Κίνημα στο Γουδί

Ο συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς ήταν επικεφαλής του 'Εθνικού Κινήματος.

Τη νύχτα προς τη 15η Αυγούστου 1909, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος προχωρά στο ιστορικό κίνημα που θα αλλάξει την ιστορία της νεώτερης Ελλάδας.

Τον Ιούνιο του 1909, μπροστά στο φόβο πραξικοπήματος, η κυβέρνηση Δ. Ράλλη επιτέθηκε στο Στρατιωτικό Σύνδεσμο με ένα κύμα μεταθέσεων, καθώς και παραπομπή 12 αξιωματικών σε ανακριτικό συμβούλιο προς απόταξη.

Λαϊκή λιθογραφία του Σ. Χρηστίδη για την επιτυχία του κινήματος

Όταν η εφημερίδα Χρόνος, διερμηνεύοντας τις θέσεις του Συνδέσμου, επιτέθηκε κατά «της βουλευτικής φεουδαρχίας των κομματικών συμμοριών και των Αυλών», ζητώντας μεταρρυθμίσεις και απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου, καθώς και των πριγκίπων από το στράτευμα, ο Ράλλης προχώρησε σε συλλήψεις. Ο κύβος είχε ριφθεί. Στις 14 Αυγούστου, με μια παράτολμη ενέργειά του, ο Πάγκαλος απελευθερώνει τους κρατουμένους αξιωματικούς Σάρρο και Ταμπακόπουλο, προκαλώντας την οργή του Ράλλη, που διατάζει επιφυλακή και δεκάδες συλλήψεων. Τη νύχτα προς τη 15η Αυγούστου, ο Σύνδεσμος προχωρά στο Κίνημα στο Γουδί το οποίο επικρατεί άμεσα.

Το πρόγραμμα του Συνδέσμου, σε ήπιο τόνο, με γενικές ευχές για μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση και την παιδεία, απέκλειε ρητά κάθε περίπτωση καθεστωτικής αλλαγής, δικτατορίας, συνταγματικής τροποποίησης ή κατάργησης της κυβέρνησης. Ζητούσε απλώς την απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου και των υπόλοιπων πριγκίπων από το στράτευμα και πρότεινε σειρά μέτρων για στρατιωτική αναδιοργάνωση.

Τους όρους των Επαναστατών αποδέχθηκε ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, που σχημάτισε την κυβέρνηση Μαυρομιχάλη μετά την παραίτηση του Ράλλη, οπότε και ο αρχηγός του Συνδέσμου, συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς, έδωσε διαταγή στις επαναστατημένες μονάδες να γυρίσουν στις θέσεις τους, χωρίς έτσι να εγκαθιδρυθεί δικτατορία, σύμφωνα με τις παροτρύνσεις μεγάλης μάζας του λαού και του φοιτητικού κόσμου.

Το μεγαλειώδες συλλαλητήριο των συντεχνιών της Αθήνας και του Πειραιά, που πραγματοποιήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου, έκανε πρόδηλη πλέον την υποστήριξη του λαού στις θέσεις του Συνδέσμου, ενώ η υποστήριξη που βρήκε το Κίνημα προκάλεσε την έντονη ανησυχία των πολιτικών κομμάτων, του Θρόνου και των Ξένων Δυνάμεων. Από την έλευση του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ το 1863 μέχρι το 1909, για 46 χρόνια, δεν υπήρξε καμία ανάμιξη του στρατού στη πολιτική.

Επιτεύγματα

Η " Επανάσταση του 1909 " αποτέλεσε το ιστορικό εφαλτήριο, όσον αφορά τον μετ' έπειτα στρατιωτικό προσανατολισμό της Ελλάδος. Το πεδίο λειτουργικότητας του Κινήματος στο Γουδί έφερε ποικίλες κατευθύνσεις, υποδεικνύοντας την πολιτική ύπαρξη του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Συγκεκριμένα:

1) Κοινωνικός Προβληματισμός > Η αθηναϊκή κοινωνία, ούσα οδηγούμενη προς βαθμιαία αποδυνάμωση ισχύος, αναγεννήθηκε πνευματικώς, καθ' όσον αναδύθηκαν εκ νέου πολιτικές προσεγγίσεις του Ανατολικού Ζητήματος (βλέπε Ίων Δραγούμη).

2) Στρατιωτική Αναβάθμιση > Οι αξιωματικοί του Στρατιωτικού Συνδέσμου, όπου εν αθροίσματος του 20% της περιουσίας του Γεωργίου Αβέρωφ, χρηματοδότησαν την παραγγελία του ομώνυμου θωρακισμένου καταδρομικού και επέβαλλαν επιβαρυντικό πολεμικό εξοπλισμό, εις γνώσιν της απόσβεσης κατά την διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου.

3) Οικουμενικότητα > Η νομική καθιέρωση της επέμβασης του Στρατού στην πολιτική διαχείριση της Ελλάδος, απέκλειε τις αιγίδες του ολιγαρχικού φιλελευθερισμού (ως προς την πολιτειακή οργάνωση), υπηρετώντας τα λαϊκά ακούσματα προτροπής.

Βιβλιογραφία

• Νικολάου Ζορμπά, «Αναμνήσεις»
• Μιλτιάδη Μάλαινου, «Το κίνημα του 1909»
• Σπύρου Μελά, «Το κίνημα του 1909»
• Θεοδώρου Παγκάλου, «Τα απομνημονεύματά μου», τ. Α΄
• Βίκτορος Παπακοσμά, «Οι επεμβάσεις του στρατού στην ελληνική πολιτική»
• Βασιλείου Τσίχλη, «Το κίνημα του Γουδή και ο Ελευθέριος Βενιζέλος»

Επιπλέον βιβλιογραφία

• Μαρωνίτη, Νίκη (2010). Το κίνημα στο Γουδί: Παραδοχές, ερωτήματα, νέες προοπτικές. Αλεξάνδρεια. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• 1909, Γουδί: Καταλύτης επαναστατικών αλλαγών 1909 100 ΧΡΟΝΙΑ από το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί, της Χριστίνας Κουλούρη