Γιασεμί

Γιασεμί
Μπουγαρίνι ή φούλι (Jasminum sambac)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta) Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida) Τάξη: Χοιραδιώδη (Scrophulariales) Οικογένεια: Ελαιοειδή (Oleaceae) Γένος: Ίασμος (Jasminum) L.
Τυπικό είδος
Ίασμος ο φαρμακευτικός (Jasminum officinale)
Είδη
Πάνω από 200 είδη, δείτε κείμενο

Το γιασεμί ή ίασμος (λατ. Jasminum) είναι γένος αγγειόσπερμων, δικότυλων φυτών το οποίο ανήκει στην οικογένεια των Ελαιοειδών (Oleaceae). Υπάρχουν 300 περίπου είδη που απαντώνται στις εύκρατες και θερμές χώρες της γης . Είναι αναρριχώμενος θάμνος, συνήθως αειθαλής αλλά και φυλλοβόλος. Τα φύλλα του εναλλάσσονται είναι απλά ή τρίφυλλα και πτερωτά. Τα άνθη του είναι λευκά στα περισσότερα είδη αλλά και κίτρινα, λευκά-ροζ, ροζ, γαλάζια και μπλε. Είναι αρωματικά και αναδύουν ένα γλυκό πολύ ευχάριστο άρωμα. Ο καρπός του γιασεμιού είναι ράγα με δύο λοβούς. Είναι διακοσμητικό φυτό και καλλιεργείται σε γλάστρες και κήπους.

Το γιασεμί πολλαπλασιάζεται με εμβολιασμό, με μοσχεύματα ή με καταβολάδες. Είναι ευαίσθητο στο δυνατό κρύο και τον παγετό ενώ αγαπά τη ζέστη και τη μεγάλη ηλιοφάνεια.

Εκτός από διακοσμητικά μερικά είδη του καλλιεργούνται για βιομηχανικούς σκοπούς και χρησιμοποιούνται ευρέως στην αρωματοποιία. Η καλλιέργεια των ειδών αυτών γίνεται κοντά σε παραθαλάσσιες περιοχές, γιατί η θαλάσσια αύρα είναι ευεργετική για την ανάπτυξη τους.

Οι ρίζες του γιασεμιού δεν αναπτύσσονται πολύ ούτε διεισδύουν βαθιά στο έδαφος. Είναι πολυετές φυτό και χρησιμοποιεί το έδαφος μακροχρόνια και η καλλιέργεια του διαρκεί γύρω στα 15 χρόνια. Τα άνθη του αναπτύσσονται από τον πρώτο χρόνο αλλά είναι λίγα ενώ σημαντική παραγωγή λουλουδιών έχουμε από τον τρίτο χρόνο. Τα είδη των γιασεμιών που φυτεύονται σε αγρούς χρειάζονται αρκετό πότισμα όταν η περίοδος των βροχών σταματήσει. Το έδαφος πρέπει να λιπαίνεται με διάφορα λιπάσματα και κοπριά, ενώ το φυτό χρειάζεται κλάδεμα και αφαίρεση των ξερών βλαστών και φύλλων. Η συλλογή των λουλουδιών γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες και τους μήνες Ιούνιο έως Οκτώβριο.

Από το γιασεμί εξάγεται ένα αιθέριο έλαιο γνωστό με την ονομασία ιασμέλαιο. Για την εξαγωγή αυτού του ελαίου χρησιμοποιούνται 2 μέθοδοι, η απόσταξη και η εκχύλιση.

Το αιθέριο έλαιο αυτό χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία. Περιέχει λινολικό οξύ, γερανιόλη, βενζυλικό οξύ, ευγενόλη, τερπινεόλη και λιναλοόλη. Είναι απαραίτητο συστατικό σχεδόν όλων των αρωμάτων.

Η Γαλλία είναι πρώτη στον κόσμο στην παραγωγή ιασμέλαίου. Ακολουθούν η Κίνα, η Ιταλία, η Αίγυπτος και η Ελλάδα.

Μερικά από τα γνωστότερα είδη γιασεμιού είναι:

1-Ίασμος ο θαμνώδης ( Jasminum fruticans). Βρίσκεται αυτοφυής στην Ελλάδα στις περιοχές της Μεσογείου και στη δυτική Ασία. Είναι αειθαλής θάμνος που φτάνει σε ύψος τα 2 μέτρα. Έχει κίτρινα άνθη, βρίσκονται δε στις κορυφές των κλαδιών που είναι αρκετά σκληρά και εύθραυστα.

2-Ίασμος ο φαρμακευτικός (Jasminum officinale). Θάμνος με όρθιο, λείο και αποξηλωμένο βλαστό. Κατάγεται από το Ιράν και τα Ιμαλάια και είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στο ψύχος. Υπάρχουν μορφές ποικιλόφυλλες με διπλά άνθη. Ο Ίασμος ο φαρμακευτικός είναι η κύρια πηγή του ιασμέλαιου. To αιθέριο έλαιο των ανθέων αυτού του είδους λαμβανόταν και στην αρχαιότητα δια αποβρέξεως με τη βοήθεια σησαμελαίου και ονομαζόταν ιάσμη. (Η δε καλουμένη ιάσμη παρά Πέρσαις σκευάζεται εκ των ανθών των λευκών του ίου...η δε τούτου χρήσις παρά τας εστιάσεις, ευωδίας ένεκα παρά Πέρσαις προσλαμβάνεται. Διοσκρ.)

3-Ίασμος ο ταπεινός (Jasminum humile). Θάμνος που έρπει και ο βλαστός του φτάνει και τα 7 μέτρα μήκος. Τα κλαδιά του είναι λεία, τα φύλλα του αρκετά παχιά και τα άνθη του σχηματίζουν πυκνές ταξιανθίες. Είναι ανθεκτικός στις χαμηλές θερμοκρασίες των εύκρατων περιοχών.

4-Ίασμος ο μεγανθής (Jasminum grandiflorum). Θάμνος με ασιατική καταγωγή, πατρίδα του θεωρείται η Μαλαισία όπου παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν σε εορτές και τελετές. Καλλιεργείται στις νότιες περιοχές της Γαλλίας ,στην Αίγυπτο τη Σικελία, τη Συρία, το Λίβανο και την Παλαιστίνη για την παραγωγή του ιασμελαίου. Στην Ελλάδα είναι γνωστό και ως γιασεμί της Χίου. Από το ξύλο του κατασκευάζονται πίπες ανατολίτικου τύπου πολύ καλής ποιότητας.

5-Ίασμος ο αραβικός (Μπουγαρίνι ή φούλι) ( Jasminum sambac - Ίασμος το σαμπάκ). Θάμνος αναρριχώμενος που φτάνει σε μεγάλο ύψος. Τα κλαδιά του σχηματίζουν πολλές γωνίες και τα φύλλα του είναι μεγάλα με νευρώσεις. Τα άνθη του είναι μεγάλα ,λευκά με εξαιρετικό άρωμα. Καλλιεργείται σαν καλλωπιστικό και για την παρασκευή του έξοχου ομώνυμου αρώματος, ενώ μία μορφή του με διπλά άνθη έχει την ονομασία γκραντούκα τα άνθη του, δε, χρησιμοποιούνται στο αρωματικό τσάι.

6-Ίασμος ο γυμνανθής (Jasminum nudiflorum) Θάμνος ιθαγενής της Ιαπωνίας και της Κίνας με πλούσια κίτρινα άνθη, ευδοκιμεί και στην Ελλάδα και πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα.

7-Ίασμος ο καμψίφυλλος (Jasminum revolutum) Μορφή του Ι. του ταπεινού. Ιθαγενής της Ασίας, θάμνος ρωμαλαίος, αειθαλής με κίτρινα άνθη. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και καταβολάδες.

8-Ίασμος ο πολυανθής (Jasminum polyanthum). Αειθαλής, αναρριχώμενος θάμνος ιθαγενής της Κίνας. Τα άνθη του είναι κυρίως λευκά, απαντώνται όμως και κόκκινα και ροζ.

9-Ίασμος ο ευοσμότατος (Jasminum odoratissimum). Θάμνος με μυρωδάτα κίτρινα άνθη από τα οποία εξάγεται αιθέριο έλαιο. Αυτοφυόμενος συναντάται στο νησί Μαδέιρα.

10- Ίασμος ο στιλπνός (Jasminum nitidum). Θάμνος αναρριχώμενος, αειθαλής ή ημιφυλλοβόλος με αρωματικά λευκά άνθη, ιθαγενής της Νέας Γουινέας. Είναι φυτό ευαίσθητο στους παγετούς. Πολλαπλασιάζεται με καταβολάδες.

Παλαιότερες ταξινομήσεις

Παλαιότερα στο Σύστημα κατά Βέτσταϊν (1935) η οικογένεια των Ελαιοειδών υπάγετο στην τάξη των Λιγουστρωδών (Ligustrales).

Πηγές

• Λεξικόν φυτολογικόν περιλαμβάνον το ονόματα, την ιθαγένειαν και τον βίον υπερδεκακισχιλίων φυτών, εν οις και τα λόγω χρησιμότητος ή κόσμου καλλιεργούμενα, των οποίων περιγράφονται και η ιστορία, η καλλιέργεια, τα προιόντα και αι νόσοι. Π.Γ. Γεννάδιος, Αθήνα 1914.
• И.П.Хориков, М.Г.Малев. Новогреческо-русский словарь под редакцией П.Пердикиса и Т.Пападопулоса. Москва, издательство Русский язык, 1980.
• «Γιασεμί». Καλλωπιστικά. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2012. 
• «Το γιασεμί». Προεκτάσεις: Εμφάνιση άρθρου. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2012. 
• http://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/cgi-bin/NSWfl.pl?page=nswfl&lvl=sp&name=Jasminum~polyanthum
• http://www.floridata.com/ref/J/jasm_pol.cfm
• http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Jasminum+odoratissimum
• http://growerjim.blogspot.com/2011/05/jasminum-nitidum.html
• http://fyta.createforumhosting.com/jasminum-nitidum-t5840.html