Θέμα Χαρσιανού: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αναίρεση έκδοσης 4279293 από τον Dipa1965 (Συζήτηση) oops
Eklogarithmos (συζήτηση | συνεισφορές)
Γραμμή 11: Γραμμή 11:
Λόγω της στρατηγικής της σπουδαιότητας, η περιοχή του ομώνυμου φρουρίου αναβαθμίστηκε σε [[Κλεισούρα (Βυζάντιο)|κλεισούρα]], στις αρχές του 9ου αιώνα.
Λόγω της στρατηγικής της σπουδαιότητας, η περιοχή του ομώνυμου φρουρίου αναβαθμίστηκε σε [[Κλεισούρα (Βυζάντιο)|κλεισούρα]], στις αρχές του 9ου αιώνα.


Το Χαρσιανόν αναβαθμίστηκε σε [[Θέμα (Βυζάντιο)|θέμα]], με ενσωμάτωση τμημάτων των θεμάτων [[Θέμα Βουκελλαρίων|Βουκελλαρίων]], [[Θέμα Αρμενιάκων|Αρμενιάκων]], [[Θέμα Καππαδοκίας|Καππαδοκίας]], μετά το 863<ref name=kazhdan/> και πριν το 872. Η αναβάθμιση αυτή έγινε από τον [[Βασίλειος Α'|Βασίλειο Α']] κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον των [[Παυλικιανισμός|Παυλικιανών]], καθώς το Χαρσιανό αποδείχθηκε πιστότερο σε αυτόν από το Αρμενιακό θέμα.<ref name=geographica/>Ο «στρατηγός» (διοικητής) του θέματος είχε ετήσιο μισθό 20 λιβρών χρυσού και διοικούσε, σύμφωνα με αραβικές πηγές, 4 φρούρια και 4.000 στρατιώτες.<ref name=kazhdan>Kazhdan, Alexander Petrovich, επιμ. (1991). ''The Oxford Dictionary of Byzantium'', Oxford University Press, ISBN 978-0-19-504652-6, τ.1, σ.415, λήμμα ''Charsianon''.</ref>. Μία από αυτές τις πηγές κατατάσσει το Χαρσιανό μπροστά από το [[Θέμα Οπτιμάτων]], στην ίδια σπουδαιότητα με το [[Θέμα Θρακησίων]] αλλά πολύ πίσω από τα Θέματα Αρμενιάκων και [[Θέμα Ανατολικών|Ανατολικών]].<ref name=geographica/>
Το Χαρσιανόν αναβαθμίστηκε σε [[Θέμα (Βυζάντιο)|θέμα]], με ενσωμάτωση τμημάτων των θεμάτων [[Θέμα Βουκελλαρίων|Βουκελλαρίων]], [[Θέμα Αρμενιακών|Αρμενιάκων]], [[Θέμα Καππαδοκίας|Καππαδοκίας]], μετά το 863<ref name=kazhdan/> και πριν το 872. Η αναβάθμιση αυτή έγινε από τον [[Βασίλειος Α'|Βασίλειο Α']] κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον των [[Παυλικιανισμός|Παυλικιανών]], καθώς το Χαρσιανό αποδείχθηκε πιστότερο σε αυτόν από το Αρμενιακό θέμα.<ref name=geographica/>Ο «στρατηγός» (διοικητής) του θέματος είχε ετήσιο μισθό 20 λιβρών χρυσού και διοικούσε, σύμφωνα με αραβικές πηγές, 4 φρούρια και 4.000 στρατιώτες.<ref name=kazhdan>Kazhdan, Alexander Petrovich, επιμ. (1991). ''The Oxford Dictionary of Byzantium'', Oxford University Press, ISBN 978-0-19-504652-6, τ.1, σ.415, λήμμα ''Charsianon''.</ref>. Μία από αυτές τις πηγές κατατάσσει το Χαρσιανό μπροστά από το [[Θέμα Οπτιμάτων]], στην ίδια σπουδαιότητα με το [[Θέμα Θρακησίων]] αλλά πολύ πίσω από τα Θέματα Αρμενιάκων και [[Θέμα Ανατολικών|Ανατολικών]].<ref name=geographica/>


Μετά την εξάλειψη του κινδύνου από τους Παυλικιανούς, το θέμα έγινε πεδίο μουσουλμανικών επιθέσεων, κατά το τέλος του 9ου και τις αρχές του 10ου αι. Έτσι το 878 ο στρατός του θέματος πέτυχε σειρά νικών εναντίον του Αμπντάλα Μπεν-Ρασίντ Μπεν-Καούς στην [[Ποδανδός|Ποδανδό]] και τα [[Άδανα]], σε συνεργασία με στρατό από άλλα θέματα. Το 886 ή το 887 οι Μουσουλμάνοι επιχείρησαν μεγάλη εισβολή στο Χαρσιανό. Δεν πέτυχαν να καταλάβουν το κάστρο αλλά δήωσαν το θέμα και έφτασαν μέχρι βόρεια της Σεβάστειας. Ωστόσο, μέχρι τα τέλη του 9ου αι., συνεχίστηκε η πολιτική ενίσχυσης του θέματος. Έτσι, έως το 890 ο αυτοκράτορας [[Λέων Στ' ο Σοφός]] προσάρτησε σ' αυτό 10 [[τούρμα|τούρμες]] και 7 [[βάνδον|βάνδα]] από τα θέματα [[Θέμα Βουκελλαρίων|Βουκελλαρίων]], [[Αρμενιακό θέμα|Αρμενιάκων]] και [[Θέμα Καππαδοκίας|Καππαδοκίας]]. Με τις προσαρτήσεις αυτές το θέμα έλεγχε νευραλγικές για τον αγώνα εναντίον των Αράβων θέσεις όπως η [[Καισάρεια]] και τα [[Τύανα]]-Βένασα και ενίσχυσε τις αμυντικές και επιθετικές του δυνατότητες.<ref name=geographica/>
Μετά την εξάλειψη του κινδύνου από τους Παυλικιανούς, το θέμα έγινε πεδίο μουσουλμανικών επιθέσεων, κατά το τέλος του 9ου και τις αρχές του 10ου αι. Έτσι το 878 ο στρατός του θέματος πέτυχε σειρά νικών εναντίον του Αμπντάλα Μπεν-Ρασίντ Μπεν-Καούς στην [[Ποδανδός|Ποδανδό]] και τα [[Άδανα]], σε συνεργασία με στρατό από άλλα θέματα. Το 886 ή το 887 οι Μουσουλμάνοι επιχείρησαν μεγάλη εισβολή στο Χαρσιανό. Δεν πέτυχαν να καταλάβουν το κάστρο αλλά δήωσαν το θέμα και έφτασαν μέχρι βόρεια της Σεβάστειας. Ωστόσο, μέχρι τα τέλη του 9ου αι., συνεχίστηκε η πολιτική ενίσχυσης του θέματος. Έτσι, έως το 890 ο αυτοκράτορας [[Λέων Στ' ο Σοφός]] προσάρτησε σ' αυτό 10 [[τούρμα|τούρμες]] και 7 [[βάνδον|βάνδα]] από τα θέματα [[Θέμα Βουκελλαρίων|Βουκελλαρίων]], [[Αρμενιακό θέμα|Αρμενιάκων]] και [[Θέμα Καππαδοκίας|Καππαδοκίας]]. Με τις προσαρτήσεις αυτές το θέμα έλεγχε νευραλγικές για τον αγώνα εναντίον των Αράβων θέσεις όπως η [[Καισάρεια]] και τα [[Τύανα]]-Βένασα και ενίσχυσε τις αμυντικές και επιθετικές του δυνατότητες.<ref name=geographica/>

Έκδοση από την 08:00, 28 Δεκεμβρίου 2013

Συντεταγμένες: 39°44′32″N 35°50′17″E / 39.7423°N 35.838137°E / 39.7423; 35.838137

Τα ανατολικά θέματα του Βυζαντίου (έτος 950)

Το Χαρσιανόν ήταν θέμα (διοικητικό διαμέρισμα) της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, του οποίου διοικητικό κέντρο ήταν το ομώνυμο φρούριο (Χαρσιανόν κάστρον). Τα ερείπια του κάστρου βρίσκονται δέκα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης Ακνταγμαντενί, πάνω από το χωριό Μουσαλέμ Καλεσί, στην επαρχία Γιοζγκάτ της Τουρκίας, 300χλμ από την Άγκυρα.

Το κάστρο

Το ομώνυμο φρούριο υποτίθεται πως πήρε το όνομά του από κάποιον στρατηγό Χάρσιο, ο οποίος πολέμησε τους Πέρσες επί εποχής Ιουστινιανού Α'. Αναφέρεται πρώτη φορά στις πηγές το 638. Το Χαρσιανόν κάστρον αναφέρεται για πρώτη φορά το 638, καταλήφθηκε από τους Άραβες το 730 και, στους επόμενους δύο αιώνες, έγινε θέατρο σκληρών βυζαντινοαραβικών συγκρούσεων.[1]

Διαδραμάτισε στρατηγικότατο ρόλο στην άμυνα της Μικράς Ασίας κατά τους βυζαντινο-αραβικούς πολέμους, καθώς ήταν το διοικητικό κέντρο κρίσιμων συνοριακών περιοχών με Αρμενίους και Άραβες, ενώ ήλεγχε δύο μεγάλες στρατιωτικές αρτηρίες: αυτή που συνέδεε την Κωνσταντινούπολη, μέσω Άγκυρας, με τη Σεβάστεια (ή την Τεφρική) και τη Μελιτηνή (σημ. Μαλάτεια) μέσω Μαλανδάρων.[2] Έτσι το φρούριο του Χαρσιανού, μαζί με άλλα φρούρια που σήμερα είναι ερειπωμένα, στα περίχωρα της Ακνταγμαντενί και κοντά στα ορυχεία σιδήρου και μολύβδου του Τσαλχαλή και Νουσρατλή, προστάτευε τη μεγάλη στρατιωτική οδό Άγκυρας-Σεβάστειας, τη δευτερεύουσα οδό που διέσχιζε την περιοχή του ΑκνταγΜαντενί αλλά και τα ορυχεία. Το ενδιαφέρον των Σελτζούκων Τούρκων για τα ορυχεία πιστοποιεί επιγραφή, της περιόδου του Σελτζούκου βασιλιά Kaykhusraw II (1236-1246), που βρέθηκε στο Μουσαλέμ Καλεσί, η οποία αναφέρει πως χτίστηκε (ίσως επισκευάστηκε) φρούριο. Το κάστρο καταλήφθηκε το 730 από τους Άραβες, στη συνέχεια ανακτήθηκε από τους Βυζαντινούς και από τότε υπέστη πολλές αραβικές επιθέσεις χωρίς να καταληφθεί. Τέτοιες επιθέσεις έγιναν από τον χαλίφη Αλ-Μαμούν το 831 (νικήθηκε από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, έξω από το κάστρο) και από τον Αμπού-Σαΐντ το 843 και το 845.[2]

Ιστορία του θέματος

Λόγω της στρατηγικής της σπουδαιότητας, η περιοχή του ομώνυμου φρουρίου αναβαθμίστηκε σε κλεισούρα, στις αρχές του 9ου αιώνα.

Το Χαρσιανόν αναβαθμίστηκε σε θέμα, με ενσωμάτωση τμημάτων των θεμάτων Βουκελλαρίων, Αρμενιάκων, Καππαδοκίας, μετά το 863[1] και πριν το 872. Η αναβάθμιση αυτή έγινε από τον Βασίλειο Α' κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον των Παυλικιανών, καθώς το Χαρσιανό αποδείχθηκε πιστότερο σε αυτόν από το Αρμενιακό θέμα.[2]Ο «στρατηγός» (διοικητής) του θέματος είχε ετήσιο μισθό 20 λιβρών χρυσού και διοικούσε, σύμφωνα με αραβικές πηγές, 4 φρούρια και 4.000 στρατιώτες.[1]. Μία από αυτές τις πηγές κατατάσσει το Χαρσιανό μπροστά από το Θέμα Οπτιμάτων, στην ίδια σπουδαιότητα με το Θέμα Θρακησίων αλλά πολύ πίσω από τα Θέματα Αρμενιάκων και Ανατολικών.[2]

Μετά την εξάλειψη του κινδύνου από τους Παυλικιανούς, το θέμα έγινε πεδίο μουσουλμανικών επιθέσεων, κατά το τέλος του 9ου και τις αρχές του 10ου αι. Έτσι το 878 ο στρατός του θέματος πέτυχε σειρά νικών εναντίον του Αμπντάλα Μπεν-Ρασίντ Μπεν-Καούς στην Ποδανδό και τα Άδανα, σε συνεργασία με στρατό από άλλα θέματα. Το 886 ή το 887 οι Μουσουλμάνοι επιχείρησαν μεγάλη εισβολή στο Χαρσιανό. Δεν πέτυχαν να καταλάβουν το κάστρο αλλά δήωσαν το θέμα και έφτασαν μέχρι βόρεια της Σεβάστειας. Ωστόσο, μέχρι τα τέλη του 9ου αι., συνεχίστηκε η πολιτική ενίσχυσης του θέματος. Έτσι, έως το 890 ο αυτοκράτορας Λέων Στ' ο Σοφός προσάρτησε σ' αυτό 10 τούρμες και 7 βάνδα από τα θέματα Βουκελλαρίων, Αρμενιάκων και Καππαδοκίας. Με τις προσαρτήσεις αυτές το θέμα έλεγχε νευραλγικές για τον αγώνα εναντίον των Αράβων θέσεις όπως η Καισάρεια και τα Τύανα-Βένασα και ενίσχυσε τις αμυντικές και επιθετικές του δυνατότητες.[2]

Κατά τον 10ο αι. με την εξάπλωση της αυτοκρατορίας προς τα ανατολικά, οι ισχυρές στρατιωτικές οικογένειες γαιοκτημόνων που κατάγονταν από το Χαρσιανό αύξησαν σημαντικά την πολιτική τους επιρροή. Αυτή η ισχυροποίηση των μεγάλων στρατιωτικών οίκων του θέματος οδήγησε σε βίαιες συγκρούσεις με άλλες στρατιωτικές οικογένειες από αρμενικές περιοχές. [2] Σημαντικοί οίκοι του Χαρσιανού ήταν οι Αργυροί που διέμεναν στην περιοχή και οι Μαλεΐνοι οι οποίοι κατείχαν εκεί τεράστια υποστατικά.[1] Ενδεικτικό δε της δύναμης των τελευταίων είναι το εξής επεισόδιο. Το 995, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β', επιστρέφοντας από εκστρατεία στη Συρία, φιλοξενήθηκε πλουσιοπάροχα στο υποστατικό του Ευστάθιου Μαλεΐνου, μαζί με τον στρατό του, για 2 εβδομάδες. Ο αυτοκράτορας εντυπωσιάστηκε τόσο από τον πλούτο του τελευταίου που τον υποχρέωσε να μείνει στην Κωνσταντινούπολη και, όταν ο Ευστάθιος πέθανε, δήμευσε την αχανή περιουσία του.[3]

Η αντίδραση των Αράβων στην εξάπλωση του Βυζαντίου εκδηλώθηκε από τους Χαμδανίδες εμίρηδες του Χαλεπίου, οι οποίοι επιτέθηκαν εναντίον του Χαρσιανού, με βασικό στόχο το κάστρο του. Η πρώτη από αυτές τις επιθέσεις εκδηλώθηκε το 950 όταν ο θρυλικός Σαΐφ-αντ-Νταουλά (Sayf-ad-Dawla) πολιόρκησε το κάστρο, επικεφαλής 30.000 ανδρών. Λίγο πριν την εισβολή, μεγάλη πυρκαγιά κατέκαυσε τα προάστια και τον οικισμό κάτω από το κάστρο. Η πολιορκία δεν πέτυχε τον σκοπό της, ωστόσο ο Νταουλά πήρε μαζί του αιχμάλωτο τον πληθυσμό του οικισμού και δήωσε την ενδοχώρα. Οι επιθέσεις του επαναλήφθηκαν το 911, το 956 και το 960, με παρόμοια αποτελέσματα, δηλαδή δήωση της ενδοχώρας αλλά χωρίς κατάληψη των κάστρων του θέματος.[2]

Μετά το 1045, στο θέμα εγκαταστάθηκε μεγάλος αριθμός προσφύγων Αρμενίων, υπό τον τέως βασιλιά τους Γκαντίκ Β', στον οποίο παραχωρήθηκε η διοίκηση του θέματος. Οι Αρμένιοι όμως σύντομα ήρθαν σε σύγκρουση με την τοπική ελληνική αριστοκρατία. Το 1057, το θέμα υποστήριξε την εξέγερση του Ισαακίου Α' Κομνηνού. Χάθηκε οριστικά για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία λίγο μετά τη μάχη του Μαντζικέρτ το 1071. Ως τελευταίος δούκας (διοικητής) του αναφέρεται πάλι ο Γκαντίκ Β', το 1072-73.[1]

Παραπομπές

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Kazhdan, Alexander Petrovich, επιμ. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-504652-6, τ.1, σ.415, λήμμα Charsianon.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Potache, Dejanira. "Le theme et la forteresse de Charsianon: Recherches dans la region d' Akdagmadeni", Geographica byzantina, επιμ. Ε.Αρβελέρ, Publications de la Sorbonne, 1981, ISBN 2-859-44041-0, τ.3, σ.107-117.
  3. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, 1979, τ. Η', σ.107-108, 351.