Ιωάννης Καμινιάτης

Απεικόνιση της λεηλασίας της Θεσσαλονίκης από τον αραβικό στόλο το 904 από το χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη

Το όνομα του Ιωάννη Καμινιάτη μάς είναι γνωστό από την περιγραφή της άλωσης της Θεσσαλονίκης το 904, όταν στόλος Αράβων επιτέθηκε και κυρίευσε την πόλη. Πρόκειται για το συγγραφέα ενός από τα τρία μεσαιωνικά ελληνικά έργα με ανάλογο περιεχόμενο, καθώς ακολούθησαν ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, που αφηγήθηκε την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Νορμανδούς το 1185, και ο Ιωάννης Αναγνώστης, με την αντίστοιχη συγγραφή του για την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς το 1430.

Στοιχεία για τη ζωή του

Με δεδομένη την απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στο πρόσωπο του Καμινιάτη από άλλους, σύγχρονους και μεταγενέστερους, συγγραφείς, οι πληροφορίες για τον Καμινιάτη περιορίζονται στα στοιχεία που ο ίδιος παρέχει στο μοναδικό έργο του. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο Εις την άλωσιν της Θεσσαλονίκης, ο Καμινιάτης καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη ή έστω είχε μεγαλώσει σε αυτή. Ήταν έγγαμος κληρικός, κατείχε το αξίωμα του κουβουκλείσιου και υπηρετούσε στα αυτοκρατορικά οικήματα της Θεσσαλονίκης, ενώ τόσο ο ίδιος, όσο και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, κληρικοί και αυτοί, ανήκαν στην τάξη των αναγνωστών. Επιπρόσθετα, για τον πατέρα του πληροφορεί πως ήταν έξαρχος της Ελλάδος απάσης.

Στο έργο του, ο αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων Καμινιάτης δεν περιορίζεται στην περιγραφή της άλωσης της πόλης από το Λέοντα Τριπολίτη, αλλά αφηγείται την ατομική, και συνάμα συλλογική, περιπέτειά του, καθώς οι Άραβες πήραν χιλιάδες αιχμαλώτους και τους μετέφεραν αρχικά στη Τρίπολη της Συρίας, κατόπιν στην Ταρσό της Κιλικίας.

Το κείμενο σώζεται σε τέσσερα χειρόγραφα, όλα χρονολογημένα από το 15ο και 16ο αιώνα.

Η αφήγηση του Καμινιάτη ήρθε στο φως αρχικά από το Χιώτη Λέοντα Αλλάτιο το 1653, έπειτα από το Γάλλο Φρανσουά Κομπφί το 1685, ενώ το 1838 ο Γερμανός Αύγουστος Ιμάνουελ Μπέκερ εκδίδει για τρίτη φορά το έργο. To 1973, η Γερμανίδα Γκέρτρουντ Μπέλιχ προχώρησε στην κριτική έκδοση του κειμένου στα πλαίσια της Συλλογής Πηγών της Βυζαντινής Ιστορίας (Corpus Fontium Historiae Byzantinae). Ελληνικές μεταφράσεις με σύντομη εισαγωγή και σχόλια έχουν δώσει το 1987 ο Γεώργιος Τσάρας και το 2000 ο Εύδοξος Τσολάκης.

Κριτική

• κριτική εκδ. Άγρα, 2010

Βιβλιογραφία

• Böhlig, Gertrud επιμ. 1973. Ioannis Caminiatae De expugnatione Thessalonicae, Corpus Fontium Historiae Byzantinae, Βερολίνο-Νέα Υόρκη: De Gruyter.
• Hunger, Herbert, 2000. Βυζαντινή λογοτεχνία, Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τόμος 2, 3η έκδοση, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
• Καρπόζηλος, Απόστολος 2002. Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι, τόμος 2 (8ος-10ος αιώνας), Αθήνα: Κανάκης.
• Kazhdan, Alexander 1978. «Some Questions Addressed to the Scholars, who Believe in the Authenticity of Kaminiates’ Capture of Thessalonika», Byzantinische Zeitschrift 71, 301-314.
• Ostrogorsky, Georg 1995. Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόμοι 1-3, Αθήνα: Στέφανος Βασιλόπουλος.
• Τσάρας, Γεώργιος 1987. Ιωάννου Καμενιάτου στην άλωση της Θεσσαλονίκης (904 μ.Χ.), εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια, Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη.
• Τσολάκης, Εύδοξος 2000. Ιωάννης Καμινιάτης, Εις την άλωσιν της Θεσσαλονίκης, μετάφραση-εισαγωγή-σχόλια, Αθήνα: Κανάκης.
• Παπαγιάννη Ελευθερία, 1986. Θέματα εκκλησιαστικoύ δικαίoυ απo τo έργo τoυ Iωάvvη Καμιvιάτη «Εις τηv Άλωσιv της Θεσσαλovίκης», Πρακτικά τoυ ΣΤ' Παvελλήvιoυ Iστoρικoύ Συvεδρίoυ, Θεσσαλovίκη, σ. 35-46.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• το χειρόγραφο του Καμινιάτη