Γιόρις Χούφναχελ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γιόρις Χούφναχελ
Γέννηση1542[1][2][3]
Αμβέρσα
Θάνατος9  Σεπτεμβρίου 1600[4][2] και 24  Ιουλίου 1601[5]
Βιέννη και Πράγα[6]
Χώρα πολιτογράφησηςΝότιες Κάτω Χώρες
Ιδιότηταζωγράφος[7][8][9], εικονογράφος χειρογράφων, χαρτογράφος[10], σχεδιαστής αντικειμένων σε επιστημονικά συγγράμματα, χαράκτης[5] και σκιτσογράφος[5]
ΤέκναJacob Hoefnagel[11]
ΓονείςJacques Hoefnagel
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Αλληγορία της ζωής και του Θανάτου, συνεργασία Γιόρις και Γιάκομπ Χούφναχελ

Ο Γιόρις Χούφναχελ (φλαμανδικά: Joris Hoefnagel ή Georg Hoefnagel (1542, Αμβέρσα – 24 Ιουλίου 1601, Βιέννη) ήταν Φλαμανδός ζωγράφος, χαράκτης, μικρογράφος, σχεδιαστής και έμπορος. Είναι γνωστός για τις εικονογραφήσεις θεμάτων φυσικής ιστορίας, τις τοπογραφικές του απόψεις, τις εικονογραφήσεις και τα έργα μυθολογικού περιεχομένου. Ήταν ένας από τους τελευταίους εικονογράφους χειρογράφων και είχε σημαντική συμβολή στην εξέλιξη των τοπογραφικών σχεδίων στην τέχνη.

Οι εικονογραφήσεις που έκανε σε χειρόγραφα και τα διακοσμητικά σχέδιά του διαδραμάτισαν σοβαρό ρόλο στην εμφάνιση των πινάκων νεκρών φύσεων με άνθη ως ανεξάρτητου είδους ζωγραφικής στη βόρεια Ευρώπη στα τέλη του 16ου αιώνα. Ο σχεδόν επιστημονικός νατουραλισμός των βοτανικών και ζωωλογικών σχεδίων του χρησίμευσε ως πρότυπο για τις επερχόμενες γενεές Φλαμανδών και Ολλανδών ζωγράφων.[12]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βραδύπους

Ο Γιόρις Χούφναχελ ήταν γιος του Γιάκομπ Χούφναχελ, εμπόρου διαμαντιών και ειδών πολυτελείας, όπως ταπισερί, ενώ η σύζυγός του, Ελίζαμπετ Βέζελερ, ήταν θυγατέρα του ειδικευμένου νομισματοκόπτη της Αμβέρσας Γιόρις Βέζελερ. Καθώς ο πατέρας του επιθυμούσε να εισέλθει στην οικογενειακή επιχείρηση, ο νεαρός Γιόρις έλαβε αναγεννησιακή ουμανιστική μόρφωση. Εκτός από τη μητρική του γλώσσα, μιλούσε και αρκετές ξένες γλώσσες, έγραφε ποιήματα και έπαιζε αρκετά μουσικά όργανα. Σε ένα από τα έργα του ο Χούφναχελ περιγράφει τον εαυτό του ως αυτοδίδακτο καλλιτέχνη. Εν τούτοις, σύμφωνα με τον πρώιμο Φλαμανδό βιογράφο Κάρελ φαν Μάντερ, έλαβε τα πρώτα του καλλιτεχνικά μαθήματα από τον Χανς Μπολ, πιθανώς όσο αυτός βρισκόταν ακόμη στην Αμβέρσα (1570-1576). Η μαθητεία αυτή στον Χανς Μπολ δεν είναι τεκμηριωμένη.[13]

Ταξίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από το 1650 ως το 1562 έζησε στη Γαλλία, όπου παρακολούθησε μαθήματα στα πανεπιστήμια της Μπουρζ και της Ορλεάνης. Εδώ πιθανόν να δημιούργησε τα πρώτα σχεδιάσματα τοπίων. Το 1563 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Γαλλία, λόγω θρησκευτικών αναταραχών, και επέστρεψε στην Αμβέρσα. Σύντομα όμως αναχώρησε και πάλι, αυτή τη φορά για την Ισπανία, όπου διέμεινε από το 1563 ως το 1567 και δραστηριοποιήθηκε εργαζόμενος για την οικογενειακή επιχείρηση. Έφτιαξε διάφορα σχεδιάσματα τόπων της Ισπανίας, αλλά τον είχε συναρπάσει ιδιαίτερα η Σεβίλλη, το κύριο αποικιακό ισπανικό εμπορικό λιμάνι της Ισπανίας, όπου μπόρεσε να δει πολλά εξωτικά ζώα και φυτά. Επέστρεψε στην Αμβέρσα το 1567 αλλά στο ενδιάμεσο διάστημα είναι πιθανό να είχε επιστρέψει σε αυτήν, για μικρά χρονικά διαστήματα, για εργασίες της οικογενειακής επιχείρησης. Το 1568 ταξίδεψε στην Αγγλία και διέμεινε στο Λονδίνο για μερικούς μήνες, όπου δημιούργησε φιλίες με άλλους Φλαμανδούς επιχειρηματίες.[13] Ύστερα από την επιστροφή του στην Αμβέρσα νυμφεύτηκε την Σουζάννε φαν Όνχεμ, το 1571, και το 1573 το ζευγάρι απέκτησε ένα γιο, τον οποίο ονόμασε Γιάκομπ, ο οποίος έγινε επίσης καλλιτέχνης.[14]

Εξορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τη λεληλασία της Αμβέρσας από τα ισπανικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια του ογδηκονταετούς πολέμου, το 1576, στην οποία όλη η οικογενειακή περιουσία χάθηκε λόγω λεηλασιών, ο Γιόρις Χούφναχελ έφυγε από τη γενέτειρά του. Ταξίδεψε το 1577, συνοδευόμενος από τον χαρτογράφο Άμπραχαμ Ορτέλιους, κατά μήκος του Ρήνου, σε Φρανκφούρτη, Άουγκσμπουργκ και Μόναχο φθάνοντας ως τη Βενετία και τη Ρώμη. Οι δυο τους ταξίδεψαν και νοτιότερα, στη Νάπολη και επισκέφθηκαν πολλές αρχαίες τοποθεσίες.[13]

Patiente cornudo από την 'Patientia'

Ο πάτρονας Χανς Φούγκερ (Hans Fugger) και ο γιατρός Άντολφ Όκκο (Adolf Occo), τους οποίους είχε συναντήσει στο Άουγκσμπουργκ, τον συνέστησαν στον Αλβέρτο Ε΄, Δούκα της Βαυαρίας. Ο Δούκας εντυπωσιάστηκε από τις μινιατούρες του Χούφναχελ και του υποσχέθηκε εργασία ως Αυλικό ζωγράφο. Στη Ρώμη τον συνέστησαν στον κύκλο του Καρδιναλίου Αλεσσάντρο Φαρνέζε. Χάρη στην εξαιρετική του ικανότητα να ζωγραφίζει μινιατούρες, ο Καρδινάλιος του προσέφερε τη θέση του μικρογράφου Τζούλιο Κλόβιο, που είχε πεθάνει. Αποφάσισε, ωστόσο, να αποδεχτεί τη θέση του Αυλικού ζωγράφου της δουκικής Αυλής στο Μόναχο. Έζησε στο Μόναχο οκτώ χρόνια, ως Αυλικός ζωγράφος των Δουκών Αλβέρτου Ε΄ και Γουλιέλμου Ε΄. Του δόθηκε η ελευθερία να ασχολείται με τα δικά του ενδιαφέροντα και φαίνεται ότι αποδέχτηκε τη θέση στην Αυλή για να μη δεσμευτεί από τους κανόνες της πόλης και της τοπικής Συντεχνίας. Έλαβε, επίσης, παραγγελίες από τον Φούγκερ και τον οίκο των Έστε της Φερράρα. Στο μεταξύ εργάστηκε και στο Ίννσμπρουκ, στην Αυλή του Αρχιδούκα της Αυστρίας Φερδινάνδου Β΄. Συνέχισε, επίσης, τις εμπορικές του δραστηριότητες.[13]

Ως καλβινιστής, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει το Μόναχο το 1591, όταν τέθηκε κανόνας ότι όλα τα μέλη της Αυλής όφειλαν να διακηρύξουν την πίστη τους στον καθολικισμό. Στη συνέχεια πήγε να εργαστεί για τον Αυτοκράτορα Ροδόλφο Β΄, αρχικά διαμένοντας στη Φρανκφούρτη, όπου συμμετείχε στον κύκλο Φλαμανδών ουμανιστών, εμπόρων, καλλιτεχνών και εκδοτών. Ιδιαίτερα η φιλία του με τον Φλαμανδό βοτανολόγο Κάρολους Κλούσιους πιθανόν να διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις κατοπινές βοτανικές του εικονογραφήσεις. Το 1594 αναγκάστηκε ξανά να εγκαταλείψει τη Φρανκφούρτη, λόγω της καταπίεσης στην καλβινική πίστη. Τα τελευταία του χρόνια εργάστηκε στη Βιέννη, κάνοντας παράλληλα τακτικές επισκέψεις στην Πράγα. Ο αδελφός του, Ντάνιελ, ζούσε στη Βιέννη, όπου διέθετε μια επιχείρηση υπό αυλική προστασία. Εκείνη την περίοδο προώθησε τον γιο του, Γιάκομπ, στην Αυλή. Συνεργαζόταν τακτικά με τον γιο του σε καλλιτεχνικές εργασίες. Σύμφωνα με τον Κάρελ φαν Μάντερ απεβίωσε στη Βιέννη το 1600, αλλά αυτό δεν είναι σίγουρο, καθώς αναφορές σε αυτόν, σε έγγραφα που αναφέρονται στον αδελφό και στον γιο του, υπάρχουν και μετά από αυτή τη χρονολογία.[13]

Έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Χούφναχελ ήταν ευέλικτος καλλιτέχνης και έγινε γνωστός για τα τοπία, τα εμβλήματα, τις μικρογραφίες, τα τοπογραφικά σχέδια και τις συνθέσεις με μυθολογικά θέματα και θέματα της καθημερινότητας. Τμήμα των καλλιτεχνικών δημιουργιών του Χούφναχελ διατηρήθηκε στην Ολλανδική Δημοκρατία από τον Κονσταντάιν Χόιχενς, όταν κληροδοτήθηκαν στην οικογένεια Χόιχενς με τον θάνατο του Χούφναχελ. Τα έργα αυτά τα είδαν Ολλανδοί καλλιτέχνες και άσκησαν σημαντική επιρροή στην εξέλιξη του είδους της νεκρής φύσης και της νατουραλιστικής τέχνης.[15]

Τοπία και τοπογραφικά έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Άποψη της Σεβίλλης από το Civitates Orbis Terrarum

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Αγγλία έφτιαξε σχέδια των βασιλικών ανακτόρων, όπως του κάστρου Ουίνδσος και του ανακτόρου Nonsuch, που θεωρούνται ως μερικές από τις πρώτες ρεαλιστικές τοπιογραφίες με υδροχρώματα στην Αγγλία.[13]

Ο Χούφναχελ φιλοτέχνησε πολλά σχέδια τοπίων κατά τα ταξίδια του στην Ευρώπη. Αυτά αργότερα χρησίμευσαν ως πρότυπα για τα χαρακτικά της έκδοσης Theatrum orbis terrarum (1570) του Ορτέλιους και του Civitates orbis terrarum του Γκέοργκ Μπράουν (Κολωνία, (1572–1618). Το Civitates orbis terrarum, με τους έξι τόμους του, ήταν ο πιο εκτενής άτλας της εποχής του. Ο Χούφναχελ εργαζόταν αδιάλειπτα στο Civitates σε ολόκληρη τη ζωής του και πιθανόν να ενήργησε ως παράγων για το όλο έργο, παραγγέλλοντας απόψεις από άλλους καλλιτέχνες. Ολοκλήρωσε, επίσης, ο ίδιος περισσότερες από 60 εικονογραφήσεις, περιλαμβανομένων διαφόρων απόψεων από τη Βαυαρία, την Ιταλία και τη Βοημία. Ζωντάνεψε τα ολοκληρωμένα χαρακτικά με μανιεριστική αίσθηση φαντασίας και πνεύμα, χρησιμοποιώντας δραματικές προοπτικές και διακοσμητικά πλαίσια. Λόγω της τοπογραφικής του ακρίβειας ήταν αυτός που διακήρυξε τη ρεαλιστική τάση στην τοπιογραφία των Κάτω Χωρών του 17ου αιώνα.[12]

Ο γιος του, Γιάκομπ, επεξεργάστηκε το 1617 τα σχέδια του πατέρα του για τον έκτο τόμο του Civitates, που εκδόθηκε στην Κολωνία το 1618. Ο 6ος τόμος περιέχει μια ομογενή σειρά εικόνων πόλεων της κεντρικής Ευρώπης (σε Αυστρία, Βοημία, Ουγγαρία και Τρανσυλβανία), που είναι εξαιρετικά συνεπείς ως απεικονίσεις. Οι απόψεις είναι δημιουργημένες με προοπτική και σε λίγες μόνο περιπτώσεις σε ισομετρική προβολή και ξεχωρίζουν ως προς την ακρίβεια των πληροφοριών τους, την ιδιαίτερη προσοχή στην πιστή αναπαράσταση της περιοχής, το τοπίο, την κατάσταση των δρόμων και τη δύναμη της παρατηρητικότητάς του, αλλά και τη λεπτότητα της ερμηνείας.[16]

Εμβλήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Αγγλία ο Χούφναχελ δημιούργησε μια σειρά σχεδίων εμβλημάτων, που τιτλοφόρησε Patientia (πλήρης τίτλος: Traité de la Patience, Par Emblêmes Inventées et desinées par George Hoefnagel à Londres, L’an 1569), τα οποία εστίαζαν στα θέματα της υπομονής και των δεινών. Η ρωπογραφική φύση του όλου έργου προβλέπει την εμφάνιση των κατοπινών βιβλίων εμβλημάτων (συμβόλων) που εμφανίστηκαν στις Κάτω Χώρες. Η Patientia επίσης ανακλά την επιρροή της νεο-στωικής φιλοσοφίας, δημοφιλούς τότε στον κύκλο του εκδότη από την Αμβέρσα Κριστόφ Πλαντέν.[13] Το βιβλίο παρέμεινε σε χειρόγραφη μορφή και χρονολογείται από το 1569. Το χειρόγραφο αυτό υπάρχει σήμερα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Ρουέν στη Γαλλία.

Ένα από αυτά τα εμβλήματα τιτλοφορείται Patiente cornudo (υπομονετικός κερατάς). Απεικονίζει μια σκηνή δημόσιας τιμωρίας μιας μοιχαλίδας συζύγου και του απατημένου συζύγου, δηλαδή του "υπομονετικού κερατά". Η Καθολική Εκκλησία θεωρούσε εξ ίσου ενόχους τον σύζυγο και την σύζυγο για το αμάρτημα της μοιχείας. Ο σύζυγος έχει τα χέρια του δεμένα και φορά στην κεφαλή του δύο μεγάλα κλαδιά με τα παρακλάδια τους, τα οποία μοιάζουν με μεγάλα κέρατα ελαφιών. Μεταξύ των κορυφών των κλαδιών κρέμονται από ένα σχοινί κουδουνάκια. Πλάι στον άνδρα εικονίζεται μια γυναίκα με πρόσωπο καλυμμένο με βέλο φτιαγμένο από τα μαλλιά της και μαστιγώνει τον σύζυγό της με μαστίγιο από σκόρδα. Πίσω τους βρίσκεται ένας κήρυκας που διαλαλεί το έγκλημα του ζεύγους. Είναι εφοδιασμένος με σάλπιγγα και μια βέργα, με την οποία τιμωρεί το ζεύγος. Ο Χούφναχελ επανέλαβε αυτή τη σκηνή στην Άποψη της Σεβίλλης του Civitates orbis terrarium. Στη σκηνή αυτή υπάρχει επιπλέον μια γυναία καβάλα σε ένα γάιδαρο, γυμνή από τη μέση και πάνω. Είναι η μαστροπός που επίσης τιμωρείται. Η σκηνή περιλαμβάνει επίσης μορφές που γελοιοποιούν το ζευγάρι, κρατώντας τα δάκτυλά τους σε σχήμα "V", σύμβολο του απατημένου συζύγου.[17]

Εικονογραφήσεις χειρογράφων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εικονογράφηση από το Mira calligraphiae monumenta

Ο Χούφναχελ ήταν ικανότατος μικρογράφος και διάσημος για τις μικρογραφίες του σε πολλά χειρόγραφα της συλλογής της δυναστείας των Αψβούργων.

Το Βιβλίο Ωρών του Φιλίππου του Κλεβ

Η παλαιότερη γνωστή συμβολή του σε μικρογραφίες ανευρίσκεται στο Βιβλίο Ωρών του Φιλίππου του Κλεβ (σήμερα στη Βασιλική Βιβλιοθήκη του Βελγίου, Βρυξέλλες). Στα τέλη της δεκαετίας του 1570 και αρχές της δεκαετίας του 1580, ο Χούφναχελ προσέθεσε στα περιθώρια αυτού του αναθηματικού βιβλίου ποικίλες εικονογραφήσεις. Μερικά από τα θέματα που προσέθεσε απαντώνται και σε κατοπινές εικονογραφήσεις χειρογράφων, όπως το ανοιγμένο νεράντζι ή ο λαμπερά πορτοκαλόχρους Σταυρός της Μάλτας.[13]

Ρωμανικό Βιβλίο Ευχαριστιών

Μεταξύ 1581 και 1590 εικονογράφησε την παραλλαγή του ρωμανικού βιβλίου Ευχαριστιών του Τρέντο (σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Βιέννης), μια παραγγελία του Αρχιδούκα της Αυστρίας Φερδινάνδου Β΄. Προσέθεσε εικονογραφήσεις σε ολόκληρο το βιβλίο, το οποίο αποτελείται από 658 φύλλα περγαμηνής vellum. Στις εικονογραφήσεις περιλαμβάνονται εικόνες από τη Φύση και παράξενα περιθώρια. Οι σελίδες του ημερολογίου διακοσμούνται με μικρά επιτραπέζια παίγνια, όργανα και ζώα, τα οποία συνδέονται με λωρίδες. Οι εικόνες έχουν εμβληματικό περιεχόμενο, τυπικά σχετιζόμενο με το αναγραφόμενο θρησκευτικό κείμενο που συνοδεύουν ή με τον πάτρονα.[12]

Schriftmusterbuch

Κατ' απαίτηση του Αυτοκράτορα Ροδόλφου Β΄ ο Χούφναχελ, κατά την περίοδο 1591 - 1594, προσέθεσε μικρογραφίες σε ένα χειρόγραφο, που αναφέρεται ως Schriftmusterbuch (σήμερα βρίσκεται στο Kunsthistorisches Museum της Βιέννης).

Οδηγός δημιουργίας των γραμμάτων F και G

Το Schriftmusterbuch είχε δημιουργηθεί από τον Αυλικό καλλιγράφο Γκέοργκ Μποκσκάυ κατά την περίοδο 1571-1573 για λογαριασμό του Αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού Β΄. Αποτελείται από 127 σελίδες (119 με κείμενο) περγαμηνής. Ο Χούφναχελ προσέθεσε μικρογραφίες στο πρωτότυπο κείμενο χρησιμοποιώντας υδροχρώματα και ασημόχρωμη και χρυσόχρωμη (για τα σημεία έμφασης) χρωστική, μερικές φορές με ίχνη του οργάνου σχεδίασης στα προπαρασκευαστικά σχεδιάσματα. Προσέθεσε, επίσης, οκτώ φύλλα, όλα σχεδιασμένα από το χέρι του.[18] Χρησιμοποίησε ποικίλα στοιχεία εικόνων, όπως χλωρίδα και πανίδα, μυθολογικά στοιχεία, πορτρέτα, απόψεις πόλεων και σκηνές μαχών. Στόχος του ήταν να δοξάσει τον Αυτοκράτορα ως την υπέρτατη επίγεια δύναμη και προστάτη της καθολικής πίστης.[12]

Mira calligraphiae monumenta

Ο Αυτοκράτορας Ροδόλφος Β΄ του παράγγειλε επίσης να εικονογραφήσει το Mira calligraphiae monumenta, ένα βιβλίο οδηγό καλλιγραφίας (σήμερα στο Μουσείο Γκέτι). Ξεκίνησε να εργάζεται σε αυτό περί το 1590, 15 χρόνια μετά τον θάνατο του καλλιγράφου Γκέοργκ Μποσκσάυ (Georg Bocskay).[19] Όπως και το Musterbuch, το βιβλίο αυτό δημιουργήθηκε από τον Μποσκσάυ για να καταδείξει τα διάφορα καλλιγραφικά στοιχεία και περιλάμβανε, επίσης, ένα ολοκληρωμένο αλφάβητο. Όταν το βιβλίο περιήλθε στην κατοχή του Ροδόλφου Β΄, ο Χούφναχελ προσέθεσε εικονογραφήσεις, κατά κύριο λόγο με φυτά, καρπούς και άνθη, αλλά προσέθεσε και μικρά ζώα και έντομα και απόψεις πόλεων. Οι εικονογραφήσεις του, συνεπώς, αποτέλεσαν μια μορφή έρευνας του φυσικού κόσμου.[20] Επιπλέον, εικονογράφησε τα πεζά γράμματα του κατασκευασμένου αλφαβήτου με υβριδικά πλάσματα και φανταστικές μάσκες. Χρησιμοποιώντας τους εκτεταμένους πόρους των εικονογραφικών του ψευδαισθήσεων, ο Χούφναχελ στόχευε να καταδείξει, με τις εικονογραφήσεις του, την περοχή των εικόνων απέναντι στο γραπτό κείμενο. Με τον τρόπο αυτό αμφισβητούσε την υπεροχή μιας μορφής τέχνης απέναντι σε μιαν άλλη.[21] Το βιβλίο αυτό είναι ένα από τα τελευταία σημαντικά δείγματα της ευρωπαϊκής εικονογράφησης χειρογράφων, τα οποία δημιουργούνταν σε μια εποχή που τα τυπωμένα βιβλία είχαν αρχίσει να αντικαθιστούν τα χειρόγραφα.[19]

Οι μικρογραφίες του Χούφναχελ θεωρούναι ότι αποτελούν τμήμα της πρώιμης φλαμανδικής παράδοσης στη μικρογραφία και, ιδιαίτερα, στις εικονογραφήσεις χειρογράφων που δημιουργούνταν σε Γάνδη και Μπρυζ τον 15ο και τον 16ο αιώνα. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στον λεπτολόγο τρόπο σχεδίασης, στη χρήση τρόπων "οφθαλμαπάτης" (όπως προσπίπτουσες σκιές ή στελεχών που γλιστρούν μέσω εικονικών σχισμών στις σελίδες) και του νατουραλιστικού περιεχομένου. Η παράδοσης αυτή έδινε έμφαση στην ψευδαίσθηση στη ζωγραφική μέσω μεθόδοων όπως η τρισδιάστατη μοντελοποίηση της βλάστησης και άλλων μορφών απεικόνισης με ακριβή και σε φυσικό μέγεθος τρόπο.[22] Ο Χούφναχελ επέδειξε τη δεξιοτεχνία του δείχνοντας ιδιαίτερη προσοχή στη λεπτομέρεια αλλά και στην επιλογή δύσκολων θεμάτων, όπως ένα μήλο κομμένο στα δύο, τον καρπό μιας φασολιάς ανοιγμένο ή ένα έντομο ή ερπετό με ιριδίζον δέρμα.[23]

Σπουδές φυσικής ιστορίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Animalia Rationalia et Insecta (Ignis - Πλάκα I, από το Elementa Depicta, απεικονίζεται ο Πέτρους Γκονσάλβους

Τα Τέσσερα Στοιχεία

Ο Χούφναχελ έλαβε μια από τις πρώτες παραγγελίες του ενώ εργαζόταν για τους Δούκες στο Μόναχο. Δημιούργησε ένα τετράτομο χειρόγραφο με μικρογραφίες φυσικής ιστορίας (ποικίλα φύλλα, χρονολογούμενα από το 1575 ως το 1582 σήμερα βρίσκονται σε διάφορα μουσεία, όπως η Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης της Ουάσιγκτον, το Kupferstichkabinet του Βερολίνου, το Μουσείο του Λούβρου αλλά και σε ορισμένες ιδιωτικές συλλογές. Το έργο τιτλοφορούνταν (ανά τόμο) Animalia rationalia et insecta (ignis), Animalia quadrupedia et reptilia (terra), Animalia aquatilia et conchiliata (aqua), Animalia volatilia et amphibia (aier) και περιέχει λεπτομερείς απεικονίσεις ζώων που έχουν υποδιαιρεθεί ανάλογα με τα "τέσσερα στοιχεία" (γι' αυτό και το βιβλίο τιτλοφορείται απλά ως "Τα Τέσσερα Στοιχεία".

Το έργο μοιάζει με βιβλίο εμβλημάτων, με τα λατινικά επιγράμματα, μότος και βιβλικές ρήσεις. Ο Χούφναχελ δεν ζωγράφισε όλες τις εικόνες, αλλά μάλλον τις αντέγραψε από έργα άλλων καλλιτεχνών, περιλαμβανομένης και μιας σειράς σχεδίων του ζωγράφου ζώων από την Αμβέρσα Χανς Φερχάχεν ντεν Στόμμεν και ξυλογραφιών από την Historia animalium του Κόνραντ Γκέσσνερ. Πρόκειται για μνημείο φυσικών επιστημών του 16ου αιώνα, καθώς αποτελεί μιαν επιτομή των ως τότε γνωστών ζώων του πλανήτη.[12]

Archetypa studiaque patris Georgii Hoefnagelii

Ο γιος του, Γιάκομπ, εξέδωσε τα Archetypa studiaque patris Georgii Hoefnagelii το 1592 στη Φραγκφούρτη. Το βιβλίο αποτελεί μια συλλογή 48 χαρακτικών φυτών, εντόμων και μικρών ζώων, που απεικονίζονται ad vivum και έγιναν ύστερα από μελέτες του Γιόρις Χούφναχελ.[24] Υποδιαιρείται σε τέσσερα μέρη των 12 πλακών έκαστο (καθένα με ξεχωριστό εμπροσθόφυλλο), χαραγμένα από τον Γιάκομπ Χούφναχελ, βασισμένα σε σχέδια του πατέρα του, Γιόρις.[25] Ο Ιταλός λόγιος Φιλίππο Μπουονάννι ισχυρίστηκε το 1691 ότι τα χαρακτικά αυτά αποτελούν το πρώτο εκδοθέν παράδειγμα της χρήσης μικροσκοπίου. Εν τούτοις, ο ισχυρισμός του Μπουονάννι αμφισβητείται ακόμη.[26] Καθώς η ποιότητα των χαρακτικών διαφέρει, συμπεραίνεται ότι ορισμένα από τα έργα έγιναν από μέλη της οικογένειας ντε Μπράι (De Bry) που τότε διέμεναν στην Φρανκφούρτη.[27]

Νεκρή φύση με λουλούδια και έντομα

Τα χαρακτικά της συλλογής δεν αποσκοπούσαν αποκλειστικά στην αναπαράσταση του πραγματικού κόσμου: Μετέφεραν ένα θρησκευτικό μήνυμα, καθώς ενθάρρυναν τον διαλογισμό επί του θεϊκού σχεδίου της δημιουργίας. Όπως όλα τα σύγχρονα βιβλία εμβλημάτων, κάθε χαρακτικό έφερε ένα μόττο, το οποίο τυπικά αναφερόταν στην παρεμβολή του Θεού στον κόσμο. Τα χαρακτικά του βιβλίου αποτέλεσαν πρότυπο για άλλους καλλιτέχνες και τα μοτίβα του Χούφναχελ αντιγράφονταν ως τον 19ο αιώνα.[15]

Νεκρές φύσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Χούφναχελ διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο στην εξέλιξη της νεκτρής φύσης, ιδιαίτερα απεικονίσεων λουλουδιών, ώστε να καταστεί ανεξάρτητο είδος ζωγραφικής. Ένα αχρονολόγητο λουλούδι του Χούφναχελ, υπό μορφή μικρογραφίας, θεωρείται ως η πρώτη ανεξάρτητη νεκρή φύση. Ο Χούφναχελ ζωντάνευε τις νεκρές του φύσεις με έντομα και ιδιαίτερη προσοχή στη λεπτομέρεια, τυπική των μελετημάτων του στη φυσική ιστορία. Αυτό μπορεί κανείς να το δει στο έργο του 1589Amoris Monumentum Matri Chariss(imae) (ex-Nicolaas Teeuwisse 2008).[28]

Έχει υποστηριχτεί ότι οι εικονογραφικές μικρογραφίες του Χούφναχελ, τα χαρακτικά από το Archetypa studiaque και ορισμένα σχέδια σε περγαμηνή vellum (προβάτου), ανεξάρτητα από οποιοδήποτε κείμενο, όπως το έργο του 1594 Νεκρή φύση με λουλούδια και έντομα (σήμερα στο Ασμόλειο Μουσείο αποτέλεσαν τις βάσεις για τη ζωγραφική νεκρών φύσεων ως ανεξάρτητου είδους. Η επιρροή αυτή θεωρείται σημαντική, ιδιαίτερα στην εξέλιξη της τυπικής νεκρής φύσης με λουλούδια, κοχύλια και έντομα, των Κάτω Χωρών.[22][15] Ο τρόπος με τον οποίο οι καλλιτέχνες αυτών των χωρών αναπαριστούσαν τα έντομα στις αρχές του 17ου αιώνα, έχει επίσης επηρεαστεί από τον Χούφναχελ, μέσω του γάμου της αδελφής του με μέλος της επιφανούς οικογένειας Χόιχενς. Μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη, τμήμα της καλλιτεχνικής του κληρονομιάς αποδόθηκε στην οικογένεια Χόιχενς, όπου έγινε αντικείμενο μελέτης από τον Φλαμανδικής καταγωγής Ολλανδό καλλιτέχνη Γιάκομπ ντε Γκέυν ΙΙ, ο οποίος έγινε ένας από τους πρώτους ζωγράφους νεκρών φύσεων.[15]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. 119024845. Ανακτήθηκε στις 16  Οκτωβρίου 2015.
  2. 2,0 2,1 «Georg Hufnagel». Biografisch Portaal. 17407876.
  3. «Joris Hoefnagel». (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 500024336.
  4. (Ολλανδικά) RKDartists. rkd.nl/explore/artists/38733. Ανακτήθηκε στις 26  Αυγούστου 2017.
  5. 5,0 5,1 5,2 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/53267. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  6. «Hufnagel, Georg» (Γερμανικά) σελ. 412.
  7. (Σλοβακικά, Τσεχικά, Αγγλικά) Web umenia. www.webumenia.sk/autor/3906. Ανακτήθηκε στις 7  Απριλίου 2018.
  8. (Σλοβακικά, Τσεχικά, Αγγλικά) Web umenia. www.webumenia.sk/autor/3962. Ανακτήθηκε στις 7  Απριλίου 2018.
  9. (Σλοβακικά, Τσεχικά, Αγγλικά) Web umenia. www.webumenia.sk/autor/4113. Ανακτήθηκε στις 7  Απριλίου 2018.
  10. Ανακτήθηκε στις 24  Ιουνίου 2019.
  11. (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 5  Μαρτίου 2021. 500024336. Ανακτήθηκε στις 22  Μαΐου 2021.
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Lee Hendrix. "Hoefnagel, Joris." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web. 21 July 2014
  13. 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 Thea Vignau-Wilberg, Joris Hoefnagel, The Illuminator, in: Lee Hendrix, Thea Vignau-Wilberg, Mira Calligraphiae Monumenta: A Sixteenth-Century Calligraphic Manuscript Inscribed by Georg Bocksay and Illuminated by Joris Hoefnagel, Volume 1, Getty Publications, 13 Aug, 1992, p. 15-28
  14. Biography of Georg Hoefnagel at the Kunsthistorisches Museum Wien
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 Karel A. E. Enenkel, Paulus Johannes Smith, Early Modern Zoology: The Construction of Animals in Science, Literature and the Visual Arts, Volume 7, Issue 1, Brill, 2007
  16. Irina Baldescu, Joris e Jacob Hoefnagel - Artisti e Viaggiatori: Territorio e vedute di città in Civitates Orbis Terrarum, Liber Sextus, (Köln 1617-1618), in: Studia Patzinika, 6, 2008, p. 7-35 (ιταλικά)
  17. José Julio García Arranz, El castigo del "cornudo paciente": un detalle iconográfico en la "Vista de Sevilla" de Joris Hoefnagel (1593), Universidad de Extremadura: Servicio de Publicaciones, 2008 (ισπανικά)
  18. Georg Bocskay and Joris Hoefnagel, Schriftmusterbuch, 1571-1594[νεκρός σύνδεσμος], Wenen, Kunsthistorisches Museum, inv./cat.nr. 975 at the Netherlands Institute for Art History (Ολλανδικά)
  19. 19,0 19,1 Lee Hendrix and Thea Vignau-Wilberg, Nature Illuminated: Flora and Fauna from the Court of the Emperor Rudolf II, Getty Publications, 1997
  20. Acquisitions 1986 in: The J. Paul Getty Museum Journal Volume 15 1987, p. 154
  21. Lee Hendrix, Mira calligraphiae monumenta: An Overview, in: Lee Hendrix, Thea Vignau-Wilberg, Mira Calligraphiae Monumenta: A Sixteenth-Century Calligraphic Manuscript Inscribed by Georg Bocksay and Illuminated by Joris Hoefnagel, Volume 1, Getty Publications, 13 Aug, 1992, p. 1-6
  22. 22,0 22,1 Thomas DaCosta Kaufmann and Virginia Roehrig Kaufmann, The Sanctification of Nature: Observations on the Origins of Trompe l'oeil in Netherlandish Book Painting of the Fifteenth and Sixteenth Centuries, The J. Paul Getty Museum Journal, Volume 19, 1991, The J. Paul Getty Museum, Getty Publications, 28 Jan, 1993, pp. 43-64
  23. Ernst Kris, Georg Hoefnagel und der wissenschaftliche Naturalismus, in: Ernst Kris, Erstarrte Lebendigkeit, Zwei Untersuchungen, Zürich : Diaphanes, 2012 (γερμανικά)
  24. The Archetypa studiaque patris Georgii Hoefnagelii at archive.org
  25. Frontispiece at The British Museum
  26. Edward G. Ruestow, The Microscope in the Dutch Republic: The Shaping of Discovery, Cambridge University Press, 22 Jan, 2004, p. 70
  27. Thea Vignau-Wilberg, Neues zu Jacob Hoefnagel, in: Studia Rudolphina no. 10, 2010, p. 196-211 (Γερμανικά)
  28. Joris Hoefnagel, Amoris Monumentum Matri Chariss(imae) Αρχειοθετήθηκε 2014-12-05 στο Wayback Machine. at Nicolaas Teeuwisse

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]