Μεσημβρινή διάβαση

Κατά την φαινομενική περιστροφή της ουράνιας σφαίρας οι διάφοροι αστέρες, διαγράφοντας τους κύκλους απόκλισής τους, διέρχονται δύο φορές μέσα στο 24ωρο από τον μεσημβρινό του παρατηρητή. Αυτή η διέλευση ονομάζεται μεσημβρινή διάβαση.

Από τις δύο μεσημβρινές διαβάσεις (εντός του 24ώρου) αυτή που πραγματοποιείται στον άνω ημιμεσημβρινό καλείται άνω μεσημβρινή διάβαση (Upper transit) ενώ αντίθετα εκείνη που συμβαίνει στο κάτω ημιμεσημβρινό καλείται κάτω μεσημβρινή διάβαση (Lower transit).

Καθίσταται αντιληπτό ότι ένας αστέρας κατά την μεσημβρινή διάβασή του έχει το μέγιστο αυτού αληθές ύψος Ηλ, θετικό κατά την άνω διάβαση και ελάχιστο κατά την κάτω, θετικό ή αρνητικό.

Η ιδιαίτερη σημασία της μεσημβρινής διάβασης των ουρανίων σωμάτων έγκειται στο γεγονός ότι εκείνη ακριβώς την στιγμή της διέλευσής τους, ο όποιος παρατηρητής τους (και ιδίως ο ναυτιλλόμενος) μπορεί να βρει το γεωγραφικό πλάτος της θέσης του χωρίς να χρειάζεται να επιλύσει κάποιο σφαιρικό τρίγωνο, αλλά πολύ απλά διοπτεύοντας με την διόπτρα την απόκλιση αστέρος και μετρώντας το αληθές ύψος αυτού με τον εξάντα.

• Πολλοί αντί του όρου αυτού χρησιμοποιούν τον όρο μεσουράνηση. Έτσι διακρίνεται η άνω μεσουράνηση και η κάτω μεσουράνηση και κατ΄ επέκταση οι αστέρες μεσουρανούν άνω ή μεσουρανούν κάτω.
• Ιδιαίτερα για τον Ήλιο η άνω μεσημβρινή διάβαση λέγεται μεσημβρία ενώ η κάτω μεσημβρινή διάβαση λέγεται μεσονύκτιο.