Ο κύβος ερρίφθη

Μία από τις θρυλικές ιστορικές φράσεις είναι και αυτή: «ο κύβος ερρίφθη» ή όπως λέγεται ότι ειπώθηκε: alea jacta est ή jacta alea est.

Την περιώνυμη αυτή φράση αναφέρει ο Σουετώνιος στο έργο του "Βίος του Καίσαρος, (Suetonius, Vita Divi Iuli, 121 CE, 33)". Θεωρείται ότι την αναφώνησε ο Ιούλιος Καίσαρ προετοιμαζόμενος να διασχίσει τη γέφυρα του ποταμού Ρουβίκωνα. Σύμφωνα με τη ρωμαϊκή νομοθεσία, κάθε στρατηγός που πλησίαζε στην Ιταλία από Βορρά έπρεπε να διαλύσει τον στρατό του προτού διασχίσει τη γέφυρα του ποταμού αυτού, ο οποίος αποτελούσε το φυσικό βόρειο σύνορο μεταξύ της κυρίως Ιταλίας και των βορείων επαρχιών. Ο νόμος αποσκοπούσε στην προστασία της δημοκρατίας της Ρώμης από εσωτερικούς στρατιωτικούς κινδύνους: οι παραβάτες στρατηγοί και οι άνδρες τους εθεωρούντο ένοχοι εσχάτης προδοσίας και ιεροσυλίας, κάτι που επέσυρε την ποινή του θανάτου. Ο Καίσαρ, ο οποίος φυσικά γνώριζε τον νόμο, αμφιταλαντεύθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα προτού αποφασίσει να διαβεί τον Ρουβίκωνα με συντεταγμένο στρατό.

Έτσι έμεινε η φράση αυτή παροιμιώδης, να λέγεται σε περιπτώσεις που μετά από πολλές σκέψεις και αμφιταλαντεύσεις λαμβάνεται οριστική απόφαση με πλήρη επίγνωση των συνεπειών που μπορεί να προκύψουν και την ανάγκη αντιμετώπισης αυτών.

Θεωρείται ότι η φράση ανήκει αρχικά στον Μένανδρο, αγαπημένο ποιητή του Καίσαρα, και εμφανίζεται σε ένα στίχο του στην “Ἀρρηφόρῳ” (Δειπνοσοφισταί, 13-8). Ο Πλούταρχος αναφέρει, για το συγκεκριμένο περιστατικό: "Ἑλληνιστὶ πρὸς τοὺς παρόντας ἐκβοήσας, «Ἀνεῤῥίφθω κύβος», διεβίβαζε τὸν στρατόν." Αυτή η προστακτική μέλλοντος σε τρίτο πρόσωπο (ἀνεῤῥίφθω) σημαίνει ότι η φράση δεν ειπώθηκε στον αόριστο χρόνο (ερρίφθη) ως απλή διαπίστωση (σαν να λέγαμε σήμερα "το πράγμα τελείωσε"), αλλά μάλλον ως ηγετική προτροπή προς το στράτευμα (σαν να λέγαμε σήμερα "ας παιχτεί, λοιπόν, το παιχνίδι").