμάτων (μοκέτες), επιφανειών (ταπετσαρίες σε οχήματα), αλλά και ειδικών ενδυμάτων, όπως στολές πυρόσβεσης, στρατιωτικός εξοπλισμός κλπ.

Κατεργασία

Η κατεργασία του μαλλιού είναι η διαδικασία κατά την οποία το ζωικό προϊόν λαμβάνεται από το ζώο και στη συνέχεια επεξεργάζεται ώστε να μορφοποιηθεί σε νήμα. Το πρώτο στάδιο της κατεργασίας είναι το κούρεμα του ζώου, το οποίο αναλαμβάνουν επαγγελματίες με ειδικά εργαλεία, τόσο μηχανικά (ψαλίδι) όσο και ηλεκτρικά. Το κούρεμα γίνεται συνήθως μία φορά το χρόνο, την άνοιξη, ώστε το ζώο να έχει επαρκή χρόνο να ανανεώσει το τρίχωμά του και συνεπώς να διαθέτει θερμομόνωση κατά τους κρύους μήνες.

Η προβιά ποου προκύπτει από το κούρεμα είναι ο όγκος του κουρεμένου μαλλιού, το οποίο διαχωρίζεται σε τέσσερις κατηγορίες: τον κύριο όγκο της προβιάς, και τα σπασμένα, τις κοιλιές και τα χοντράδια, που αποτελούν τα υπολείματα του κουρέματος. Η ποιότητα της προβιάς καθορίζεται εν πολλοίς από το τρόπο κουρέματος· οι πεπειραμένοι επαγγελματίες του είδους ταξινομούν το προϊόν ανά κατηγορία, επιτυγχάνοντας έτσι μαλλιά πρώτης και δεύτερης διαλογής, τα οποία τιμολογούνται αναλόγως. Σε ορισμένες χώρες, όπως την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, η διαλογή περιλαμβάνει και άλλους παράγοντες, όπως το ποσοστό ξένων σωμάτων, μήκος ίνας, χρώμα κλπ.