Οξύουρος

O Οξύουρος ή Enterobius vermicularis (pinworm) είναι ένας μικρός, άσπρος, παθογόνος νηματέλμινθας του εντέρου (1). Ο θηλυκός έχει μήκος 8-13 mm και πάχος 0,5 mm και ο αρσενικός 2-5 mm και πάχος 0,2 mm (4). Προκαλεί την οξυουρίαση (1).

Βιολογία του οξύουρου

Είναι ένας σκώληκας που μολύνει παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο. Έχει τον απλούστερο κύκλο ζωής απ’ όλους τους εντερικούς νηματέλμινθες. Οι ενήλικοι ζουν στο παχύ έντερο και ενίοτε και στη σκωληκοειδή απόφυση. Τα έγκυα θηλυκά εξέρχονται από το ορθό τη νύχτα και εναποθέτουν τα ωάριά τους στην περιπρωκτική περιοχή. Η μία πλευρά των ωαρίων είναι χαρακτηριστικά πιο κυρτή από την άλλη και συνήθως περιέχουν πλήρως ανεπτυγμένα έμβρυα. Η οξυουρίαση ξεκινά με την κατάποση αυτών των εμβρυοφόρων ωαρίων. Το κυριότερο σύμπτωμα που προκαλούν είναι ο περιπρωκτικός κνησμός (pruritus ani), που οφείλεται στην παρουσία των ωαρίων του σκώληκα (3).

Επιδημιολογία

Παρουσιάζει ευρεία γεωγραφική κατανομή, συχνότερα όμως συναντάται σε υγρά και θερμά κλίματα. Δεν υπάρχει διάμεσος ξενιστής. Συχνότερα μολύνονται τα παιδιά της νηπιακής ηλικίας (5-6 ετών). Οι ενήλικες είναι περισσότερο ανθεκτικοί στη μόλυνση. Η μόλυνση γίνεται με τα αυγά, τα οποία καταπίνονται ή εισπνέονται.. Τα αυγά συγκεντρώνονται στη γλοιώδη έκκριση του δέρματος της περιοχής του περίνεου από τους περιφερόμενους κατά τη νύκτα θηλυκούς οξύουρους και λόγω της τοπικής φαγούρας που προκαλούν και το επακόλουθο ξύσιμο μολύνονται τα δάχτυλα των χεριών. Επίσης τα ωάρια τους μολύνουν τα κλινοσκεπάσματα και κατά την προετοιμασία στρωσίματος αυτών δημιουργούνται μολυσματικά αερολύματα (1).

Παθογένεια-Κλινικές εκδηλώσεις

Τα αβγά εκκολάπτονται στο παχύ έντερο. Οι σκώληκες ωριμάζουν σε 2-4 εβδομάδες και ζουν 2 μήνες. Το ένα τρίτο των λοιμώξεων είναι ασυμπτωματικές. Το συχνότερο σύμπτωμα είναι ο ερεθισμός και η φαγούρα του πρωκτού. Μερικές φορές ο κνησμός είναι σοβαρός και μπορεί να παρατηρηθούν δευτερογενείς βακτηριακές μολύνσεις. Σπάνια οι οξύουροι μεταναστεύουν σε άλλες περιοχές του σώματος όπως στον ουρογεννητικό σωλήνα των γυναικών με αποτέλεσμα την πρόκληση κολπίτιδας (1).

Διάγνωση

Η εργαστηριακή διάγνωση γίνεται κυρίως με την ανεύρεση των χαρακτηριστικών αβγών του οξύουρου (1). Δεδομένου ότι τα ωάρια του δεν αποβάλλονται στα κόπρανα, η παρασιτολογική εξέταση κοπράνων είναι περιττή. Η διάγνωση τίθεται με την ανίχνευση των νέων χαρακτηριστικών σκωλήκων που μοιάζουν με μικρές κλωστές, στην επιφάνεια των κοπράνων, ή την ανίχνευση ετων χαρακτηριστικών ωαρίων του σε εξέταση δείγματος ληφθέντος με σελοτέιπ (ή με επιίχρισμα) από την περιπρωκτική περιοχή, τις πρώτες πρωινές ώρες, πριν από το πλύσιμο του ασθενούς (3). Οι θηλυκοί οξύουροι εναποθέτουν τα αβγά τους στην περιοχή του περινέου κατά το διάστημα της νύκτας, και γι’ αυτό τις πρωινές ώρες και πριν το πλύσιμο επικολλάται ταινία σελοτέιπ στην περιοχή του περινέου. Στη συνέχεια η ταινία επικολλάται σε αντικειμενοφόρο πλάκα και αποστέλλεται στο μικροβιολογικό εργαστήριο. Εάν υπάρχουν αβγά, θα κολλήσουν στην ταινία και θα γίνουν ορατά κατά τη μικροσκόπηση της πλάκας με την επικολλημένη ταινία. Τα αβγά είναι ωοειδή (οβάλ) μεγέθους 55x25 μm, επίπεδα στη μία πλευρά και περιέχουν την προνύμφη. Αν το αποτέλεσμα είναι αρνητικό, επαναλαμβάνεται τέσσερις με έξι φορές. Κατά την γενική εξέταση των κοπράνων σπάνια ανευρίσκονται αβγά. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να βρεθούν θηλυκοί οξύουροι με αβγά. Χαρακτηριστικό τους είναι το κεφαλικό τμήμα του σκώληκα (1).

Θεραπεία, Πρόληψη και Έλεγχος

Για τη θεραπεία της λοίμωξης από οξύουρο χρησιμοποιούνται τα εξής φάρμακα: πιπεραζίνη, παμοϊκό πυραντέλιο, μεβενδαζόλη, αλβενδαζόλη (πολύ καλή δραστικότητα) και θειαβενδαζόλη (μέτρια δραστικότητα). Η λεβαμιζόλη, που χρησιμοποιείται στη θεραπεία λοιμώξεων από άλλους εντερικούς νηματέλμινθες, δεν παρουσιάζει καμία δραστικότητα (3). Τα φάρμακα αυτά σκοτώνουν τους ενήλικες σκώληκες αλλά όχι τα αυγά και γι’αυτό τις ημέρες όπου το παιδί παίρνει το σιρόπι του είναι καλό να κάνει ντουζ το βράδυ και το επόμενο πρωί, ώστε να απομακρυνθούν τα ωάρια που έχουν απομείνει. Η εφάπαξ δόση μεβενδαζόλης ή πυραντέλιου είναι πολύ αποτελεσματικές. Επειδή συνήθως παρατηρούνται αναμολύνσεις συνιστάται και δεύτερη δόση μετά από 10 με 14 ημέρες για να σκοτώσει τους νέους σκώληκες που θα αναπτυχθούν. Μερικοί γιατροί συνιστούν θεραπεία όλης της οικογένειας. Τα ωάρια συνήθως δεν αντέχουν την αποξήρανση και επιβιώνουν στο περιβάλλον μόλις 6 - 12 ώρες, αλλά μπορούν να επιβιώσουν για λίγες εβδομάδες σε ψυχρότερο περιβάλλον με περισσότερη υγρασία (1). Η ατομική υγιεινή, η κοπή των νυχιών, το καλό πλύσιμο των κλινοσκεπασμάτων και των πετσετών και η άμεση θεραπεία των προσβληθέντων ατόμων είναι χρήσιμα μέτρα καταπολέμησης και αποφυγής επαναμολύνσεων. Όταν καθαρίζεται το σπίτι μιας μολυσμένης οικογένειας, πρέπει να απομακρύνεται η σκόνη κάτω από τα κρεβάτια και επάνω από τις πόρτες με υγρό πανί για να αποφευχθεί η εισπνοή μολυσματικών αβγών (2).

Πηγές

1. Πόγγας Ν., Χαρβάλου Α., Ιατρική Μικροβιολογία, Εκδόσεις Οδυσσέας 2011, ISBN 978-960-210-577-1
2. Murray P., Rosenthal K., Pfaller M., Ιατρική Μικροβιολογία (Πέμπτη Έκδοση), Εκδόσεις Παρισιάνου Α.Ε. 2008, ISBN 978-960-394-558-1
3. Greenwood D., Slack R., Peutherer J., Barer M.,Ιατρική Μικροβιολογία (Τόμος ΙΙ), Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης ΕΠΕ 2010, ISBN 978-960-489-018-7

Χρήσιμοι σύνδεσμοι

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Enterobius