Μοσχοβία

Τμήμα μιας σειράς λημμάτων
Ιστορία της Ρωσίας
Πρώιμοι Σλάβοι / Ρως προ 9ου αιώνα Χαγανάτο των Χαζάρων 7ος–10ος αιώνας Χαγανάτο των Ρως 9ος αιώνας Βουλγαρία του Βόλγα 9ος–13ος αιώνας Ρως του Κιέβου 882–1240 Βλαντίμιρ-Σούζνταλ 1157–1331 Δημοκρατία του Νόβγκοροντ 1136–1478 Ταταρικός ζυγός 1240–1480 Μεγάλο Δουκάτο της Μόσχας 1283–1547 Βασίλειο της Ρωσίας 1547–1721 Ρωσική Αυτοκρατορία 1721–1917 Ρωσική Δημοκρατία 1917 Σοβιετική Ρωσία 1917–1922 Σοβιετική Ένωση 1922–1991 Ρωσική Ομοσπονδία 1991–τώρα
Ιστορία
Ρωσία

Με την ονομασία Μοσχοβία περιγράφονται συνοπτικά δύο διαδοχικά κρατικά μορφώματα του ύστερου μεσαίωνα, πρόγονοι του ρωσικού βασιλείου, που είχαν ως πρωτεύουσα τη Μόσχα: το Πριγκιπάτο της Μόσχας και το Μέγα Δουκάτο της Μόσχας.

Πριγκιπάτο της Μόσχας (1276 - 1340)

(княжество Московское)

Κατά τα χρόνια του Κράτους των Ρως, η Μόσχα ήταν ένας άσημος οικισμός με ένα ξύλινο φρούριο, που προσέφερε υπηρεσίες στο δίκτυο ποτάμιων μεταφορών και υπαγόταν στο Βλαντίμιρ. Η σημασία της αναβαθμίσθηκε μετά τη Μογγολική Εισβολή (αρχές 13ου αιώνα). Αν και αρχικά πυρπολήθηκε από τη Χρυσή Ορδή το 1238, στη συνέχεια οι ηγεμόνες της συνεργάσθηκαν με τους εισβολείς, κερδίζοντας αναγνώριση των προνομίων τους και εκτεταμένη αυτοδιοίκηση. Υποσχόμενοι μάλιστα ότι θα εισπράττουν φόρο υποτέλειας για λογαριασμό τους, άρχισαν να επεκτείνονται προς βόρεια και δυτικά.

Με την ανοχή των Μογγόλων, το 1276 τα εδάφη που ήλεγχε η Μόσχα συγκροτήθηκαν σε πριγκιπάτο υπό την ηγεσία του ρουρικίδα Δανιήλ Α', διαδόχου του Βλαντίμιρ - Σούζνταλ. Η ακμή συνεχίσθηκε με το γιο του Γιούρι(Γεώργιο), ο οποίος ενσωμάτωσε το Μοζάισκ και την πατρίδα του πατέρα του. Σταδιακά το πριγκιπάτο γινόταν μεγαλύτερο και πλουσιότερο - μάλιστα το 1327 η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή μετακινήθηκε από το Κίεβο (την πρώτη έδρα της από την εποχή των Ρως) στη Μόσχα, κάνοντάς την κέντρο του σλαβικού χριστιανισμού. Εκείνη την περίοδο άρχισε να χρησιμοποιείται συμβολικά η ονομασία Μέγας Πρίγκηψ (Δούκας) για το μοσχοβίτη ηγεμόνα και Μέγα Πριγκηπάτο (Δουκάτο) για την επικράτειά του, καταδεικνύοντας την αύξηση της δύναμής του.

Μέγα Δουκάτο της Μόσχας (1340 - 1547)

(Великое княжество Московское)

Στα μέσα του 14ου αι. το δουκάτο χτυπήθηκε από το Μαύρο Θάνατο - μία επιδημία πανώλης που μεταφέρθηκε από την Ασία και υπολογίζεται πως εξόντωσε σε μία δεκαετία μεταξύ 1/3 και 2/3 του πληθυσμού της Ευρώπης. Παρά τις τραγικές απώλειες, οι μοσχοβίτες υπό το δούκα Ντμίτρι (Δημήτριο) Ντονσκόι εκμεταλλεύθηκαν τη χαλάρωση του μογγολικού έλεγχου (που επίσης χτυπήθηκαν από τη νόσο) και άρχισαν να διεκδικούν περισσότερη ανεξαρτησία. Το 1380, αφού είχαν επιτυχώς αντιμετωπίσει τη λιθουανική απειλή στα δυτικά, νίκησαν τη Χρυσή Ορδή στη Μάχη του Κουλίκοβο (περιοχή στη σημερινή Περιφέρεια Τούλα) και το 1389 έγινε η πρώτη ενθρόνιση νέου δούκα, με μεταβίβαση της ηγεσίας από το Δημήτριο στο γιο του Βασίλειο Α', χωρίς να ζητηθεί η έγκριση των μογγόλων. Αν και δεν αποτινάχθηκε πλήρως ο μογγολικός έλεγχος, η ελευθερία κινήσεων της Μόσχας μεγάλωνε. Μεγάλωνε επίσης και η εδαφική της επικράτεια, αφού σε λίγα χρόνια ο Βασίλειος προσήρτησε τα εδάφη του Νίζνυ Νόβγκοροντ, του Σούζνταλ, της Βόλογκντα και του Περμ.

Χάρτης που απεικονίζει τα εδάφη της Μοσχοβίας (μπεζ) και της Χρυσής Ορδής (κίτρινο) το 1389.

Επόμενος μεγάλος σταθμός στην ιστορία της Μοσχοβίας είναι η περίοδος των Ιβάν Γ' (1462 - 1505) και του Βασιλείου Γ' (1505 - 1533), γιου του Ιβάν. Σε επτά δεκαετίες οι δύο δούκες τετραπλασίασαν την έκταση του κράτους: σταμάτησαν να πληρώνουν φόρο υποτέλειας στους μογγόλους (1472), εξεδίωξαν τη Χρυσή Ορδή (1480), ενσωμάτωσαν διά της βίας δύο κράτη της ΒΔ Ρωσίας που παρέμεναν ανεξάρτητα (Δημοκρατία του Νόβγκοροντ, Μέγα Δουκάτο του Τβερ) και με ειρηνικά μέσα τα εδάφη του Γιαροσλάβλ, του Ροστόβ, του Ριαζάν και του Πσκοβ, ενώ τέλος απέσπασαν τη σημαντική πόλη Σμολένσκ από τη Λιθουανία. Την ίδια περίοδο απέκτησαν πολύτιμη διοικητική τεχνογνωσία από βυζαντινούς ευγενείς και αξιωματούχους που εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη μετά την άλωσή της από το Μωάμεθ τον Πορθητή - ο ίδιος ο Ιβάν Γ' μάλιστα παντρεύθηκε τη Ζωή (κατόπιν του γάμου Σοφία) Παλαιολογίνα, ανηψιά του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα.

Ο Βασίλειος Γ' πέθανε το 1533 και τον διαδέχθηκε ο τριετής γιος του Ιβάν Δ', ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως Ιβάν ο Τρομερός για τις απάνθρωπες μεθόδους του. Λόγω της ηλικίας του και διαφόρων μηχανορραφιών που εξυφάνθηκαν εναντίον του, ο Ιβάν ο Τρομερός ανέλαβε την εξουσία το 1547. Είναι ο πρώτος ρώσος δούκας που στέφεται Τσάρος και Κυβερνήτης πασών των Ρωσιών, αν και ο τίτλος είχε χρησιμοποιηθεί συμβολικά από την εποχή του παππού του. Εκείνη τη στιγμή τελειώνει και τυπικά η ιστορία της Μοσχοβίας και αρχίζει αυτή του Βασιλείου της Ρωσίας.