Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑ.ΣΟ.Κ)

Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα ΠΑ.ΣΟ.Κ.
Αρχείο:Pasok-logo.png
Ηγέτης	Ευάγγελος Βενιζέλος
Κοινοβουλευτικοί Εκπρόσωποι	Μιχάλης Χρυσοχοΐδης Εύη Χριστοφιλοπούλου
Ιδρυτής	Ανδρέας Παπανδρέου
Ίδρυση	3 Σεπτεμβρίου 1974
Έδρα	οδός Ιπποκράτους 22, 106 80 Αθήνα
Ιδεολογία	Σοσιαλδημοκρατία, Σοσιαλφιλελευθερισμός
Πολιτικό φάσμα	Κεντροαριστερά
Ευρωπαϊκή προσχώρηση	Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα
Ομάδα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου	Προοοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών
Διεθνής προσχώρηση	Σοσιαλιστική Διεθνής
Χρώματα	Πράσινο
Κοινοβούλιο	33 / 300
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο	8 / 22
Περιφέρειες	373 / 725
Δήμοι	2.177 / 12.978
Σύμβολο εκλογών
Αρχείο:Simvolopasok.png
Ιστότοπος
pasok.gr
Πολιτικό σύστημα Ελλάδας Πολιτικά κόμματα Εκλογές

Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (γνωστότερο ως ΠΑ.ΣΟ.Κ.) είναι ένα ελληνικό σοσιαλδημοκρατικό πολιτικό κόμμα.

Ιδρύθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974 από τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Το ΠΑΣΟΚ είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Σοσιαλιστικής Διεθνούς.

Ιστορία

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ

Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974, ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Με βάση την ιδρυτική του διακήρυξη, σκοπός της δράσης του ΠΑΣΟΚ ήταν να επιφέρει στη χώρα:

• Εθνική Ανεξαρτησία
• Λαϊκή Κυριαρχία
• Κοινωνική Απελευθέρωση και
• Δημοκρατική διαδικασία.

Τις αρχές αυτές υποστήριζαν ο ίδιος ο ιδρυτής και πολλά από τα ιδρυτικά στελέχη. Ο Ανδρέας Παπανδρέου κάλεσε σε αυτοοργάνωση τις λαϊκές δυνάμεις κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης.

Οι συστατικές ομάδες του ΠΑΣΟΚ

Ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης Μιχάλης Σπουρδαλάκης κατατάσσει τα ιδρυτικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ σε τρεις κατηγορίες. Η τυπολογία του είναι σε γενικές γραμμές, αλλά όχι οικουμενικά, αποδεκτή.

• Οι αριστεροί σοσιαλιστές. Αυτή την ομάδα αποτελούσαν μέλη του ΠΑΚ, νεολαίοι που πρωταγωνίστησαν στον αντιχουντικό αγώνα και την εξέγερση του Πολυτεχνείου, πρώην μέλη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ και γενικότερα οι μεγάλες ριζοσπαστικοποιημένες μάζες που συγκροτούσαν την κομματική βάση του ΠΑΣΟΚ. Η πιο καθαρά σοσιαλιστική ομάδα μέσα στο ΠΑΣΟΚ αποκαλούνταν «η Αριστερά της Αριστεράς». Πίστευαν γενικά στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας, στην εθνικοποίηση των μεγάλων επιχειρήσεων, στο τέλος της εξάρτησης της χώρας από τις ΗΠΑ, στην παραδειγματική τιμωρία των χουντικών και σε μία επιθετική εξωτερική πολιτική
• Οι εκσυγχρονιστές ή μεταρρυθμιστές σοσιαλδημοκράτες. Στελέχη όπως ο Κώστας Σημίτης. Ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και διανοούμενοι, ανήκαν στα μεσαία και ανώτερα στρώματα. Πίστευαν στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Ελλάδας και σε μία γενικά μετριοπαθή και σοσιαλδημοκρατική πολιτική.
• Οι «παλαιοκομματικοί» ή παλιοί βενιζελικοί και παλιοί φιλελεύθεροι. Στελέχη όπως ο Μένιος Κουτσόγιωργας. Κεντρογενείς με σημεία αναφοράς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Νικόλαο Πλαστήρα και τον Γεώργιο Παπανδρέου. Φανατικά αντιδεξιοί αλλά και αντικομμουνιστές, είχαν μεγάλες ικανότητες στην απόκτηση και διατήρηση της εξουσίας. Γίνονταν συνεχώς στόχος κριτικής για λαϊκισμό (από τους εκσυγχρονιστές) και για πολιτικαντισμό (από τους αριστερούς), όμως χωρίς αυτούς πολύ δύσκολα θα έφτανε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Τα πρώτα χρόνια

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. συμμετείχε για πρώτη φορά σε εθνικές εκλογές τον Νοέμβριο του 1974, αποσπώντας ποσοστό 13,5%, που μεταφράστηκε στην ανάδειξη 15 βουλευτών. Στις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1977 το ΠΑ.ΣΟ.Κ. διπλασίασε το ποσοστό του και εξέλεξε 92 βουλευτές, καταλαμβάνοντας τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Συνέδριο	Χρονολογία
1ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ	Μάιος 1984
2ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ	Σεπτέμβριος 1990
3ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ	Απρίλιος 1994
4ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ	Ιούνιος 1996
5ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ	Μάρτιος 1999
6ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ	Οκτώβριος 2001
7ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ	Μάρτιος 2005
Προγραμματικό Συνέδριο	Μάιος 2007
8ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ	Μάρτιος 2008

Τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης

Τον Οκτώβριο του 1981 το ΠΑ.ΣΟ.Κ., μετά από μία φορτισμένη προεκλογική περίοδο, με το σύνθημα «Αλλαγή» και «Η Ελλάδα στους Έλληνες», κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές με ποσοστό 48% και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία με 173 βουλευτές, σχηματίζοντας την πρώτη αυτοδύναμη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Το 1984 διεξήχθη το 1ο Συνέδριο του ΠΑ.ΣΟ.Κ., στο οποίο επανεξελέγη ομόφωνα ο Ανδρέας Παπανδρέου ως πρόεδρος. Τον Ιούνιο του 1985, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. κέρδισε εκ νέου τις βουλευτικές εκλογές με ποσοστό 45%, εξέλεξε 161 βουλευτές και σχημάτισε και πάλι αυτοδύναμη κυβέρνηση. Η αναπτυξιακή στρατηγική που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα από τις κυβερνήσεις ΠΑ.ΣΟ.Κ. την περίοδο 1984 - 1990 (που καλύπτει τόσο τα Μ.Ο.Π. όσο και το Α΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης) χαρακτηρίστηκε κυρίως από τη μεγάλη διασπορά των διαθέσιμων πόρων σε μικρά έργα υποδομής σε ολόκληρη τη χώρα. Η πολιτική αυτή στήριξε την οικονομική δραστηριότητα και διευκόλυνε τη βελτίωση του επιπέδου ζωής στις αγροτικές και περιμετρικές περιοχές. Αναβάθμισε το επαρχιακό δίκτυο μεταφορών και ενίσχυσε τον εκσυγχρονισμό των μικρών γεωργικών επιχειρήσεων και την ίδρυση ξενοδοχείων μικρού και μεσαίου μεγέθους σε πολλές περιοχές. Το 1989, περίοδο μεγάλης πολιτικής έντασης, λόγω του οικονομικού σκανδάλου Κοσκωτά, και με τον ιδρυτή του ασθενή (καρδιακά προβλήματα), το ΠΑ.ΣΟ.Κ. έχασε τις εκλογές.

Η περίοδος της αντιπολίτευσης

Την περίοδο της κυβέρνησης Τζαννή Τζαννετάκη, η Βουλή με τις ψήφους των βουλευτών της ΝΔ και του Συνασπισμού παρέπεμψαν τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ και πολλά από τα στελέχη του σε Ειδικό Δικαστήριο για τις κατηγορίες περί εμπλοκής τους στο σκάνδαλο Κοσκωτά, αλλά και για υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από την Ε.Υ.Π. (τότε Κ.Υ.Π.). Με τα στελέχη του υπόδικα και έπειτα από δύο επιπλέον εκλογικές αναμετρήσεις (Νοέμβριος 1989 και Απρίλιος 1990), το ΠΑ.ΣΟ.Κ. βρέθηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Η δεύτερη περίοδος διακυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου

Τον Οκτώβριο του 1993 και μετά την απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου, το οποίο έκρινε αθώο λόγω αμφιβολιών με ψήφους 7 προς 6 τον Ανδρέα Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ επανήλθε στην εξουσία με ποσοστό 47%. Ο Ανδρέας Παπανδρέου σχημάτισε νέα κυβέρνηση. Τον Οκτώβριο του 1995 το ΠΑ.ΣΟ.Κ. εισήλθε σε μία κρίσιμη περίοδο εντάσεων και εσωκομματικών τριβών, καθώς από την Κεντρική Επιτροπή παραιτήθηκε ο Δημήτρης Τσοβόλας, για να ιδρύσει αργότερα το ΔΗ.Κ.ΚΙ.. Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής εξελέγη ο Κώστας Σκανδαλίδης, μετά την είσοδο του Άκη Τσοχατζόπουλου στην κυβέρνηση. Λίγες μέρες αργότερα ο Ανδρέας Παπανδρέου εισήλθε στο Ωνάσειο καρδιοχειρουργικό νοσοκομείο μετά από νέα κρίση της υγείας του.

Η περίοδος του εκσυγχρονισμού

Αποτελέσματα εσωκομματικών εκλογών για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, 11 Νοεμβρίου 2007

Υποψήφιος	Ψήφοι	%
Γιώργος Παπανδρέου	427,021	55.91
Ευάγγελος Βενιζέλος	291.593	38.18
Κώστας Σκανδαλίδης	43,848	5.74
Έγκυρες ψήφοι	763,674
Άκυρες ψήφοι	5,842
Λευκές ψήφοι	1,212
Σύνολο ψήφων	769,156	100
Εγγεγραμμένοι	974,6661
Πηγή: Επίσημα αποτελέσματα από το pasok.gr Σημειώσεις: 1347.991 μέλη και 626.675 "φίλοι του κόμματος".

Μετά από την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου από την πρωθυπουργία στις 17 Ιανουαρίου 1996, η Κεντρική Επιτροπή του ΠΑ.ΣΟ.Κ. με εισήγηση του Κώστα Σκανδαλίδη αποφάσισε τις διαδικασίες εκλογής του πρωθυπουργού από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος. Την επόμενη μέρα η κοινοβουλευτική ομάδα επέλεξε ανάμεσα στους Κώστα Σημίτη, Άκη Τσοχατζόπουλο, Γεράσιμο Αρσένη και Γιάννη Χαραλαμπόπουλο, τον Κώστα Σημίτη ως νέο πρωθυπουργό της χώρας. Τον Ιούνιο του 1996 απεβίωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου και το 4ο Συνέδριο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. εξέλεξε πρόεδρο τον Κώστα Σημίτη.

Με πρόεδρο τον Κώστα Σημίτη το ΠΑ.ΣΟ.Κ. νίκησε στις εθνικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 1996. Στις επόμενες εκλογές τον Απρίλιο του 2000, ο Κώστας Σημίτης επανεξελέγη με ποσοστό 43,79% έναντι 42,73% της Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ εξέλεξε 158 βουλευτές.

Μετά την παραίτηση του Κώστα Σημίτη από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, τον Φεβρουάριο του 2004 , εκλέγεται ο γιος του Α. Παπανδρέου, Γιώργος Παπανδρέου, ως πρόεδρος του κόμματος με πανελλαδική ψηφοφορία, στην οποία ήταν και ο μόνος υποψήφιος. Στην ψηφοφορία ψήφισαν περισσότεροι από 1.000.000 μέλη και φίλοι του κόμματος.

Στις εκλογές του Μαρτίου του 2004 το ΠΑ.ΣΟ.Κ. έπειτα από 11 χρόνια διακυβέρνησης της χώρας με τρεις εκλογικές νίκες (1993, 1996, 2000) έχασε τις εκλογές με ποσοστό 40,55% και πέρασε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το κίνημα δεν μπόρεσε να κερδίσει την πρωτιά και στις επόμενες εκλογές, στις 16 Σεπτεμβρίου 2007. Στις εκλογές αυτές έλαβε το 38,1% των ψήφων και 102 έδρες και ο πρόεδρός του, Γιώργος Παπανδρέου, ζήτησε την ανανέωση της εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοίνωσε εμμέσως πλην σαφώς την ίδια ημέρα την υποψηφιότητά του για τη θέση του προέδρου. Επίσης υποψήφιος στις εκλογές ανάδειξης προέδρου του κόμματος, που διεξήχθησαν στις 11 Νοεμβρίου, ήταν και ο Κώστας Σκανδαλίδης. Επανεξελέγη ο Γιώργος Παπανδρέου με ποσοστό 55% έναντι 38% του Ευάγγελου Βενιζέλου.

Περίοδος μετά το 2004

Μετά την εκλογική ήττα του ΠΑΣΟΚ το 2004, άρχισε μια διαδικασία ανασυγκρότησης του κόμματος σε όλα τα επίπεδα και προσαρμογής της οργανωτικής του δομής στις απαιτήσεις της εποχής μας με έμφαση στη συμμετοχή του πολίτη, την αποκέντρωση και τη χρήση νέων τεχνολογιών.

Eυρωεκλογές 2009

Το ΠΑΣΟΚ έλαβε ποσοστό 36,65 % και 8 έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Εθνικές εκλογές 2009

Το ΠΑΣΟΚ έλαβε ποσοστό 43,92 % και 160 έδρες στην Βουλή και σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση. Γρήγορα οι προγραμματικές προεκλογικές δεσμεύσεις του Γ. Παπανδρέου αναθεωρούνται λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης της χώρας και έτσι υπογράφεται το πρώτο μνημόνιο, το οποίο περιέχει συνταγή οικονομικής και κοινωνικής λιτότητας. Από τις 11/11/2011 συμμετέχει στην Κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου 2011, η οποία συστάθηκε από τα δυο μεγάλα κόμματα με ευρεία στήριξη του ΠΑΣΟΚ για την εφαρμογή των πολιτικών λιτότητας. Τον Απρίλιο του 2012 σε πανελλήνια δημοσκόπηση, λαμβάνει ποσοστό μόλις του 12,5% που είναι το χειρότερο στην ιστορία του. .

Εθνικές εκλογές Μαΐου και Ιουνίου 2012

Το ΠΑΣΟΚ χάνει τις εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 λαμβάνοντας 13,18% των ψήφων και τερματίζει τρίτο, πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ (16,78%) και τη Νέα Δημοκρατία (18,85%), εκλέγοντας μόλις 41 βουλευτές. Πολλά ιστορικά στελέχη του κινήματος αλλά και υπουργοί των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Σημίτη βρίσκονται μετά από πολλά χρόνια κοινοβουλευτικής πορείας εκτός κοινοβουλίου. Στις επαναληπτικές εκλογές της 17ης Ιουνίου, το Πα.Σο.Κ. πήρε και πάλι την τρίτη θέση εξελέγοντας μόλις 33 βουλευτές και λαμβάνοντας το 12,3% των ψήφων. Παρ' όλα αυτά η Ν.Δ., το Πα.Σο.Κ. και η Δημ.Αρ. συνεφώνησαν στη δημιουργία κυβέρνησης συνεργασίας προς επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου (το οποίο είχε υπογράψει η προηγούμενη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ) για απάλυνση των δυσβάσταχτων όρων που επεβλήθησαν. Πρωθυπουργός ορκίστηκε με τη στήριξη του Πα.Σο.Κ. και της Δημ.Αρ. ο πρόεδρος της Ν.Δ., Αντώνης Σαμαράς.

Κοινοβουλευτική Ομάδα

• Α΄ Αθηνών: Κώστας Σκανδαλίδης
• Β΄ Αθηνών: Ανδρέας Λοβέρδος, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, Μίμης Ανδρουλάκης, Απόστολος Κακλαμάνης
• Περιφέρεια Αττικής: Εύη Χριστοφιλοπούλου
• Α΄ Θεσσαλονίκης: Ευάγγελος Βενιζέλος
• Ημαθίας: Αγγελος Τόλκας
• Κιλκίς: Θόδωρος Παραστατίδης
• Εύβοιας: Συμεών Κεδίκογλου
• Κυκλάδες: Παναγιώτης Ρήγας
• Λέσβου: Νίκος Σηφουνάκης
• Χίου: Κωνσταντίνος Τριαντάφυλλος
• Κέρκυρας: Άντζελα Γκερέκου
• Αργολίδας: Γιάννης Μανιάτης
• Λακωνίας: Λεωνίδας Γρηγοράκος
• Αρκαδίας: Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος
• Κυκλάδων: Παναγιώτης Ρήγας
• Δωδεκανήσων: Δημήτρης Κρεμαστινός
• Ηλείας: Γιάννης Κουτσούκος
• Αχαΐας: Γιώργος Παπανδρέου
• Αιτωλοακαρνανίας: Θάνος Μωραΐτης
• Άρτας: Χρήστος Γκόκας
• Ιωαννίνων: Μιχάλης Κασσής
• Λάρισας: Φίλιππος Σαχινίδης
• Έβρου: Γιώργος Ντόλιος
• Ξάνθης: Δημήτρης Σαλτούρος
• Σερρών: Μάρκος Μπόλαρης
• Δράμας: Αηδόνης Χρήστος
• Ηρακλείου: Κεγκέρογλου Βασίλειος
• Ροδόπης: Αχμέτ Χατζη Οσμάν
• Χαλκιδικής: Γιάννης Δριβελέγκας
• Πέλλης: Τζάκρη Θεοδώρα
• Επικρατείας: Πύρρος Δήμας

Νεολαία ΠΑΣΟΚ

Η Νεολαία ΠΑΣΟΚ είναι η οργάνωση της πολιτικής νεολαίας του ελληνικού πολιτικού κόμματος ΠΑΣΟΚ. Η Νεολαία ΠΑΣΟΚ στηρίζει την σπουδαστική παράταξη ΠΑΣΠ, η οποία σύμφωνα με το άρθρο 6 του καταστατικού της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ, αποτελεί αυτόνομη παράταξη του φοιτητικού κινήματος στα Πανεπιστήμια. Η Νεολαία Πασόκ φυσικά είναι και η κάτοχος της ιστορικής σημαίας του πολυτεχνείου καθώς επίσης είχε για γραμματέα τον Σ. ΤΖΟΥΜΑΚΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι αρκετά δυναμική στις συγκεντρώσεις της.

Βιβλιογραφία

• Σπουρδαλάκης, Μ., ΠΑΣΟΚ. Κόμμα, κράτος, κοινωνία, εκδ. Πατάκης, 1998
• Παππάς, Τ., Σ., Το χαρισματικό κόμμα. ΠΑΣΟΚ, Παπανδρέου, Εξουσία, εκδ. Πατάκης, 2009
• Βερναρδάκης Χ., Η ίδρυση, η εξέλιξη και η μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ: από το “κόμμα μαζών” στο “κόμμα του κράτους”, 2004
• Παππάς Τάκης, Κομματική κρίση και έλλειμμα ηγεσίας: To ΠΑΣΟΚ ανάμεσα σε δύο ήττες, 2004-2007, Επιστήμη και Κοινωνία, τ/χ19 (2008), σελ.179-190
• Παππάς Τάκης, Το φαινόμενο ΠΑΣΟΚ: Τι ξέρουμε, τι μένει να μάθουμε; στο Μανώλης Αλεξάκης και Αλέξανδρος Αφουξενίδης(επιμ),Η ΄σύγχρονη πολιτική κοινωνιολογία στη Ελλάδα, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, σελ.55-82
• Ζαφειρόπουλος Κ. και Μαραντζίδης Ν., «Εκλογικές μεταβολές στην κοινωνική βάση του Νέου ΠΑΣΟΚ: διεύρυνση του εκλογικού ακροατηρίου και ρωγμές στον σκληρό πυρήνα», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, 14,(1999), σελ.24-49
• Πανταζόπουλος Ανδρέας, Με τους πολίτες κατά του λαού : Το ΠΑΣΟΚ της νέας εποχής, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2006.
• Σπουρδαλάκης Μιχάλης, ΠΑΣΟΚ Δομή, εσωκομματικές κρίσεις και συγκέντρωση εξουσίας, εκδ.Εξάντας, Αθήνα, 1988

Εξωτερικοί σύδεσμοι

• Αντωνίου, Ηλιάνα Θωμά, Ο λαϊκισμός στη μεταπολίτευση: Θεωρία και πράξη ,Διπλωματική εργασία,Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, 2008
• Τέλιος, Λεωνίδας Απόστολου, Η οργανωτική ανασυγκρότηση του Πασοκ: το εγχείρημα τυ ανοικτού κόμματος (2004-2008), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών
• Τράντας, Νικόλαος, Το κράτος στη θεωρία και πράξη του ΠΑΣΟΚ, Διδακτορική διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, 2002 [3]
• Επίσημος δικτυακός τόπος του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
• Νεολαία ΠΑ.ΣΟ.Κ.