Άκαρι

Άκαρι
Το μικροσκοπικό άκαρι Lorryia formosa
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Αρθρόποδα (Arthropoda) Υποσυνομοταξία: Χηλικέρατα (Chelicerata) Ομοταξία: Αραχνίδια (Arachnida) Υφομοταξία: Ακάρεα (Acarina)
Υπερτάξη
Παρασιτόμορφα (Parasitiformes) Ακαριόμορφα (Acariformes)

Το άκαρι είναι μικρό αρθρόποδο και ταξινομείται μαζί με το τσιμπούρι στα ακάρεα. Είναι το πιο ποικιλόμορφο από τα αραχνοειδή και ενώ το τσιμπούρι φαίνεται εύκολα, ένα άκαρι γίνεται δύσκολα ορατό με το ανθρώπινο μάτι καθώς έχει μέγεθος μικρότερο, συνήθως, από ένα χιλιοστό του μέτρου. Μερικά είδη μπορούν να φτάσουν τα 20 χιλιοστά και άλλα, με μέγεθος μόλις 0,08 του χιλιοστόμετρου, μπορούν να κάνουν φωλιά ακόμη και στο θύλακα μιας ανθρώπινης τρίχας. Τα ακάρεα βρίσκονται σχεδόν παντού στη βιόσφαιρα του πλανήτη μας, σε βάθος ακόμη και ως 10 μέτρα μέσα σε έδαφος με ανόργανα υλικά, σε πολικές ή τροπικές περιοχές και ερήμους, σε κρύες ή θερμές πηγές, σε θαλάσσια βάθη ως και 5000 μέτρα κλπ. Εκτιμάται ότι έχουν περιγραφεί γύρω στα 48200 είδη ακάρεων σε συνολικά πάνω από 1000000 είδη που ζουν σήμερα. Φαίνεται πως είναι από τους πιο παλαιούς οργανισμούς πάνω στη Γη και εμφανίστηκαν 400 εκατομμύρια χρόνια πριν στον πλανήτη, ενώ σήμερα ζει περίπου το 5% των ειδών που έχουν ποτέ εμφανιστεί.

Μορφολογία

Όπως όλα τα ακάρεα, το άκαρι δεν έχει εντομές που να χωρίζουν τον κεφαλοθώρακα (πρόσωμα) από το οπισθόσωμα (κοιλιά), όπως τα υπόλοιπα αραχνοειδή (π.χ. αράχνη) αλλά τα δύο αυτά μέρη είναι ενωμένα συμπαγώς με μια ανεπαίσθητη ραφή. Ξεχωρίζει όμως το γναθόσωμα, το μέρος από το οποίο τρέφεται το άκαρι, το οποίο προεξέχει από το υπόλοιπο κύριο σώμα του, το ιδιόσωμα. Το ενήλικο άκαρι έχει συνήθως 4 ζεύγη πόδια, όπως τα αραχνοειδή, όμως μερικά είδη έχουν 3 ή και 2 ζεύγη πόδια και μερικά στην ενηλικίωση μένουν με ένα μόνο ζεύγος πόδια. Το γναθόσωμα στο κάθε άκαρι έχει προσαρμοστεί στον τρόπο που τρέφεται ώστε να μπορεί να δαγκώνει, να κεντρίζει, να πριονίζει ή και να ρουφά. Η αναπνοή γίνεται μέσω μικρών ανοιγμάτων στον εξωσκελετό τους, ή και από το ίδιο το κέλυφός τους.

Φωτογραφίες από μικροσκόπια

Οι περισσότερες φωτογραφίες έχουν ληφθεί μονοχρωματικά με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο και έχουν χρωματιστεί για να διακρίνονται τα ακάρεα.

• 
  Polyphagotarsonemus latus - προκαλεί ζημιές σε φυτά
• 
  Aceria anthocoptes - μπορεί να χρησιμοποιηθεί για έλεγχο του πληθυσμού των ζιζανίων
• 
  Lorryia formosa - επιβλαβές σε φυτά, κυρίως εσπεριδοειδή

• 
  Raoiella indica - εξαπλώνεται σε φοίνικες, προκαλεί καφέ χρώση
• 
  Tuckerella - επιβλαβής στα οπωροφόρα (φωτό σε κοτσάνι τσαγιού)
• 
  Cheyletidae - παρασιτεί σε πτηνά και θηλαστικά προκαλώντας δερματίτιδες
• 
  Neotrichozetes spinulosus spinulosus

Αισθήσεις

Πολλά ακάρεα - κυνηγοί έχουν ανεπτυγμένες αισθήσεις, όμως πολλά από αυτά δεν έχουν μάτια. Τα μάτια τους είτε έχουν συγχωνευθεί είτε και έχουν εκλείψει και έτσι τα διάφορα είδη έχουν από καθόλου ως και πέντε μάτια.

Ιατρική σημασία

Το άκαρι της ψώρας.

Μια πολύ διαδεδομένη και γνωστή ασθένεια που προκαλείται από συγκεκριμένο άκαρι είναι η ψώρα, η οποία είναι και μεταδοτική. Το άκαρι της ψώρας φωλιάζει στο δέρμα ανθρώπων και ζώων και προκαλεί εκτεταμένες βλάβες αν παραμεληθεί η θεραπεία που είναι αναγκαία. Συνήθως το άκαρι πεθαίνει μέσα στο δέρμα από το ξύσιμο, καθώς το σημείο που βρίσκεται εντοπίζεται από τη φαγούρα που προκαλεί και ο τρόπος αυτός απαλλαγής από ένα μόνο άκαρι-εισβολέα είναι συνήθως αποτελεσματικός.

Πιο μεγάλα ακάρεα μπορούν και να δαγκώσουν το δέρμα και να προκαλέσουν εξανθήματα.

Αρκετά από τα ακάρεα προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις όπως η αλλεργική ρινίτιδα, το άσθμα και το έκζεμα και επιδεινώνουν την ατοπική δερματίτιδα. Συνήθως συγκεντρώνονται σε ζεστά και υγρά μέρη όπως τα στρώματα των κρεβατιών. Θεωρείται πως η εισπνοή τους από τον άνθρωπο κατά τη διάρκεια του ύπνου εκθέτει το ανθρώπινο σώμα σε κάποια αντιγόνα που τελικά προκαλούν αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Τα ακάρεα της σκόνης θεωρούνται από τα χειρότερα αλλεργιογόνα.

Όπως και με όλα τα είδη των αλλεργιών, η θεραπεία από την αλλεργία λόγω ακάρεων ξεκινά με το να τα αποφεύγει κανείς. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως βοηθούνται άμεσα από την απομάκρυνση όσοι υποφέρουν από ατοπική δερματίτιδα. Βοηθά επίσης το τακτικό πλύσιμο των στρωμάτων και των κουβερτών με ζεστό νερό. Χρήσιμα είναι επίσης τα αντιισταμινικά φάρμακα για την ανακούφιση των συμπτωμάτων.

• 
  Το άκαρι της σπιτικής σκόνης
• 
  Trombidion soyeux
• 
  Φλεγμονή από δάγκωμα ακάρεος

Παράξενες χρήσεις

Fromage aux artisous: η φαιά επικάλυψη του τυριού είναι το άκαρι Acarus siro

Κάποια είδη ακάρεων χρησιμοποιούνται στην παρασκευή ορισμένων ειδών τυριού και τους δίνουν ιδιάζουσα γεύση. Στην πραγματικότητα το τυρί έχει ένα επίστρωμα από εκατομμύρια ζωντανά ακάρεα. Το γερμανικό τυρί Altenburger Ziegenkäse συχνά εμφανίζει προσβολή από το άκαρι Tyrophagus casei, στο οποίο προσδίδει χαρακτηριστική "πικάντικη" γεύση". Συχνά το τυρί αυτό, αν δεν είναι επιθυμητή η προσβολή του από αυτό το είδος ακάρεος, επικαλύπτεται από λεπτό στρώμα παραφινούχου κηρού.. Όμοια, το γαλλικό τυρί Le fromage aux artisons (μεταφρ. "τυρί των σκώρων") ή fromage aux artisous που παρασκευάζεται στην περιφέρεια του Άνω Λίγηρα (Haute-Loire) στην κωμόπολη Puy-en-Velay έχει επικάλυψη από ακάρεα του είδους Acarus siro που του προσδίδουν ιδιαίτερη γεύση.