Μάχη των Καννών: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Dimitristzonis (συζήτηση | συνεισφορές)
Dimitristzonis (συζήτηση | συνεισφορές)
Γραμμή 64: Γραμμή 64:
Συνήθως, οι διάφορες πηγές δεν δίνουν τον ακριβές αριθμό των στρατευμάτων σε μια μάχη, και οι Κάννες δεν αποτελούν εξαίρεση. Εξου και τα ακόλουθα στοιχεία πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, ιδιαίτερα όσα αφορούν την καρχηδονιακή πλευρά.<ref>Daly, Gregory. ''Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War'', p. 32.</ref>
Συνήθως, οι διάφορες πηγές δεν δίνουν τον ακριβές αριθμό των στρατευμάτων σε μια μάχη, και οι Κάννες δεν αποτελούν εξαίρεση. Εξου και τα ακόλουθα στοιχεία πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, ιδιαίτερα όσα αφορούν την καρχηδονιακή πλευρά.<ref>Daly, Gregory. ''Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War'', p. 32.</ref>


Οι δυνάμεις των δύο υπάτων υπολογίζονται να είναι 80.000 στρατιώτες, 2.400 Ρωμαίους ιππείς και 4.000 σύμμαχους ιππείς (οι οποίοι συμμετείχαν στην μάχη). Και στα δύο στρατόπεδα υπήρχαν 2.600 βαριά οπλισμένοι και 7.400 ελαφρά στρατιώτες (από το σύνολο των 10.000 ανδρών). Έτσι η συνολική δύναμη των Ρωμαίων ανέρχεται σε 86.400 άνδρες. Ο καρχηδονιακός στρατός αριθμούσε 40.000 βαρύ πεζικό, 6.000 [[ελαφρύ πεζικό]] και 10.000 ιππείς.<ref name = "gowen" />
Οι δυνάμεις των δύο υπάτων υπολογίζονται σε 80.000 στρατιώτες, 2.400 Ρωμαίους ιππείς και 4.000 σύμμαχους ιππείς (οι οποίοι συμμετείχαν στην μάχη). Και στα δύο στρατόπεδα υπήρχαν 2.600 βαριά οπλισμένοι και 7.400 ελαφρά στρατιώτες (από το σύνολο των 10.000 ανδρών). Έτσι η συνολική δύναμη των Ρωμαίων ανέρχεται σε 86.400 άνδρες. Ο καρχηδονιακός στρατός αριθμούσε 40.000 βαρύ πεζικό, 6.000 [[ελαφρύ πεζικό]] και 10.000 ιππείς.<ref name = "gowen" />


Ο καρχηδονιακός στρατός αποτελείτο από στρατούς διάφορων εθνικοτήτων. Περιλάμβανε 8.000 Λίβυους, 8.000 Ίβηρες, 16.000 Γαλάτες (οι μισοί από τους οποίους την ημέρα της μάχης παρατάχθηκαν στα αριστερά) και περίπου 5.500 Γετούλιους πεζούς. Το ιππικό του Αννίβα προερχόταν από διαφορετικά υπόβαθρα. Διοικούσε 4.000 Νουμίδους, 2.000 Ισπανούς, 4.000 Γαλάτες και 450 Φοίνικες. Τέλος, ο Αννίβας διέθετε 8.000 ακροβολιστές μαζί με Βαλέριους, καθώς και άλλων εθνικοτήτων, σφενδονίτες.<ref>Daly, Gregory. ''Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War''. London, England: Routledge, 2002, ISBN 0415261473, p. 112.</ref>
Ο καρχηδονιακός στρατός αποτελείτο από στρατούς διάφορων εθνικοτήτων. Περιλάμβανε 8.000 Λίβυους, 8.000 Ίβηρες, 16.000 Γαλάτες (οι μισοί από τους οποίους την ημέρα της μάχης παρατάχθηκαν στα αριστερά) και περίπου 5.500 Γετούλιους πεζούς. Το ιππικό του Αννίβα προερχόταν από διαφορετικά υπόβαθρα. Διοικούσε 4.000 Νουμίδους, 2.000 Ισπανούς, 4.000 Γαλάτες και 450 Φοίνικες. Τέλος, ο Αννίβας διέθετε 8.000 ακροβολιστές μαζί με Βαλέριους, καθώς και άλλων εθνικοτήτων, σφενδονιτές.<ref>Daly, Gregory. ''Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War''. London, England: Routledge, 2002, ISBN 0415261473, p. 112.</ref>


===Εξοπλισμός===
===Εξοπλισμός===

Έκδοση από την 11:57, 18 Σεπτεμβρίου 2010

Συντεταγμένες: 41°18′07″N 16°08′06″E / 41.302°N 16.135°E / 41.302; 16.135

Μάχη των Καννών (αγγ. Battle of Cannae, ιτα. Battaglia di Canne, γαλλ. Bataille de Cannes, ισπ. Batalla de Cannas)
Δεύτερος Καρχηδονιακός Πόλεμος
Η πορεία του Αννίβα κατά την διάρκεια της εκστρατείας του στην Ιταλία, χάρτης του Φράνκ Μαρτίνι
Χρονολογία2 Αυγούστου 216 π.Χ.
ΤόποςΚάννες, περιφέρεια Απουλίας, Νότιο-Ανατολική Ιταλία
ΈκβασηΝίκη του Αννίβα, αποδεκατισμός του ρωμαϊκού στρατού και υποταγή μερικών συμμάχων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στον Αννίβα
Αντιμαχόμενοι
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Συμμαχικά ιταλικά βασίλεια
Καρχηδόνα
Σύμμαχοι από την Αφρική, την Ισπανία και Κέλτες
Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις
70.000-80.000 πεζοί
2.000 Ρωμαίοι ιππείς
4.000 σύμμαχοι ιππείς
30.000 πεζοί
10.000 ιππείς
Απώλειες
55.000-65.000 άνδρες
6.500 άνδρες
Μάχες του ποταμού Τρέβια, της λίμνης Τρασιμένης και των Καννών

Η Μάχη των Καννών (αγγ. Battle of Cannae, ιτα. Battaglia di Canne, γαλλ. Bataille de Cannes, ισπ. Batalla de Cannas), σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μάχες του Δεύτερου Καρχηδονιακού Πολέμου και διεξήχθη στις 2 Αυγούστου του 216 π.Χ., στις Κάννες της περιφέρειας Απουλίας, στην Νότιο-Ανατολική Ιταλία. Ο στρατός της Καρχηδόνας, υπό την ηγεσία του στρατηγού Αννίβα Βάρκα νίκησε με αποφασιστικό τρόπο τον αριθμητικά μεγαλύτερο στρατό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, υπό την ηγεσία των υπάτων Λούκιου Αιμίλιου Παύλου και Γάιου Τερέντιου Βάρρου. Θεωρείται μια από τις πιο ένδοξες μάχες εκείνης της περιόδου, καθώς αποτελεί και την δεύτερη μεγαλύτερη ήττα των Ρωμαίων στην στρατιωτική τους ιστορία (μετά την ήττα στο Αραούσιο το 105 π.Χ.)

Μετά από τις ήττες στον ποταμό Τρέβια και στην λίμνη της Τρασιμένης, οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να αντιμετώπισουν μετωπικά τον Αννίβα στις Κάννες, έχοντας στην διάθεσή τους συνολικά 87.000 στρατιώτες. Το ρωμαϊκό πεζικό στην μάχη είχε βαθύτερο σχηματισμό από ότι συνηθιζόταν εκείνη την εποχή, και ο Αννίβας αποφάσισε να τους αντιμετωπίσει χρησιμοποιώντας την τακτική της διπλής υπερκέρασης. Αυτή η τακτική είχε ως αποτέλεσμα τον αποδεκατισμό του ρωμαϊκού στρατού στην μάχη, καθώς επίσης και την υποταγή μερικών συμμάχων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στον Αννίβα.

Στρατηγικό πλαίσιο

Λίγο μετά την έναρξη του Δεύτερου Καρχηδονιακού Πολέμου, ο Καρχηδόνιος στρατηγός Αννίβας είχε διασχίσει την Ιταλία δια μέσου των Άλπεων, κατά την διάρκεια του χειμώνα, και είχε νικήσει τους Ρωμαίους στον ποταμό Τρέβια και στην λίμνη της Τρασιμένης. Ύστερα από αυτές τις ήττες, οι Ρωμαίοι διόρισαν ως δικτάτορα τον Φάβιο Μάξιμο, για να αντιμετωπίσει την καρχηδονιακή απειλή. Ο Φάβιος χρησιμοποιήσε την τακτική της καμένης γης κατά του στρατού του Αννίβα, κόβοντας τις γραμμές ανεφοδιασμού του τελευταίου και προσπαθώντας να αποφύγει την ανοιχτή σύγκρουση. Αυτή η τακτική αποδείχθηκε μη αγαπητή στον ρωμαϊκό λαό και στρατό. Ο ρωμαϊκός λαός άρχισε να αμφισβητεί την αποτελεσματικότητα της τακτικής του Φάβιου, η οποία έδωσε την ευκαιρία στον καρχηδονιακό στρατό να συννενωθεί.[1] Επίσης υπήρχε ο φόβος ότι αν ο Αννίβας συνέχιζε την λεηλασία της Ιταλίας, θα δινόταν η εντύπωση στους συμμάχους της Ρώμης, πώς αυτή δεν θα μπορούσε να τους προστατεύσει.

Λόγω των αποτελεσμάτων της τακτικής του Φάβιου, η Ρωμαϊκή Σύγκλητος δεν ανανέωσε τις δικτατορικές εξουσίες του και το 216 π.Χ. εξέλεξε νέους υπάτους, τον Λούκιο Αιμίλιο Παύλο και τον Γάιο Τερέντιο Βάρρο, οι οποίοι πήραν εντολές να αντιμετωπίσουν τον Αννίβα. Ο Πολύβιος καταγράφει:

Η Σύγκλητος αποφάσισε να παρατάξει στο πεδίο της μάχης 8 λεγεώνες, κάτι που δεν είχε συμβεί ξανά στην στρατιωτική ιστορία της Ρώμης, η καθεμιά από τις οποίες θα αποτελούταν από 5.000 στρατιώτες, παραταγμένους πίσω από τους συμμάχους. Συνήθως, οι στρατηγοί δεν παρατάσσουν περισσότερες από 4 λεγεώνες, αλλά τόσος ήταν ο φόβος των Ρωμαίων για το μέλλον τους, έτσι ώστε αποφάσισαν να παραταχθούν με 8 λεγεώνες

— Πολύβιος, Οι Ιστορίες του Πολύβιου[2]

Οι 8 αυτές ρωμαϊκές λεγεώνες, αποτελούταν περίπου από 40.000 Ρωμαίους στρατιώτες μαζί με 2.400 Ρωμαίους ιππείς, οι οποίοι και αποτελούσαν τον πυρήνα αυτού του νέου στρατεύματος. Οι συμμάχοι των Ρωμαίων διέθεταν ίσο αριθμό στρατιωτών και 4.000 ιππείς. Έτσι αυτός ο στρατός που θα αντιμετώπιζε τον Αννίβα, αποτελείτο περίπου από 90.000 στρατιώτες.[3]

Ιστορικές πηγές

Η μάχη των Καννών

Για την μάχη αυτή υπάρχουν 3 παραδοσιακές και γνωστές αφηγήσεις. Αυτή του Πολυβίου, την οποία έγραψε 50 χρόνια μετά την διεξαγωγή της μάχης, αυτή του Λίβιου, την οποία έγραψε την εποχή του Αυγούστου και αυτή του Αππιανού, την οποία έγραψε κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. Η αφήγηση του Αππιανού δεν συμφωνεί, σε μεγάλο βαθμό, με τις υπόλοιπες δύο.[4] Ο Πολύβιος επιδιώκει να απεικονίσει την μάχη με απώτερο ναδίρ για την ρωμαϊκή οικονομία και λογοτεχνία, ώστε η μετέπειτα ανάκαμψη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας να παρουσιάζεται πιο δραματική και αξιοσημείωτη.[5] Ο Λίβιος επιδιώκει να απεικονίσει την Σύγκλητο στον ρόλο του ήρωα ρίχνοντας τις ευθύνες για την ήττα των Ρωμαίων στις Κάννες στον Βάρρο.[6] Είναι δύσκολο να βρεθεί κάποιος ιστορικός, ο οποίος να έχει δηλώσει κάτι καλό για την αφήγηση του Αππιανού. Σύμφωνα με τον ιστορικό Φίλιπ Σάντιν, έμοιαζε σαν ένα άχρηστο μίγμα[7].

Ρωμαϊκή διοίκηση

Συχνά ο κάθε από τους 2 Ρωμαίους προξένους αναλαμβάνει την διοίκηση μερικών σωμάτων, αλλά δεδομένου του ότι οι Ρωμαίοι είχαν 2 διοικητές, ο νόμος τους απαιτούσε να τηρούν εναλλαγμένη διοίκηση. Φαίνεται ότι ο Αννίβας ήταν πληροφορημένος για αυτό το σύστημα διοίκησης, για αυτό και άρχιζε να ετοιμάζει κατάλληλα τον στρατό του. Η παραδοσιακή αφήγηση βάζει τον Βάρρο στην αρχηγία του ρωμαϊκού στρατεύματος την ημέρα της μάχης και ρίχνει μεγάλο μέρος της ευθύνης για την ήττα σε αυτόν.[8] Εντούτοις η ολίγη συμμετοχή του στην μάχη υπερβάλλεται από τις αρχαίες πηγές και σύμφωνα με την αριστοκρατορική παράδοση, ο Βάρρος εμφανίζεται ως ένας αποδιοπομπαίος τράγος.[8] Ο Βάρρος στερήθηκε τους ισχυρούς απογόνους του Παύλου, οι οποίοι ήταν έτοιμοι να προστατέψουν την φήμη του - κυρίως επειδή ο Παύλος ήταν ο παππούς του Σκίπιωνα του Αιμιλιανού, προστάτη του Πολυβίου.[9]

Ο ιστορικός Μ. Σάμουελς αναρωτιέται αν ο Βάρρος είχε αναλάβει την αρχηγία την ημέρα της μάχης ή αν τον στρατό διοικούσε ο Παύλος. Κύριος λόγος για αυτή την αμφιβολία του Σάμουελς αποτελεί η θερμή υποδοχή του Βάρρου από την Σύγκλητο, η οποία αρκετές φορές εμφανίστηκε σκληρή με τους στρατηγούς της. Ο Σάμουελς αμφιβάλλει αν ο Βάρρος θα είχε λάβει τέτοια θερμή υποδοχή αν πράγματι ήταν ο διοικητής των Ρωμαίων την ημέρα της μάχης.[10] Ο ιστορικός Γκρέγκορι Ντάλυ καταγράφει πώς ο Αννίβας δήλωσε πώς την ημέρα της μάχης είχε αντιμετωπίσει τον Λούκιο Παύλο και όχι τον Βάρρο, όπως συνηθίζεται να καταγράφεται στις ιστορικές πηγές. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει καμιά αξιόπιστη πληροφορία, στην οποία να καταγράφεται ποιός ήταν ο διοικητής των Ρωμαίων.[11]

Πρελούδιο

Κατά την άνοιξη του έτους 216 π.Χ., ο Αννίβας αποφάσισε να πολιορκήσει την μεγάλη αποθήκη ανεφοδιασμού των Ρωμαίων στις Κάννες, η οποία βρισκόταν στον κάμπο της Απουλίας. Ο Πολύβιος θεωρεί πώς αυτό το γεγονός "προκάλεσε μεγάλη αναταραχή ανάμεσα στους Ρωμαίους, καθώς είχαν χάσει ένα μεγάλο μέρος του εφοδιασμού τους. Αυτό που τους τρόμαζε, όμως, περισσότερο ήταν η παρουσία του Αννίβα στην περιοχή".[2] Οι ύπατοι, θέλοντας να βρουν και να κατατροπώσουν τον Καρχηδόνιο στρατηγό, κατευθύνθηκαν στον νότο. Μετά από πορεία δύο ημερών, τον βρήκαν στην αριστερή όχθη του Ωφίδιου ποταμού και στρατοπέδευσαν 6 μίλια (10 χμ) από το σημείο αυτό.

Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, ένας Καρχηδόνιος ονόματι Γίσκων, σχολίασε την αριθμητική υπεροχή των Ρωμαίων. Ο Αννίβας του απάντησε: "Ένας σημαντικός παράγοντας που σου διέφυγε, Γίσκων, κάτι που θα σε εντυπωσιάσει περισσότερο, είναι ότι παρά την αριθμητική τους υπεροχή, οι Ρωμαίοι ακόμα δεν πρότειναν μάχη."[12]

Ο ύπατος Βάρρος, αρχηγός των Ρωμαίων την πρώτη μέρα των εχθροπραξιών, παρουσιάζεται από τους αρχαίους ως αλλαζόνας, ο οποίος ήταν αποφασισμένος να νικήσει τον Αννίβα. Καθώς οι Ρωμαίοι πλησίαζαν στις Κάννες, ένα μικρό σώμα που έστειλε ο Αννίβας έστησε ενέδρα στον ρωμαϊκό στρατό. Ο Βάρρος απώθησε αυτό το καρχηδονιακό σώμα και συνέχισε την πορεία του προς στις Κάννες. Αυτή η νίκη, αν και στην ουσία ήταν μια μικρή αψιμαχία, προκάλεσε μεγάλα προβλήματα στην συννενόηση των Ρωμαίων διοικητών. Σε αντίθεση με τον Βάρρο, ο Λούκιος Παύλος παρουσιάζεται πιο υπομονετικός και προσεκτικός, και δήλωσε πώς θα ήταν ανότητο να αντιμετωπίσουν ανοιχτά τους Καρχηδόνιους, έστω και αν είχαν αριθμητική υπεροχή. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς ο Αννίβας είχε ακόμα την υπεροχή σε ιππικό (τόσο από ποιοτική άποψη όσο και από αριθμητική). Παρά τις ανησυχίες του, ο Παύλος θεώρησε επίσης ανόητο να αποσύρει τον στρατό του μετά από τέτοια επιτυχία και στρατοπέδευσε με τα 2/3 του στα ανατολικά του Ωφίδιου ποταμού, ενώ το υπόλοιπο 1/3 στρατοπεδεύσε στην αντίθετη πλευρά. Ο στόχος αυτού του δεύτερου στρατοπέδου ήταν να καλύψει με προμήθειες τον υπόλοιπο στρατό και να κλέψει μερικές προμήθειες του αντιπάλου.[13]

Οι δύο στρατοί έμειναν στις θέσεις τους για δύο μέρες. Κατά την διάρκεια της δεύτερης ημέρας (1 Αυγούστου), ο Αννίβας, καλά ενήμερος πώς την διοίκηση, την επόμενη μέρα, θα αναλάβει ο Βάρρος, άφησε το στρατόπεδο του και πρότεινε την μάχη. Ο Παύλος, εντούτοις, αρνήθηκε την πρόταση. Όταν η αίτηση του απορρίφθηκε, ο Αννίβας, καταλαβαίνοντας την σημασία των νερών του Ωφίδιου ποταμού, για τα ρωμαϊκά στρατόπεδα, έστειλε το ιππικό του απέναντι σε ένα αδύναμο ρωμαϊκό στρατόπεδο για να εμποδίσει την παροχή νερού σε αυτό. Σύμφωνα με τον Πολύβιο,[2] το ιππικό του Αννίβα είχε προκαλέσει όλεθρο και εμπόδισε εντελώς την παροχή νερού στο στρατόπεδο.[14]

Η μάχη

Δυνάμεις

Συνήθως, οι διάφορες πηγές δεν δίνουν τον ακριβές αριθμό των στρατευμάτων σε μια μάχη, και οι Κάννες δεν αποτελούν εξαίρεση. Εξου και τα ακόλουθα στοιχεία πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, ιδιαίτερα όσα αφορούν την καρχηδονιακή πλευρά.[15]

Οι δυνάμεις των δύο υπάτων υπολογίζονται σε 80.000 στρατιώτες, 2.400 Ρωμαίους ιππείς και 4.000 σύμμαχους ιππείς (οι οποίοι συμμετείχαν στην μάχη). Και στα δύο στρατόπεδα υπήρχαν 2.600 βαριά οπλισμένοι και 7.400 ελαφρά στρατιώτες (από το σύνολο των 10.000 ανδρών). Έτσι η συνολική δύναμη των Ρωμαίων ανέρχεται σε 86.400 άνδρες. Ο καρχηδονιακός στρατός αριθμούσε 40.000 βαρύ πεζικό, 6.000 ελαφρύ πεζικό και 10.000 ιππείς.[16]

Ο καρχηδονιακός στρατός αποτελείτο από στρατούς διάφορων εθνικοτήτων. Περιλάμβανε 8.000 Λίβυους, 8.000 Ίβηρες, 16.000 Γαλάτες (οι μισοί από τους οποίους την ημέρα της μάχης παρατάχθηκαν στα αριστερά) και περίπου 5.500 Γετούλιους πεζούς. Το ιππικό του Αννίβα προερχόταν από διαφορετικά υπόβαθρα. Διοικούσε 4.000 Νουμίδους, 2.000 Ισπανούς, 4.000 Γαλάτες και 450 Φοίνικες. Τέλος, ο Αννίβας διέθετε 8.000 ακροβολιστές μαζί με Βαλέριους, καθώς και άλλων εθνικοτήτων, σφενδονιτές.[17]

Εξοπλισμός

Οι Ρωμαίοι ιππείς ήταν οπλισμένοι με τον συνηθισμένο, για εκείνη την εποχή, εξοπλισμό του ρωμαϊκού στρατού: με πίλα (βαρύ ακόντιο) και χάστα (λόγχη), καθώς επίσης με τα παραδοσιακά κράνη, ασπίδες και πανοπλία. Από την άλλη πλευρά, οι Καρχηδόνιοι στρατιώτες χρησιμοποιούσαν μια ποικιλία εξοπλισμού. Οι Ίβηρες πολεμούσαν με ξίφη, με τα οποία μπορούσαν να καταστρέψουν διάφορα ακόντια και λόγχες του αντιπάλου. Για να αμύνονται, χρησιμοποιούσαν μεγάλες ωοειδείς ασπίδες όπως και οι Γαλάτες.[18] Το καρχηδονικό ιππικό ήταν εξοπλισμένο με 2 βαριά ακόντια, ξίφη και με βαριές ασπίδες για προστασία. Οι Νουμίδες ήταν πιο ελαφρά εξοπλισμένοι, με μικρότερες και πιο ελαφριές ασπίδες και με μαχαίρια ή λεπίδες. Οι ακροβολιστές ενεργούσαν ως ελαφρύ πεζικό χρησιμοποιώντας σφεντόνες και λόγχες. Οι Βαλέριοι ήταν εξοπλισμένοι με μικρές και μακριές σφεντόνες.[19]

Ο εξοπλισμός των Λίβυων είχε σηκώσει διάφορες συζητήσεις. Ο Ντούκαν Χέντ θεωρεί πώς ήταν εξοπλισμένοι με κοντές λόγχες.[20] Ο Πολύβιος θεωρεί πώς οι Λίβυοι χρησιμοποιούσαν τον εξοπλισμό που έλαβαν από τους ηττημένους Ρωμαίους. Είναι ασαφές αν εννούσε μόνο τις ασπίδες και τα όπλα των Ρωμαίων,[21] αλλά οι περισσότεροι πιστεύουν πώς εννούσε όχι μόνο τον εξοπλισμό αλλά και την στρατιγική των Ρωμαίων. Ο Πολύβιος αργότερα δήλωσε πώς "...εναντίον του Αννίβα, οι ήττες που υπέστησαν δεν είχαν καμία σχέση με τον εξοπλισμό τους" επειδή "ο Αννίβας από μόνος του... εξόπλιζε τον στρατό του με ρωμαϊκά όπλα".[22] Ο Ντάλυ θεωρεί πώς το πεζικό των Λίβυων αντέγραψε τους Ίβηρες ως προς τον τρόπο χρήσης των όπλων τους, και έτσι οπλίστηκαν σχεδόν όπως οι Ρωμαίοι.[23] Ο ιστορικός Πέτερ Κοννόλι υποστήριξε πώς οπλίστηκαν όπως μια φάλαγγα,[24] αλλά αυτό δεν έχει αποδειχθεί. Είχε απορριφθεί από τον Χέντ με την αιτιολόγηση πώς ο Πλούταρχος καταγράφει πώς είχαν μικρότερες λόγχες από ότι οι Ρωμαίοι[20] και από τον Ντάλυ επειδή πιστεύει πώς δεν μπορούσαν να ήταν οπλισμένοι έτσι και την ίδια ώρα να έχουν βαριές ρωμαϊκές ασπίδες.[21]

Τακτική ανάπτυξη

Για να πετύχουν συμβατική επέκταση, οι στρατοί της εποχής έπρεπε να παρατάσσουν το πεζικό στο κέντρο και το ιππικό στα πλάγια. Οι Ρωμαίοι ακολούθησαν αυτή την σύμβαση πιστά, αλλά με περισσότερο βάρος στα πλάγια αντί στο κέντρο, ελπίζοντας με το ιππικό να κατατροπώσουν το κέντρο του Αννίβα. Ο Βάρρος ήξερε πως το ρωμαϊκό πεζικό είχε διεισδύσει στο κέντρο του Αννίβα κατά την διάρκεια της μάχης στον ποταμό Τρέβια και σχεδίαζε να το εφαρμόσει ξανά σε μεγαλύτερη κλίμακα. Οι πρίγκηπες (μονάδα στρατού των Ρωμαίων) παρατάχθηκαν πίσω από τους χαστάτι, έτοιμοι να προωθηθούν προς τα εμπρός και να εξασφαλίσουν την παρουσιάση των Ρωμαίων ως ενοποιημένο μέτωπο. Όπως έγραψε ο Πολύβιος, "οι σπείρες (αγγ. maniples) ήταν πλησιέστερες η μια με την άλλη ή απλά μειώθηκαν τα διασήματα... και οι σπείρες παρουσίαζαν περισσότερο βάθος από ότι ο στρατός που βρισκόταν μπροστά."[2][25]

Οι αρχικές παρατάξεις και η ρωμαϊκή επίθεση (με κόκκινο).

Ο Βάρρος θεωρούσε πώς αν πίεζε με περισσότερες δυνάμεις τους Καρχηδόνιους, αυτοί θα πανικοβάλλονταν. Ο Βάρρος αποφάσισε να αντιμετωπίσει ανοιχτά τον Αννίβα, καθώς πίστευε πώς ο τελευταίος είχε επικρατήσει στις 2 προηγούμενες μάχες χάρη στην πονηριά του. Το πεδίο μάχης στις Κάννες ήταν καθαρό, χωρίς να δώσει την ευκαρία στον αντίπαλο να στήσει ενέδρες ή να κρύψει κάπου τον στρατό του.[26]

Ο Αννίβας, από την άλλη πλευρά, είχε αναπτύξει τις δυνάμεις του με βάση τις στρατιωτικές ικανότητες των στρατιωτών του, λαμβάνοντας υπόψη τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του κάθε σώματος ώστε να βελτιώσει την τακτική του.[27] Τοποθέτησε τους Ίβηρες, τους Γαλάτες και τους Κελτίβηρες στην μέση, εναλάσσοντας την εθνωτική σύνθεση σε όλη την πρώτη γραμμή. Το πεζικό του Αννίβα από την Καρχηδονιακή Αφρική ήταν τοποθετημένο στα πλάγια του υπόλοιπου πεζικού.

Ο Ασδρούβας διοικούσε το πεζικό των Ιβήρων και των Κελτίβηρων στα αριστερά (νότια του Ωφίδου ποταμού) του Καρχηδονιακού στρατού. Ο Ασδρούβας έλαβε την διοίκηση 6.500 πεζών, ενώ ο Άννων την διοίκηση 3.500 Νουμίδων στα δεξιά.

Ο Αννίβας υπολόγιζε ότι το ιππικό του, το οποίο αποτελείτο από το ισπανικό ιππικό και το ελαφρύ ιππικό των Νουμίδων και βρισκόταν στα άκρα, θα μπορούσε να νικήσει το πιο αδύναμο ρωμαϊκό ιππικό και θα επιτίθοταν στους Ρωμαίους από πίσω. Τα αφρικάνικα σώματα, την κρίσιμη στιγμή, θα πίεζαν τους Ρωμαίους και θα τους περικύκλωναν.

Ο Αννίβας δεν ανησυχούσε για τα αποτελέσματα της τακτικής του στον Ωφίδο ποταμό. Με την αγκυροβόληση του στον ποταμό, ο Αννίβας εμπόδισε τα σχέδια των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίοι βρίσκονταν μπροστά από τον λόφο που οδηγούσε στις Κάννες και στην δεξιά πλευρά του Ωφίδου ποταμού, έτσι η αριστερή τους πλευρά ήταν το μόνο μέσο για υποχώρηση.[28] Επιπλέον, οι Καρχηδόνιοι ιππείς είχαν σχεδιάσει ελιγμό, ώστε να αντιμετωπίσουν τους Ρωμαίους στα ανατολικά.[25]

Γεγονότα

Όσο η απόσταση που χώριζε τους δύο στρατούς γινόταν όλο και πιο μικρή, ο Αννίβας επέκτεινε βαθμιαία το κέντρο της γραμμής του, και όπως περιγράφει ο Πολύβιος: "Μετά, αφού παρέταξε τον στρατό του σε ευθεία γραμμή, πήρε τις κύριες δυνάμεις των Ισπανών και των Κελτών και προωθήθηκε με αυτές, κρατώντας τις υπόλοιπες σε επαφή με αυτές, αλλά προωθήθηκε μακριά, έτσι ώστε να παραταχθεί σε σχήμα ημισέληνου, με κύριους δράστες τους Ισπανούς και τους Κέλτες". Ο Πολύβιος περιγράφει το αδύνατο κέντρο των Καρχηδονίων να επεκτείνεται σε σχήμα ημισέληνου, κάμπτοντας προς τα έξω στους Ρωμαίους με τους Αφρικάνους στα πλάγια.[2] Θεωρείται πώς ο στόχος αυτού του σχηματισμού ήταν να καταστραφεί το ρωμαϊκό πεζικό πριν οι μετέπειτα εξελίξεις δώσουν την ευκαιρία στον Αννίβα να επεκταθεί περισσότερο με το αφρικανικό πεζικό[29], όμως, μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν πώς αυτό είναι μια φαντασία.[29] Οι περισσότεροι από αυτούς θεωρούν πώς ο Αννίβας είχε σκόπιμα παρατάξει τον στρατό του σε σχήμα ημισέληνου για να παρασύρει τους Ρωμαίους, και μετέπειτα να τους καταστρέψει.

Η καταστροφή του ρωμαϊκού στρατού

Όταν άρχισε η μάχη, και στις δύο πλευρές άρχισε τρομερή αναμέτρηση μεταξύ των αντίπαλων ιππικών. Ο Πολύβιος περιγράφει τους Ισπανούς και τους Κέλτες ιππείς να καταβαίνουν από τον λόφο με βάρβαρο τρόπο. Όταν οι Ισπανοί και οι Γαλάτες πήραν το πλεονέκτημα, κατέστρεψαν το ρωμαϊκό ιππικό.[2] Στην άλλη πλευρά του πεδίου, οι Νουμίδες είχαν περικυκλώσει τους Ρωμαίους, και όταν εμφανίστηκαν οι Ισπανοί και οι Γαλάτες, οι οποίοι είχαν ήδη νικήσει, οι Νουμίδες τους ακολούθησαν.[2]

Όσο οι Καρχηδόνιοι κατατρόπωναν το ρωμαϊκό ιππικό, το πεζικό και από τις δύο πλευρές προωθούνταν στο κέντρο. Ο άνεμος από τα ανατολικά προκάλεσε στους Ρωμαίους προβλήματα με την όραση. Ενώ ο ίδιος ο άνεμος δεν θεωρείται σημαντικός παράγοντας, η σκόνη, η οποία δημιουργήθηκε και από τους δύο στρατούς δεν τους επέτρεπε να βλέπουν καλά.[25] Παρά το γεγονός ότι η σκόνη είχε καλύψει σχεδόν όλη την περιοχή, οι αντίπαλοι μπορούσαν ακόμα να διακρίνουν ο ένας τον άλλο. Παρά την κούραση και την νύστα τους, και οι δύο στρατοί συνέχισαν την μάχη. Οι Ρωμαίοι είχαν να αντιμετωπίσουν ακόμα ένα πρόβλημα - εξαιτίας των επιθέσεων του Αννίβα την προηγούμενη, μειώθηκε η παροχή νερού στα στρατόπεδα τους. Εκτός από αυτό, στο πεδιό της μάχης επικρατούσε τρομερή φασαρία. Αυτοί οι ψυχολογικοί παράγοντες έκαναν την μάχη δύσκολη και για τους δύο στρατούς.[30]

Ο Αννίβας και οι στρατιώτες του παρέμειναν στο αδύναμο κέντρο της καρχηδονιακής παράταξης. Η ημισέληνος, η οποία δημιουργήθηκε από τους Ισπανούς και τους Γαλάτες, όλο και παρέσυρνε τους Ρωμαίους πιο μακριά. Γνωρίζοντας την υπεροχή του ρωμαϊκού πεζικού, ο Αννίβας οδήγησε το πεζικό του στην μάχη και κατάφερε να περικυκλώσει τους Ρωμαίους, και να μετατρέψει το δυνάτο τους σημείο σε αδύνατο. Εντούτοις, όσο το μέτωπο πρωοθούνταν βαθμιαία προς τα εμπρός, οι Ρωμαίοι άρχισαν να χάνουν την συνοχή τους, εξαιτίας του χάσματος που δημιουργήθηκε. Σύντομα συμπιέστηκαν τόσο πολύ με αποτέλεσμα για λίγη ώρα να μην ήταν σε θέση να χειρίζονται τα όπλα τους. Οι Ρωμαίοι προσπαθούσαν να σπάσουν το μέτωπο των Ισπανών και των Γαλατών, αλλά (ίσως εξαιτίας της σκόνης) δεν παρατήρησαν τα αφρικανικά σώματα, τα οποία βρισκόταν στα άκρα τους.[29] Αυτό είχε δώσει χρόνο στο καρχηδονικό ιππικό να παρασύρει τους Ρωμαίους πιο μακριά, έτσι ώστε να επιτεθούν στο κέντρο της ρωμαϊκής παράταξης από πίσω. Το ρωμαϊκό πεζικό, περικυκλωμένο και από τις δύο πλευρές του, δημιούργησε μια σφήνα, η οποία οδηγούσε πιο βαθιά στην ημισέληνο των Καρχηδονίων, οδηγώντας τους εαυτούς τους στην παγίδα που τους έστησαν οι Αφρικάνοι.[31]

Το καρχηδονιακό ιππικό επιτέθηκε στα πίσω άκρα του ρωμαϊκού στρατού, ενώ τα σώματα των Αφρικάνων επιτέθηκαν στα πλάγια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να περικυκλωθούν οι Ρωμαίοι, χωρίς ελπίδα για διαφυγή. Οι Καρχηδόνιοι δημιούργησαν ένα τείχος και άρχισαν να καταστρέφουν τα παγιδευμένα ρωμαϊκά σώματα. Ο Πολύβιος ισχυρίζεται ότι, "παρά την υποχώρηση των Ρωμαίων προς τα πίσω, οι Καρχηδόνιοι τους έσφαξαν όλους."

Ο Τίτος Λίβιος περιγράφει: "Χιλιάδες Ρωμαίοι σκοτώθηκαν ... κάποιοι, εξαιτίας του κρύου, που επικρατούσε το πρωί, ήταν γεμάτοι με αίμα και καταστράφηκαν από τον εχθρό. Ορισμένοι είχαν τα κεφάλια τους στην γη, προσπαθώντας να σώσουν τις ζωές τους."[32] Ο Ρόμπερτ Κόουλεϊ ισχυρίζεται ότι περίπου 600 λεγεωνάριοι σφάζονταν κάθε λεπτό μέχρι το σκοτάδι να βάλει τέλος σε αυτή την μάχη.[33] Μόνο 14.000 Ρωμαίοι κατάφεραν να διαφύγουν, οι περισσότεροι από τους οποίος έφτασαν στην κοντινή πόλη του Κανουσίου.

Απώλειες

Ρωμαϊκές και συμμαχικές

Ο Πολύβιος γράφει ότι 70.000 άνδρες σκοτώθηκαν, 10.000 συνελήφθησαν και ίσως 3.000 επέζησαν. Αναφέρει επίσης πως από το σύνολο του ρωμαϊκού και συμμαχικού ιππικού, μόνο 370 άνδρες επέζησαν.[34]

Ο Λίβιος αναφέρει πώς σκοτώθηκαν 45.500 πεζοί και 2.700 ιππείς.[35] Επίσης αναφέρει πώς 3.000 πεζοί και 1.500 ιππείς αιχμαλωτίστηκαν από τους Καρχηδόνιους.[36] Ο Λίβιος δεν καταγράφει τις πηγές του, αλλά οι περισσότεροι ιστορικοί θεωρούν πώς η πηγή του ήταν Κούιντους Φάμπιους Πίτορ, Ρωμαίος ιστορικός, ο οποίος είχε ασχοληθεί με τον Β' Ρωμαιο-Καρχηδονιακό Πόλεμο.[37][38]

Αργότερα, οι Ρωμαίοι ιστορικοί ακολουθούν πιστά τις αναφορές του Λίβιου. Ο Αππιανός δηλώνει πώς την ημέρα της μάχης σκοτώθηκαν 50.000 Ρωμαίοι.[39] Ο Πλούταρχος συμφωνεί, καταγράφοντας πώς "στην μάχη σκοτώθηκαν 50.000 Ρωμαίοι, ενώ μόνο 4.000 επέζησαν".[40] Ο Μάρκους Φάμπιους Κουϊντιλίανους γράφει: "60.000 άνδρες σκοτώθηκαν από τον στρατό του Αννίβα στις Κάννες".[41] Ο Ευθρόπιος γράφει: "20 στρατιωτικοί, 30 μέλη της Συγκλήτου, και 300 χιλιάδες ευγενείς πέθαναν ή αιχμαλωτίστηκαν, όπως επίσης 40.000 πεζοί και 3.500 ιππείς".[42]

Πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν την εκδοχή του Πολυβίου λαθασμένη και συμφωνούν με αυτήν του Λιβίου.[43] Οι περισσότεροι από τους σύγχρονους ιστορικούς κάνουν αναφορά για λιγότερους νεκρούς. Ο ιστορικός Π. Κανταλούπι καταγράφει πώς στην μάχη σκοτώθηκαν από 10,5 - 16 χιλιάδες Ρωμαίοι.[44] Ο Σάμουελς θεωρεί πώς ο Αννίβας δεν ήθελε να θανατώσει τόσους πολλούς Ρωμαίους καθώς ήλπιζε να μεταμορφώσει τους Ιταλούς από εχθρούς του σε μελλοντικούς συμμάχους.[45]

Καρχηδονιακές και συμμαχικές

Ο Τίτος Λίβιος μας πληροφορεί πως στην μάχη σκοτώθηκαν "περίπου 8.000 απ' τους γενναιότερους άνδρες του Αννίβα."[46] Ο Πολύβιος μας πληροφορεί πως σκοτώθηκαν 5.700 στρατιώτες του καρχηδονιακού στρατού: 4.000 Γαλάτες, 1.500 Ισπανοί και Αφρικανοί και 200 ιππείς.[34]

Τα επακόλουθα

Άγαλμα του Αννίβα, από τον Σεμπαστιέν Σλόντζ, 1704, Λούβρο

Ποτέ πριν, όσο η Πόλη ήταν ακόμα ασφαλής, δεν υπήρξε τόσος ενθουσιασμός και πανικός μέσα στα τείχη της. Δεν θα προσπαθήσω να το περιγράψω, ούτε θα αποδυναμώσω την πραγματικότητα με την μετάβαση στις λεπτομέρειες… είχε απλά πολλαπλασιαστεί η καταστροφή που ανακοινώθηκε. Σύμφωνα με κάποιες εκθέσεις, χάθηκαν δύο στρατιές προξένων καθώς και 2 προξένοι - δεν υπήρχε πια ρωμαϊκό στρατόπεδο, ούτε ένας στρατηγός ή απλός στρατιωτικός - η Απούλια, το Σάμνιο, σχεδόν όλη η Ιταλία ήταν στα πόδια του Αννίβα. Βεβαίως δεν υπάρχει κανένα άλλο έθνος που δεν θα είχε ενδώσει κάτω από ένα τέτοιο βάρος της καταστροφής.

— Λίβιος[47]

Για μια μικρή περίοδο στην Ρώμη επικρατούσε πλήρης αταξία. Οι καλύτεροι στρατοί τους είχαν καταστραφεί και ο Βάρρος είχε δυσφημιστεί. Ήταν μια πλήρης καταστροφή για τους Ρωμαίους. Σύμφωνα με την παράδοση, στην Ρώμη κυρήχθηκε μέρα πένθος, καθώς δεν υπήρχε ένας απλός πολίτης, ο οποίος δεν έχασε συγγενικό πρόσωπο στην μάχη.Οι Ρωμαίοι έγιναν τόσο απελπισμένοι που προσέφυγαν στην ανθρώπινη θυσία, θάβωντας δύο ζωντανούς ανθρώπους[48] στο Ρωμαϊκό Φόρουμ και εγκατέλειψαν ένα μωρό στην Αδριατική[48].

Ο Λούκιος Καικίλιος Μέτελλος, ένας χιλίαρχος, απελπίστηκε ως προς τις αιτίες της ήττας των Ρωμαίων στην μάχη, δήλωσε πώς όλα χάθηκαν και πρότεινε να τεθούν στην υπηρεσία ενός ξένου πρίγκιπα.[16] Ωστόστο, αναγκάστηκε να δώσει όρκο υποταγής στην Ρώμη για όλο τον χρόνο. Οι επιζόντες, μετά την μάχη, Ρωμαίοι στρατιώτες ανασυγκροτήθηκαν σε 2 λεγεώνες και στάλθηκαν στην Σικελία ως τιμωρία για την ταπεινωτική τους λιποταξία στο πεδίο της μάχης.[16] Εκτός από την σωματική απώλεια του στρατού της, η Ρώμη θα υφίστατο μια συμβολική ήττα γοήτρου. Ένα χρυσό δαχτυλίδι ήταν σημάδι της συμμετοχής στις συζητήσεις θεμάτων της ανώτατης κοινωνικής τάξης.[16] Ο Αννίβας και οι στρατιώτες του κατάφεραν να πάρουν 200 χρυσά δαχτυλίδια και τα έστειλαν στην Καρχηδόνα ως ένδειξη του θριάμβου τους. Η συλλογή χύθηκε στο πάτωμα μπροστά από τη Σύγκλητο της Καρχηδόνας και θεωρήθηκε "τρία και μισό μέτρα".

Ο Αννίβας, κερδίζοντας ακόμα μια μάχη (μετά από αυτές του Τρέβια και της Τρασιμένης), είχε κατατροπώσει 8 στρατιές προξένων.[49] Μέσα σε 20 μήνες, η Ρώμη είχε χάσει το 1/5 του συνολικού πληθυσμού της άνω των 17 ετών.[50] Επιπλέον, η ήττα επηρέασε και τους συμμάχους της, οι οποίοι αποφάσισαν να πάρουν το μέρος του Αννίβα. Μετά την μάχη των Καννών, οι Ελληνιστικές περιφέρεις στον νότο της Αργόριππας, της Σαλάπιας, του Ουζεντούν, της Χερδόνιας (σημ. Φώτζια), συμπεριλαμβανομένων της Καπούας και τουΤάραντα, υποτάχθηκαν στον Αννίβα. Ο Πολύβιος σημειώνει, "Το πόσο σοβαρό ήταν το αποτέλεσμα της ήττας των Ρωμαίων στις Κάννες, μπορεί κανείς να καταλάβει από την συμπεριφορά των συμμάχων της Ρώμης - πριν από αυτή την μοιραία μέρα, ήταν πιστοί στην Ρώμη, αλλά μετά άρχισαν να αμφιβάλλουν κατά πόσο δυνατή ήταν η Ρώμη."[2] Την ίδια χρονιά οι πόλεις της Σικελίας προκλήθηκαν να επαναστατήσουν κατά της Ρώμης και ο Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας ξεκίνησε τις προετοιμασίες για τον Πρώτο Μακεδονικό Πόλεμο. Επίσης εξασφάλισε τη συμμαχία του Ιερώνυμου των Συρακουσών.

Μετά την μάχη, ο αρχηγός του ιππικού των Νουμίδων, ο Μάαρβας, παρότρυνε τον Αννίβα να επιτεθούν κατά της Ρώμης. Ο Καρχηδόνιος στρατηγός αρνήθηκε και η απάντησή του προκάλεσε έκπληξη στον Μάαρβα ο οποίος του είπε "Αννίβα, ξέρεις πως να κερδίζεις μια μάχη, αλλά δεν ξέρεις πως να εκμεταλλευτείς την νίκη σου."[51] Ωστόσο ο Αννίβας είχε σοβαρούς λόγους για να κρίνει ποιά στρατηγική έπρεπε να διαλέξει μετά την νίκη στις Κάννες από ότι ο Μάαρβας. Ο ιστορικός Χανς Ντελμπρούκ επισημαίνει πώς λόγω του μεγάλου αριθμού νεκρών και τραυματίων στην μάχη δεν ήταν σε θέση να αρχίσει επίθεση κατά της Ρώμης. Ακόμη κι αν ο στρατός του ήταν σε πλήρη ισχύ, η επιτυχής πολιορκία της Ρώμης απαιτούσε την κατάληψη της ενδοχώρας, προκειμένου να διασφαλίσει την τροφοδοσία του και να διακόψει την παροχή πολεμοφόδιων στους Ρωμαίους. Παρά τις μεγάλες απώλειες στις Κάννες, την αποστασία μερικών συμμάχων της, η Ρώμη είχε ακόμα άφθονο εργατικό δυναμικό, κάτι που της έδινε την ευκαιρία να διατηρήσει τον έλεγχο της στην Ιβηρία, τη Σικελία και τη Σαρδηνία, παρά την παρούσια εκεί του Αννίβα.[52] Η συμπεριφορά του Αννίβα μετά τις νίκες στην Τρασιμενή (217 π.Χ.) και στις Κάννες (216 π.Χ.), καθώς και το γεγονός ότι επιτέθηκε στην Ρώμη 5 χρόνια μετά την νίκη στις Κάννες (211 π.Χ.), δείχνει πώς στόχος του δεν ήταν η καταστροφή του αντιπάλου του, αλλά η αποθάρρυνση των Ρωμαίων μετά από σφαγές σε πεδία μάχης, έτσι ώστε να πείσει την Ρώμη να υπογράψει μαζί του συνθήκη ειρήνης.[53][54]

Έτσι μετά τις Κάννες ο Αννίβας έστειλε μια αντιπροσωπεία με αρχηγό τον Καρθάλο για να διαπραγματευτεί μια συνθήκη ειρήνης. Ωστόσο παρά τις πολλαπλές καταστροφές της Ρώμης, η Ρωμαϊκή Σύγκλητος δεν δεχόταν διαπραγματεύσεις. Αντιθέτως ξεκίνησε την συστράτευση ολόκληρου του ανδρικού πληθυσμού της Ρώμης, επιστρατεύοντας και σκλάβους.[55] Τόσα σταθερά ήταν αυτά τα μέτρα, ώστε απαγορευόταν η χρήση της λέξης "ειρήνη", το πένθος περιορίστηκε σε 30 μέρες και απαγορευόταν το δημόσιο πένθος ακόμα και στις γυναίκες.[56] Για το υπόλοιπο του πολέμου στην Ιταλία, δεν θα συσσώρευαν τόσο μεγάλες δυνάμεις υπό την διοίκηση ενός στρατηγού κατά του Αννίβα - ανταυτού χρησιμοποιήσαν ανεξάρτητους στρατούς και με αυτό τον τρόπο είχαν και πάλι περισσότερο στρατό από ότι οι Καρχηδόνιοι. Αυτό ανάγκασε τον Αννίβα να αποσυρθεί στον Κρότωνα όπου εκεί κλήθηκε να επιστρέψει στην Αφρική μετά την εισβολή των Ρωμαίων.

Ιστορική σημασία

Επιδράσεις στο Ρωμαϊκό στρατιωτικό δόγμα

Η ασπίδα του Ερρίκου Β' της Γαλλίας, η οποία απεικονίζει την νίκη του Αννίβα επί των Ρωμαίων, παρομοιάζοντας την σύγκρουση της Γαλλίας με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τον 16ο αιώνα

Η Μάχη των Καννών έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της στρατιωτικής δομής και της τακτικής οργάνωσης του ρωμαϊκού στρατού. Στις Κάννες, το ρωμαϊκό πεζικό είχε σχηματισμό ίδιο με αυτό της φάλαγγας. Το γεγονός αυτό έκανε τους Ρωμαίους να πέσουν στην παγίδα του Αννίβα, επειδή δεν είχαν την ικανότητα να κάνουν ελιγμούς, έστω και αν είχαν αριθμητική υπεροχή. Έτσι κατέστησε αδύνατη η αντιμετώπιση των κυκλωτικών ελιγμών που χρησιμοποιούνταν από τον καρχηδονιακό ιππικό. Επιπλέον, οι αυστηροί νόμοι του ρωμαϊκού κράτους απαιτούσαν εναλλαγή της ανώτατης διοίκησης μεταξύ 2 προξένων, οι οποίοι θα περιόριζαν την στρατιωτική συνοχή.

Ωστόσο, στα χρόνια που ακολούθησαν μετά την μάχη, εντυπωσιακές μεταρρυθμίσεις τέθηκαν σε εφαρμογή για την αντιμετώπιση αυτών των ελλείψεων. Πρώτα, οι Ρωμαίοι "άρθρωσαν τις φάλλαγες, μετά τις μοίραζαν σε στήλες, ενώ αργότερα τις χώριζαν σε μικρές ομάδες στρατού, οι οποίες ενώνονταν και πάλι άλλαζαν το σχήμα τους." Για παράδειγμα στην μάχη της Ίλιπας και στην μάχη της Ζάμας, οι πρίγκηπες διαμορφώσαν καλά το οπίσθιο τμήμα των χαστάτι (αγγ. hastati), τεχνική που επέτρεπε γρήγορες κινήσεις και ελιγμούς.

Επιπλέον, μια ενιαία διοίηκηση φάνηκε να είναι χρήσιμη. Μετά από διάφορα πολιτικά πειράματα, ο Σκιπίωνας ο Αφρικανός έγινε αρχηγός των Ρωμαίων στην Αφρική, όπου ήταν εξασφαλισμένη η συνέχιση της κατοχής του παρόντος τίτλου για την διάρκεια του πολέμου. Ο διορισμός αυτός μπορεί να έχει παραβιάσει τους συνταγματικούς νόμους της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, αλλά, όπως ο Χανς Ντελμπρούκ έγραψε, αυτό "επηρεασε την εσωτερική μεταμόρφωση όπου η δυνατότα αύξησης του στρατού ήταν εξαιρετικά μεγάλη" ενώ προαναγγέλλει την παρακμή των πολιτικών θεσμών της Δημοκρατίας. Μετά από τις Κάννες, ο ρωμαϊκός στρατός εξελίχθηκε σε μια επαγγελματική δύναμη: τον πυρήνα του στρατού του Σκιπίωνα κατά τη μάχη της Ζάμας αποτελούσαν βετεράνοι που είχαν πολεμήσει τους Καρχηδόνιους στην Ισπανία για δεκαέξι χρόνια.

Κατάσταση στην στρατιωτική ιστορία

Η Μάχη των Καννών έγινε γνωστή για την τακτική που χρησιμοποιήσε ο Αννίβας, η οποία είχε επηρεάσει σημαντικά την μετέπειτα ρωμαϊκή και πολεμική ιστορία. Ο ιστορικός Τεοντόρ Αυράουλτ Ντόντζ έγραψε:

"Λίγες μάχες των αρχαίων είναι εξαιρετικές από την πλευρά ικανοτητας στην αρχηγία του στρατού... από ότι η μάχη των Καννών. Ο Αννίβας είχε το κάθε πλεονέκτημα για νίκη... Η μάχη, από την πλευρά των Καρχηδονίων, ήταν έργο τέχνης, και ότι καμία μάχη δεν ήταν τόσο καλή όσο αυτή στις Κάννες".[57]

Ο Γουίλ Ντούραντ έγραψε, "Ήταν ένα υπέρτατο παράδειγμα στρατηγίας, δεν υπήρχε ποτέ κάτι καλύτερο στην ιστορία... είναι από τις καλύτερες μάχες τακτικής για 2000 χρόνια".[58]

Η τακτική της διπλής υπερκέρασης του Αννίβα, στην Μάχη των Καννών συχνά θεωρείται ως μια από τις καλύτερες τακτικές μάχης στην ιστορίας και αναφέρεται ως η πρώτη επιτυχημένη χρήση της λαβίδας στον Δυτικό κόσμο.[59]

Το Μοντέλο των Καννών

Η μάχη των Καννών ήταν μια από τις μεγαλύτερες ήττες του ρωμαϊκού στρατού και αντιπροσωπεύει την αρχέτυπη μάχη του αφανισμού, μια στρατηγική που έχει σπάνια εφαρμοστεί με επιτυχία στην σύγχρονη ιστορία. Ο Ντβάιτ Δ. Έισενχαουερ, ο Ανώτατος Διοικητής των Συμμαχικών Εκστρατευτικών Σωμάτων κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κάποτε έγραψε "Ο κάθε διοικητής ξηράς επιδιώκει την μάχη του αφανισμού όσο του το επιτρέπουν οι συνθήκες. Προσπαθεί να αναπαραγάγει στον σύγχρονο πόλεμο το παράδειγμα των Καννών". Επιπλέον, η νίκη του Αννίβα, έχει κάνει τη λέξη "Κάννες" συνώνυμο της στρατιωτικής επιτυχίας και έχει σήμερα μελετηθεί λεπτομερώς σε διάφορες στρατιωτικές ακαδημίες σε όλο τον κόσμο. Η ιδέα ότι μια ολόκληρη ομάδα θα μπορούσε να περικυκλωθεί και να εκμηδενιστεί, προξένησε γοητεία στους Δυτικούς στρατηγούς (συμπεριλαμβανομένων του Μέγα Φρειδερίκου και του Χέλμουτ φον Μόλτκε) οι οποίοι επιχείρησαν να δημιουργήσουν τις δικές τους "Κάννες".[33]

Η μελέτη του Χανς Ντελμπρούκ είχε επηρεάσει σημαντικά την γερμανική πολεμική θεωρεία:

"Μια μάχη του αφανισμού μπορεί να πραγματοποιηθεί σήμερα, με το ίδιο μοντέλο που είχε δημιουργήσει ο Αννίβας. Ο αντίπαλος δεν είναι ο στόχος της επίθεσης... Κύριος στόχος είναι η διάλυση των πλευρών του αντιπάλου και η επίθεση από πίσω..."

Ο Σλίφεν αργότερα ανέπτυξε το δικό του επιχειρησιακό δόγμα σε μια σειρά από άρθρα, πολλά από τα οποία μεταφράστηκαν αργότερα και δημοσιεύτηκαν σε ένα έργο με τίτλο "Cannae" (δηλαδή Κάννες).

Παραπομπές

  1. Liddell Hart, Basil. Strategy. New York City, New York: Penguin Group, 1967.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 «Internet Ancient History Sourcebook».  Σφάλμα αναφοράς: Μη έγκυρη ετικέτα <ref> • όνομα " polybius " ορίζεται πολλές φορές με διαφορετικό περιεχόμενο
  3. Cottrell, Leonard. Enemy of Rome. Evans Bros, 1965, ISBN 0237443201. p92
  4. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, pp. 17-18.
  5. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, pp. 21-23.
  6. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, pp. 24-25.
  7. Sabin, Philip. Lost Battles, p. 183.
  8. 8,0 8,1 Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, p. 119.
  9. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, pp. 119-120.
  10. Samuels, M. "The Reality of Cannae", Militargeschichtliche Mitteilungen, 1990, p. 23.
  11. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, p. 120.
  12. Lazenby, J.F. Hannibal's War. London, 1978.
  13. Cottrell, Leonard. Enemy of Rome. Evans Bros, 1965, ISBN 0237443201. p94
  14. Caven, B. Punic Wars. London: George Werdenfeld and Nicholson Ltd., 1980.
  15. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, p. 32.
  16. 16,0 16,1 16,2 16,3 Gowen, Hilary. «Hannibal Barca and the Punic Wars». Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2006. 
  17. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War. London, England: Routledge, 2002, ISBN 0415261473, p. 112.
  18. Polybius, Penguin Classics translation, p.271
  19. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, pp. 107-108.
  20. 20,0 20,1 Ducan Head, p. 144.
  21. 21,0 21,1 Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, p. 89.
  22. Penguin Classics translation, p.509
  23. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, p. 90.
  24. Connolly (1998), p. 148.
  25. 25,0 25,1 25,2 Dodge, Theodore. Hannibal. Cambridge, Massachusetts: De Capo Press, 1891, ISBN 0306813629.
  26. Moreman, Douglas. «Cannae - A Deception that Keeps on Deceiving». Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2006. 
  27. Cottrell, Leonard. Enemy of Rome. Evans Bros, 1965, ISBN 0237443201. p95
  28. Bradford, E. Hannibal. London: Macmillan London Ltd., 1981.
  29. 29,0 29,1 29,2 Healy, Mark. Cannae: Hannibal Smashes Rome's Army. Sterling Heights, Missouri: Osprey Publishing, 1994.
  30. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War.
  31. Cottrell, Leonard. Enemy of Rome. Evans Bros, 1965, ISBN 0237443201. p99
  32. Livy 22.5
  33. 33,0 33,1 Cowley, Robert (ed.), Parker, Geoffrey (ed.) The Reader’s Companion to Military History, "Battle of Cannae". Houghton Mifflin Company, 1996, ISBN 0395669693.
  34. 34,0 34,1 Polybius. The Histories, 3.117.
  35. Livy. The History of Rome, 22.49.15.
  36. Livy. The History of Rome, 22.49.18.
  37. Livy. The History of Rome, 22.7.2-4.
  38. Livy. The History of Rome, 22.49.16-17.
  39. Appian. Hannibalic War, 4.25.
  40. Plutarch. Fabius Maximus, 16.8.
  41. Quintilian. Institutio Oratoria, 8.6.26.
  42. Eutropius. Abridgement of Roman History, 3.10.
  43. Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War, p. 202.
  44. Cantalupi, P. "Le Legioni Romane nella Guerra d'Annibale", Beloch Studi di Storia Antica.
  45. Samuels, M. "The Reality of Cannae", Militargeschichtliche Mitteilungen, 1990, p. 25.
  46. Livy. The History of Rome, 22.52.6.
  47. Livius, Titus. «Livy's History of Rome: Book 22». The War with Hannibal: Books XXI–XXX of the History of Rome from its Foundation. Ανακτήθηκε στις march 25, 2006.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |accessdate= (βοήθεια)
  48. 48,0 48,1 Palmer, Robert EA (1997). Rome and Carthage at peace. Stuttgart, F. Steiner. ISBN 3515070400. 
  49. Slip Knox, E.L. «The Punic Wars—Battle of Cannae». History of Western Civilization. Boise State University. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2006. 
  50. Cottrell, Leonard. Enemy of Rome. Evans Bros, 1965, ISBN 0237443201. p102
  51. Λίβιος. Η ιστορία της Ρώμης, 22.51.
  52. Delbrück, Hans. Geschichte der Kriegskunst im Rahmen der politischen Geschichte (I Teil: Das Altertum). Berlin, Germany: Walter de Gruyter & Co., 1964, pp. 353-354.
  53. Goldsworthy, Adrian. Cannae. London: Cassell & Co., 2001, pp. 162–163.
  54. Delbrück, Hans. Geschichte der Kriegskunst im Rahmen der politischen Geschichte (I Teil: Das Altertum). Berlin, Germany: Walter de Gruyter & Co., 1964, pp. 354-355, 384-385.
  55. Cottrell, Leonard. Enemy of Rome. Evans Bros, 1965, ISBN 0237443201. p104
  56. Dodge, Theodore. Hannibal. Cambridge, Massachusetts: De Capo Press, 1891, ISBN 0306813629. p386
  57. Theodore Ayrault Dodge, Hannibal (N.Y., N.Y.: Perseus Publishing, 2004), pages 378-379.
  58. Will Durant, The Story of Civilization, vol. III (N.Y., N.Y.: Simon and Schuster, 1944), page 51.
  59. «Appendix C» (PDF file). The complete book of military science, abridged. Ανακτήθηκε στις march 25, 2006.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |accessdate= (βοήθεια)

Βιβλιογραφία

  • Carlton, James. The Military Quotation Book. New York City, New York: Thomas Dunne Books, 2002.
  • Hoyos, Dexter B. Hannibal: Rome's Greatest Enemy. Bristol Phoenix Press, 2005, ISBN 1904675468 (hbk) ISBN 1904675476 (pbk).
  • Daly, Gregory. Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War. London/New York: Routledge, ISBN 0415327431.
  • Delbrück, Hans. Warfare in Antiquity, 1920, ISBN 080329199X.
  • Livy, Titus Livius and De Selincourt, Aubrey. The War with Hannibal: Books XXI-XXX of the History of Rome from its Foundation. Penguin Classics, Reprint Edition, 1965, ISBN 014044145X (pbk).
  • Talbert, Richard J.A. (ed.) Atlas of Classical History. London/New York: Routledge, 1985, ISBN 0415034639.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

CC-BY-SA
Μετάφραση
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Battle of Cannae της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).

Πρότυπο:Link GA Πρότυπο:Link GA

Πρότυπο:Link FA Πρότυπο:Link FA Πρότυπο:Link FA Πρότυπο:Link FA