Τζεμάλ Γκιουρσέλ

Ο Τζεμάλ Γκιουρσέλ (τουρκ Cemal Gürsel, 1895 - 14 Σεπτεμβρίου 1966) ήταν Τούρκος στρατηγός, πραξικοπηματίας και πολιτικός. Ήταν ο τέταρτος Πρόεδρος της χώρας.

Ζωή

Γεννήθηκε στην πόλη Θεοδοσιούπολη το 1895. Ολοκλήρωσε την στοιχειώδη εκπαίδευση στα Κοτύωρα του Πόντου και την μέση στο Στρατιωτικό Γυμνάσιο Έρζιτζαν και στο Στρατιωτικό Λύκειο Κούλελη στην Κωνσταντινούπολη.

Κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μαθητής ων της Σχολής Ευελπίδων, απεστάλη στο μέτωπο. Έλαβε μέρος στην Μάχη της Καλλίπολης το 1915, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ήττα των δυνάμεων της Αντάντ και την διατήρηση των τουρκικών θέσεων στην περιοχή των Στενών. Το 1917 μετετέθη στο μέτωπο της Συρίας, ενώ το τέλος του πολέμου τον βρήκε στο μέτωπο της Παλαιστίνης, όπου και αιχμαλωτίστηκε από τους Άγγλους.

Το 1919, ελεύθερος πλέον, μετέβη στην Κωνσταντινούπολη και απ’ εκεί στο μικρασιατικό μέτωπο, όπου και συμμετέσχε στον αγώνα εναντίον των Ελλήνων. Διεκρίθη ιδιαιτέρως στις μάχες του Ίνονου, του Δορυλαίου, του Σαγγαρίου και στην τελική επίθεση κατά των Ελλήνων, τον Αύγουστο του 1922.

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή συμπλήρωσε τις σπουδές του φοιτώντας επί ένα ακόμη έτος στην Σχολή Ευελπίδων, και ονομάσθηκε επιτελικός αξιωματικός μετά την αποφοίτησή του από την Στρατιωτική Ακαδημία το 1929. Αφού πέρασε απ’ όλες τις βαθμίδες της στρατιωτικής ιεραρχίας, το 1953 έγινε στρατηγός και το 1958 αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

Στις 27 Μαΐου 1960 ο Τζεμάλ Γκιουρσέλ από την Άγκυρα ανέτρεψε με στρατιωτικό πραξικόπημα την κυβέρνηση Μεντερές, η οποία, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τα πολλαπλά προβλήματα της χώρας με διάφορα αντιδημοκρατικά μέτρα, είχε οδηγήσει την χώρα σε βαθιά κρίση. Ο Γκιουρσέλ ανέλαβε την πρωθυπουργία, ενώ παράλληλα συνέχισε να εξασκεί τα καθήκοντα του αρχιστρατήγου. Επί κυβερνήσεως Γκιουρσέλ δικάσθηκαν και καταδικάσθηκαν πολλά μέλη της κυβερνήσεως Μεντερές, καθώς και στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος. Μεταξύ των κατηγοριών ήταν η ευθύνη για το ανθελληνικό πογκρόμ της 6ης – 7ης Σεπτεμβρίου 1955, καθώς και η παραβίαση του τουρκικού Συντάγματος. Δεκατέσσερις από τους κατηγορουμένους καταδικάσθηκαν σε θάνατο. Τρεις απ’ αυτούς, οι Α. Μεντερές, Φ. Ρ. Ζορλού, και Χ. Πολατκάν απαγχονίστηκαν.
Τον Οκτώβριο του 1961 ο Γκιουρσέλ εξελέγη από την Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση τέταρτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ανέθεσε στον Ισμέτ Ινονού την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης εθνικής ενότητας, τον οποίον αργότερα αντικατέστησε με τον ανεξάρτητο γερουσιαστή Ουργκιούπλου (1965).

Μετά την εκλογική νίκη του κόμματος της Δικαιοσύνης στις εκλογές του Οκτωβρίου του ίδιου έτους ο Γκιουρσέλ σχημάτισε κυβέρνηση από πρώην στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος. Λόγω όμως της επιβεβαρημένης καταστάσεως της υγείας του, ο Γκιουρσέλ μετεφέρθη τον Φεβρουάριο του 1966 σε στρατιωτικό νοσοκομείο των Η.Π.Α. για να νοσηλευθεί. Τον Μάιο επέστρεψε στην Άγκυρα κλινικά νεκρός. Παρέμεινε επί 220 μέρες σε κώμα και στις 14 Σεπτεμβρίου 1966 πέθανε συνεπεία ενός νέου εγκεφαλικού επεισοδίου.

Ο Τζεμάλ Γκιουρσέλ ήταν αγαπητός στις τάξεις του στρατού, όπου ήταν γνωστός με το όνομα «Τζεμάλ Αγά», δηλαδή μεγάλος αδελφός.

Βιβλιογραφία

• Βρυώνη, Σπύρου. Ο μηχανισμός της καταστροφής, εκδόσεις Εστία, Αθήνα 2007
• Σαρρή, Νεοκλή. Η άλλη πλευρά, τόμος δεύτερος, βιβλίο ΑΙΙ, εκδόσεις Γραμμή, Αθήνα 1983
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τ. 18ος σελ.61