Σίφωνας

Σίφωνας με ταχύτητα ανέμων 200 μίλια / ώρα (322 km/h), στο Στάουτον, Ουισκόνσιν, στις 18 Aυγούστου 2005.

Εξαιρετικά σπάνιος σίφωνας που αποφύεται από τη βάση ενός σωρείτη, στο βόρειο Τέξας, στις 29 Μαΐου 1994.

Σίφωνας στο Ροανόκε του Ιλινόις, στις 13 Ιουλίου 2004.

Σύννεφο-χοάνη (funnel cloud) καθώς χαμηλώνει και πλησιάζει στο έδαφος. Οι περισσότεροι σίφωνες περνούν από το στάδιο αυτό κατά τη δημιουργία τους και κατά την τελική φάση εξάντλησης, ενώ μερικά funnel clouds δεν γίνονται ποτέ σίφωνες. Το συγκεκριμένο παρατηρήθηκε στο Ardmore της Οκλαχόμα, στις 29 Aπριλίου 1985.

Σίφωνας κατά το στάδιο της «ωριμότητας», κοντά στο Σέυμουρ του Τέξας, στις 10 Aπριλίου 1979.

Στην Μετεωρολογία σίφωνας (στις ΗΠΑ ονομάζεται tornado και προφέρεται τορνέιντο ή ενίοτε, στην καθημερινότητα, twister (τουίστερ) ) ή κοινώς σίφουνας και κατά τους ναυτικούς σιφόνι, λέγεται ταχέως στροβιλιζόμενη και επικίνδυνη για τους ανθρώπους στήλη ανέμου, με μεγάλη ταχύτητα περιστροφής, η οποία οφείλεται σε πολύ χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση στο κέντρο της στήλης και η οποία αποφύεται από τη βάση τεράστιων καταιγιδοφόρων νεφών (σωρειτομελανίες) έως το έδαφος (ή αρκετά πολύ σπάνια από τη βάση ενός σωρείτη). Πρόκειται για το πλέον έντονο και βίαιο μετεωρολογικό φαινόμενο και από τα πλέον παράξενα της φύσης. Συνήθως είναι μικρής διαμέτρου και μικρής διάρκειας και ούτως οι καταστροφές που προκαλεί είναι περιορισμένης έκτασης.

Οι σίφωνες αποτελούν ένα παγκόσμιο φαινόμενο, καθώς εμφανίζονται τακτικά σε πάρα πολλά σημεία του πλανήτη σε όλες τις ηπείρους, εκτός από την Ανταρκτική. Οι ετήσιες ανθρώπινες απώλειες λόγω των σιφώνων 300-400 άτομα παγκοσμίως, σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού. Ωστόσο, η πλειονότητα των σιφώνων παρατηρείται στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν τον μεγαλύτερο αριθμό σιφώνων από κάθε άλλη χώρα και συγκεκριμένα κατά μέσο όρο 1.200 σίφωνες ανά έτος, σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερους από το σύνολο ολόκληρης της Ευρώπης (με εξαίρεση τους θαλάσσιους σίφωνες) και ετήσιο απολογισμό συνήθως 60 - 100 θύματα. Αν και δεν υπάρχει πολιτεία των ΗΠΑ στην οποία να μην έχει κατά καιρούς σημειωθεί το φαινόμενο αυτό, ένα ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό των σιφώνων ξηράς της χώρας αυτής, παρατηρείται σε μία περιοχή των κεντρικών Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία είναι γνωστή ως Μονοπάτι των Σιφώνων (Tornado Alley). Γενικότερα όμως, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, μπορεί πρακτικώς να συμβεί σίφωνας σε οποιοδήποτε μέρος, ώρα και εποχή κατά τη διάρκεια του έτους.

Οι σίφωνες ποικίλουν σε σχήματα και διαστάσεις, ωστόσο η τυπική τους εμφάνιση είναι ένα περιστρεφόμενο σύννεφο σε σχήμα χωνιού, που ενώνει σύννεφα και έδαφος και το κάτω μέρος τους περιβάλλεται από ένα στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης, που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος. Επίσης, ποικίλλουν και σε ένταση και διάρκεια, αν και οι περισσότεροι έχουν ταχύτητες περιστροφικών ανέμων μικρότερες από 110 mi/h (177km/h), μέσο πλάτος περίπου 250 ft (75 m και διάρκεια λίγων λεπτών ή σπανιότερα άνω των τριάντα λεπτών. Κατά συνέπεια, η μέγιστη δυνατή απόσταση μετακίνησής τους είναι τα 20 - 30 χιλιόμετρα. Οι πιο ακραίοι και καταστροφικοί στην ιστορία, έχουν φθάσει σε ταχύτητες ανέμων 250 - 300 μίλια (400 - 480 χιλιόμετρα την ώρα), διάμετρο έως 1 μίλι (1,6 χιλιόμετρα) ή παραπάνω και διάρκεια άνω της 1 ώρας, συχνά διανύοντας αποστάσεις πάνω από 60 μίλια (100 χιλιόμετρα).

Διακρίσεις

Τρεις σίφωνες θαλάσσης, έξω από τις ακτές της Χάγης, Ολλανδία, στις 27 Αυγούστου 2006.

Οι σίφωνες παρουσιάζονται τόσο πάνω από την ξηρά, λεγόμενοι σίφωνες ξηράς, οι οποίοι θεωρούνται και οι ταχύτεροι άνεμοι στον πλανήτη Γη, όσο και πάνω από τη θάλασσα, οπότε ονομάζονται σίφωνες θαλάσσης ή υδροσίφωνες. Kαι τα δύο είδη καλούνται επίσημα και νεφοστρόβιλοι, επειδή αποφύονται από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών. Πολλοί νεφοστρόβιλοι ξηράς προέρχονται από τη θάλασσα, όπως επίσης και το αντίστροφο. Οι θαλάσσιοι σίφωνες στην αγγλική γλώσσα ονομάζονται waterspouts, όρο που πολλοί τον μεταφράζουν σε «υδροστρόβιλους», πλην όμως με αυτό τον όρο χαρακτηρίζονται κοινώς οι παλιρροιακές θαλάσσιες δίνες ή άλλα φαινόμενα του παλιρροιακού ρεύματος.

Από μερικούς, ιδίως στις ανταποκρίσεις των Μέσων Ενημέρωσης στην Ελλάδα, αντί του όρου σίφωνας, χρησιμοποιείται ο όρος ανεμοστρόβιλος, με αποτέλεσμα οι σίφωνες να συγχέονται συχνά με τους ανεμοστρόβιλους (whirlwinds). Τυπικά βέβαια, σε κάθε ρεύμα ανέμου που παρουσιάζει περιστροφή (στροβιλισμό), μπορεί να δοθεί η ονομασία ανεμοστρόβιλος, από την πρακτική περιγραφή του φαινομένου. Ωστόσο, οι ανεμοστρόβιλοι είναι φαινόμενα με άλλες γενεσιουργές αιτίες και συνήθως μικρότερης έντασης από τους σίφωνες.

Σχηματισμός

Το κλασικό «υγρές, θερμές αέριες μάζες συγκρούονται με ψυχρά μέτωπα και η ατμοσφαιρική αστάθεια που δημιουργείται προκαλεί σίφωνες», μπορεί να έχει μεγάλη διάδοση στην κοινή γνώμη, καθώς η σύγκρουση αυτή είναι όντως ευνοϊκός παράγοντας, πλην όμως δεν αρκεί από μόνο του να εξηγήσει το φαινόμενο. Αν γινόταν δεκτό ότι αρκεί μόνο αυτός ο παράγοντας, τότε αυτομάτως θα προέκυπτε το ερώτημα γιατί οι σίφωνες δεν εμφανίζονται συχνότερα - θα ήταν ένα φαινόμενο σχεδόν καθημερινό.

Στην πραγματικότητα, όσο περίεργο και αν ακούγεται, ακόμα και σήμερα δεν το ξερουμε πλήρως πως σχηματίζονται και λειτουργούν. Η δημιουργία τους είναι πολύ σύνθετη και φαίνεται ότι συμμετέχουν πολλοί μηχανισμοί. Παρόλο που το φαινόμενο αποτελεί αντικείμενο έρευνας εδώ και 140 χρόνια και εντατικής μελέτης από τη δεκαετία του 1950 και μετά, εξακολουθεί να αποτελεί θέμα τρέχουσας επιστημονικής έρευνας και πολλές πτυχές των σιφώνων παραμένουν άγνωστες. Παρά τα αναπάντητα ερωτήματα όμως σχετικά με τις λεπτομέρειες των συνθηκών και των μηχανισμών, οι βασικές αρχές του σχηματισμού τους είναι πλέον γνωστές. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, πρακτικώς μπορεί να συμβεί σίφωνας σε οποιοδήποτε μέρος, ώρα και εποχή κατά τη διάρκεια του έτους.

Ευνοϊκοί παράγοντες

Ακολουθία εικόνων που δείχνει τη γέννηση ενός σίφωνα. Πρώτα η περιστρεφόμενη βάση νεφών χαμηλώνει, δημιουργώντας μία στήλη (σύννεφο-χοάνη / funnel cloud) η οποία συνεχίζει να χαμηλώνει καθώς αυξάνει η ένταση του ανέμου κοντά στο έδαφος, σηκώνοντας σκόνη και άλλα αντικείμενα. Τέλος, η ορατή στήλη ακουμπά στο έδαφος και ο σίφωνας αρχίζει να προκαλεί εκτεταμένες ζημιές. Αυτός ο σίφωνας, κοντά στο Dimmitt του Τέξας, στις 2 Ιουνίου 1995, ήταν ένας από τους πιο αναλυτικά μελετημένους καταστροφικούς σίφωνες στην ιστορία.

Ενώ οι παρακάτω παράγοντες φαίνεται να είναι γενικά αναγκαίοι, σίφωνες μπορεί περιστασιακά να αναπτυχθούν χωρίς να πληρούν όλες τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

1. Γενικά οι σίφωνες είναι συνηθέστεροι στα μέσα γεωγραφικά πλάτη, καθώς σε αυτά συναντώνται οι θερμές και υγρές τροπικές αέριες μάζες με ψυχρά πολικά μέτωπα, όπως προαναφέρθηκε.
2. Άλλη προϋπόθεση δημιουργίας σιφώνων, είναι η ύπαρξη αέρα μεγάλης αστάθειας και υγρασίας.
3. Η πλέον ευνοϊκή αστάθεια για το σχηματισμό τους, είναι μία αρκετά ισχυρή κατακόρυφη πτώση της θερμοκρασίας με το ύψος, με ταυτόχρονο εγκλωβισμό λανθάνουσας θερμότητας στα χαμηλότερα στρώματα της τροπόσφαιρας (μέχρι και 1 - 2 χιλιόμετρα υψόμετρο) και η αύξηση της μάζας του αέρα που ανυψώνεται βίαια.
4. Οι μηχανισμοί ανύψωσης αέριων μαζών μπορεί να είναι θερμικοί (ηλιακή ακτινοβολία, καταιγίδες) ή δυναμικοί (ψυχρά μέτωπα) και ειδικότερα:

• • Λόγω της εντονότερης ηλιακής ακτινοβολίας το μεσημέρι, προκαλείται υπερθέρμανση κοντά στο έδαφος, επαυξάνοντας την ανοδική τάση και γι' αυτό οι σίφωνες συνήθως εμφανίζονται αργά το απομεσήμερο, λίγη ώρα μετά την μεγαλύτερη θερμοκρασία του 24-ώρου.
  • Μία σημαντική πηγή ενέργειας, είναι αυτή των καταιγίδων. Κατά τη διάρκειά τους, αποθηκεύεται στην ατμόσφαιρα λανθάνουσα θερμότητα που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια της συμπύκνωσης των υδρατμών. Αυτό το πρόσθετο ποσό της θερμότητας ενισχύει τα βίαια ανοδικά ρεύματα, επειδή ο θερμότερος αέρας είναι ελαφρύτερος και επομένως ανυψώνεται σαν αερόστατο.
  • Για τους σίφωνες, τα ευνοϊκότερα ψυχρά μέτωπα είναι εκείνα που σχηματίζονται μεταξύ θαλάσσιας πολικής και θαλάσσιας τροπικής μετακινούμενης αέριας μάζας, οπότε ο ψυχρός αέρας εισχωρεί κυριολεκτικά, υπό την μορφή πλώρης πλοίου, μέσα στον θερμό αέρα, σε μικρό πάντα ύψος από την επιφάνεια.

Τότε ο ψυχρός αυτός αέρας υπερκαλύπτει και εγκλωβίζει τον θερμό αέρα (αντί να σφηνωθεί από κάτω του όπως συνήθως), προκαλώντας τρομακτική ανισορροπία και αστάθεια στην ατμόσφαιρα. Ο θερμός αέρας ορμάει κυριολεκτικά προς τα πάνω με μεγάλη ταχύτητα και τελικά, σε ένα ή περισσότερα σημεία ανύψωσης, κατορθώνει να διαφύγει προς τα πάνω, υπό την μορφή τεράστιας φυσαλίδας, με συνέπεια τη δημιουργία σφοδρού ανοδικού ρεύματος και την πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης στο σημείο ανύψωσης.

Ταυτόχρονα, η συνάντηση ισχυρών ρευμάτων αέρα από αντίθετες κατευθύνσεις δίνει στην ανοδική στήλη μία περιστροφική κίνηση. Η ήδη ανοδική κίνηση στο κέντρο του κάτω μέρους της ροής αέρα προς τον άξονα περιστροφής, λειτουργεί σαν τουρμπίνα και προκαλεί τεράστια αύξηση της ταχύτητας του ανέμου μέσα στην στροβιλιζόμενη στήλη.

Παράλληλα με την πτώση της πίεσης λόγω της ανοδικής διαφυγής του θερμού αέρα, η φυγόκεντρος δύναμη απομακρύνει περαιτέρω τις αέριες μάζες από το κέντρο του σίφωνα. Ως αποτέλεσμα, η διαφορά πίεσης μεταξύ του εσωτερικού των σιφώνων και του ατμοσφαιρικού αέρα γύρω από αυτούς είναι πολύ μεγάλη.

Να σημειωθεί ότι οι σίφωνες εκδηλώνονται κυρίως στο ψυχρό μέτωπο που σχηματίζεται στην λεγόμενη σφήνα ύφεσης, καθώς και σε άλλα (ψυχρά κυρίως) μέτωπα όταν αυτά παρουσιάζουν μεγάλη δραστηριότητα.

Μεσοκυκλώνας

Οι διατμητικοί άνεμοι (κόκκινα βέλη) προκαλούν στροβιλισμό του αέρα (πράσινο).

Ισχυρά ανοδικά ρεύματα (μπλε) «αρπάζουν» τον στροβιλισμό προς τα πάνω.

Καθώς ο στροβιλισμός δημιουργεί μία σταθερή στήλη, αρχίζει να κερδίζει δύναμη και να απορροφά το ανοδικό ρεύμα (μπλε) μέσα σε αυτόν, αναγκάζοντάς το να στροβιλίζεται επίσης. Η δίνη έτσι ενισχύεται και δημιουργεί έναν μεσοκυκλώνα, ο οποίος μπορεί τελικώς να επεκταθεί μέχρι το έδαφος, οπότε το κάτω μέρος του μεσοκυκλώνα καταγράφεται ως σίφωνας.

Οι πιο καταστροφικοί και θανατηφόροι σίφωνες πάντως, προκαλούνται από ένα είδος σοβαρών καταιγίδων που ονομάζονται υπερκύτταρα (supercells). Μάλιστα, ενώ μόνο 1 στις 100 κοινές καταιγίδες παράγει σίφωνα, αντιθέτως, υπολογίζεται ότι το 1 στα 5 έως 6 υπερκύτταρα γεννά σίφωνες. Eυτυχώς όμως συμβαίνουν σπάνια, καθώς έχει βρεθεί στατιστικά ότι μόνο 1 στις 1.000 καταιγίδες γίνεται υπερκύτταρο. Πρόκειται για βαριές καταιγίδες, με διάρκεια ζωής άνω των 6 ωρών, που χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη διατμητικών ανέμων, δηλαδή ανέμων με μεγάλες αλλαγές ταχύτητας και κατεύθυνσης σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

Με την χρήση των ραντάρ, έχει διαπιστωθεί ότι οι διατμητικοί άνεμοι συχνά προκαλούν στροβιλισμό του αέρα, ενώ τα ισχυρά ανοδικά ρεύματα κυριολεκτικά «αρπάζουν» τον στροβιλισμό προς τα πάνω. Καθώς ο στροβιλισμός δημιουργεί μία σταθερή στήλη, αρχίζει να κερδίζει δύναμη και να απορροφά το ανοδικό ρεύμα μέσα σε αυτό, αναγκάζοντάς το να στροβιλίζεται επίσης και ενισχύοντας έτσι τη δίνη. Με τον μηχανισμό αυτό, δημιουργείται ένας μεσοκυκλώνας (mesocyclone), που είναι ένας μεγάλος κατακόρυφος στρόβιλος αέρα με διάμετρο 2 έως 10 χιλιόμετρα, εντός της καταιγίδας. Πρακτικώς, είναι ένα είδος τροπικού κυκλώνα με τοπικό χαρακτήρα: μία στήλη ανοδικού αέρα, που συνδέεται με μια εντοπισμένη περιοχή χαμηλής πίεσης μέσα σε μία σοβαρή καταιγίδα και περιστρέφεται γύρω από έναν κάθετο άξονα, συνήθως προς την ίδια κατεύθυνση με τα συστήματα χαμηλής πίεσης σε ένα δεδομένο ημισφαίριο - στο βόρειο ημισφαίριο αντίθετα της φοράς των δεικτών του ωρολογίου, ενώ στο νότιο ημισφαίριο σύμφωνα με αυτή.

Υπό κάποιες συνθήκες, που ακόμα και σήμερα δεν έχουν εξηγηθεί, μερικές φορές η περιστροφή βαθαίνει και τελικά επεκτείνεται μέχρι το έδαφος, οπότε το κάτω μέρος του μεσοκυκλώνα καταγράφεται ως σίφωνας. Επίσης, υπάρχει και ένα πολύ σπάνιο και ακραίο ενδεχόμενο, στο οποίο ολόκληρη η καταιγίδα αρχίζει να περιστρέφεται γύρω από την ανοδική στροβιλιζόμενη στήλη του μεσοκυκλώνα, δημιουργώντας έτσι έναν «μίνι-κυκλώνα». Ειδικά αυτός ο τρόπος σχηματσμού σίφωνα θεωρείται ως εξαιρετικά επικίνδυνος, καθώς αν συμβεί, αυξάνει την πιθανότητα δημιουργίας ενός βίαιου και σφοδρού σίφωνα τεράστιων διαστάσεων.

Αεροχείμαρρος

Ήδη από τη δεκαετία του 1960, με βάση σχετικές μελέτες που έγιναν στις ΗΠΑ μεταξύ του 1945 και του 1960, άρχισε να μελετάται και το ενδεχόμενο να παίζουν κάποιες φορές και οι αεροχείμαρροι σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό ορισμένων σιφώνων, ιδίως των πλέον σφοδρών και καταστροφικών. Εικάζεται ότι τα ισχυρά ανοδικά ρεύματα που παρατηρούνται σε βαριές καταιγίδες, αν τυχόν φτάσουν σε μεγάλα ύψη, μπορεί να «πιαστούν» από αεροχειμάρρους και να αρχίσουν να περιστρέφονται βιαίως. Ενδεχομένως έτσι να δημιουργείται μία τεράστια περιστρεφόμενη στήλη, γνωστή ως μεσοκυκλώνας, όπως προαναφέρθηκε, με το ενδεχόμενο η στήλη αυτή να στραφεί προς το έδαφος, δημιουργώντας έτσι τον σίφωνα.

Εμφάνιση και σχήμα

Ο σίφωνας αυτός, έντασης F0, κοντά στο Louisville του Κεντάκι, στις 22 Aπριλίου 2005, δεν έχει την κλασική εμφάνιση της προβοσκίδας ελέφαντα που εκτείνεται από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών ως το έδαφος. Ωστόσο, το στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος, φανερώνει την ύπαρξη του φαινομένου. Επομένως, αν και δεν είναι πλήρως ορατός, θεωρείται επισήμως ως tornado.

Σίφωνας στο Anadarko της Οκλαχόμα, στις 3 Μαΐου 1999, με την κλασική εμφάνιση της «προβοσκίδας ελέφαντα» από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών ως το έδαφος. Το κάτω μέρος του περιβάλλεται από ένα στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης, που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος.

Μερικοί σίφωνες ασθενούς ή μέτριας έντασης και ιδιαίτερα όσοι σχηματίζονται σε πολύ ξηρή ατμόσφαιρα, μπορεί να μην είναι πλήρως ορατοί. Κατά κανόνα πάντως, η πολύ χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση ωθεί τους ήδη ισχυρούς ανέμους να επιταχύνουν ακόμα περισσότερο και η βίαιη περιστροφή συνήθως αναγκάζει τους υδρατμούς των νεφών να αρχίσουν να χαμηλώνουν. Δημιουργείται έτσι μία περιστρεφόμενη βάση νεφών, γνωστή ως σύννεφο-χοάνη (funnel cloud), που οδηγεί στη δημιουργία στήλης, η οποία συνεχίζει να χαμηλώνει καθώς αυξάνει η ένταση του ανέμου κοντά στο έδαφος. Τελικά, η ορατή στήλη ακουμπά στο έδαφος και τότε θεωρείται επισήμως ως σίφωνας (tornado).

Πάντως με τον όρο «σίφωνας» γίνεται αναφορά στον στροβιλιζόμενο άνεμο και όχι στο χοανοειδές σύννεφο. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι υποχρεωτικό να είναι πλήρως ορατό το περιστρεφόμενο σύννεφο μεταξύ εδάφους και βάσης νεφών. Επισήμως, ακόμα και όταν η στήλη δεν είναι ορατή, αν οι προκαλούμενοι στροβιλιζόμενοι άνεμοι στο έδαφος ξεπερνούν σε ταχύτητα ένα όριο που εξαρτάται από την κλίμακα που χρησιμοποιείται (στην Κλίμακα Φουτζίτα τα 40 μίλια / 64 χιλιόμετρα την ώρα, στην Ενισχυμένη Κλίμακα Φουτζίτα τα 65 μίλια / 105 χιλιόμετρα την ώρα και στην Κλίμακα TORRO τα 39 μίλια / 63 χιλιόμετρα την ώρα), τότε το φαινόμενο καταγράφεται επίσης ως σίφωνας.

Η κλασική εμφάνιση των σιφώνων, που τους διαφοροποιεί εμφανώς από τους ανεμοστρόβιλους, ακόμα και για όσους δεν γνωρίζουν σχετικά με μετεωρολογικές παρατηρήσεις, είναι «σαν προβοσκίδα ελέφαντα» που αποφύεται από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών (σωρειτομελανίες) έως το έδαφος. Το κάτω μέρος τους περιβάλλεται από ένα στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος, ενώ όταν περνάει μέσα από κατοικημένη περιοχή ακολουθούν ηλεκτρικές βραχυκυκλώσεις ηλεκτροφόρων καλωδίων και αν είναι στην επιφάνεια της θάλασσας δίνει την εικόνα κοχλασμού. Τότε ψάρια, βατράχια και διάφορα άλλα αντικείμενα αναρροφώνται μέσα στην προβοσκίδα από τον ανοδικό στροβιλιζόμενο άνεμο και ρίπτονται αργότερα σε κάποια απόσταση επί της κινούμενης τροχιάς. Ειδικότερα όταν αναρροφώνται και ρίπτονται ψάρια ή άλλα ζώα, μπορεί να προκληθεί το φαινόμενο της βροχής ζώων, κατά το οποίο νεκρά ή και ζωντανά ζώα πέφτουν από τον ουρανό, σε μεγάλες ποσότητες.

Μερικές φορές, δύο ή περισσότερες δίνες μπορεί να σχηματιστούν στο εσωτερικό ενός μεγαλύτερου σίφωνα και τότε το φαινόμενο αναφέρεται ως «σίφωνας πολλαπλών στροβιλισμών» (multiple vortex tornado) ή πρακτικώς «σίφωνας μέσα σε σίφωνα» («a tornado inside tornado»). Οι στροβιλισμοί αυτοί, είναι ικανοί να προσθέσουν ακόμα και πάνω από 100 μίλια / 160 χιλιόμετρα την ώρα επιπλέον ταχύτητα στους ανέμους του σίφωνα στο έδαφος. Άλλες φορές, εναλλακτικά, ένας ή περισσότεροι «δορυφορικοί σίφωνες» (satellite tornadoes), συνήθως μικρών διαστάσεων, περιστρέφονται γύρω από έναν σίφωνα μεγάλων διαστάσεων.

Σφηνοειδής σίφωνας, έντασης F4, με πλάτος 1,5 χλμ. (σχεδόν 1 μίλι) στο Binger της Οκλαχόμα, στις 22 Μαΐου 1981.

Αυτός ο EF5 σίφωνας στο Parkersburg της Αϊόβα, στις 25 Μαΐου 2008, δίνει μία παραστατική εικόνα γιατί ακόμα και έμπειρα άτομα δεν μπορούν πάντα να ξεχωρίσουν τη διαφορά ανάμεσα σε μία μάζα νεφών χαμηλά πάνω από το έδαφος και έναν σφηνοειδή σίφωνα, από μεγάλη απόσταση.

Παρά τον γενικό κανόνα της εμφάνισης «σαν προβοσκίδα ελέφαντα» όμως, ορισμένοι τεράστιοι καταστρεπτικοί σίφωνες με μεγάλα πλάτη φαίνονται σαν μία στροβιλιζόμενη μαύρη θολή μάζα που καλύπτει μία ολόκληρη περιοχή («σαν μαύρα σύννεφα να στριφογυρίζουν» ή «σαν στροβιλιζόμενη ομίχλη», όπως έχει κατά καιρούς περιγραφεί) και ενδεχομένως να έχουν τόσο τεράστια διάμετρο, που να είναι μεγαλύτερη από την απόσταση μεταξύ εδάφους και νεφών. Τέτοιοι σίφωνες αναφέρονται ως σφηνοειδείς σίφωνες (wedge tornadoes) ή απλά σφήνες (wedges). Είναι εξαιρετικά επικίνδυνοι διότι:

• Συνήθως οι πλέον σφοδροί, καταστροφικοί και θανατηφόροι σίφωνες είναι σφηνοειδείς, αν και αυτό δεν ισχύει πάντα.

• Λόγω της εμφάνισής τους, έχουν κατά καιρούς ξεγελάσει ακόμα και έμπειρους παρατηρητές καταιγίδων, καθώς ακόμα και οι πλέον ικανοί δεν μπορούν πάντα να ξεχωρίσουν τη διαφορά ανάμεσα σε μία μάζα νεφών χαμηλά πάνω από το έδαφος και έναν σφηνοειδή σίφωνα, όταν είναι ακόμα μακριά. Ως αποτέλεσμα, έχουν επανειλημμένα δημιουργήσει λανθασμένη εντύπωση εφησυχασμού σε ανύποπτα ή ακόμα και σε έμπειρα άτομα, τα οποία δεν κατάλαβαν εγκαίρως τον κίνδυνο παρά μόνο όταν ήταν πια αργά.

Η συχνότητα εμφάνισής τους, ευτυχώς, δεν είναι μεγάλη, καθώς ακόμα και στις ΗΠΑ οι σίφωνες έχουν μέσο πλάτος 500 πόδια (150 μέτρα) σε όλη την παραμονή τους στο έδαφος. Ωστόσο, υπάρχει ένα ευρύ φάσμα πιθανών μεγεθών. Οι λεγόμενοι σφηνοειδείς σίφωνες (wedge tornadoes) μπορεί να φτάσουν σε διάμετρο ακόμα και το ένα μίλι (1,6 χιλιόμετρα) ή και παραπάνω. Το επίσημο ρεκόρ συνέβη σε έναν σίφωνα έντασης F4, που έπληξε το Hallam της Νεμπράσκα, στις 22 Μαΐου 2004, ο οποίος έφτασε σε διάμετρο έως και 2,5 μίλια (4 χιλιόμετρα) σε κάποιο τμήμα της διαδρομής του. Στην άλλη άκρη του φάσματος, ασθενείς σίφωνες ή μερικές φορές και ισχυροί σίφωνες, μπορεί να είναι εξαιρετικά στενοί και τότε αναφέρονται ως σίφωνες-σκοινιά (rope tornadoes), με διάμετρο λίγες δεκάδες μέτρα ή κατά καιρούς ακόμα και μερικά μέτρα. Ένας σίφωνας αναφέρθηκε κάποτε να έχει πλάτος ζημιών μόλις 7 πόδια (2 μέτρα).

Το πιο τρομακτικό ενδεχόμενο - σίφωνας που δεν φαίνεται. Ο συγκεκριμένος, έντασης F3, κρυβόταν από καταρρακτώδη βροχή και έγινε αντιληπτός μόνο από ηλεκτρικές βραχυκυκλώσεις ηλεκτροφόρων καλωδίων. Συνέβη κοντά στο Tipton της Οκλαχόμα, στις 20 Μαΐου 1977.

Το πιο τρομακτικό ενδεχόμενο πάντως, είναι ο σίφωνας να μην φαίνεται, κάτι το οποίο τυχαίνει κάποιες φορές όταν κρύβεται από καταρρακτώδη βροχή ή σύννεφα σκόνης, αν στην περιοχή επικρατεί αμμοθύελλα ή το σκοτάδι, αν συμβεί σε βραδινές ώρες. Οι σίφωνες αυτοί θεωρούνται ως οι πλέον επικίνδυνοι, καθώς ακόμα και οι πιο έμπειροι μετεωρολόγοι μπορεί να μην τους διακρίνουν καν. Πρακτικώς, μπορούν να γίνουν αντιληπτοί μόνο με παρατηρήσεις με ραντάρ καιρού ή ενδεχομένως από τον έντονο ήχο τους, αλλά το τελευταίο μόνο σε πολύ κοντινή προσέγγιση, όταν ο χρόνος αντίδρασης είναι πλέον ελάχιστος.

Ευτυχώς όμως, οι σίφωνες δημιουργούνται συνήθως στα τμήματα των καταιγίδων που σημειώνονται ισχυρά ανοδικά ρεύματα, με αποτέλεσμα τα τμήματα αυτά να είναι χωρίς βροχή, καθιστώντας τους ορατούς. Επίσης, οι περισσότεροι σίφωνες εμφανίζονται νωρίς το απόγευμα, όταν το φως από τον λαμπερό ήλιο μπορεί να διεισδύσει ακόμη και μέσα από τα πιο ογκώδη και βαριά σύννεφα. Ακόμα και οι σίφωνες που συμβαίνουν την νύχτα, συνήθως φωτίζονται έντονα από συχνούς κεραυνούς και αστραπές.

Υπάρχουν όλο και περισσότερα στοιχεία, που προέρχονται από εικόνες αυτοκινούμενων ραντάρ Ντόπλερ («Doppler On Wheels») και αυτόπτες μάρτυρες, ότι οι περισσότεροι σίφωνες έχουν ένα καθαρό, ήρεμο κέντρο, με πολύ χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση, παρόμοιο με το μάτι των τροπικών κυκλώνων. Αυτό το κέντρο θα πρέπει να είναι γεμάτο από άφθονη σκόνη, να έχει σχετικά ασθενείς ανέμους και να είναι πολύ σκοτεινό, δεδομένου ότι το φως θα μπλοκάρεται από τους στροβιλιζόμενους υδρατμούς και τα συντρίμμια στο εξωτερικό του σίφωνα. Αστραπές και κεραυνοί λέγεται ότι είναι η πηγή του φωτισμού, σύμφωνα με όσους ισχυρίζονται ότι έχουν δει το εσωτερικό ενός σίφωνα.

Χρώμα

Φωτογραφίες ενός σίφωνα κοντά στην Waurika της Οκλαχόμα, στις 30 Μαΐου 1976, που ελήφθησαν σχεδόν ταυτόχρονα από δύο διαφορετικούς φωτογράφους. Στην πάνω φωτογραφία, ο ήλιος είναι πίσω από την πλάτη του παρατηρητή, φωτίζοντας τον σίφωνα και δείχνοντάς τον λευκό. Στην κάτω φωτογραφία, η οποία ελήφθη από την αντίθετη πλευρά, ο ήλιος είναι πίσω από τον σίφωνα, κάνοντάς τον να φαίνεται πολύ σκοτεινός.

Σίφωνας κατά το ηλιοβασίλεμα, με έντονες αποχρώσεις του κίτρινου, πορτοκαλί και καφέ.

Επειδή η βίαιη περιστροφή αναγκάζει τους υδρατμούς των νεφών να χαμηλώνουν, δημιουργώντας έτσι την ορατή περιστρεφόμενη στήλη, οι σίφωνες, κατά κανόνα, λαμβάνουν το ίδιο χρώμα με τα καταιγιδοφόρα σύννεφα από τα οποία αποφύονται. Ως αποτέλεσμα, τα συχνότερα χρώματά τους κυμαίνονται από το ανοιχτό γκρι ως το σκούρο γκρι ή ακόμα και ως το μαύρο. Στην πράξη ωστόσο, μπορεί να έχουν ένα ευρύ φάσμα χρωμάτων, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο σχηματίζονται. Για παράδειγμα:

• Οι σίφωνες που δημιουργούνται σε πολύ ξηρό περιβάλλον μπορεί να είναι σχεδόν αόρατοι και η ύπαρξή τους να προδίδεται μόνο από την στροβιλιζόμενη σκόνη και τα συντρίμμια στο έδαφος.
• Αν η περιστρεφόμενη στήλη δεν ακουμπήσει στο έδαφος, δηλαδή περιοριστεί σε ένα σύννεφο-χοάνη (funnel cloud), τότε ανασηκώνει ελάχιστη ως καθόλου σκόνη και σχεδόν ποτέ συντρίμμια. Τότε τείνει να έχει ανοιχτόχρωμες αποχρώσεις, που κυμαίνονται από το ανοιχτό γκρι ως το λευκό.
• Αντιστρόφως, οι σίφωνες που κινούνται αργά ή παραμείνουν ακίνητοι στην ίδια περιοχή για αρκετή ώρα, αυξάνουν την ποσότητα σκόνης και συντριμμιών που ανασηκώνουν. Ως αποτέλεσμα, συνήθως φαίνονται πιο σκούροι, λαμβάνοντας το χρώμα των συντριμμιών και των επιφανειακών υλικών, ανάλογα με την σύσταση του εδάφους.
• Ιδιαίτερα μάλιστα όσοι διασχίζουν περιοχές με μεγάλες ποσότητες λάσπης, μπορεί να λάβουν ένα πολύ σκούρο καφέ χρώμα, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι είναι πολύ «συμπαγείς» και κατά συνέπεια σφοδροί, ενώ μπορεί στην πραγματικότητα να μην είναι ιδιαίτερα ισχυροί.
• Παρομοίως, όσοι διασχίζουν περιοχές με κοκκινόχωμα ή άλλες παρόμοιες γαιώδεις χρωστικές ουσίες, μπορεί να γίνουν κόκκινοι, λόγω της κοκκινωπής απόχρωσης του εδάφους.
• Με τον ίδιο μηχανισμό, όσοι σίφωνες διασχίζουν ορεινές περιοχές, ιδίως σε μεγάλα υψόμετρα ή σχηματίζονται τον χειμώνα και περνούν μέσα από χιονοσκεπείς εκτάσεις, γίνονται λευκοί.
• Οι σίφωνες θαλάσσης και γενικότερα όσοι περνούν πάνω από επιφάνεια νερού (waterspouts), συνήθως φαίνονται γκρι, αλλά μερικές φορές μπορεί να εμφανιστούν με χρώμα πολύ έντονο λευκό ή ακόμα και μπλε.
• Οι συνθήκες φωτισμού επίσης, αποτελούν σημαντικό παράγοντα. Ένας σίφωνας που είναι «back-lit» (απεικόνιση με τον ήλιο πίσω από τον σίφωνα) φαίνεται πολύ σκούρος, συνήθως μαύρος. Ο ίδιος σίφωνας, αν παρατηρηθεί ως «front-lit» (με τον ήλιο πίσω από την πλάτη του παρατηρητή), μπορεί να εμφανιστεί με χρώμα ανοιχτό γκρι ή και λαμπερό λευκό. Οι σίφωνες που εμφανίζονται ακριβώς κατά την ώρα του ηλιοβασιλέματος, μπορεί να λάβουν μία ποικιλία έντονων χρωμάτων και συνήθως εμφανίζονται σε διαρκώς μεταβαλλόμενες αποχρώσεις του κόκκινου, καφεκόκκινου, κίτρινου, πορτοκαλί ή ακόμα και του ροζ.

Ένταση και καταστροφές

Επίπεδο καταστροφών EF0

Επίπεδο καταστροφών EF1

Επίπεδο καταστροφών EF2

Επίπεδο καταστροφών EF3

Επίπεδο καταστροφών EF4

Επίπεδο καταστροφών EF5

Αποτυπώματα στροβιλισμού στο έδαφος, που προκλήθηκαν από σίφωνα έντασης F3.

Για πολλά χρόνια, πριν από την έλευση της φορητής κάμερας και του ραντάρ Doppler (Ντόπλερ), οι επιστήμονες δεν διέθεταν τίποτα περισσότερο από αυθαίρετες υποθέσεις ως προς την ταχύτητα των ανέμων σε έναν σίφωνα. Τα μόνα στοιχεία που μπορούσαν να δώσουν κάποιες πιθανές ενδείξεις για την ταχύτητα του ανέμου μέσα στους σίφωνες, ήταν οι ζημιές που άφηναν πίσω τους όσοι έπλητταν κατοικημένες περιοχές.

Λόγω της έλλειψης τεκμηριωμένων στοιχείων και της σύγχυσης που έμενε μετά την καταστροφή, ωστόσο, υπήρχε μία τάση να «εξογκώνονται» τα νούμερα. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιοι να έβλεπαν έναν σηματοδότη να έχει λυγίσει σε γωνία 30 μοιρών και να πίστευαν ότι χρειαζόταν ένας άνεμος της τάξης των 600 μιλίων / 1.000 χιλιομέτρων την ώρα για να καταφέρει κάτι τέτοιο, αγνοώντας ότι ένα αυτοκίνητο είχε προηγουμένως εκτοξευτεί πάνω του, τον είχε λυγίσει και μετά το όχημα είχε μετακινηθεί προκειμένου να απελευθερωθεί χώρος για τα σωστικά συνεργεία. Πολλοί πίστευαν ότι η ταχύτητα αυτή φτάνει τα 400 μίλια / 640 χιλιόμετρα την ώρα, μερικοί ότι θα μπορούσε να υπερβαίνει τα 500 μίλια / 800 χιλιόμετρα την ώρα, πλησιάζοντας την ταχύτητα του ήχου και κάποιοι ακραίοι ότι ίσως να είναι ακόμα και υπερηχητική!

Από τη δεκαετία του 1970, ωστόσο, με την ανάπτυξη των μέσων οπτικής καταγραφής και μελέτης, τα νούμερα αυτά περιορίστηκαν σε πιο λογικά όρια. Πάντως χρειάζεται ακόμα προσοχή, διότι τα πρώτα ντοκιμαντέρ και πολλά παλαιά βιβλία, που ίσως να κυκλοφορούν ακόμα και σήμερα σε επανεκδόσεις, παρουσιάζουν τέτοιες αβάσιμες θεωρίες και μπορεί κατά καιρούς να επηρεάζουν κάποια έντυπα ή ιστοσελίδες αμφιβόλου ποιότητος.

Στις ΗΠΑ, από το 1971, οι σίφωνες άρχισαν να ταξινομούνται επίσημα με βάση την Κλίμακα Φουτζίτα (Fujita Scale) και από τις 1 Φεβρουαρίου 2007 την Ενισχυμένη Κλίμακα Φουτζίτα, οι οποίες βασίζονται στην πρακτική εκτίμηση των καταστροφών που προκαλούν. Η Ενισχυμένη Κλίμακα Φουτζίτα / Enhanced Fujita (EF) Scale ήταν μία ενισχυτική αναβάθμιση της παλαιότερης Κλίμακας Φουτζίτα και αναπτύχθηκε μεταξύ του 2000 και του 2004 από εμπειρογνώμονες ειδικούς, χρησιμοποιώντας μηχανικές εκτιμήσεις της ταχύτητας του ανέμου και καλύτερη περιγραφή των ζημιών. Η Ενισχυμένη Κλίμακα Φουτζίτα σχεδιάστηκε έτσι ώστε ένας σίφωνας που είχε ταξινομηθεί με βάση την αρχική Κλίμακα Φουτζίτα θα μπορούσε να λάβει αντίστοιχη αριθμητική ταξινόμηση από το 0 έως το 5, αλλά με πιο ρεαλιστική ταχύτητα ανέμων και επιπλέον συνυπολογισμό και του είδους της οικοδομής κατά την εκτίμηση των καταστροφών.

Οι κλίμακες Φουτζίτα ξεκινούν από τους F0 και ΕF0, που προκαλούν μικρές ζημιές μόνο σε δέντρα και καπνοδόχους, και φτάνουν ως τους F5 και ΕF5, που καταστρέφουν ολοκληρωτικά τα πάντα, αφήνοντας μόνο τα θεμέλια των κτιρίων και μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές κατασκευαστικές παραμορφώσεις σε μεγάλους ουρανοξύστες.

Η εφαρμογή των κλιμάκων Φουτζίτα στην Ευρώπη είναι πρακτικώς εξαιρετικά δύσκολη, δεδομένου ότι τα στάνταρ της ευρωπαϊκής οικοδόμησης των σπιτιών και το μέγεθος των λεγόμενων κινητών κατοικιών διαφέρουν σημαντικά από τα αμερικανικά. Στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα, χρησιμοποιείται αντίστοιχα, από το 1975, η Κλίμακα TORRO, που ξεκινάει από τους T0 (εξαιρετικά ασθενείς σίφωνες) και φτάνει ως τους T11 (οι πλέον καταστρεπτικοί στην παγκόσμια ιστορία) που επιτυγχάνουν ταχύτητες ανέμων ≥ 300 μίλια / 483 χιλιόμετρα την ώρα. Ωστόσο, τα περισσότερα έντυπα και ιστοσελίδες αναφέρουν ως μέγιστο επίπεδο το T10, λόγω της σπανιότητας των T11, οι οποίοι υπολογίζεται ότι συμβαίνουν μόλις ελάχιστες φορές ανά αιώνα σε παγκόσμια κλίμακα. Η αρχική Κλίμακα Φουτζίτα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στο μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου.

(Για περισσότερες λεπτομέρειες δείτε: Κλίμακα Φουτζίτα, Ενισχυμένη Κλίμακα Φουτζίτα και Κλίμακα TORRO.)

Στις ΗΠΑ το 80% των σιφώνων περιορίζονται στους «ασθενείς σίφωνες» (weak tornadoes) ΕF0 και ΕF1 (ή Τ0 - Τ3), με ταχύτητες ανέμων από 65 μίλια / 105 χιλιόμετρα την ώρα έως 110 μίλια / 177 χιλιόμετρα την ώρα, μέσο πλάτος γύρω στα 250 πόδια / 75 μέτρα και διάρκεια λίγων λεπτών, ενώ πολύ σπάνια άνω της μισής ώρας. Συνεπώς, η μέγιστη δυνατή απόσταση μετακίνησής τους είναι τα 20 - 30 χιλιόμετρα. Ο όρος «ασθενείς» πάντως είναι σχετικός, διότι ακόμα και αυτοί μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές. Μεταξύ του 1997 και του 2005 στις ΗΠΑ, καταγράφηκαν 38 θάνατοι από σίφωνες έντασης F1 και 3 θάνατοι από σίφωνες έντασης F0, ενώ και στην Ελλάδα, στις 29 Φεβρουαρίου 2004, ένας μικρής διάρκειας θαλάσσιος σίφωνας έντασης T0 / F0 προκάλεσε το θάνατο 10χρονου αγοριού στην παραλία της Πιερίας, όταν σήκωσε βάρκα και την εκτόξευσε πάνω του. Πρακτικώς, ακόμα και ο ασθενέστερος σίφωνας μπορεί να σκοτώσει.

Μόλις το 1% των σιφώνων είναι «βίαιοι / σφοδροί σίφωνες» (violent tornadoes) ΕF4 και ΕF5 (ή Τ8 - Τ11), αλλά όταν συμβούν επιτυγχάνουν ταχύτητες ανέμων που μπορεί να φτάσουν ακόμα και τα 250 - 300 μίλια / 400 - 480 χιλιόμετρα την ώρα, διάμετρο έως 1 μίλι / 1,6 χιλιόμετρα και διάρκεια άνω της 1 ώρας, συχνά διανύοντας αποστάσεις πάνω από 60 μίλια / 100 χιλιόμετρα. Oι «ισχυροί σίφωνες» (strong tornadoes) ΕF2 και ΕF3 (ή Τ4 - Τ7) κυμαίνονται ανάμεσα στις δύο προηγούμενες κατηγορίες.

Εκτός των ΗΠΑ και της Βόρειας Αμερικής γενικά, οι βίαιοι σίφωνες (ΕF4 και ΕF5) είναι εξαιρετικά σπάνιοι. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω του μικρότερου αριθμού των συνολικά παρατηρούμενων σιφώνων, καθώς οι έρευνες δείχνουν ότι η κατανομή των ποσοστών στην ένταση των σιφώνων είναι σχετικά παρόμοια στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Κατά καιρούς πάντως έχουν υπάρξει και στην Ευρώπη, ακόμα και στην Μεσόγειο. Ο πιο βίαιος σίφωνας που εμφανίστηκε ποτέ στην Μεσόγειο και πιθανώς και σε ολόκληρη την Ευρώπη, θεωρείται ότι ήταν η «τρομπέτα του Montello» κοντά στην πόλη Volpago del Montello, στην επαρχία του Τρεβίζο της περιφέρειας Βένετο της Ιταλίας, στις 24 Ιουλίου 1930. Με βάση τις καταστροφές που προκάλεσε, εκτιμήθηκε ότι οι άνεμοι έφτασαν σε ταχύτητες που πλησίασαν κοντά στα 500 χιλιόμετρα την ώρα, δηλαδή στις σημερινές κατηγορίες F5 ή ΕF5 ή Τ11. Επίσης, κατάφερε να διανύσει διαδρομή 80 χιλιομέτρων σε 84 λεπτά και κόστισε 23 ανθρώπινες ζωές. Ειδικότερα στην Ελλάδα, οι ισχυρότεροι σίφωνες που παρατηρούνται φτάνουν έως και το επίπεδο έντασης Τ6 (161 - 186 μίλια την ώρα ή 260 - 299 χιλιόμετρα την ώρα) ή αντίστοιχα (αν ληφθεί ως αποκλειστικό κριτήριο η ταχύτητα των ανέμων) F3 και με την νέα κλίμακα ΕF4.

Εκτός από την εκτίμηση των ζημιών, μπορούν επίσης να αναλυθούν στοιχεία από ραντάρ Ντόπλερ (Doppler), φωτογραμμετρίας, αποτυπώματα στροβιλισμού στο έδαφος (κυκλοειδή σήματα / cycloidal marks) και μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων και των μέσων ενημέρωσης, για να προσδιοριστεί η ένταση και να επιτευχθεί η ταξινόμηση.

Στενός σίφωνας με εμφάνιση «σαν προβοσκίδα ελέφαντα», έντασης F5, κοντά στο Elie της επαρχίας Μανιτόμπα, Καναδάς, στις 22 Ιουνίου 2007.

Οι σίφωνες ποικίλλουν σε ένταση ανεξάρτητα από το σχήμα, το μέγεθος και την τοποθεσία, αν και οι ισχυροί σίφωνες είναι συνήθως μεγαλύτεροι σε πλάτος από τους ασθενέστερους. Πολλοί σφοδροί και καταστροφικοί είναι σφηνοειδείς σίφωνες (wedge tornadoes), δηλαδή τεράστιου πλάτους, αν και αυτό δεν ισχύει πάντα. Έχουν υπάρξει και στενοί σίφωνες με εμφάνιση «σαν προβοσκίδα ελέφαντα» έντασης F4 και F5, ακόμα και σίφωνες «σαν σκοινιά» (rope tornadoes) έντασης F4 και μάλιστα έχει καταγραφεί σίφωνας έντασης F5 με πλάτος μόλις 90 μέτρα σε κάποιο σημείο της διαδρομής του. Αντιστρόφως, έχουν συμβεί συχνά σίφωνες έντασης F0 και F1 τόσο μεγάλοι που καλύπτουν ολόκληρες κωμοπόλεις κατά το πέρασμά τους μέσα από κατοικημένες περιοχές και φαίνονται «σαν μία παράξενη ομίχλη που σκέπασε την πόλη, με ελαφρώς περιστροφική κίνηση», όπως έχει κατά καιρούς περιγραφεί από όσους έχουν δει το φαινόμενο αυτό.

Παρομοίως, αν και ο συσχετισμός με το μήκος της απόστασης που διανύουν και τη διάρκεια ζωής τους ποικίλλει επίσης, οι σίφωνες με μεγάλη διαδρομή στο έδαφος έχουν την τάση να είναι ισχυρότεροι.

Σημειωτέον ότι η ταχύτητα μετακίνησής τους από το ένα σημείο στο αλλο είναι συνήθως 20 - 30 μίλια την ώρα (32 - 48 χιλιόμετρα την ώρα), ενώ σπανιότερα ακόμα και 40 μίλια / 64 χιλιόμετρα την ώρα, αν και το ρεκόρ είναι 73 μίλια / 117 χιλιόμετρα την ώρα και συνέβη στον Σίφωνα των Τριών Πολιτειών (Tri-State Tornado) του 1925. Επομένως η διάβασή τους από ένα επίγειο σημείο διαρκεί από μερικά δευτερόλεπτα έως 2 λεπτά της ώρας. Αντιστρόφως, ορισμένοι μπορεί να παραμείνουν ακίνητοι στην ίδια περιοχή για αρκετή ώρα, αυξάνοντας έτσι το μέγεθος της καταστροφής που προκαλούν. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που δύο σίφωνες με ίδια ένταση και πλάτος μπορεί να αφήσουν πίσω τους ζημιές διαφορετικής κλίμακας, δημιουργώντας μετά σύγχυση στους εμπειρογνώμονες ως προς την εκτίμηση της πραγματικής ταχύτητας των ανέμων μέσα στον σίφωνα.

Οικογένειες και ξεσπάσματα σιφώνων

Χάρτης της διαδρομής όλων των σιφώνων κατά τη διάρκεια του Super Outbreak του 1974.

Κύρια άρθρα: Οικογένεια σιφώνων και Ξέσπασμα σιφώνων

Οι σίφωνες συνηθέστερα κινούνται κατά ομάδες και όταν προκαλούνται από το ίδιο κύτταρο καταιγίδας αναφέρονται ως οικογένεια σιφώνων (tornado family). Κατα κανόνα, οι οικογένειες σιφώνων ακολουθούν παράλληλες τροχιές, σε σχετικά κοντινές μεταξύ τους περιοχές ή ακόμα και ως δίδυμοι ή πολύδυμοι σίφωνες στην ίδια περιοχή. Ενίοτε, τυχαίνει τα μέλη μιας τέτοιας οικογένειας να συνενωθούν σε έναν, προκαλώντας μετά αμφιβολίες στους ειδικούς αναλυτές ως προς το αν τελικώς επρόκειτο για έναν ενιαίο συνεχή σίφωνα ή μία οικογένεια σιφώνων. Άλλες φορές, εναλλακτικά, οι μεσοκυκλώνες που δημιουργούν τους πιο καταστροφικούς σίφωνες, κατά περιόδους εξασθενούν, διαλύοντας τον προκαλούμενο σίφωνα και μετά ενισχύονται εκ νέου, προκαλώντας νέο σίφωνα. Οι σίφωνες αυτοί μπορεί να δίνουν μετά την εντύπωση ενός σχεδόν ενιαίου συνεχή σίφωνα με «διακοπές» στη διαδρομή του, οπότε μπορεί και πάλι να χρειαστούν προηγμένες έρευνες για να εξακριβωθεί το αν ήταν ένας σίφωνας ή οικογένεια.

Χάρτης όλων των έκτακτων δελτίων για σίφωνες (κόκκινο), σοβαρές καταιγίδες (κίτρινο) και πλημμύρες (πράσινο), που εκδόθηκαν επίσημα στις 27 Απριλίου 2011, ημερομηνία κορύφωσης του Υπερξεσπάσματος του 2011.

Επίσης, όταν παρατηρούνται πάνω από 6 σίφωνες / ημέρα στην ίδια περιοχή, από το ίδιο σύστημα καταιγίδων, τότε το φαινόμενο αναφέρεται ως ξέσπασμα σιφώνων (tornado outbreak). Έως το 2011, το εντυπωσιακότερο σε όλες τις παραμέτρους ήταν το Υπερξέσπασμα (Super Outbreak) του 1974, με 148 σίφωνες σε μόλις 18 ώρες, που έπληξαν 13 πολιτείες των ΗΠΑ, στις 3 - 4 Απριλίου 1974, με απολογισμό πιθανότατα 315 - 330 θύματα. Ανάλογα εντυπωσιακό ήταν και το Υπερξέσπασμα στις 25 - 28 Απριλίου 2011, με 359 σίφωνες, σε 21 πολιτείες των ΗΠΑ, σε χρονική διάρκεια 3 ημερών, 6 ωρών και 33 λεπτών και απολογισμό 346 θύματα, ενώ μάλιστα στις 27 Απριλίου σημειώθηκαν 207 σίφωνες σε μία ημέρα. Πάντως οι ορισμοί διαφέρουν, ανάλογα με την ένταση των σιφώνων και την συχνότητα εμφάνισης του φαινομένου στην περιοχή, ως προς το ελάχιστο όριο σιφώνων που πρέπει να καταγραφούν για να θεωρηθεί ξέσπασμα. Σε ορισμένες περιοχές μπορεί να απαιτηθεί η ύπαρξη ακόμα και 10 σιφώνων, ενώ αντιστρόφως, αν παρατηρηθούν έστω και 3 τεράστιοι και εξαιρετικά σφοδροί σίφωνες που ενδέχεται να χτυπήσουν κατοικημένες περιοχές, τότε αναφέρεται και πάλι ως tornado outbreak.

Το πιο σπάνιο και ακραιό ενδεχόμενο, πάντως, είναι να υπάρξει μία περίοδος αρκετών συνεχόμενων ημερών με ασταμάτητα καθημερινά ξεσπάσματα σιφώνων στην ίδια περιοχή, λόγω πολλαπλών συστημάτων καταιγίδων. Το ευτυχώς σπάνιο αυτό φαινόμενο, συνήθως είναι γνωστό ως σειρά ξεσπάσματος σιφώνων (tornado outbreak sequence), αν και περιστασιακά αναφέρεται και ως εκτεταμένο ξέσπασμα σιφώνων (extended tornado outbreak).

Κλιματολογία

Χώρες με συχνή εμφάνιση σιφώνων

Χάρτης της περιοχής των κεντρικών ΗΠΑ που είναι γνωστή ως Μονοπάτι των Σιφώνων (Tornado Alley) και των μετεωρολογικών συστημάτων που προκαλούν τις ευνοϊκές συνθήκες για τον σχηματισμό ισχυρών καταιγίδων και προκαλούμενων σιφώνων.

Αν και οι σίφωνες αποτελούν μία παγκόσμια απειλή, καθώς εμφανίζονται σχεδόν παντού στον κόσμο και σε όλες τις ηπείρους, εκτός από την Ανταρκτική, ωστόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν το μεγαλύτερο αριθμό σιφώνων από κάθε άλλη χώρα, σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερους από το σύνολο ολόκληρης της Ευρώπης, με εξαίρεση τους θαλάσσιους σίφωνες. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μοναδική γεωγραφία της ηπείρου. Η Βόρεια Αμερική είναι μία μεγάλη ήπειρος που εκτείνεται από τις τροπικές περιοχές μέχρι τις αρκτικές περιοχές, και δεν έχει σημαντικές οροσειρές που να εκτείνονται από τα ανατολικά προς τα δυτικά για να εμποδίζουν τη ροή του αέρα μεταξύ των δύο αυτών ακραίων περιοχών. Στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη, όπου παρατηρούνται οι περισσότεροι σίφωνες, τα Βραχώδη Όρη εγκλωβίζουν την υγρασία και περιορίζουν την ατμοσφαιρική κυκλοφορία, περιορίζοντας τον ξηρό αέρα στα μέσα επίπεδα της τροπόσφαιρας και προκαλώντας τον σχηματισμό μιας περιοχής χαμηλής πίεσης στα ανατολικά των βουνών. Η αυξημένη ροή δυτικά από τα Βραχώδη Όρη προκαλεί τη δημιουργία μιας γραμμής ξηρού μετώπου (όταν είναι ισχυρή), ενώ και ο Κόλπος του Μεξικού παρέχει (στο νότιο ρεύμα αέρα, προς τα ανατολικά του) άφθονη υγρασία στα χαμηλότερα επίπεδα της τροπόσφαιρας. Αυτή η μοναδική τοπογραφία επιτρέπει συχνές συγκρούσεις ανάμεσα σε θερμές και ψυχρές αέριες μάζες, δηλαδή τις ευνοϊκές συνθήκες που τροφοδοτούν ισχυρές και μακράς διάρκειας καταιγίδες κατά τη διάρκεια ολόκληρου του έτους.

Χάρτης της συχνότητας ανά περιοχή όλων των σιφώνων F3, F4 και F5 στις ΗΠΑ, που καταγράφηκαν μεταξύ του 1950 και του 1998. Τα πιο σκούρα χρώματα αντιστοιχούν στη ζώνη που είναι γνωστή ως Tornado Alley.

Ένα μεγάλο ποσοστό των σιφώνων που προκαλούν, παρατηρείται σε ένα τμήμα των κεντρικών Ηνωμένων Πολιτειών, το οποίο είναι γνωστό ως Μονοπάτι των Σιφώνων (Tornado Alley). Η περιοχή αυτή εκτείνεται και στον Καναδά, ιδίως στις επαρχίες Οντάριο, Μανιτόμπα, Σασκάτσουαν και Αλμπέρτα, αν και το νοτιοανατολικό Κεμπέκ, το δυτικό Νέο Μπράνσγουικ και το εσωτερικό της Βρετανικής Κολομβίας είναι επίσης επιρρεπείς στο φαινόμενο. Περιστασιακά, επίσης, συμβαίνουν σίφωνες και στο βορειοανατολικό Μεξικό.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες καταγράφονται κατά μέσο όρο 1.200 σίφωνες ετησίως, με απολογισμό συνήθως 60 - 100 θύματα το χρόνο. Σε παγκόσμια κλίμακα, το ετήσιο ανθρώπινο κόστος είναι συνήθως 300 - 400 θύματα, σύμφωνα με εκτίμηση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού. Γενικότερα όμως, είναι δύσκολο να γίνει άμεση σύγκριση των αμερικανικών στοιχείων με τον αριθμό και την ένταση των σιφώνων στα άλλα κράτη, καθώς ελάχιστα από αυτά διαθέτουν επαρκή σχετικά στοιχεία. Από τη δεκαετία του 1990 πάντως, έχει ξεκινήσει μια αναλυτική καταγραφή και κατάταξη όλων των σιφώνων στον Καναδά και σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ολλανδία, στη Φινλανδία, στη Ρουμανία και στην Ελλάδα. Ακόμα και σε αυτά τα κράτη, ωστόσο, τα αρχεία δεν είναι τόσο πλήρη και λεπτομερή όσο αυτά των ΗΠΑ και δεν μπορούν να συγκριθούν άμεσα.

Παγκόσμιος χάρτης με τις περιοχές υψηλού κινδύνου εμφάνισης σιφώνων, με πορτοκαλί χρώμα.

Η Ολλανδία έχει τον υψηλότερο μέσο όρο των καταγεγραμμένων σιφώνων ανά περιοχή από κάθε άλλη χώρα, με πάνω από 20 σίφωνες, δηλαδή 0,0013 ανά τετραγωνικό μίλι / 0,00048 ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ετησίως, και ακολουθεί το Ηνωμένο Βασίλειο, με κατά μέσο όρο 33 σίφωνες ή 0,00035 ανά τετραγωνικό μίλι / 0,00013 ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ετησίως. Ωστόσο, οι περισσότεροι είναι ασθενείς και οι ζημιές που προκαλούν είναι ελάχιστες. Σε απόλυτους αριθμούς εκδηλώσεων του φαινομένου, αγνοώντας τον συντελεστή ανά έκταση, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τον μεγαλύτερο αριθμό σιφώνων από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, με εξαίρεση τους θαλάσσιους σίφωνες.

Τό Μπαγκλαντές έχει επίσης μεγάλη συχνότητα εμφάνισης σιφώνων και, επιπλέον, τον μεγαλύτερο ετήσιο αριθμό νεκρών παγκοσμίως, κατά μέσο όρο 179 άτομα. Αυτό οφείλεται στην υψηλή πυκνότητα του πληθυσμού, την κάκιστη ποιότητα κατασκευής των κτιρίων και την ολοκληρωτική έλλειψη γνώσης των μέτρων ασφαλείας στον πληθυσμό. Άλλες περιοχές του κόσμου που έχουν συχνούς σίφωνες είναι η Νότια Αφρική, τμήματα της Αργεντινής, της Παραγουάης και της νότιας Βραζιλίας, καθώς και τμήματα της Ευρώπης, της ανατολικής Μεσογείου, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, της Ασίας και ειδικότερα της Άπω Ανατολής. Ωστόσο, στις περισσότερες από αυτές τις χώρες δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή και κατάταξη των σιφώνων, ενώ σε κάποιες άλλες, επίσης, τα στατιστικά στοιχεία δεν έχουν μελετηθεί διεξοδικά.

Επικίνδυνες περίοδοι

Στη Βόρεια Αμερική, οι σίφωνες κατά κανόνα παρουσιάζονται τους μήνες από Απρίλιο έως Ιούλιο, ενώ ο πλέον επικίνδυνος μήνας είναι ο Μάιος, οπότε κατά μέσο όρο στις ΗΠΑ σημειώνονται 5 σίφωνες την ημέρα.

Λόγω της εντονότερης ηλιακής ακτινοβολίας και ενέργειας και της προκαλούμενης ατμοσφαιρικής αστάθειας, συνήθως εμφανίζονται αργά το απομεσήμερο, από τις 3 μέχρι τις 7 μ.μ. και με μέγιστο κίνδυνο γύρω στις 5 μ.μ. (λίγη ώρα μετά την μεγαλύτερη θερμοκρασία του 24-ώρου). Οι πλέον καταστρεπτικοί σίφωνες, πάντως, μπορεί να συμβούν σε οποιαδήποτε στιγμή του 24-ώρου, όπως βραδινές ή ακόμα και πρωινές ώρες. Ένα εντυπωσιακό ιστορικό παράδειγμα, θεωρείται το Ξέσπασμα του Τούπελο - Γκαίηνσβιλ (Tupelo - Gainesville tornado outbreak) στις 5 - 6 Απριλίου 1936, με 17 σίφωνες και τουλάχιστον 436 θύματα. Μεταξύ των 17 αυτών σιφώνων, υπήρξαν και δύο άκρως βίαιοι και θανατηφόροι:

• Ο πρώτος (εκτιμάται ότι ήταν F5) έπληξε το Tupelo του Μισσισσιππή στις 5 Απριλίου και 8:30 μ.μ. τοπική ώρα και είχε ως αποτέλεσμα 233 νεκρούς. Μέχρι σήμερα παραμένει ο τέταρτος πιο θανατηφόρος στην ιστορία των ΗΠΑ. Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι μεταξύ των επιζώντων ήταν και ο 15 μηνών τότε Έλβις Πρίσλεϊ και η οικογένειά του.

• Tο ίδιο σύστημα καταιγίδων μετά διέσχισε την Αλαμπάμα κατά την διάρκεια της νύχτας, μπήκε στην Τζόρτζια και τελικώς έβγαλε έναν ακόμα σίφωνα (εκτιμάται ότι ήταν F4) που έπληξε το Gainesville της Τζόρτζια στις 6 Απριλίου και 8:30 π.μ. τοπική ώρα και είχε ως αποτέλεσμα 203 νεκρούς. Μέχρι σήμερα παραμένει ο πέμπτος πιο θανατηφόρος στην ιστορία των ΗΠΑ.

Θαλάσσιοι σίφωνες

Ορολογία

Για κάθε σίφωνα που σχηματίζεται πάνω από επιφάνεια νερού, στην αγγλική γλώσσα χρησιμοποιείται ο όρος waterspout. Στην ελληνική γλώσσα συνήθως χρησιμοποιείται ο όρος σίφωνας θαλάσσης, υποδηλώνοντας ότι σχηματίζεται πάνω από τη θάλασσα. Ωστόσο, η ορθότερη μετάφραση είναι υδροσίφωνας, καθώς καλύπτει κάθε πιθανή επιφάνεια νερού πάνω από την οποία μπορεί να εμφανιστεί.

Χαρακτηριστικά

Σπάνια από αέρος φωτογραφία ενός σίφωνα θαλάσσης, κοντά στις ακτές της Φλόριντα, στις 10 Σεπτεμβρίου 1969.

Οι υδροσίφωνες είναι πολύ πιο ασθενείς από τους σίφωνες ξηράς, με ταχύτητες ανέμου της κατηγορίας F0 / EF0 και σπανιότερα F1 / EF1, ενώ και η ταχύτητα μετακίνησής τους από το ενα σημείο στο αλλο είναι πολύ πιο αργή. Η διάμετρός τους κυμαίνεται από 3 έως 50 μέτρα και πολύ σπάνια μπορεί να φτάσει τα 100 - 150 μέτρα. Η διάρκεια ζωής τους σχεδόν πάντα είναι μόλις μερικά λεπτά. Γενικότερα, έχουν πολύ ασθενέστερα χαρακτηριστικά, αλλά και λιγότερα ενδεχόμενα αντικείμενα να καταστρέψουν.

Παλαιότερα ωστόσο, οι θαλάσσιοι σίφωνες θεωρούνταν πολύ επικίνδυνοι για τα πλοία και ιδιαίτερα για τα ιστιοφόρα. Με την πρώτη ανίχνευσή τους, οι πορείες τους παρακολουθούνταν προσεκτικά με διοπτεύσεις, προκειμένου να τους αποφύγουν. Πάντως στην νεότερη ιστορία δεν έχει αναφερθεί σύγχρονο πλοίο να υπέστη σοβαρές τουλάχιστον ζημιές από τέτοιο φαινόμενο. Στο ραντάρ ο σίφωνας φαίνεται άλλοτε ως ένας έντονος στόχος και άλλοτε ως ένας εκ παρεμβολής, μετακινούμενος στόχος.

Περιοχές με συχνούς σίφωνες θαλάσσης

Oι θάλασσες και τα κράτη με την συχνότερη παρουσία θαλάσσιων σιφώνων είναι κατά σειρά:

1. Ισημερινός και γενικά όλες οι τροπικές θάλασσες,
2. Ανατολικές ακτές των ΗΠΑ (κάτω του βορείου πλάτους των 35°) και ιδιαίτερα στις ακτές της Φλόριντα,
3. Κόλπος του Μεξικού,
4. Ολλανδία (60 σίφωνες / έτος)
5. Ισπανία (25 - 30 σίφωνες / έτος)
6. Ιταλία (25 σίφωνες / έτος) και ιδιαίτερα στην Αδριατική θάλασσα,
7. Ελλάδα (15 - 30 σίφωνες / έτος) και ιδιαίτερα στο Ιόνιο πέλαγος,
8. Ηνωμένο Βασίλειο (15 σίφωνες / έτος),

ενώ συνολικά σε ολόκληρη την Ευρώπη καταγράφονται 160 θαλάσσιοι σίφωνες / έτος.

Μέθοδοι επιβίωσης

Για όλους τους λόγους που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα, κρίνεται αναγκαίο να αναπτυχθούν οι βασικές αρχές προφύλαξης και αυτοπροστασίας σε τυχόν εμφάνιση του φαινομένου. Επιπλέον, η παρούσα ενότητα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για όσους πρόκειται να μεταβούν ή μεταβαίνουν συχνά στις περιοχές με ευνοϊκές συνθήκες για σχηματισμό σιφώνων και ιδιαίτερα στην περιοχή των κεντρικών Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία είναι γνωστή ως Μονοπάτι των Σιφώνων (Tornado Alley).

Στάση αυτοπροστασίας στο εσωτερικό κτιρίου, όταν πλησιάζει σίφωνας.

Υπόγειο καταφύγιο για καιρικά φαινόμενα (storm cellar), δίπλα σε κτίριο, στο Τέξας.

Φωτογραφία ενός κινητού σπτιού (mobile home) που καταστράφηκε ολοκληρωτικά από έναν εξαιρετικά ασθενή EF0 σίφωνα, στο Westfield του Μέιν, στις 31 Μαΐου 2009.

Αν και οι σίφωνες μπορεί να εμφανιστούν και να χτυπήσουν εντελώς ξαφνικά σε ελάχιστα λεπτά, υπάρχουν κάποιες προφυλάξεις και προληπτικά μέτρα που μπορούν να λάβουν οι άνθρωποι, τα οποία αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες επιβίωσης από έναν σίφωνα:

• Ορισμένες χώρες έχουν ειδικούς Μετεωρολογικούς σταθμούς που εκδίδουν προγνώσεις για σίφωνες και αυξάνουν τα επίπεδα συναγερμού (Tornado Watch και Tornado Warning) όταν είναι πιθανό να εμφανιστεί σίφωνας. Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί ραδιοφωνικοί σταθμοί σχετικοί με τον καιρό που παρέχουν προειδοποίηση ακόμα και για την τοπική περιοχή, αν και αυτοί είναι διαθέσιμοι κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά.

• Όταν η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία εκδόσει σχετικό δελτίο Επικίνδυνων Καιρικών Φαινομένων (στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ιδρυθεί ειδικές αρχές, όπως το Storm Prediction Center (Κέντρο Πρόγνωσης Καταιγίδων), που μπορούν να εκδώσουν τοπικά δελτία για κάθε περιοχή) τότε το σύνολο των κατοίκων της περιοχής πρέπει να τεθεί σε κατάσταση επιφυλακής, παρακολουθώντας διαρκώς τα Μέσα Ενημέρωσης για νεότερες εξελίξεις. Στις ΗΠΑ, όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για τη δημιουργία σιφώνων, εκδίδεται Tornado Watch (Επιφυλακή για Σίφωνα).

• Όταν μεταδίδεται έκτακτη είδηση ότι υπάρχει σίφωνας στην περιοχή, τότε όλοι πρέπει να καταφύγουν σε ένα υπόγειο ή αν δεν υπάρχει, σε ένα εσωτερικό δωμάτιο χωρίς παράθυρα (κατά προτίμηση την πιο κεντρική αίθουσα) στο ισόγειο ενός ανθεκτικού κτιρίου και να καθίσουν στο δάπεδο σκυφτοί και διπλωμένοι στην μέση, καλύπτοντας το κεφάλι με τα χέρια. Επίσης, αν δεν υπάρχει υπόγειο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καταφύγιο η αποθήκη κάτω από μία εσωτερική σκάλα, μία ακλόνητη μπανιέρα ή ένα ανθεκτικό ακλόνητο τραπέζι. Στις ΗΠΑ, όταν ανιχνεύεται σίφωνας ή έστω σύννεφο-χοάνη (funnel cloud) στην περιοχή, εκδίδεται Tornado Warning (Προειδοποίηση για Σίφωνα).

• Επίσης, στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει και ένα πολύ σπάνιο και ακραίο ενδεχόμενο, να εκδοθεί Tornado Emergency, αν τυχόν (κατάσταση εξαιρετικά επείγουσα, όπως δηλώνει και ο όρος) ένας τεράστιος και εξαιρετικά βίαιος σίφωνας πρόκειται να χτυπήσει μία κατοικημένη περιοχή με μεγάλο πληθυσμό.

• Σε περιοχές που πλήττονται συχνά από σίφωνες και ιδίως στη Βόρεια Αμερική, πολλά κτίρια έχουν υπόγεια καταφύγια για τέτοια ακραία καιρικά φαινόμενα (storm cellars), που κατασκευάζονται μέσα ή δίπλα στο κτίριο. Αυτά τα υπόγεια καταφύγια έχουν σώσει χιλιάδες ζωές.

• Κατ' εξαίρεση, όσοι βρεθούν μέσα ή δίπλα σε κινητό σπίτι (mobile home) πρέπει να φύγουν αμέσως από αυτό! Οι συγκεκριμένες κατασκευές είναι τόσο ευάλωτες σε έντονα καιρικά φαινόμενα, ώστε συνήθως εκτοξεύονται και καταστρέφονται εντελώς, ακόμα και από ασθενείς σίφωνες, έστω και αν είναι στερεωμένες στο έδαφος. Είναι προτιμότερο να αναζητηθεί το κοντινότερο άμεσα προσιτό κτίριο ως καταφύγιο, υπό την προϋπόθεση ότι ανήκει σε ανθεκτικότερο είδος κατασκευής. Αν δεν υπάρχει κοντά κάτι τέτοιο, πρέπει να βρεθεί ένα χαμηλό χαντάκι ή όρυγμα και να ξαπλώσουν μπρούμυτα μέσα σε αυτό, καλύπτοντας το κεφάλι με τα χέρια.

• Αν κάποιοι βρεθούν μέσα ή κοντά σε αυτοκίνητο, πρέπει να αφιερώσουν μερικά δευτερόλεπτα για να εκτιμήσουν τον σίφωνα. Μόνο αν διαπιστώσουν ότι ο σίφωνας είναι αρκετά μακριά και δεν φαίνεται να τους πλησιάζει γρήγορα, τότε επιτρέπεται η διαφυγή με αυτοκίνητο.

• Αν όμως ο σίφωνας είναι επικίνδυνα κοντά ή αν φαίνεται να πλησιάζει γρήγορα, οι μετεωρολόγοι συμβουλεύουν τους οδηγούς να παρκάρουν τα οχήματά τους στην άκρη του δρόμου (ώστε να μην εμποδίσουν την κυκλοφορία έκτακτης ανάγκης) και να αναζητήσουν ένα ασφαλές καταφύγιο. Αν δεν υπάρχει καταφύγιο κοντά, τότε η αμέσως καλύτερη επιλογή είναι να βρεθεί ένα χαμηλό χαντάκι ή όρυγμα και να ξαπλώσουν μπρούμυτα μέσα σε αυτό, καλύπτοντας το κεφάλι με τα χέρια (η ίδια συμβουλή ισχύει γενικότερα και για όσους βρεθούν σε ανοιχτό χώρο, μακριά από οχήματα και κτίρια - σκοπός είναι να μειωθεί ο κίνδυνος τραυματισμού ή θανάτου από τα εκτοξευόμενα συντρίμμια, καθώς θα περάσουν πάνω από τους ανθρώπους).

• Αντιθέτως, οι διαβάσεις κάτω από ανισόπεδους κόμβους σε αυτοκινητόδρομους είναι μία από τις χειρότερες δυνατές θέσεις για καταφύγιο κατά τη διάρκεια σίφωνα. Οι μελέτες έχουν αποδείξει ότι η στενή διάβαση λειτουργεί σαν αεροδυναμική σήραγγα και προκαλεί επιτάχυνση των ανέμων, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο από τον σίφωνα, ενώ επιπλέον διοχετεύει τα συντρίμμια κάτω από την αερογέφυρα.

Μύθοι και παρανοήσεις

Η προαναφερθείσα εσφαλμένη πεποίθηση σχετικά με την υποτιθέμενη ασφάλεια στις διαβάσεις κάτω από ανισόπεδους κόμβους, δυστυχώς δεν είναι η μοναδική. Στο παρελθόν, πριν λάβουν χώρα επιστημονικά τεκμηριωμένες μελέτες σχετικά με τους σίφωνες, είχε αναπτυχθεί μία ολόκληρη σειρά από μύθους και παρανοήσεις, με συχνά ολέθρια αποτελέσματα. Οι πιο σοβαρές και ενίοτε θανατηφόρες, που εξακολουθούν και σήμερα να έχουν ανησυχητική διάδοση, είναι οι εξής:

Ανοικτά παράθυρα

Καταγραφή της ατμοσφαιρικής πίεσης από μία συσκευή που τοποθετήθηκε στη διαδρομή ενός βίαιου σίφωνα, έντασης F4, που έπληξε το Μάντσεστερ, Νότια Ντακότα, στις 24 Ιουνίου 2003. Κατά το πέρασμα του σίφωνα πάνω από την συσκευή, καταγράφηκε πτώση της πίεσης κατά 100 mbar (hPa), από τα 950 στα 850 mbar. Η καταγραφή αυτή θεωρείται ως μία έγκυρη απόδειξη των επιστημονικών εκτιμήσεων ότι η πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης στην κεντρική περιοχή χαμηλής πίεσης, ακόμα και μέσα στους βίαιους σίφωνες, δεν είναι τόσο τεράστια ώστε να προκαλέσει «έκρηξη» του κτιρίου.

Ένας από τους παλαιότερους λαϊκούς μύθους, είναι η ιδέα ότι οι περισσότερες από τις καταστροφές των σιφώνων προκαλούνται από την πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης στο κέντρο του σίφωνα, που έχει ως αποτέλεσμα, το σπίτι να εκραγεί προς τα έξω. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, το άνοιγμα των παραθύρων πριν το χτύπημα του σίφωνα, μειώνει τις ζημιές που προκαλεί ο σίφωνας, καθώς εξισώνει την εξωτερική με την εσωτερική πίεση, εμποδίζοντας την έκρηξη του κτιρίου.

Αν και συμβαίνει όντως μία μεγάλη πτώση στην ατμοσφαιρική πίεση μέσα σε έναν ισχυρό ή βίαιο σίφωνα, είναι απίθανο ότι η πτώση της πίεσης θα είναι τόσο τεράστια ώστε να αναγκάσει το σπίτι να εκραγεί. Ενδεικτικώς, σύμφωνα με σχετική μελέτη της μηχανολογικής ομάδας του Tech's Institute for Disaster Research του Τέξας, το 1977, η πτώση της πίεσης μέσα σε έναν βίαιο σίφωνα έντασης F5, με ταχύτητα ανέμων 260 μίλια (418 χιλιόμετρα) την ώρα, είναι μόλις της τάξης του 10%. Τα περισσότερα κτίρια μπορούν να εξισώσουν τέτοιες πτώσεις, μέσω διαφόρων ανοιγμάτων (ακόμα και με τα παράθυρα κλειστά) σε μόλις 3 δευτερόλεπτα, έστω και αν ο σίφωνας εκινείτο προς τα εμπρός με τεράστιες ταχύτητες, ακόμα και με 60 μίλια (100 χιλιόμετρα) την ώρα.

Υπό πραγματικές μάλιστα συνθήκες, ένας σίφωνας τέτοιας έντασης θα είχε ισοπεδώσει το κτίριο πολύ πριν φτάσει σε αυτό η κεντρική περιοχή χαμηλής πίεσης. Ανεξάρτητα από οποιαδήποτε πτώση της πίεσης, η άμεση επίδραση των ανέμων του σίφωνα είναι αρκετή για να προκαλέσει ζημιά σε ένα σπίτι, με εξαίρεση τους εξαιρετικά ασθενείς σίφωνες. Σε τελική ανάλυση, ένας ισχυρός ή βίαιος σίφωνας είναι ούτως ή άλλως ικανός να καταστρέψει ολοκληρωτικά ένα σπίτι, ανεξάρτητα αν τα παράθυρα είναι ανοικτά ή κλειστά.

Επιπλέον, τα παράθυρα είναι τα πιο ευάλωτα τμήματα όλων των κατασκευών. Πρακτικώς αυτό σημαίνει ότι σε έναν ισχυρό σίφωνα, τα συνοθυλεύματα μάζας διαφόρων αντικειμένων που εκτοξεύονται με τεράστιες ταχύτητες και προς όλες τις κατευθύνσεις, θα σπάσουν αρκετά παράθυρα πριν ακόμα πλήξει την κατασκευή ο σίφωνας και αυτό θα εξισώσει κάθε διαφορά πίεσης αρκετά γρήγορα. Ορισμένες έρευνες μάλιστα, δείχνουν ότι το άνοιγμα των παραθύρων μπορεί τελικώς να αυξάνει τη σοβαρότητα των ζημιών, σε σίφωνες ασθενούς ή μέτριας έντασης.

Η σημερινή, τεκμηριωμένη πλέον, σύσταση είναι ότι το άνοιγμα των παραθύρων πριν από έναν σίφωνα δεν είναι παρά μία άσκοπη πράξη. Επίσης, η προσέγγιση κοντά σε παράθυρα είναι μία πολύ επικίνδυνη πράξη κατά τη διάρκεια τέτοιων έντονων καιρικών φαινομένων, καθώς εκθέτει τους ανθρώπους στον κίνδυνο βαρύτατου τραυματισμού από εκτοξευόμενα θραύσματα γυαλιού, αν τα παράθυρα σπάσουν πριν το απευθείας χτύπημα.

Το ασφαλέστερο σημείο σε κτίριο

Φωτογραφία που αποδεικνύει ότι το πιο κεντρικό δωμάτιο του σπιτιού είναι πάντα το ασφαλέστερο σημείο, αν δεν υπάρχει υπόγειο. Το σπίτι αυτό, κοντά στο Ντέντον, Τέξας, καταστράφηκε σχεδόν εντελώς από έναν σίφωνα έντασης F2, εκτός από μερικούς τοίχους της πιο κεντρικής αίθουσας, που έμειναν όρθιοι.

Μία παλιά διαδεδομένη αντίληψη είναι ότι η νοτιοδυτική γωνία του σπιτιού παρέχει την μέγιστη προστασία κατά τη διάρκεια του σίφωνα. Αυτός ο μύθος προήλθε από δύο επιμέρους παρανοήσεις: πρώτον ότι οι σίφωνες ταξιδεύουν πάντα σε κατεύθυνση από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά και δεύτερον ότι τα ερείπια της οικοδομής παρασύρονται προς την κατεύθυνση της μετακίνησης του σίφωνα και προσγειώνονται βορειοανατολικά, αφήνοντας όποιους είχαν χρησιμοποιήσει ως καταφύγιο την πλευρά της οικοδομής που αντιμετώπισε την προσέγγιση του σίφωνα σώους και αβλαβείς.

Η αναλήθεια αυτών των παρανοήσεων άρχισε να αποκαλύπτεται μόλις μετά τον σίφωνα τάξης F5 που έπληξε την Τοπέκα του Κάνσας στις 8 Ιουνίου 1966, με 16 νεκρούς και ακόμα σαφέστερα μετά τον F5 που έπληξε το Λάμποκ του Τέξας στις 11 Μαΐου 1970 με 28 νεκρούς. Οι τότε επακόλουθες μελέτες των μεγάλων καταστροφών που προκαλούν οι σίφωνες σε κατοικημένες περιοχές, καθώς και άλλες μεταγενέστερες έρευνες, απέδειξαν ότι το τμήμα ενός σπιτιού στην κατεύθυνση της προσέγγισης του σίφωνα είναι, αντιθέτως, το χειρότερο δυνατό σημείο, καθώς δέχεται το πρώτο άμεσο χτύπημα από τους σφοδρούς ανέμους. Το αποτέλεσμα είναι ότι εκθέτει τους ανθρώπους σε διπλό κίνδυνο, τόσο από την κατάρρευση των εξωτερικών τοίχων προς τα μέσα, όσο και από τους ίδιους τους ανέμους και τα ερείπιαπου εκτοξεύουν με φονικές ταχύτητες. Επιπλέον, έχει τεκμηριωθεί ότι στο σημείο προσέγγισης, οι στροβιλιζόμενοι άνεμοι συνδυάζονται με την μετακίνηση του σίφωνα προς τα εμπρός, προκαλώντας έτσι την μέγιστη δυνατή καταστροφή.

Η πλευρά ή γωνία της οικοδομής στην αντίθετη κατεύθυνση από την προσέγγιση του σίφωνα είναι ασφαλέστερη. Επομένως θα μπορούσε θεωρητικά να είναι συνήθως η βορειοανατολική γωνία. Στην πράξη ωστόσο, πολλοί σίφωνες έχουν μετακινηθεί προς διαφορετικές κατευθύνσεις και όχι προς τα βορειοανατολικά. Ιστορικό παράδειγμα ήταν ένας σίφωνας F5, πλάτους 0,75 mi (1,2 km) που χτύπησε το Τζάρρελ του Τέξας, στις 27 Μαΐου 1997, προκαλώντας 27 θανάτους, ο οποίος κινήθηκε προς τα νοτιοδυτικά - ακριβώς αντίθετα από την κοινώς αναμενόμενη κίνηση. Επιπλέον, οι σίφωνες μπορούν κάθε στιγμή να αλλάξουν κατεύθυνση, χωρίς καμία προηγούμενη ένδειξη για κάτι τέτοιο.

Ο ασφαλέστερος τόπος είναι το υπόγειο ή αν δεν υπάρχει, ένα εσωτερικό δωμάτιο του ισογείου χωρίς παράθυρα (κατά προτίμηση η πιο κεντρική αίθουσα). Επιπρόσθετα, το να χρησιμοποιηθεί, στο δωμάτιο αυτό, ως καταφύγιο η αποθήκη κάτω από μία εσωτερική σκάλα, μία στερεωμένη μπανιέρα ή ένα ανθεκτικό ακλόνητο τραπέζι, προσφέρει περαιτέρω αύξηση των πιθανοτήτων επιβίωσης.

Διαβάσεις κάτω από ανισόπεδους κόμβους

Μία άλλη ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση είναι ότι οι διαβάσεις κάτω από ανισόπεδους κόμβους σε αυτοκινητόδρομους παρέχουν επαρκές καταφύγιο από τους σίφωνες. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα από τα πλέον επικίνδυνα μέρη κατά τη διάρκεια του φαινομένου, καθώς οι σχετικές μελέτες δείχνουν ότι η στενή διάβαση λειτουργεί σαν αεροδυναμική σήραγγα και αυξάνει τον κίνδυνο από τον σίφωνα, προκαλώντας επιτάχυνση των ανέμων και επιπλέον διοχετεύει τα συντρίμμια κάτω από την αερογέφυρα. Επίσης, οι περισσότερες διαβάσεις είναι σχεδιαστικά εντελώς εκτεθειμένες στους ανέμους του σίφωνα για να θεωρηθεί ότι παρέχουν επαρκή προστασία από τα θραύσματα, τα οποία μπορεί να εκτοξεύονται με υψηλές ταχύτητες ακόμα και σε ασθενείς σίφωνες.

Μυθοι σχετικά με τις περιοχές εμφάνισης του φανομένου

Θεωρείται συχνά ότι οι σίφωνες συμβαίνουν μόνο στη Βόρεια Αμερική, δημιουργώντας έτσι λανθασμένη εντύπωση εφησυχασμού στην κοινή γνώμη των χωρών όλων των άλλων ηπείρων. Είναι αλήθεια ότι η πλειονότητα των σιφώνων σημειώνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο αποτελούν μία παγκόσμια απειλή και παρατηρούνται τακτικά σε πάρα πολλά κράτη και σε όλες τις ηπείρους, εκτός από την Ανταρκτική.

Περιοχές που θεωρούνται λανθασμένα προστατευμένες

Αυτός ο σίφωνας F5 έπληξε το κέντρο της Τοπίκα, Κάνσας, στις 8 Ιουνίου 1966, με απώλειες 16 νεκρούς, καταρρίπτοντας δύο παρανοήσεις: πρώτον ότι οι σίφωνες δεν μπορούν να πλήξουν εμπορικά κέντρα αστικών περιοχών και δδεύτερον έναν τοπικό μύθο των Ινδιάνων της περιοχής ότι το Burnett's Mound, ένας λόφος ύψους 250 ποδών (75 μέτρων) στα νοτιοδυτικά της πόλης, την προστάτευε φράσσοντας τους σίφωνες.

Αυτός ο σίφωνας F2 που έπληξε το κέντρο του Σολτ Λέικ Σίτυ, Γιούτα, στις 11 Αυγούστου 1999, με 1 νεκρό και 80 τραυματίες, απέδειξε πόσο εσφαλμένες ήταν αρκετές απόψεις, μεταξύ των οποίων και η πεποίθηση ότι οι σίφωνες δεν μπορούν να συμβούν σε περιοχές όπως η πολιτεία της Γιούτα ή σε αστικές περιοχές και ιδιαίτερα στα εμπορικά κέντρα

Υπάρχουν περιοχές όπου οι άνθρωποι πιστεύουν ότι «προστατεύονται» από τους σίφωνες, επειδή είναι μέσα σε μία πόλη, κοντά σε ένα μεγάλο ποτάμι, πίσω από έναν λόφο ή πάνω σε βουνό ή ακόμα και ότι προστατεύονται από υπερφυσικές δυνάμεις.

Στην πραγματικότητα όμως, οι σίφωνες δεν επηρεάζονται καν από επιφάνειες νερού και διαπερνούν συχνά μεγάλους ποταμούς και λίμνες. Όσον αφορά τα βουνά, έχουν παρατηρηθεί σίφωνες ακόμα και σε υψόμετρα 12.000 πόδια (3.700 μέτρα) πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και πολλοί σκαρφαλώνουν λόφους και βουνά ή πλήττουν στενές κοιλάδες και οροπέδια. Έχει συμβεί σίφωνας να περάσει κορυφογραμμή ύψους 3.000 ποδών (910 m) ανεπηρέαστος.

Οι σίφωνες, επίσης, μπορεί να φαίνονται σπάνιοι στα αστικά κέντρα, αλλά αυτό οφείλεται στο ότι οι περιοχές στα κέντρα των πόλεων καλύπτουν μικρή γεωγραφική έκταση ως προς τη συνολική έκταση μιας χώρας. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι το μέγεθος μιας κεντρικής εμπορικής περιοχής είναι πολύ μικρό σε σύγκριση με το συνολικό εμβαδόν της πόλης, είναι πολύ πιθανότερο για έναν σίφωνα να χτυπήσει σε προάστειο, εκτός κέντρου.

Σε όλη τη διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας, ωστόσο, πάνω από 100 σίφωνες έχουν πλήξει περιοχές στα κέντρα μεγάλων πόλεων. Πάρα πολλές πόλεις έχουν πληγεί δύο ή περισσότερες φορές, ενώ βίαιοι σίφωνες (F4 και F5) έχουν συχνά χτυπήσει ακόμα και εμπορικά κέντρα μεγάλων πόλεων και ορισμένοι από τους πλέον χαρακτηριστικούς περιλαμβάνουν:

• Τον F5 που έπληξε το κέντρο του Μπουένος Άιρες, στις 22 Νοεμβρίου 1951 (ο αριθμός των νεκρών παραμένει ασαφής).
• Τον F5 που έπληξε το κέντρο της Τοπίκα, Κάνσας, στις 8 Ιουνίου 1966, με 16 νεκρούς.
• Τον F5 που έπληξε το κέντρο του Λάμποκ, Τέξας, στις 11 Μαΐου 1970, με 28 νεκρούς.
• Τον F5 που έπληξε την Βενετία, στις 11 Σεπτεμβρίου 1970, με 30 νεκρούς.
• Τον ΕF5 που έπληξε το Τζόπλιν, Μιζούρι, στις 22 Μαΐου 2011, με 160 νεκρούς.
• Τον F4 / Τ8 που έπληξε το ιστορικό κέντρο του Λονδίνου, στις 23 Οκτωβρίου 1091, καταστρέφοντας την Γέφυρα του Λονδίνου.
• Τον F4 που έπληξε το εμπορικό κέντρο του Σεντ Λούις, Μιζούρι, στις 27 Μαΐου 1896, με τουλάχιστον 255 νεκρούς (άλλες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για πάνω από 400, καθώς πολλά πτώματα ενδεχομένως παρασύρθηκαν από τον ποταμό Μισισιπή).
• Τον F4 που έπληξε το εμπορικό κέντρο του Μπόσιερ Σίτι, Λουιζιάνα, στις 3 Δεκεμβρίου 1978, στις 1:50 π.μ. UTC-5 χειμερινή ώρα, με 2 νεκρούς, καταρρίπτοντας επίσης έναν μύθο ότι οι σίφωνες δεν μπορούν να συμβούν τον χειμώνα.

Κατά γενικό κανόνα, καμία περιοχή δεν είναι εντελώς «ασφαλής» από σίφωνες, αν και ορισμένες περιοχές είναι πιο ευάλωτες από άλλες.

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα

Επειδή απαιτείται γενικά ζεστός καιρός για τον σχηματισμό τους, οι σίφωνες είναι ασυνήθιστοι τον χειμώνα στα μέσα γεωγραφικά πλάτη. Ωστόσο, μπορούν να σχηματιστούν και κατά καιρούς έχουν παρατηρηθεί σίφωνες να κινούνται ακόμα και πάνω από χιονισμένες επιφάνειες. Μάλιστα μεταξύ του 2000 και του 2008, 169 από τους 539 θανάτους που προκλήθηκαν από σίφωνες στις ΗΠΑ σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Στην πραγματικότητα, οι σίφωνες τον χειμώνα μπορεί να είναι πιο επικίνδυνοι, δεδομένου ότι τείνουν να μετακινούνται ταχύτερα από τους σίφωνες που συμβαίνουν σε άλλες εποχές του έτους.

Ιστορικοί σίφωνες

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι πλέον γνωστοί και ιστορικοί σίφωνες, όλοι τους άκρως καταστροφικοί και συνήθως μέρη ενός μεγάλου ξεσπάσματος σιφώνων, μπορούν να θεωρηθούν οι εξής:

• Ο Σίφωνας των Τριών Πολιτειών (Tri-State Tornado), στις 18 Μαρτίου 1925, με τουλάχιστον 695 θύματα, που ήταν ο πιο θανατηφόρος σίφωνας στην ιστορία των ΗΠΑ.
• Το Ξέσπασμα του Τούπελο - Γκαίηνσβιλ (Tupelo - Gainesville tornado outbreak) στις 5 - 6 Απριλίου 1936, με 17 σίφωνες και τουλάχιστον 436 θύματα.

Αεροφωτογραφία των καταστροφών στο Moore, Οκλαχόμα, μετά από τον σίφωνα F5 στις 3 Μαΐου 1999.

• Το Υπερξέσπασμα (Super Outbreak) του 1974, με 148 σίφωνες σε μόλις 18 ώρες, που έπληξαν 13 πολιτείες των ΗΠΑ, στις 3 - 4 Απριλίου 1974, με συνολικό απολογισμό πιθανότατα 315 - 330 θύματα.
• Το Ξέσπασμα της Οκλαχόμα (Oklahoma tornado outbreak), στις 3 Μαΐου 1999, στο οποίο και σημειώθηκε ο ισχυρότερος στην ιστορία γνωστός σίφωνας, με ταχύτητα ανέμου 301 μίλια / 484 χιλιόμετρα την ώρα, όπως καταμετρήθηκε από ραντάρ Doppler, δηλαδή έφτασε στο επίπεδο T11 της Κλίμακας TORRO και στα ανώτερα όρια των επιπέδων F5 / ΕF5 στις Κλίμακες Φουτζίτα. Μέχρι σήμερα, επίσης, παραμένει ο μοναδικός σίφωνας που, σύμφωνα με επίσημη μέτρηση, η ταχύτητά του έφτασε ποτέ στο μέγιστο δυνατό επίπεδο T11 της Κλίμακας TORRO. Δεν αποκλείεται πάντως να έχουν υπάρξει και άλλοι σίφωνες με αντίστοιχες ταχύτητες επιπέδου T11, οι οποίες όμως δεν μετρήθηκαν ποτέ επίσημα.
• Το Ξέσπασμα σιφώνων τις 25-28 Απριλίου 2011, με 207 σίφωνες στις 27 Απριλίου, ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει καταγραφεί σε ένα 24-ωρο.
• Ο ΕF5 που έπληξε το Τζόπλιν (Joplin), Μιζούρι, στις 22 Μαΐου 2011, με 160 νεκρούς και 990 τραυματίες, που ήταν ο 7-ος πιο θανατηφόρος σίφωνας στην ιστορία των ΗΠΑ. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι υπήρξε και ο πιο θανατηφόρος σίφωνας στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1947, αν και το συμβάν της 9-ης Απριλίου 1947 (με συνολικό απολογισμό 181 νεκρούς και 970 τραυματίες) που εθεωρείτο παλαιότερα ως ένας ενιαίος σίφωνας τεράστιας διαδρομής, απεδείχθη τελικώς ότι ήταν οικογένεια σιφώνων με σχεδόν διαδοχικές διαδρομές.

Ο πιο θανατηφόρος σίφωνας στην παγκόσμια ιστορία πάντως, ήταν ένας τεράστιος με πλάτος 1 μίλι (1,6 χλμ.) και μήκος διαδρομής 50 μίλια (80 χλμ.) που χτύπησε τις πόλεις Daulatpur και Saturia στο Μπαγκλαντές, στις 26 Απριλίου 1989. Υπάρχει μια μεγάλη αβεβαιότητα ως προς τον αριθμό των θυμάτων, αλλά οι πιο τυπικές εκτιμήσεις έκαναν λόγο για 1.300 νεκρούς, 12.000 τραυματίες και 80.000 άστεγους. H κατάταξή του σε επίπεδο έντασης είναι επισήμως αδύνατη, λόγω της έλλειψης επαρκών στοιχείων και της κάκιστης ποιότητας κατασκευής των κτιρίων σε αυτή τη χώρα.

Δείτε επίσης

• Κλίμακα Φουτζίτα
• Ενισχυμένη Κλίμακα Φουτζίτα
• Κλίμακα TORRO
• Οικογένεια σιφώνων
• Ξέσπασμα σιφώνων
• Καταιγίδα
• Τροπικός κυκλώνας
• Αεροχείμαρρος
• Φυσικός κίνδυνος

Βιβλιογραφία

• Howard B Bluestein (1999). Tornado Alley: Monster Storms of the Great Plains. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 0-19-510552-4. 
• Marlene Bradford (2001). Scanning the Skies: a History of Tornado Forecasting. University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-3302-3. 
• Thomas P Grazulis (Ιανουαρίου 1997). Significant Tornadoes Update, 1992 – 1995. St. Johnsbury, VT: Environmental Films. ISBN 1-879362-04-X. 
• Thomas P Grazulis (Φεβρουαρίου 2003). The Tornado: Nature's Ultimate Windstorm. University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-3538-7. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Στα ελληνικά

• Ο διαδικτυακός τόπος καταγραφής σιφώνων στον Eλλαδικό χώρο, από το Πανεπιστήμιο Αθηνών: Πληροφορίες, κλίμακες έντασης, είδη σιφώνων, σίφωνες στην Ελλάδα, αναφορές σιφώνων στην Ελλάδα και βιβλιογραφία.
• Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας: Θυελλώδεις ανέμοι και σίφωνες: Πληροφορίες και μέθοδοι επιβίωσης.
• Σίφωνες στην Ελλάδα / Στατιστικά στοιχεία / Η κλίμακα TORRO αναλυτικά
• Πληροφορίες και ρεκόρ σχετικά με τους σίφωνες στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, από το www.meteoclub.gr
• Πληροφορίες και ρεκόρ σχετικά με τους σίφωνες στην Ελλάδα και άλλες χώρες, από την ΕΡΤ.
• Προειδοποιήσεις όλων των έντονων καιρικών φαινομένων της Ευρώπης, από το www.meteoalarm.eu (με επιλογή γλώσσας)

Στα αγγλικά

• http://www.spc.ncep.noaa.gov/faq/tornado/ Εγκυκλοπαιδική σελίδα με όλες τις σημερινές γνώσεις σχετικά με τους σίφωνες, ιστορικά στοιχεία, ρεκόρ, φωτογραφίες, μεθόδους πρόγνωσης και μεθόδους επιβίωσης.
• http://www.nssl.noaa.gov/edu/safety/tornadoguide.html/ Αίτια δημιουργίας, κλιματολογία, τρόποι που ταξινομούνται οι σίφωνες, φωτογραφίες, μέθοδοι πρόγνωσης και εμπειρικής ανίχνευσης, τρόποι ενημέρωσης για τα έκτακτα δελτία και μέθοδοι επιβίωσης.
• http://www.tornadoproject.com/ Ιστορικά στοιχεία, ρεκόρ, φωτογραφίες, μέθοδοι πρόγνωσης και εμπειρικής ανίχνευσης, μύθοι και παρανοήσεις, συχνές ερωτήσεις, μέθοδοι επιβίωσης, βιβλιογραφία και παραπομπές.
• http://www.sky-fire.tv/index.cgi/tornadoes/ Πλήρης επιστημονικός κατάλογος απαντήσεων σε όλα τα πιθανά ερωτήματα σχετικά με τους σίφωνες.
• Chasing Tornadoes/ Αναλυτικό άρθρο του National Geographic Magazine (Απρίλιος 2004)
• http://celebrating200years.noaa.gov/ Mέθοδοι ανίχνευσης και πρόγνωσης σιφώνων, δίκτυα ενημέρωσης και έκτακτα δελτία.
• http://www.economics.noaa.gov/ Το κοινωνικό και οικονομικό κόστος από τους σίφωνες.
• NOAA Storm Database 1950–Present/Ιστορικό αρχειό όλων των έντονων καιρικών φαινομένων στις ΗΠΑ από το 1950 και μετά.
• European Severe Weather Database/Αναφορές όλων των έντονων καιρικών φαινομένων της Ευρώπης.