Γέμινος ο Ρόδιος

Ο Γέμινος ή Γεμίνος ο Ρόδιος ήταν αρχαίος Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός του 1ου αιώνα π.Χ. ή μ.Χ..

Βιογραφικά στοιχεία

Σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για τη ζωή του Γεμίνου. Δεν είναι καν βέβαιο ότι γεννήθηκε στη Ρόδο, αλλά αναφορές σε βουνά της Ρόδου στα αστρονομικά του έργα υποδεικνύουν ότι εργάσθηκε εκεί. Η χρονολόγησή του τον 1ο αιώνα π.Χ. βασίζεται και αυτή σε ένα χωρίο του έργου του που αναφέρεται στο Annus Vagus του αιγυπτιακού ημερολογίου ως 120 έτη πριν την εποχή του, και επομένως δείχνει ότι το συγκεκριμένο έργο του γράφτηκε περί το 70 π.Χ.. Αυτό συμφωνεί με την άποψη που τον θέλει μαθητή του Ποσειδωνίου, αλλά έχουν προταθεί και χρονολογήσεις μέχρι το 50 μ.Χ. (Neugebauer, O.: A History of Ancient Mathematical Astronomy New York, 1975).

Αστρονομικό έργο

Το μοναδικό σωζόμενο έργο του Γεμίνου είναι η «Εἰσαγωγὴ εἰς τὰ Φαινόμενα», γνωστή συχνά και ως «Εισαγωγή». Είναι ένα εισαγωγικό βιβλίο Αστρονομίας βασισμένο σε έργα παλαιότερων αστρονόμων όπως ο Ίππαρχος ο Ρόδιος, που είχε σκοπό να διδάξει την επιστήμη αυτή σε αρχάριους. Σε αυτό ο Γεμίνος περιγράφει τον ζωδιακό και τη φαινόμενη κίνηση του ηλίου, τους αστερισμούς, την Ουράνια σφαίρα, τις ανατολές και τις δύσεις των ζωδιακών αστερισμών, τις σεληνοηλιακές περιοδικότητες και την εφαρμογή τους στα ημερολόγια, τις φάσεις της Σελήνης, τις εκλείψεις, τις γεωγραφικές ζώνες και το παράλογο των προσπαθειών προγνώσεως του καιρού από τους αστέρες.

Παρότι ο Γεμίνος υιοθετεί το γεωκεντρικό σύστημα, στο έργο αυτό ξεχωρίζουν για την ορθότητά τους με τα σημερινά δεδομένα απόψεις όπως: Η Γη είναι σφαιρική, ο Ήλιος είναι μια διάπυρη σφαιρική μάζα, οι απλανείς αστέρες αποτελούνται από την ίδια «ουσία» με αυτή του Ηλίου, η Σελήνη είναι ετερόφωτο σώμα και οι διαστάσεις της Γης είναι σημειακές (αμελητέες) σε σχέση με το μέγεθος του Σύμπαντος.

Ο Γεμίνος συνέγραψε και ένα σχόλιο επί του έργου του Ποσειδωνίου «Μετεωρολογικά». Σπαράγματα αυτού του σχολίου διασώθηκαν από τον Σιμπλίκιο στο σχόλιό του επί των «Φυσικών» του Αριστοτέλη.

Μαθηματικό έργο

Το κυριότερο μαθηματικό έργο του Γεμίνου είναι το «Μαθηματικών Δόγμα» (δηλ. θεωρία των Μαθηματικών). Παρότι αυτό το έργο δεν έχει σωθεί, αρκετά αποσπάσματά του υπάρχουν σε έργα των Πρόκλου, Ευτοκίου και άλλων. Ο Γεμίνος διαχώρισε τα Μαθηματικά σε δύο μέρη: τα «νοητά» και τα «αισθητά», ή, όπως θα λέγαμε σήμερα, σε Καθαρά και Εφαρμοσμένα Μαθηματικά. Στην πρώτη κατηγορία τοποθέτησε τη Γεωμετρία και την Αριθμητική (με τη Θεωρία των Αριθμών), ενώ στη δεύτερη τις μαθηματικές επιστήμες: τη Μηχανική, την Αστρονομία, την Οπτική, τη Γεωδαισία,τη μουσική αρμονία, αλλά και τη Λογιστική. Μακρά αποσπάσματα του έργου του διασώθηκαν και στο Σχόλιο των «Στοιχείων» του Ευκλείδη από τον Al-Nayrizi.

Ονομάσθηκε προς τιμή του

• Ο κρατήρας Γεμίνος (Geminus) στο βόρειο ημισφαίριο της Σελήνης.

Βιβλιογραφία

• Η «Εισαγωγή εις τα Φαινόμενα» του Γεμίνου του Ροδίου (απόδοση στη νεοελληνική - σχολιασμός Ευάγγελου Σπανδάγου), εκδόσεις «Αίθρα», Αθήνα 2002 (ISBN 960-7007-95-6)
• Aujac, G.: Géminos: Introduction aux phénomènes (Η κλασική γαλλική μετάφραση με τα σχετικά σχόλια και την εισαγωγή της ιστορικού των επιστημών)
• Evans, J., Berggren, J.: Geminos's Introduction to the Phenomena. A Translation and Study of a Hellenistic Survey of Astronomy. (Princeton University Press, 2006.) (η πρώτη πλήρης αγγλική μετάφραση του έργου)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο Γεμίνος στο Μουσείο Τεχνολογίας της Θεσσαλονίκης
• Η «απόλυτη» βιογραφία στο βιογραφικό αρχείο μαθηματικών «McMath»