Θήβη (δορυφόρος)

Θήβη
Φωτογραφία της Θήβης που έλαβε στις 4 Ιανουαρίου 2000 το διαστημόπλοιο Galileo
Ανακάλυψη
Ανακαλύφθηκε από	Stephen P. Synnott (Βόγιατζερ 1)
Ημερομηνία Ανακάλυψης	5 Μαρτίου 1979
Χαρακτηριστικά τροχιάς
Ημιάξονας τροχιάς	221.889 Km
Εκκεντρότητα	0,0175 ± 0,0004
Περίοδος περιφοράς	0,674536 ± 0,000001 ημέρες
Κλίση	1,076 ± 0,003° (προς τον Ισημερινό του Δία)
Είναι δορυφόρος του	Δία
Φυσικά χαρακτηριστικά
Διαστάσεις	116 × 98 × 84 Km
Μέση Ακτίνα	49,3 ± 2 Km
Όγκος	~500.000 Km³
Μάζα	4,3 × 1017 kg
Μέση πυκνότητα	0,86 g/cm3
Ισημερινή βαρύτητα επιφάνειας	0,013 m/s²
Ταχύτητα διαφυγής	0,02-0,03 km/s
Περίοδος περιστροφής	Σύγχρονη
Κλίση άξονα	μηδέν
Λευκαύγεια	0,047 ± 0,003
Επιφανειακή θερμοκρασία	- K
Φαινόμενο μέγεθος	-

Η Θήβη (Αγγλ. Thebe) ή Δίας XIV είναι ο τέταρτος κατά σειρά αποστάσεως από τον πλανήτη φυσικός δορυφόρος του πλανήτη Δία. Ανακαλύφθηκε από τον Stephen P. Synnott σε εικόνες που απέστειλε το διαστημόπλοιο Βόγιατζερ 1 από την περιοχή του Δία στις 5 Μαρτίου 1979 και αρχικώς είχε το προσωρινό «όνομα» S/1979 J2. Αργότερα, η Θήβη εντοπίσθηκε σε εικόνες της 27ης Φεβρουαρίου 1979. Το 1983 ονομάσθηκε επίσημα με το όνομα της νύμφης Θήβης, της κόρης του ποτάμιου θεού Ασωπού στην ελληνική μυθολογία, αφού ήταν μία από τις πολλές ερωμένες του Δία.

Τροχιά

Η Θήβη είναι ο «εξώτατος των εσωτερικών» δορυφόρων του Δία: Περιφέρεται γύρω του σε μέση απόσταση 221.889 km (ή 3,11 ακτίνες του Δία) μία φορά κάθε 16 ώρες, 11 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα. Η εκκεντρότητα της τροχιάς είναι 0,0175 και επομένως η απόσταση του δορυφόρου από το κέντρο του Δία κυμαίνεται από 218.000 ως 226.000 km. Η κλίση της τροχιάς είναι 1,08° ως προς το ισημερινό επίπεδο του Δία. Αυτές οι τιμές είναι πολύ υψηλές για εσωτερικό δορυφόρο και μπορούν να εξηγηθούν από την επίδραση κατά το παρελθόν της Ιούς. Η μέση ταχύτητα της Θήβης πάνω στην τροχιά της ανέρχεται σε 23,92 km/δευτερόλεπτο (86.120 χιλιόμετρα την ώρα). Η τροχιά της Θήβης βρίσκεται κοντά στο εξωτερικό άκρο ενός από τους πολύ λεπτούς και δυσδιάκριτους δακτυλίους του Δία, που αποτελείται από κόκκους σκόνης που εκτινάχθηκαν από τον δορυφόρο.

Φυσικά χαρακτηριστικά

Η Θήβη έχει ακανόνιστο σχήμα, που μπορεί να προσεγγισθεί από ένα ελλειψοειδές με διαστάσεις (άξονες) 116x98x84 km. Μία «μέση διάμετρος» μπορεί να εξαχθεί ως 98,6 ± 2,0 km και ο όγκος είναι περίπου μισό εκατομμύριο κυβικά χιλιόμετρα. Η μάζα της Θήβης είναι άγνωστη, αλλά μπορεί να υποτεθεί ότι η μέση της πυκνότητα είναι παρόμοια με εκείνη της Αμαλθείας, μόλις 0,86 γραμμάρια ανά cm³, οπότε μπορεί να εκτιμηθεί η μάζα ως 430 τρισεκατομμύρια τόνοι.

Καθώς συμβαίνει με όλους τους εσωτερικούς δορυφόρους του Δία, αλλά και με τη Σελήνη της Γης, η Θήβη εμφανίζει το φαινόμενο της σύγχρονης περιστροφής, δηλαδή το ένα της ημισφαίριο «βλέπει» συνεχώς προς τον πλανήτη, ενώ το άλλο είναι στραμμένο μονίμως μακριά του. Αυτό οφείλεται στις παλιρροΐκές δυνάμεις που ασκεί ο πλανήτης στον δορυφόρο επί δισεκατομμύρια χρόνια. Τα σημεία της επιφάνειας της Θήβης που είναι εγγύτερα στον Δία και τα αντίθετά τους προς την άλλη πλευρά, βρίσκονται κοντά στα όρια του λοβού Ρος, όπου η βαρύτητα της Θήβης σχεδόν εξουδετερώνεται τελείως από τις φυγόκεντρες δυνάμεις. Εκεί το βάρος των υλικών σωμάτων φαίνεται σχεδόν να μηδενίζεται και η μέση ταχύτητα διαφυγής είναι πολύ μικρότερη από τη μέση τιμή των 40 m/sec (144 χιλιόμετρα την ώρα). Ως αποτέλεσμα, οι κόκκοι σκόνης από εκεί μπορούν να διαφύγουν εξαιτίας προσκρούσεων ακόμα και των μικρότερων μετεωροειδών και έτσι σχημάτισαν τον ομώνυμο δακτύλιο γύρω από τον Δία ("Thebe Gossamer Ring"). Αλλά και η μέση βαρύτητα της Θήβης είναι τόσο μικρή, ώστε ένας άνθρωπος βάρους 70 κιλών στη Γη, θα είχε εκεί μόλις το βάρος ενός κινητού τηλεφώνου στη Γη (μάζα 140 γραμμάρια).

Η επιφάνεια της Θήβης είναι σκουρόχρωμη και ελαφρώς κοκκινωπή. Υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στο ηγούμενο (δηλ. αυτό που περνά πρώτο από ένα συγκεκριμένο σημείο της τροχιάς) και το επόμενο ημισφαίριο: το πρώτο είναι 30% λαμπρότερο από το δεύτερο. Η διαφορά αυτή προκαλείται ίσως από την υψηλότερη ταχύτητα και άρα συχνότητα προσκρούσεων με μετεωροειδείς στο «εμπρόσθιο» ημισφαίριο, οι οποίες ανασκάπτουν ένα φωτεινότερο υπόστρωμα (πάγος) από το υπέδαφος της Θήβης. Η όλη επιφάνεια φέρει πολλούς κρατήρες, εκ των οποίων οι 3-4 είναι διαστάσεων συγκρίσιμων με εκείνες της Θήβης: Ο μεγαλύτερος (περ.40 km) ονομάζεται Ζήθος, καταλαμβάνει την αόρατη από τον Δία πλευρά, και είναι ο μόνος που έχει δικό του όνομα. Στο χείλος αυτού του κρατήρα υπάρχουν πολλές ανοικτόχρωμες κηλίδες.

Εξερεύνηση

Η Θήβη μπορεί να ανακαλύφθηκε από το Voyager 1, αλλά όλες οι εικόνες που δείχνουν χαρακτηριστικά της επιφάνειάς της λήφθηκαν από το διαστημόπλοιο Galileo. Αυτό απεικόνισε όλη σχεδόν την επιφάνεια της Θήβης και οριοθέτησε τη σύστασή της.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Η ταυτότητα της Θήβης από τη NASA