Τσέμπαλο

Ιταλικό κλαβεσέν του 17ου αιώνα

Το τσέμπαλο (Ιταλ.:Cembalo) ή κλαβεσέν (Γαλλ.:Clavecin), είναι πληκτροφόρο όργανο, πρόγονος του σημερινού πιάνου. Το παλαιότερο τσέμπαλο χρονολογείται στον 14ο αιώνα.

Έχει χορδές τεντωμένες οριζόντια και παράλληλα, και έκταση που ξεκινά από 4 οκτάβες μέ πλήρη χρωματική κλίμακα ή με την παράλειψη κάποιων φθόγγων στο κατώτερο άκρο της έκτασής του, εξοικονομώντας έτσι χώρο ώστε να μπορεί να παίζει τις πιο βασικές χαμηλές νότες. Παράδειγμα: Ντο-ρε-μι (παραλείπωντας το ντο και ρε δίεση) και συνεχίζει χρωματικά. Πολλά τσέμπαλα έχουν δύο πληκτρολόγια και συνδυάζουν τρία ή και περισσότερα ρετζίστρα.

Το όργανο παράγει ήχο με τη βοήθεια μηχανισμού που συνδέει τα πλήκτρα με ένα μικρό κάθετο κομμάτι ξύλο, πάνω στο οποίο είναι στερεωμένη μια πένα από φτερό ή σκληρό δέρμα. Σήμερα οι πένες κατασκευάζονται από βινύλιο. Το πλήκτρο του οργάνου, με την πίεση του δαχτύλου, ενεργεί ως μοχλός πάνω στο ξύλο που ανασηκώνεται, οπότε η πένα χτυπά τη χορδή κι αφού προκαλέσει τον ήχο ξαναγυρίζει στη θέση του. Κάθε πλήκτρο έχει το δικό του μηχανισμό που χτυπάει την αντίστοιχη χορδή.

Ο ήχος του τσέμπαλου είναι νυκτός και δεν έχει τη δυνατότητα της πολυεπίπεδης αυξομείωσης της έντασης που έχει το πιάνο. Παρόλα αυτά είναι ένα πολύ διαδεδομένο συνοδευτικό όργανο για το παίξιμο της μουσικής της εποχής του Μπαρόκ, ενώ έχει και πλουσιότατο δικό του ρεπερτόριο.

Η μουσική για το Τσέμπαλο γράφεται σε δύο πεντάγραμμα όπως και του πιάνου.

Παρόμοια όργανα με το Τσέμπαλο είναι:

• Το Σπινέττο (από το όνομα του Βενετσιάνου κατασκευαστή Τζιοβάννι Σπινέτους), που είχε σχήμα τραπεζίου.
• Το Βίρτζιναλ που είχε μικρότερη έκταση.

Κυριώτεροι συνθέτες για τσέμπαλο: Γ. Σ. Μπαχ, Φ. Κουπρέν, Ντ. Σκαρλάττι, Γκ. Φ. Χαίντελ, Ζ. Φ. Ραμώ, Β. Α. Μότσαρτ και πολλοί άλλοι.