Ισπανία των Αψβούργων

Ο όρος Ισπανία των Αψβούργων αναφέρεται στην ιστορία της Ισπανίας τον 16ο και 17ο αιώνα (1506–1700), όταν η Ισπανία κυβερνήθηκε από τον κύριο κλάδο της Δυναστείας των Αψβούργων (επίσης συνδεδεμένη με το ρόλο της στην ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης). Υπό την Αψβουργική διοίκηση (κυρίως υπό τον Κάρολο Ε' και τον Φίλιππο Β' της Ισπανίας), η Ισπανία έφθασε στο ζενίθ της επιρροής και της δύναμης της, ελέγχοντας εδάφη που εκτείνονταν από την Αμερική έως τις Ανατολικές Ινδίες στην Ασία, τις Κάτω Χώρες (οι οποίες περιελάμβαναν εδάφη της Βουργουνδίας και της Γερμανίας), το μεγαλύτερο τμήμα της σύγχρονης Ιταλίας στην Ευρώπη, και από το 1580 έως το 1640 την Πορτογαλία, την Πορτογαλική Αυτοκρατορία και ποικίλα άλλα εδάφη, όπως την Μάλτα στην Μεσόγειο και μικρούς θύλακες όπως την Θέουτα και το Οράν στη Βόρεια Αφρική. Συνολικά, η Ισπανία των Αψβούργων ήταν, για πάνω από έναν αιώνα, η μέγιστη δύναμη του κόσμου. Για αυτό τον λόγο, αυτή η περίοδος της Ισπανικής ιστορίας έχει επίσης αναφερθεί ως η "Εποχή της Επέκτασης".

Κατά τους ύστερους Αψβούργους βασιλείς, και κυρίως στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, η Ισπανία βίωσε μια βαθμιαία πολιτική και πολιτισμική παρακμή.

Η ναυτική υπεροχή της Ισπανίας τον 16ο αιώνα φάνηκε από την νίκη εναντίον των Οθωμανών στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 (η οποία ήταν σημαντική για τους Ισπανούς και τους Χριστιανούς συνολικά). Από το μέγεθος της Ισπανικής Αρμάδας το 1588 και μια σειρά νικών εναντίον της Αγγλίας στον Αγγλοϊσπανικό Πόλεμο του 1585–1604. Όμως κατά την διάρκεια των μέσων δεκαετιών του 17ου αιώνα η ναυτική δύναμη της Ισπανίας εισήλθε σε μακρά παρακμή με αυξανόμενες ήττες εναντίον των Ηνωμένων Επαρχιών. Στη ξηρά η Ισπανία των Αψβούργων ενεπλάκη στον Τριακονταετή Πόλεμο, και στο δεύτερο ήμισυ του 17ου αιώνα οι Ισπανοί ηττήθηκαν από τους Γάλλους, υπό τον Βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ'. Η Αψβουργική διοίκηση στην Ισπανία έληξε με τον θάνατο το 1700 του Καρόλου Β' ο οποίος οδήγησε στον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής και στην κατάληψη της Ισπανίας από τον Οίκο των Βουρβόνων.

Τα χρόνια των Αψβούργων ήταν επίσης μια Ισπανική Χρυσή Εποχή της πολιτισμικής άνθησης. Μεταξύ των προεξεχουσών μορφών της περιόδου ήταν ο Ντιέγκο Βελάσκεθ, ο Ελ Γκρέκο, ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες, η Τερέζα της Άβιλα, ο Πέδρο Καλδερόν ντε λα Μπάρκα, ο Φρανθίσκο ντε Βιτόρια, ο Ντομίνγκο ντε Σότο και ο Φρανθίσκο Σουάρεθ.

Χρονολογία

Οι αρχές της αυτοκρατορίας (1504–1521)

Έμβλημα του Καρόλου Α', που αντιπροσωπεύει τα εδάφη στην Ισπανία (κορυφή) και τις άλλες Ευρωπαϊκές του κτήσεις (κάτω)

Η Ισπανία ως ενωμένο κράτος εισήλθε στην de jure κατάσταση μόνο μετά τον θάνατο του Καρόλου Β' και με την έκλειψη της Ισπανικής δυναστείας των Αψβούργων, την άνοδο του Φιλίππου Ε' και την εγκαινίαση της Βουρβονικής δυναστείας και των μεταρρυθμίσεων της. Όμως, οι Ισπανοί Αψβούργοι δημιούργησαν το πρώτο de facto ενωμένο κράτος στην Ιβηρική Χερσόνησο, το οποίο για σύντομη περίοδο περιελάμβανε και την Πορτογαλία.

Η πολιτική περιοχή που αναφέρεται ως Ισπανία ήταν, στην ουσία, μια ομοσπονδία που περιελάμβανε πολλά αρχαία αυτόνομα βασίλεια— την Αραγωνία, την Καστίλη, την Λεόν και τη Ναβάρρα. Σε μερικές περιπτώσεις, αυτά τα αυτόνομα βασίλεια ήταν τα ίδια συνομοσπονδίες, με πιο διακεκριμένο το Στέμμα της Αραγωνίας (Πριγκιπάτο της Καταλονίας, Βασίλειο της Αραγωνίας, Βασίλειο της Βαλένθια και Βασίλειο της Μαγιόρκα). Ο γάμος της Ισαβέλλας Α' της Καστίλης και του Φερδινάνδου Β' της Αραγωνίας ένωσε δύο από τα μεγαλύτερα από αυτά τα βασίλεια, την Καστίλη και την Αραγωνία, το οποίο οδήγησε στην ευρέως επιτυχημένη εκστρατείας τους εναντίον των Μαυριτανών με αποκορύφωμα την κατάκτηση της Γρανάδας το 1492.

Το 1504, η Βασίλισσα Ισαβέλλα πέθανε, και αν και ο Φερδινάνδος προσπάθησε να διατηρήσει την θέση του στην Καστίλη ως επακόλουθο του θανάτου της, το Καστιλιανό Cortes Generales (το ισπανικό κοινοβούλιο) διάλεξε να στέψει την κόρη της Ισαβέλλας Ιωάννα βασίλισσα. Ο σύζυγος της, Φίλιππος, ήταν ο Αψβούργος γιος του Άγιου Ρωμαίου Αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού Α' και της Μαρίας της Βουργουνδίας και ταυτόχρονα έγινε ο βασιλικός σύζυγος Φίλιππος Α' της Καστίλης. Λίγο αργότερα η Ιωάννα άρχισε να ολισθαίνει στην τρέλα, αν και το πόσο ψυχικά άρρωστη ήταν έχει υπάρξει αμφισβητούμενο θέμα. Το 1506, ο Φίλιππος κατέλαβε την αντιβασιλεία εκ μέρους της, αλλά πέθανε αργότερα το ίδιο έτος υπό μυστήριες περιστάσεις, πιθανώς δηλητηριασμένος από τον πεθερό του. Εφόσον ο μεγαλύτερος γιος τους Κάρολος ήταν μόνο έξι, το Cortes απρόθυμα επέτρεψε στον πατέρα της Ιωάννας Φερδινάνδο να κυβερνήσει τη χώρα ως ο αντιβασιλιάς της Ιωάννας και του Καρόλου.

Η Ιωάννα, Βασίλισσα της Καστίλης

Η Ισπανία ήταν τώρα ενωμένη υπό έναν μοναδικό κυβερνήτη, τον Φερδινάνδο Β' της Αραγονίας. Ως μοναδικός μονάρχης, ο Φερδινάνδος υιοθέτησε μια πιο επιθετική πολιτική από αυτή που είχε ως σύζυγος της Ισαβέλλας, διευρύνοντας την σφαίρα επιρροής της Ισπανίας στην Ιταλία, ενδυναμώνοντας την εναντίον της Γαλλίας. Ως κυβερνήτης της Αραγονίας, ο Φερδινάνδος αναμείχθηκε στον αγώνα εναντίον της Γαλλίας και της Βενετίας για τον έλεγχο της Ιταλίας· αυτές οι συγκρούσεις έγιναν το κέντρο της εξωτερικής πολιτικής του Φερδινάνδου ως βασιλιά. Η πρώτη χρήση των Ισπανικών δυνάμεων από τον Φερδινάνδο ήρθε στον Πόλεμο της Ιεράς Συμμαχίας εναντίον της Βενετίας, όπου οι Ισπανοί στρατιώτες διακρίθηκαν στο πεδίο δίπλα στους Γάλλους συμμάχους τους στη Μάχη του Ανιαντέλο (1509). Μόνο ένα έτος μετά, ο Φερδινάνδος εισήλθε στην Ιερά Συμμαχία εναντίον της Γαλλίας, διαβλέποντας μια ευκαιρία να πάρει την Νάπολη — στην οποία έφερε μια δυναστική διεκδίκηση — και τη Ναβάρρα, που τη διεκδικούσε μέσω του γάμου του με την Ζερμαίν του Φουά. Ο πόλεμος είχε μικρότερη επιτυχία από αυτήν εναντίον της Βενετίας και το 1516 η Γαλλία συμφώνησε ανακωχή, η οποία άφηνε το Μιλάνο υπό γαλλικό έλεγχο και αναγνώριζε την ισπανική ηγεμονία στη βόρεια Ναβάρρα. Ο Φερδινάνδος πέθανε αργότερα το ίδιο έτος.

Ο θάνατος του Φερδινάνδου οδήγησε στην άνοδο του νεαρού Καρόλου στο θρόνο ως Κάρολος Α' της Καστίλης και της Αραγωνίας, αποτελεσματικά ιδρύοντας την μοναρχία της Ισπανίας. Η ισπανική κληρονομιά του περιελάμβανε όλες τις ισπανικές κτήσεις στον Νέο Κόσμο και γύρω από τη Μεσόγειο. Με το θάνατο του Αψβούργου πατέρα του το 1506, ο Κάρολος είχε κληρονομήσει τις Κάτω Χώρες και τα εδάφη της ελεύθερης κομητείας της Βουργουνδίας, μεγαλώνοντας στη Φλάνδρα.

Το 1519, με το θάνατο του παππού του, από τον πατέρα του, Μαξιμιλιανού Α', ο Κάρολος κληρονόμησε τα εδάφη των Αψβούργων στην Γερμανία, και δεόντως εκλέχθηκε Αυτοκράτορας Κάρολος Ε' το ίδιο έτος. Η μητέρα του, Ιωάννα, παρέμεινε κατ' όνομα βασίλισσα της Καστίλης έως το θάνατο της το 1555, αλλά εξαιτίας της ψυχικής της υγείας και ανησυχιών επειδή προτεινόταν ως ένας εναλλακτικός μονάρχης από την αντιπολίτευση (όπως συνέβη στην Εξέγερση των Κομουνέρος), ο Κάρολος την κράτησε φυλακισμένη.

Εκείνη την στιγμή, ο Αυτοκράτορας και Βασιλιάς Κάρολος ήταν ο ισχυρότερος άνδρας στην Χριστιανοσύνη. Η συσσώρευση τόσης δύναμης από έναν άνδρα και μια δυναστεία ανησύχησε πολύ τον βασιλιά της Γαλλίας, Φραγκίσκο Α', ο οποίος βρέθηκε περικυκλωμένος από εδάφη των Αψβούργων. Το 1521 ο Φραγκίσκος επιτέθηκε στις Ισπανικές κτήσεις στην Ιταλία και τηνΝαβάρρα, γεγονότα που εγκαινίασαν έναν δεύτερο γύρο Γαλλοϊσπανικής σύγκρουσης. Ο πόλεμος ήταν μια καταστροφή για την Γαλλία, που υπέστη ήττες στην Μπικόκα (1522), την Παβία (1525, οπότε ο Φραγκίσκος αιχμαλωτίσθηκε), και στο Λαντριάνο (1529) προτού ο Φραγκίσκος υποχωρήσει και εγκαταλείψει το Μιλάνο στην Ισπανία ακόμη μια φορά.

Ένας αυτοκράτορας και ένας βασιλιάς (1521–1556)

Χάρτης της επικράτειας των Αψβούργων μετά την Μάχη του Μύλμπεργκ (1547) όπως απεικονίζεται στον The Cambridge Modern History Atlas (1912)· Οι γαίες των Αψβούργων είναι σκιασμένες με πράσινο.

Η νίκη του Καρόλου στην Μάχη της Παβίας (1525) εξέπληξε πολλούς Ιταλούς και Γερμανούς και απέσπασε τις ανησυχίες ότι ο Κάρολος θα προσπαθούσε να κερδίσει ακόμη μεγαλύτερη δύναμη. Ο Πάπας Κλήμης Ζ΄ άλλαξε πλευρά και ενώθηκε τώρα με την Γαλλία και τα κυριότερα Ιταλικά κράτη εναντίον του Αψβούργου Αυτοκράτορα, στον Πόλεμο της Συμμαχίας του Κονιάκ. Το 1527, εξαιτίας της ανικανότητας του Καρόλου να τους πληρώσει επαρκώς, οι στρατοί του στην Βόρεια Ιταλία στασίασαν και λεηλάτησαν την Ρώμη για λάφυρα, αναγκάζοντας τον Κλήμεντα και τους διάδοχους πάπες να είναι αρκετά πιο συνετοί στις συμφωνίες τους με κοσμικές αρχές: το 1533, η άρνηση του Κλήμεντα να ακυρώσει τον γάμο του Ερρίκου Η' της Αγγλίας με την Αικατερίνη της Αραγονίας (θεία του Καρόλου) ήταν άμεση συνέπεια της απροθυμίας του να προσβάλει τον αυτοκράτορα και να λεηλατηθεί η πρωτεύουσά του για δεύτερη φορά. Η Ειρήνη της Βαρκελώνης, υπογεγραμμένη μεταξύ του Καρόλου και του πάπα το 1529, εγκαθίδρυσε μια πιο εγκάρδια σχέση μεταξύ των δύο ηγετών που αποτελεσματικά ονόμασε την Ισπανία προστάτιδα του Καθολικισμού και αναγνώρισε τον Κάρολο ως βασιλιά της Λομβαρδίας σε αντάλλαγμα για την Ισπανική διαμεσολάβηση στην ανατροπή της στασιαστικής Φλωρεντινής Δημοκρατίας.

Το Πορτραίτο Ιππασίας του Καρόλου Ε' του Τιτσιάνο (1548) εορτάζει την νίκη του Αυτοκράτορα επί των Προτεσταντών στην Μάχη του Μύλμπεργκ (1547)

Το 1543, ο Φραγκίσκος Α', βασιλιάς της Γαλλίας, ανακοίνωσε την πρωτοφανή συμμαχία του με τον Οθωμανό σουλτάνο, τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, καταλαμβάνοντας την Ισπανοκρατούμενη πόλη της Νίκαιας σε συνεργασία με Οθωμανικές δυνάμεις. Ο Ερρίκος Η' της Αγγλίας, ο οποίος απέκτησε μια μεγαλύτερη μνησικακία εναντίον της Γαλλίας απ' ότι κράτησε εναντίον του Αυτοκράτορα που στάθηκε εμπόδιο στο διαζύγιό του, ενώθηκε με τον Κάρολο στην εισβολή του στη Γαλλία. Αν και ο Ισπανικός στρατός ηττήθηκε παταγωδώς στην Μάχη του Σερισόλ, στην Πολιορκία της Νίκαιας ο Ερρίκος διέπρεψε καλύτερα και η Γαλλία αναγκάσθηκε να αποδεχθεί όρους. Οι Αυστριακοί, με ηγέτη τον νεότερο αδελφό του Καρόλου Φερδινάνδο, συνέχισαν να πολεμούν τους Οθωμανούς στα ανατολικά. Με την Γαλλία ηττημένη, ο Κάρολος ασχολήθηκε με το να επιληφθεί ενός παλαιότερου προβλήματος: την Ένωση του Σμαλκάλντεν.

Η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση είχε ξεκινήσει στην Γερμανία το 1517. Ο Κάρολος, μέσω της θέσης του ως Άγιος Ρωμαίος Αυτοκράτορας, των σημαντικών κτήσεών του στα γερμανικά σύνορα και της στενής του σχέσης με τους Αψβούργους συγγενείς του στην Αυστρία, είχε παγιωμένο ενδιαφέρον για την διατήρηση της σταθερότητας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Πόλεμος των Γερμανών Χωρικών ξέσπασε στην Γερμανία το 1524 και κατέστρεψε την χώρα μέχρι που κατεστάλη βίαια το 1526· ο Κάρολος, αν και ήταν τόσο μακριά από την Γερμανία, ενετάλθη να κρατά την τάξη.

Αναφορές

• Armstrong, Edward (1902). The Emperor Charles V. New York: The Macmillan Company
• Black, Jeremy (1996). The Cambridge Illustrated Atlas of Warfare: Renaissance to Revolution. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-47033-1
• Braudel, Fernand (1972). The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II, trans. Siân Reynolds. New York: Harper & Row. ISBN 0-06-090566-2
• Brown, J. and Elliott, J. H. (1980). A palace for a king. The Buen Retiro and the Court of Philip IV. New Haven: Yale University Press
• Brown, Jonathan (1998). Painting in Spain: 1500–1700. New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-06472-1
• Dominguez Ortiz, Antonio (1971). The golden age of Spain, 1516–1659. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-297-00405-0
• Edwards, John (2000). The Spain of the Catholic Monarchs, 1474–1520. New York: Blackwell. ISBN 0-631-16165-1
• Harman, Alec (1969). Late Renaissance and Baroque music. New York: Schocken Books.
• Kamen, Henry (1998). Philip of Spain. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 0-300-07800-5
• Kamen, Henry (2003). Empire: How Spain Became a World Power, 1492–1763. New York: HarperCollins. ISBN 0-06-093264-3
• Kamen, Henry (2005). Spain 1469–1714. A Society of Conflict (3rd ed.) London and New York: Pearson Longman. ISBN 0-582-78464-6
• Parker, Geoffrey (1997). The Thirty Years' War (2nd ed.). New York: Routledge. ISBN 0-415-12883-8
• Parker, Geoffrey (1972). The Army of Flanders and the Spanish road, 1567–1659; the logistics of Spanish victory and defeat in the Low Countries' Wars.. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-08462-8
• Parker, Geoffrey (1977). The Dutch revolt. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-8014-1136-X
• Parker, Geoffrey (1978). Philip II. Boston: Little, Brown. ISBN 0-316-69080-5
• Parker, Geoffrey (1997). The General Crisis of the Seventeenth Century. New York: Routledge. ISBN 0-415-16518-0
• Stradling, R. A. (1988). Philip IV and the Government of Spain. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-32333-9
• Various (1983). Historia de la literatura espanola. Barcelona: Editorial Ariel
• Gallardo, Alexander (2002), "Spanish Economics in the 16th Century: Theory, Policy, and Practice", Lincoln, NE:Writiers Club Press,2002. ISBN 0-595-26036-5.