Βασιλική της Γεννήσεως

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO

Βασιλική της Γεννήσεως
Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Άποψη της Βηθλεέμ και της Βασιλικής της Γεννήσεως
Τύπος	Πολιτισμικό
Κριτήρια	iv, vi
Ταυτότητα	1433
Περιοχή	Δυτική Ασία
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	2012 (36η συνεδρίαση)

Η Βασιλική της Γεννήσεως είναι ένας χριστιανικός ναός που βρίσκεται στην Αγία πόλη της Βηθλεέμ στην Παλαιστίνη. Ο ναός αυτός δε, είναι ο δεύτερος κατά σειρά τόπος προσκυνήματος του Χριστιανισμού μετά από εκείνον της Αναστάσεως. Θεωρείται ο τόπος γέννησης του Ιησού από τους χριστιανούς από το 2ο αιώνα.

Ιστορία

Ρωμαϊκά χρόνια

Ο ειδωλολάτρης αυτοκράτορας Αδριανός (που προηγουμένως είχε δώσει εντολή για την ανοικοδόμηση ναού, αφιερωμένου στην Αφροδίτη, στο Γολγοθά), διέταξε την ανέγερση ιερού αφιερωμένου στον Άδωνι. Παρόλ' αυτά, το σχέδιό του δεν πραγματοποιήθηκε. Περί το 130 μ.Χ., το Άγιο Σπήλαιο μετατράπηκε σε τόπο προσκυνήματος για τους χριστιανούς. Ο Ωριγένης, που επισκέφθηκε την Παλαιστίνη το 213 μ.Χ., αναφέρει πως η συγκεκριμένη περιοχή "ήταν περιφανής και το χριστιανικό προσκύνημα ξακουστό, ακόμα και ανάμεσα στους εθνικούς".

Βυζαντινά χρόνια

Δυναστεία του Κωνσταντίνου

H Αγία Τράπεζα

Η φάτνη

Το σπήλαιο

Το σημείο στο οποίο, σύμφωνα με τη χριστιανική λαϊκή παράδοση, γεννήθηκε ο Ιησούς

Η έξοδος του σπηλαίου

Κατά τη βυζαντινή εποχή, η Αγία Ελένη ξεκίνησε την ανέγερση της χριστιανικής εκκλησίας και ο γιος της, Κωνσταντίνος τήν ολοκλήρωσε. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Ευσέβιο τον Καισαρεία (275-339), ο αυτοκράτορας κόσμισε τα αναθήματα με χρυσάφι, ασήμι και πολύτιμους λίθους. Ο συγγραφέας του οδοιπορικού της Βουρδιγάλης αναφέρει: "δύο μίλια πέρα από τον τάφο της Ραχήλ, είναι η Βηθλεέμ, όπου γεννήθηκε ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Στο σημείο αυτό οικοδομήθηκε χριστιανικός ναός, με διαταγή του Μεγάλου Κωνσταντίνου".

Δυναστεία του Ιουστίνου

Η Βασιλική έμεινε ανέπαφη για δύο αιώνες. Τον 5ο αιώνα, ο Ιουστινιανός ανήγειρε ένα μεγαλύτερο ναό. Ήθελε να κάνει την εκκλησία αυτή, το λαμπρότερο οικοδόμημα στην Παλαιστίνη. Ο αρχιτέκτονας διατήρησε -εν μέρει- το αρχικό σχήμα της Βασιλικής. Μετά την εποχή του Ιουστινιανού οι πληροφορίες για την τύχη του ναού λιγοστεύουν. Τον 6ο αιώνα, η εκκλησία καταστράφηκε από πυρκαγιά, όμως ξαναχτίστηκε και στολίστηκε με ψηφιδωτά δάπεδα.

Δυναστεία του Ηρακλείου

Η εισβολή των Περσών του 614 μ.Χ., ίσως να επέφερε καταστροφές και στη Βηθλεέμ, όμως η γερή κατασκευή δεν επέτρεψε ανεπανόρθωτες υλικές ζημιές. Οι βλάβες επιδιορθώθηκαν εύκολα και η εκκλησία επανήλθε στην αρχική της κατάσταση.

Μακεδονική Δυναστεία-Δυναστεία Δουκάδων-Δυναστεία Κομνηνών

Τον 11ο αιώνα μ.Χ., όλες οι εκκλησίες των Αγίων Τόπων καταστράφηκαν από τον Χακίμ ιμπν Αμρ-ιλλάχ, εκτός από αυτήν της Βηθλεέμ. Σύμφωνα με το Γάλλο χρονογράφο Αντεμάρ, οι Σαρακηνοί χτυπήθηκαν ως εκ θαύματος από φως, με τη μορφή αστραπής, και ο ναός έμεινε άθικτος. Το 1099 μ.Χ. οι Σταυροφόροι έφθασαν στα Ιεροσόλυμα και βρήκαν την εκκλησία της Βηθλεέμ ανέγγιχτη. Τέσσερα χρόνια αργότερα (1103 μ.Χ.), ο Ταγκράδος κατέλαβε την πόλη μαζί με εκατό ιππότες, με εντολή του Γοδεφρείδου. Ο Γοδεφρείδος αναφέρει πως, αν και ολόκληρη η περιοχή είχε ερημώσει, μόνο ο ο Ναός του Σπηλαίου είχε αντέξει. Πενήντα χρόνια μετά, λόγω της τεράστιας φθοράς, ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α' Κομνηνός επισκεύασε με δικά του έξοδα τη Βασιλική της Γεννήσεως. Μετά το τέλος των Σταυροφοριών και τη διάλυση των βασιλείων τους, οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες -προσφέροντας μεγάλα ανταλλάγματα στους εξαγριωμένους και διψασμένους για εκδίκηση μουσουλμάνους- κατάφεραν να κρατήσουν τους ορθόδοξους μοναχούς στην περιοχή.

Δυναστεία των Παλαιολόγων

Το 1435, ο βασιλιάς της Τραπεζούντας, Αλέξιος Κομνηνός ανακαίνισε τη στέγη του ναού.

Μεταβυζαντινά χρόνια

Το 1561, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, Σοφρώνιος έχτισε τις τέσσερις κάμαρες που βρίσκονται και στα δύο μέρη του ναού. Επί χρόνων Παϊσίου Α' στην πατριαρχία της αυτοκρατορίας, η εκκλησία χρειαζόταν νέα επισκευή. Όμως, το εγχείρημα αυτό δεν πραγματοποιήθηκε, εξαιτίας της έλλειψης χρημάτων. Ο διάδοχος του Παϊσίου, Νεκτάριος έπεισε τον επιφανή Μανωλάκη Καστοριανό να βοηθήσει στις διεργασίες για την επισκευή της εκκλησίας. Η έναρξη των εργασιών πραγματοποιήθηκε επί Δοσιθέου Β' στην πατριαρχία. Ο Καστοριανός συνέδραμε τα μέγιστα, εκδίδοντας την άδεια και συγκεντρώνοντας την απαραίτητη ξυλεία στην Ιόππη. Από την Ιόππη, τα ξύλα μεταφέρθηκαν με άμαξες προς τα Ιεροσόλυμα. Όμως, στην κοιλάδα του χειμάρρου Σαλάμ, η διέλευση των αμαξιών ήταν αδύνατη, εξαιτίας του δύσβατου της περιοχής. Για το λόγο αυτό, οι ορθόδοξοι των πόλεων Ρεμπλί, Ραμμάλα και Λύδδα εξήλθαν των τειχών τους και βοήθησαν στη μεταφορά των ξύλων, στα Ιεροσόλυμα. Η διαδικασία αυτή διήρκεσε, περίπου, τέσσερις μήνες.

Το Σεπτέμβριο του 1672, ξεκίνησε η ανακαίνιση, που συμπεριελάμβανε: την επισκευή της μολυβδοσκέπαστης στέγης, τη συντήρηση των τοίχων, τη διάνοιξη των κεκλεισμένων θυρών και παραθύρων και το γενικότερο ασβέστωμα του χώρου. Για τη μολύβδωση της στέγης, χρησιμοποιήθηκε συμπλήρωμα στον προϋπάρχοντα μόλυβδο. Τα εγκαίνια του Ναού του Σπηλαίου της Γεννήσεως έγιναν τον Ιούλιο του ίδιου εκκλησιαστικού έτους, από τη Σύνοδο, η οποία απήλλαξε τον πρώην Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλο Λούκαρι (1572-1637), από τις κατηγορίες των Ιησουιτών.

Κατά τη μεταβυζαντινή εποχή έγιναν και άλλες μικροεπισκευές στη Βασιλική της Γεννήσεως, όπως, το 1689 -μετά από ειδική άδεια του σουλτάνου Σουλεϊμάν Β', και το 1775 επί πατριαρχίας Αβραμίου. Το 1842 έγινε η τελευταία μεγάλη ανακαίνιση της εκκλησίας, επί Αθανασίου Γ'. Η οροφή αντικαταστάθηκε και μολυβδοσκεπάστηκε, όπως η προηγούμενη. Το Καθολικό -εντός του ναού- στρώθηκε με μάρμαρο, ενώ το εξωτερικό στρώθηκε με πέτρα. Οι κατεστραμμένοι, από το πέρασμα του χρόνου, μωσαϊκοί τοίχοι, επικαλύφθηκαν με μαρμαρόσκονη.

Νεώτερα χρόνια

Η Βασιλική της Γεννήσεως αποτελεί ένα από τα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, από τις 2 Ιουλίου του 2012.

Περιγραφή

Ο Αρκούλφος, τον 7ο και ο Βιλιβάρδος τον 8ο αιώνα μ.Χ., περιγράφουν με θαυμασμό τη Βασιλική της Γεννήσεως. O Βερνάρδος γράφει στη Θ' εκατονταετηρίδα: "στη Βηθλεέμ υπάρχει μεγάλη εκκλησία, στο μέσο της οποίας είναι ένα σπήλαιο υπόγειο, του οποίου η είσοδος βρίσκεται προς το νότο και η έξοδος προς ανατολάς (ίσως προς βορρά). Μέσα στο σπήλαιο, δυτικά, αναδεικνύεται η Αγία Φάτνη". Σήμερα, γύρω από αυτήν την περιοχή υπάρχουν λατινικά, ελληνορθόδοξα, φραγκισκανικά και αρμένικα μοναστήρια, καθώς και κήποι και καμπαναριά.

Τοποθεσία

Ο ναός βρίσκεται 10 χιλιόμετρα νότια των Ιεροσολύμων.