Κλίμακα Μποφόρ

Πλεύση με άνεμο 12 Μποφόρ, τον μεγαλύτερο βαθμό της κλίμακας.

Η Kλίμακα Μποφόρ είναι ένας εμπειρικός τρόπος μέτρησης της έντασης των ανέμων, που βασίζεται στην παρατήρηση των αποτελεσμάτων του ανέμου στη στεριά ή τη θάλασσα. Το πλήρες επίσημο όνομά της είναι Beaufort Wind Force Scale = Kλίμακα (Έντασης Ανέμου) Μποφόρ.

Ιστορία

Η κλίμακα επινοήθηκε το 1806 από τον Ιρλανδό Ναύαρχο και υδρογράφο Φράνσις Μποφόρ (Francis Beaufort), προκειμένου να τυποποιηθεί η περιγραφή των καιρικών συνθηκών και να διευκολυνθεί η συνεννόηση των ναυτιλλομένων. Ο Μποφόρ ήταν επικεφαλής της υδρογραφικής υπηρεσίας του αγγλικού ναυτικού και επινόησε μια απλή κλίμακα δεκατριών βαθμών (0-12) για την εμπειρική μέτρηση των ανέμων, βασισμένη καταρχήν στα αποτελέσματα που είχε ο άνεμος στα πανιά ενός αγγλικού πολεμικού πλοίου: από τον άνεμο που μόλις αρκούσε για την ώθησή του, έως «αυτόν που κανένα πανί δεν μπορεί να αντέξει». Η χρήση της κλίμακας είχε καθιερωθεί στα ημερολόγια των πλοίων κατά το 1830, ενώ υιοθετήθηκε σαν έγκυρη το 1835 από το πρώτο Διεθνές Μετεωρολογικό Συνέδριο των Βρυξελλών.

Το 1838, υιοθετήθηκε από το Βρετανικό Ναυαρχείο και το 1874, η Διεθνής Μετεωρολογική Επιτροπή αποφάσισε τη διεθνή χρήση της.

Το 1906, με την έλευση της ατμοκίνησης, τροποποιήθηκε έτσι ώστε να περιγράφει τα αποτελέσματα του ανέμου στη θάλασσα και όχι στα πανιά. Το 1923, ο Τζορτζ Σίμπσον, τότε διευθυντής της Βρετανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, πρόσθεσε στην κλίμακα την περιγραφή των αποτελεσμάτων του ανέμου στην ξηρά και συσχέτισε τους βαθμούς της κλίμακας με την ταχύτητα του ανέμου (βλέπε παρακάτω).

Το 1946, η κλίμακα επεκτάθηκε έως τον 17ο βαθμό, κυρίως να περιλάβει ορισμένους τροπικούς τυφώνες. Η δεκαεπταβάθμια κλίμακα σήμερα χρησιμοποιείται μόνο στην Κίνα και την Ταϊβάν για να περιγράψει τέτοιου είδους φαινόμενα. Στις υπόλοιπες περιοχές συνήθως προτιμάται η Κλίμακα Σαφίρ-Σίμπσον, της οποίας το 1 αντιστοιχεί στο 12 της κλίμακας Μποφόρ, χωρίς να υπάρχει άλλη αναλογία στα μεγαλύτερα μεγέθη.

Επίσης, το κατώτερο όριο του επιπέδου των 12 Μποφόρ (η αρχή της ταχύτητας του τυφώνα) ισούται ακριβώς με το κατώτερο όριο του επιπέδου F1 στην Κλίμακα Φουτζίτα και το κατώτερο όριο του επιπέδου Τ2 στην Κλίμακα TORRO. Οι δύο αυτές κλίμακες, ωστόσο, είναι ανεξάρτητες και χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της έντασης ανέμου και την ταξινόμηση των καταστροφών που προκαλούν οι σίφωνες.

Η κλίμακα Μποφόρ χρησιμοποιείται εκτεταμένα στα δελτία καιρού και τις μετεωρολογικές προγνώσεις.

Η κλίμακα

Μποφόρ	Χαρακτηρισμός ανέμου	Χαρακτηρισμός θάλασσας	Φαινόμενα
			στην ξηρά	στην θάλασσα
0	Άπνοια (νηνεμία)	Γαλήνια	Δεν φυσά άνεμος, ο καπνός υψώνεται κατακόρυφα.	Επίπεδη, κατοπτρική επιφάνεια (κοινώς «θάλασσα λάδι»).
1	Σχεδόν άπνοια / Υποπνέων (ελαφρύ αεράκι)	Ρυτιδούμενη	Ο άνεμος μετακινεί τον καπνό, όχι όμως τον ανεμοδείκτη.	Το νερό κάνει μικρές «ρυτίδες».
2	Πολύ ασθενής (ελαφριά αύρα)	Ήρεμη	Ο άνεμος γίνεται αισθητός στο δέρμα, τα φύλλα κινούνται.	Μικρά κυματάκια που δεν «σπάνε». Οι κορυφές τους έχουν υαλώδη μορφή και ποτέ αφρό.
3	Ασθενής (γλυκιά αύρα)	Λίγο ταραγμένη	Φύλλα και μικρά κλαριά κινούνται διαρκώς.	Τα μικρά κύματα αρχίζουν να σπάνε και εμφανίζεται λίγος αφρός («προβατάκια»).
4	Σχεδόν μέτριος (μέτρια αύρα)	Λίγο ταραγμένη ως ταραγμένη (μέτρια)	Ο άνεμος σηκώνει σκόνη και πεσμένα χαρτιά. Τα κλαδιά αρχίζουν να κινούνται.	Μέτρια κύματα, εμφανίζεται αφρός και σταγονίδια νερού (πίτυλος).
5	Μέτριος	Ταραγμένη	Μικρά δέντρα αρχίζουν να κινούνται.	Μεγαλύτερα κύματα (ύψους 1,2 - 2,5 μ.), εμφανίζονται αφρώδεις κορυφές παντού.
6	Ισχυρός	Κυματώδης	Μεγάλα κλαδιά κινούνται και ο αέρας σφυρίζει. Η χρήση της ομπρέλας γίνεται δύσκολη.	Μεγάλα κύματα (ύψους 2 - 4 μ.) με επιμήκεις αφρώδεις κορυφές και έντονο πίτυλο.
7	Σφοδρός / Σχεδόν Θυελλώδης (Near Gale)	Κυματώδης έως πολύ κυματώδης	Τα δέντρα κινούνται ολόκληρα και το περπάτημα ενάντια στον άνεμο γίνεται δύσκολο.	Η θάλασσα ογκούται (φουσκώνει) και λευκός αφρός από κύματα (ύψους 3 - 5 μ.) που σπάζουν αρχίζει να παρασύρεται και να σχηματίζονται ραβδώσεις κατά την διεύθυνση του ανέμου.
8	Θυελλώδης (Gale)	Πολύ κυματώδης έως τρικυμιώδης	Μεγάλα δέντρα κινούνται ολόκληρα και μικρά κλαδιά σπάνε. Η οδήγηση γίνεται δύσκολη και το περπάτημα ενάντια στον άνεμο εξαιρετικά δύσκολο.	Η θάλασσα αρχίζει να φουρτουνιάζει. Σχετικά υψηλά κύματα (4 - 6 μ.) με προεξέχουσες κορυφές που αρχίζουν να σπάνε. Σχηματίζονται έντονες λωρίδες αφρού κατά την διεύθυνση του ανέμου. Μεγάλες ποσότητες αιωρούμενου αφρού.
9	Πολύ Θυελλώδης (Strong Gale)	Τρικυμιώδης	Μεγάλα κλαδιά σπάνε, μικρές ζημιές σε καμινάδες και σκεπές. Προσωρινή σήμανση και οδοφράγματα παρασύρονται. Δύσκολη η όρθια στάση.	Υψηλά κύματα (6 - 9 μ.) με πυκνές ραβδώσεις αφρού κατά την διεύθυνση του ανέμου. Οι κορυφές των κυμάτων αρχίζουν να γέρνουν, να πέφτουν και να κυλίονται. Ο αφρός είναι δυνατόν να επηρεάζει την ορατότητα.
10	Θύελλα (Storm)	Πολύ τρικυμιώδης	Σπάνια παρατηρείται στο εσωτερικό της ξηράς. Δέντρα σπάζουν ή ξεριζώνονται. Πολλά κεραμίδια αποσπώνται από τις σκεπές, αρκετές ζημιές στο εξωτερικό των κτιρίων.	Πολύ υψηλά (8 - 12,5 μ.) κύματα με μακριές λοφώδεις ράχες. Το σπάσιμο και κύλισμα των κορυφών των κυμάτων γίνεται έντονο και βίαιο. Η θάλασσα εμφανίζει μεγάλα λευκά μπαλώματα και η συνολική της εμφάνιση αρχίζει να ασπρίζει. Η ορατότητα μειώνεται.
11	Βίαιη / Σφοδρή θύελλα (Violent Storm)	Εξαιρετικά τρικυμιώδης (ή Άγρια)	Πολύ σπάνια παρατηρείται στο εσωτερικό της ξηράς. Πολλές στέγες υφίστανται μεγάλη ζημιά. Αρκετές ζημιές σε κτίρια, αυτοκίνητα, πάρκα. Έπιπλα και βαριά αντικείμενα εκτός κτιρίων παρασύρονται. Αδύνατη η όρθια στάση. Εκτεταμένες ζημιές στην βλάστηση.	Εξαιρετικά υψηλά (9 - 14 μ.) ογκώδη κύματα, μεγάλες ποσότητες αιωρούμενου αφρού, μικρή ορατότητα. Δύσκολη η θέα πλοίων μικρής και μεσαίας χωρητικότητας, ίσως για λίγη ώρα να χάνονται πίσω από τα κύματα.
12	Τυφώνας (Hurricane-force)*	Μαινόμενη (ή Πολύ άγρια)	Εξαιρετικά σπάνιο συμβάν στο εσωτερικό της ξηράς. Σοβαρές καταστροφές σε μεγάλη έκταση. Μερικά παράθυρα μπορεί να σπάσουν. Κινητά σπίτια (mobile homes), καθώς και κακής κατασκευής υπόστεγα και αχυρώνες υφίστανται μεγάλες ζημιές ή και καταστρέφονται. Συντρίμμια εκσφενδονίζονται και παρασύρονται. Πολύ εκτεταμένες ζημιές στην βλάστηση.	Τεράστια κύματα (14 μ. και άνω). Ο αέρας γεμίζει με αφρό και πίτυλο, η θάλασσα ασπρίζει εντελώς. Ελάχιστη έως μηδενική ορατότητα.

(*): Προσοχή: τα ονόματα «storm» (καταιγίδα) και «hurricane» (τυφώνας) στην κλίμακα Μποφόρ αναφέρονται αποκλειστικά στην ισχύ του ανέμου, χωρίς να σημαίνει υποχρεωτικά την ταυτόχρονη ύπαρξη κάποιου άλλου μετεωρολογικού φαινομένου. Για παράδειγμα, ένα σύστημα θύελλας με μία κλειστή περιστροφική (κυκλωνική) κυκλοφορία γύρω από ένα ήρεμο κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό ως μάτι του τυφώνα (eye of the hurricane), για να καταγραφεί επισήμως ως τροπικός κυκλώνας (tropical cyclone) ή τυφώνας (typhoon ή στον Βόρειο Ατλαντικό hurricane), πρέπει η σταθερή ταχύτητα των ανέμων να φτάσει τα 12 Μποφόρ. Ωστόσο, ενδέχεται να συμβεί άνεμος 12 Μποφόρ και χωρίς τέτοιο σύστημα, από άλλα μετεωρολογικά φαινόμενα. Προκειμένου να αποφεύγεται τυχόν σύγχυση, τα έκτακτα δελτία συνήθως αναφέρουν τον όρο «hurricane-force winds» (άνεμοι έντασης τυφώνα) αντί για σκέτο «hurricane». Παρομοίως στην Ελλάδα, όταν η ΕΜΥ εκδώσει δελτίο επικίνδυνων καιρικών φαινομένων με πρόγνωση για ανέμους 10 ή 11 Μποφόρ, αποφεύγεται η χρήση του όρου καταιγίδα (storm), για να μην δημιουργείται σύγχυση με το γνωστό μετεωρολογικό φαινόμενο που συνοδεύεται από αστραπές, κεραυνούς, έντονη βροχόπτωση και ισχυρούς ανέμους (μερικές φορές και χαλάζι). Αντί γι' αυτό, αναφέρεται ότι «οι άνεμοι θα φθάσουν την ένταση της θύελλας» (κατ' αντιστοιχία του όρου «hurricane-force winds»).

Φωτογραφίες κατάστασης θάλασσας

0 Μποφόρ (άπνοια)

Στην διπλανή φωτογραφία φαίνεται η κατάσταση της θάλασσας που ονομάζεται επισήμως «γαλήνια», δηλαδή με επίπεδη, κατοπτρική επιφάνεια (κοινώς «θάλασσα λάδι»). Προϋπόθεση της γαλήνης της θάλασσας είναι η άπνοια στον αέρα, η οποία επισήμως αναφέρεται ως 0 Μποφόρ. Αυτό όμως δεν ισχύει και αντίστροφα, καθώς συχνά συμβαίνει ακόμα και με άπνοια να υφίσταται κυματισμός, όπως αν επικρατεί αποθαλασσία, που είναι αποτέλεσμα «απακμάζοντος ανέμου», στην ίδια ή σε παρακείμενη περιοχή.

Παρακάτω παρουσιάζεται η κατάσταση της θάλασσας στις άλλες κατηγορίες της Κλίμακας, με φωτογραφικά παραδείγματα. Να σημειωθεί ότι το ύψος των κυμάτων που αναφέρεται στην επίσημη Κλίμακα για τις κατηγορίες 1 - 12 αφορά τους ανοιχτούς ωκεανούς και μόνο αφού ο άνεμος έχει διατηρήσει την αναφερόμενη ταχύτητα επί αρκετές ώρες. Αντιθέτως, κοντά σε ακτές τα αντίστοιχα ύψη είναι κατά πολύ μικρότερα.

1 Μποφόρ	2 Μποφόρ	3 Μποφόρ
4 Μποφόρ	5 Μποφόρ	6 Μποφόρ
7 Μποφόρ	8 Μποφόρ	9 Μποφόρ
10 Μποφόρ	11 Μποφόρ	12 Μποφόρ

Κλίμακα Μποφόρ και ταχύτητα ανέμου

Οι βαθμοί της κλίμακας συσχετίζονται με την ταχύτητα του ανέμου, όπως αυτή μετριέται από ένα ανεμόμετρο με τον εμπειρικό τύπο

$v_{[\mathrm {m/s} ]}=0{,}836\cdot B^{3/2}\ ,$

όπου v είναι η ταχύτητα του ανέμου σε m/s και B οι βαθμοί Μποφόρ. Αν η ταχύτητα μετριέται σε άλλες μονάδες ισχύουν οι τύποι:

$v_{[\mathrm {kn} ]}=1{,}625\cdot B^{3/2}$ (όταν η ταχύτητα μετριέται σε κόμβους)

$v_{[\mathrm {km/h} ]}=3{,}01\cdot B^{3/2}$ (για km/h)

Αντίστροφα, το μέγεθος Μποφόρ μπορεί να υπολογιστεί προσεγγιστικά από την ταχύτητα του ανέμου με τη σχέση

$B\approx {\frac {v_{[\mathrm {kn} ]}+10}{6}}$

η οποία ισχύει ικανοποιητικά για μεγέθη μεταξύ 3 και 10.

Μποφόρ	Ταχύτητα ανέμου				Ύψος κυμάτων (m)
	m/s	km/h	mph	kn	Ανοιχτή θάλασσα (Ατλαντικός)	Αβαθή, όρμοι και λίμνες
0	0,0 − <0,3	0	0 − <1,2	0 − <1	−	−
1	0,3 − <1,6	1 − 5	1,2 − <4,6	1 − <4	0,0 − 0,2	0,05
2	1,6 − <3,4	6 − 11	4,6 − <8,1	4 − <7	0,5 − 0,75	0,6
3	3,4 − <5,5	12 − 19	8,1 − <12,7	7 − <11
4	5,5 − <8,0	20 − 28	12,7 − <18,4	11 − <16	0,8 − 1,2	1,0
5	8,0 − <10,8	29 − 38	18,4 − <25,3	16 − <22	1,2 − 2,0	1,5
6	10,8 − <13,9	39 − 49	25,3 − <32,2	22 − <28	2,0 − 3,5	2,3
7	13,9 − <17,2	50 − 61	32,2 − <39,1	28 − <34	3,5 − 6,0	3,0
8	17,2 − <20,8	62 − 74	39,1 − <47,2	34 − <41	πάνω από 6,0	4,0
9	20,8 − <24,5	75 − 88	47,2 − <55,2	41 − <48
10	24,5 − <28,5	89 − 102	55,2 − <64,4	48 − <56	έως 20,0	5,5
11	28,5 − <32,7	103 − 117	64,4 − <73,6	56 − <64	πάνω από 20,0	−
12	>32,7	>118	>73,6	>64

Απαγορευτικό απόπλου

Μετά την τραγωδία του οχηματαγωγού «Ηράκλειον» το 1966, που απέπλευσε με άνεμο 9 και πλέον μποφόρ, ακολουθώντας τη μέχρι τότε τακτική του «απόπλου κατά κρίση πλοιάρχου», με αποτέλεσμα στη συνέχεια να υποστεί μετατόπιση φορτίου και να βυθιστεί, με 217 θύματα, θεσπίστηκε το μέτρο της απαγόρευσης απόπλου «λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών», λεγόμενο κοινώς απαγορευτικό απόπλου.

Το απαγορευτικό όμως αυτό ισχύει κάθε φορά μόνο για επιβατηγά και οχηματαγωγά πλοία υπό ελληνική σημαία. Συνεπώς δεν περιλαμβάνονται φορτηγά πλοία, εμπορικά, ιστιοφόρα, πολεμικά, ιδιωτικά και πάσης φύσεως υπό ξένη σημαία. Το προστατευτικό αυτό μέτρο επιβάλλεται από τις ελληνικές λιμενικές Αρχές όταν η ΕΜΥ εκδώσει δελτίο θυελλωδών ανέμων ή γενικώς δελτίο επικίνδυνων καιρικών φαινομένων με ανέμους 9 Μποφόρ και άνω, όχι μόνο για τον λιμένα απόπλου αλλά και για οποιαδήποτε περιοχή που περιλαμβάνεται στη διαδρομή του προς απόπλου πλοίου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η κλίμακα Μποφόρ / Κατάσταση στην Ξήρα / Κατάσταση στην Θάλασσα (στα ελληνικά)
• Η κλίμακα Μποφόρ από το BBC (στα αγγλικά)
• Η αρχική κλίμακα με βάση τα αποτελέσματα που είχε ο άνεμος στα πανιά / μετεξέλιξη στην σημερινή της μορφή / πίνακας με πλήρης περιγραφή της κατάστασης θάλασσας ανάλογα με το κάθε επίπεδο / αντίστοιχες φωτογραφίες / επέκταση στην ξηρά
• Η κλίμακα Μποφόρ / Κατάσταση στην Ξήρα / Κατάσταση στην Θάλασσα με φωτογραφικά παραδείγματα (στα αγγλικά)