Θέμα (Βυζάντιο)

Τα θέματα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, κατά το 950 μ.Χ.

Θέματα ονομάζονταν οι διοικητικές περιφέρειες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας οι οποίες δημιουργήθηκαν πιθανά τον 7ο αιώνα, κατά τη δυναστεία του Ηρακλείου, μετά την κατάργηση των επαρχιών που είχαν θεσπίσει παλαιότερα ο Διοκλητιανός και ο Μεγάλος Κωνσταντίνος. Στα θέματα υπηρετούσαν ελεύθεροι αγρότες στους οποίους το κράτος παραχωρούσε στρατιωτικά κτήματα (στρατιωτόπια). Με τα έσοδά τους οι στρατιώτες συντηρούσαν τις οικογένειες τους, αγόραζαν οπλισμό και κάλυπταν τα έξοδα των εκστρατειών. Ο θεματικός στρατός αντικατέστησε παλιούς μισθοφορικούς στρατούς και αποτέλεσε ένα είδος εθνικού στρατού που φάνηκε εξαιρετικά αποτελεσματικός στην απόκρουση των αραβικών επιθέσεων. Τα θέματα βοήθησαν και στην επικράτηση της μικρομεσαίας αγροτικής τάξης στο Βυζάντιο.

Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος ανέφερε 29 θέματα, 17 στην Ασία και 12 στην Ευρώπη, αλλά ο αριθμός τους κυμαινόταν ανάλογα με τις ανάγκες και τις μεταβολές της αυτοκρατορίας.

Καθένα από τα θέματα διοικείτο από τον στρατηγό ο οποίος είχε πολιτική και στρατιωτική εξουσία. Στον στρατηγό υπάγονταν οι κλεισουράρχες, οι τουρμάρχες (στρατιωτικοί) και οι πρωτονοτάριος ή κριτής (δικαστική εξουσία και οικονομική διαχείριση).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Θεσμός των Θεμάτων από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

Βιβλιογραφία

• Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, 1929, Αθήνα