Ευρυσθέας

Ο Ευρυσθέας κρυμμένος στο πιθάρι, ενώ ο Ηρακλής του φέρνει τον Ερυμάνθιο Κάπρο. Ερυθρόμορφο αγγείο του Όλτου, περίπου 510 π.Χ., Λούβρο

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Ευρυσθέας ήταν βασιλιάς της Τίρυνθας, γιος του Σθένελου και της Νυκίππης και εγγονός του Περσέα και του Πέλοπα. Ο Ηρακλής μπήκε στην υπηρεσία του Ευρυσθέα κι εκείνος τον διέταξε να πραγματοποιήσει τους περίφημους 12 άθλους του, καθώς είχε δολοφονήσει την οικογένειά του, σε μια στιγμή τρέλας εμπνευσμένης από τη θεά Ήρα.

Αδέλφια του Ευρυσθέως ήταν η Αλκυόνη (ή Αλκινόη), η Μέδουσα και ο Ίφιτος ή Ίφις. Ο Ευρυσθέας γεννήθηκε ως βρέφος «εφταμηνίτικο». Η αιτία για την πρόωρη γέννησή του ήταν η εξής: ως εγγονός του Περσέα ήταν απόγονος του Δία και συγγενής του Ηρακλή. Πριν τη γέννηση του Ηρακλή, ο Δίας είπε στους θεούς ότι αυτός που θα προερχόταν από τη γενιά του Περσέα και θα γεννιόταν σε λίγο, θα βασίλευε στις Μυκήνες. Η θεά Ήρα, που μισούσε τον νόθο γιο του συζύγου της, τον Ηρακλή, το άκουσε και σκέφθηκε να επιβραδύνει τη γέννηση του Ηρακλή και να επισπεύσει τη γέννηση του Ευρυσθέα. Βασιλιάς των Μυκηνών έγινε έτσι ο Ευρυσθέας και η εξουσία του απλωνόταν ως την Τίρυνθα. Ο Ευρυσθέας έλαβε ως σύζυγό του την Αντιμάχη, κόρη του Αμφιδάμαντα, και απέκτησαν μαζί 7 παιδιά: τον Αλέξανδρο, τον Ιφιμέδοντα, τον Μέντορα, τον Ευρύβιο, τον Περιμήδη, τον Ευρύπυλο και την Αδμήτη, που έγινε ιέρεια της Ήρας.

Υπήρχε συμφωνία ανάμεσα στον Δία και στην Ήρα να υπηρετήσει ο Ηρακλής τον Ευρυσθέα. Το πιθανότερο όμως είναι ότι ο Ηρακλής υπηρέτησε τον Ευρυσθέα για να εξαγνισθεί για τον φόνο των παιδιών του. Κατά τη «θητεία» αυτή ο Ηρακλής επιτέλεσε τους 12 άθλους του. Ο Ευρυσθέας αποδέχθηκε τους 10, επειδή στον άθλο με τη Λερναία Ύδρα βοήθησε πολύ τον ήρωα ο ανηψιός του Ιόλαος, ενώ η Κόπρος του Αυγεία απομακρύνθηκε επίσης με τη βοήθεια του Ιολάου, αλλά και ο Ηρακλής το ανέλαβε με πληρωμή. Ο Ευρυσθέας ήταν τόσο δειλός, ώστε όταν ο Ηρακλής του έφερε τον λεόντα της Νεμέας, φοβήθηκε το σκοτωμένο θηρίο τόσο, ώστε δεν άφηνε πλέον τον ήρωα να μπει στην πόλη, αλλά το έστελνε τις εντολές για τους άθλους του με τον κήρυκα Κοπρέα, στον οποίο ο Ηρακλής έδινε και αναφορά για την έκβαση της κάθε αποστολής. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, όταν ο Ηρακλής του έφερε τον Ερυμάνθιο Κάπρο ο Ευρυσθέας από τον φόβο του κρύφθηκε μέσα σε ένα χάλκινο πιθάρι.

Μόλις ο Ευρυσθέας ησύχασε από τις πληγές στις οποίες έδωσε τέλος ο Ηρακλής με τους άθλους του, έδιωξε τον ήρωα με την πρόφαση ότι τον έπιασε να επιβουλεύεται την εξουσία του. Τότε ο Ηρακλής πήγε στον Φενεό και παρέμεινε εκεί με τη μητέρα του Αλκμήνη.

Μετά το θάνατο του Ηρακλή, ο Ευρυσθέας προσπάθησε να καταστρέψει τους απόγονούς του, τους Ηρακλείδες, οι οποίοι κατέφυγαν στην στον βασιλιά της Τραχίνας, τον Κύηκα, που θυμόταν τις ευεργεσίες του Ηρακλή. Αλλά ο Ευρυσθέας του παράγγειλε με τον Κοπρέα να τους διώξει. Τότε οι Ηρακλείδες πήγαν στην Αθήνα, όπου βασίλευε ο Θησέας (κατ' άλλους ο Δημοφώντας), και του ζήτησαν άσυλο, καθίζοντας ως ικέτες στον «Ελέου βωμόν». Ο Ευρυσθέας ζήτησε την παράδοση των «ικετών», ωστόσο ούτε ο Θησέας, ούτε άλλος Αθηναίος δέχθηκε να τους παραδώσει, κι έτσι ο Ευρυσθέας κήρυξε τον πόλεμο στην Αθήνα. Στη μάχη που επακολούθησε στην Αττική, οι Αθηναίοι κατετρόπωσαν τον στρατό του Ευρυσθέως, ο οποίος έχασε τη ζωή του, ενώ σκοτώθηκαν και οι 5 γιοί του. Η νίκη αυτή είχε προφητευθεί από το Μαντείο των Δελφών, που είχε δώσει στους Αθηναίους την υπόσχεση ότι θα νικούσαν αν θυσιαζόταν με τη θέλησή της μία παρθένος από «γένος ευγενών». Η Μακαρία, κόρη του Ηρακλή και της Δηιάνειρας, θυσιάστηκε τότε θεληματικά για να χαρίσει τη νίκη στα αδέλφια της και τους Αθηναίους.

Ο Ευρυσθέας συγκεκριμένα σκοτώθηκε από τον Ύλλο ή τον Ιόλαο. Το κεφάλι του παραδόθηκε στην Αλκμήνη, η οποία για να πάρει εκδίκηση του έβγαλε τα μάτια με τις περόνες των μαλλιών της. Σε άλλη παραλλαγή ο Ευρυσθέας αιχμαλωτίσθηκε, οδηγήθηκε μπροστά στην Αλκμήνη και σκοτώθηκε εκεί. Ο τάφος του Ευρυσθέα βρισκόταν στη Μεγαρίδα, προς το μέρος της Κορίνθου, πάνω από τις Σκιρωνίδες Πέτρες (τη σημερινή «Κακιά Σκάλα»). Ο Στράβων αντιθέτως γράφει (Η 355) ότι το σώμα του τάφηκε στη Γαργηττό και το κεφάλι του στον Τρικόρυνθο του Μαραθώνα, κοντά στη «Μακαρία Κρήνη». Ο τόπος αυτός λεγόταν «Ευρυσθέως Κεφαλή».

Μετά το θάνατο του Ευρυσθέα, τα αδέρφια Ατρέας και Θυέστης πήραν υπό την κυριαρχία τους την Τίρυνθα, η οποία επέστρεψε υπό την εξουσία του Άργους.

Πηγές

• Καρλ Κερένυι, 1959, Οι Ήρωες των Ελλήνων

Δείτε επίσης

• Ηρακλής