Θέμις (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αρ. 231)

Θέμις
Θέμις
Ονομασία	Θέμις
Έτος δημιουργίας	3ος αι. π.Χ.
Είδος	γλυπτό
Διαστάσεις	2,22 μ.
Μουσείο	Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Αριθμός καταλόγου	231
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η Θέμις που φιλοξενείται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο με αριθμό 231 είναι αρχαίο Ελληνικό γλυπτό που βρέθηκε μέσα στο ναό της Θέμιδος στη Ραμνούντα το 1890 σε ανασκαφές υπό του Βαλέριου Στάη δαπάνη της αρχαιολογικής εταιρείας.

Περιγραφή

Είναι από μάρμαρο της Πεντέλης. Λείπουν το δεξί χέρι από τον αγκώνα, το οποίο ήταν πρόσθετο, το άκρο αριστερό χέρι και μερικά μικρά τμήματα από το πηγούνι και τη μύτη. Κατά τα λοιπά το άγαλμα είναι άρτιο. Στο βάθρο υπάρχει επιγραφή.

Η θεά παρουσιάζεται όρθια να στέκει στηριζόμενη στο αριστερό πόδι. Το δεξί είναι λίγο προς τα πίσω και αρκετά λυγισμένο γόνατο. Είναι ντυμένη με χιτώνα, ζώνη κάτω από τους μαστούς, και ιμάτιο που κατεβαίνει από τον αριστερό ώμο. Η κεφαλή με το λαιμό και μέρη του θώρακα είναι ένθετη. Στα μαλλιά φοράει ταινία, ενώ η κόμμωση αποτελείται από μικρά ομοιόμορφα πλοκάμια. Το άγαλμα φέρει ίχνη χρωματισμού.

Στο βάθρο του αγάλματος υπάρχει η επιγραφή «ΜΕΓΑΚΛΗΣ ΜΕΓΑΚΛ[ΕΟΥ]Σ ΡΑΜΝΟΥΣΙΟΣ ΑΝΕΘΗΚΕΝ ΘΕΜΙΔΙ ΣΤΕΦΑΝΨΘΕΙΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΩΝ ΔΘΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΕΝΕΚΑ Ε[ΠΙ Ι]ΕΡΕΙΑΣ ΚΑΛΛΙΣΤΟΥΣ (ΦΕΙΔΟΣΤΡΑΤΗΣ ΝΕΜΕΣΕΙ ΙΕΡΕΙΑΣ) ΚΑΙ ΝΙΚΗΣΑΣ ΠΑΙΣΙ ΚΑΙ ΑΝΔΡΑΣΙ ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΚΩΜΩΔΟΙΣ ΧΟΡΗΓΩΝ. ΧΑΙΡΕΣΤΡΑΤΟΣ ΧΑΙΡΕΔΗΜΟΥ ΕΠΟΙΗΣΕ»

Ερμηνεία

Το άγαλμα είναι αναθηματικό που πρόσφερε ο Μεγακλής από την Ραμνούντα στη θεά Θέμιδα. Η απώλεια του δεξιού χεριού ζημιώνει το άγαλμα και από ερμηνευτικής άποψης. Ο τύπος κατά τον οποίο εικονίζεται από τους Έλληνες η θεά αυτή είναι σπάνιος και δύσκολο να συμπληρωθεί. Το χέρι ήταν προτεταμένο, ώστε η θεά θα κρατούσε κάποιο αντικείμενο, το οποίο αν και δεν γνωρίζουμε, θα πρέπει να άρμοζε στη θεά που εκπροσωπούσε το δίκαιο. Σύμφωνα με τον Σοφοκλή η «ουράνια» θεά εξέφρασε απαράμιλλα την προσωποποίηση του «εύβουλου» και «ορθόβουλου», το ιδανικό του «θείου Δικαίου». Η μεγαλοπρέπεια στη στάση και διάθεση της όλης μορφής, το σεμνό και ωραίο του προσώπου, το θείο και ιδανικό στην έκφραση σπάνια αποτυπώθηκαν σε μάρμαρο με τόση επιτυχία, όσο στο άγαλμα ετούτο.

Από την επιγραφή μαθαίνουμε ότι το άγαλμα αφιερώθηκε στην θεά Θέμιδα, και συνεπώς συμπεραίνουμε ότι εικονίζει την θεά αυτή. Παράδοξο όμως είναι ότι αναφέρονται δύο ονόματα ιέρειων, της Καλλιστούς και Φειδοστράτης, από τις οποίες η δεύτερη αναφέρεται ως ιέρεια της Νεμέσεως. Με τα ονόματα αυτά επιγράφονται επίσης δύο θρόνοι του ναού που βρίσκονταν παλιά δεξιά και αριστερά της εισόδου και φιλοξενούνται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Από την επιγραφή μαθαίνουμε επίσης ότι ο αναθέτης Μεγακλής νίκησε «παισί και ανδράσι γυμνασιαρχών και χορηγών κωμωδοίς», επομένως συμπεραίνουμε ότι στην Ραμνούντα διεξάγονταν αγώνες γυμναστικής και θεάτρου, και ότι εκεί υπήρχε θέατρο στο οποίο διδάσκονταν η τέχνη της αρχαίας κωμωδίας.

Ιστορική τοποθέτηση

Αν και δεν γνωρίζουμε ποιος ήταν ο Χαιρέστρατος Χαιρεδήμου, μπορούμε να πούμε ότι ήταν από τη Ραμνούντα και άκμασε στους πρώτους Αλεξανδρινούσ χρόνους, κατά τους οποίους φιλοτεχνήθηκαν και τα αγάλματα του Μαυσωλείου και η Νίκη της Σαμοθράκης. Τα γράμματα είναι πιθανώς του πρώτου μισού του 3ου αιώνα π.Χ.

Βιβλιογραφία

• Ευρετήριο Γενικής Εφορείας 1535 (Αρχαιολογικόν Δελτίον 1890)

Πηγές

• Παναγιώτης Καββαδίας (1849-1928), Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (1890 - 1892). Γλυπτά του Εθνικού Μουσείου: Κατάλογος περιγραφικός. Εκ του τυπογραφείου Σ.Κ. Βλαστού. σελίδες 186-188. Ανακτήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 2011. 
• Βαλέριος Στάης (1857-1923) (1891). Εφημερίς Αρχαιολογική. Αθήνα: Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία. σελίδες 48-53 και Πίνακας 4. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2012.