Ίσκαρ (ποταμός)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 42°17′15.7″N 23°32′4.2″E / 42.287694°N 23.534500°E / 42.287694; 23.534500

Ίσκαρ
ΕκβολέςΔούναβης
ΧώραΒουλγαρία
Μήκος368 χλμ
ΠαραπόταμοιBlato River, Zlatna Panega, Perlovska, Vitoshka Bistritsa, Iskretska Reka, Palakaria, Batuliyska River, Beli Iskar, Musalenska Bistritsa, Gabrovnitsa, Gostila, Lesnovska River, Malki Iskar, d:Q12290820, Cherni Iskar και d:Q12299620
Χάρτης

Ο Ίσκαρ (βουλγαρικά: Искър‎‎, προφ.: [ˈiskɐr]· λατινικά: Oescus‎‎· αρχαία ελληνικά: Οίσκος‎‎) είναι δεξιός παραπόταμος του Δούναβη. Με μήκος 368 km είναι ο μεγαλύτερος ποταμός, που ρέει εξ ολοκλήρου εντός της Βουλγαρίας. [1] Ξεκινώντας ως τρεις διχάλες στην υψηλότερη οροσειρά Ρίλα των Βαλκανίων, ρέει προς τα βόρεια μέχρι τη συμβολή του με τον ποταμό Δούναβη. Καθώς ρέει προς τα βόρεια, τροφοδοτεί τη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της χώρας, τη δεξαμενή Ίσκαρ, που σχηματίζει το χάσμα μεταξύ των βουνών Βιτόσα και Πλάνα στα δυτικά και της οροσειράς Σρέντα Γκόρα στα ανατολικά πριν εισέλθει στην κοιλάδα της Σόφιας, η οποία περιέχει την πρωτεύουσα της χώρας Σόφια. Από εκεί ο Ίσκαρ διασχίζει τα Βαλκανικά Όρη σχηματίζοντας το εντυπωσιακό φαράγγι Ίσκαρ μήκους 84 χλμ. και καθώς διασχίζει τα βουνά η υδάτινη ροή του στρίβει προς βορειοανατολική κατεύθυνση στο Λακάτνικ. Βόρεια των Βαλκανικών βουνών ο ποταμός διασχίζει την Παραδουνάβια πεδιάδα και τελικά χύνεται στον Δούναβη μεταξύ των χωριών Μπαϊκάλ και Γκίγκεν. Γεωλογικά, ο Ίσκαρ είναι ο παλαιότερος ποταμός της Βαλκανικής Χερσονήσου.

Η λεκάνη απορροής του αποστραγγίζει 8.617 km 2 [1] στις επαρχίες Σόφιας, στην περιοχή της Πόλης της Σόφιας, Βράτσας, Λόβετς και Πλέβεν. Το Ίσκαρ διασχίζει εννέα πόλεις και πολλά χωριά. Η λεκάνη απορροής του ποταμού Ίσκαρ φιλοξενεί περισσότερα από 50 είδη ψαριών, συμπεριλαμβανομένου του Cottus haemusi, που είναι ενδημικό στις ανώτερες περιοχές του Ίσκαρ και Βιτ.

Το Ίσκαρ έχει σημαντική οικονομική σημασία, παρέχοντας νερό για τις ανάγκες της πρωτεύουσας και μιας σειράς εργοστασίων παραγωγής. Τα νερά του αξιοποιούνται επίσης για άρδευση και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ τα γραφικά φαράγγια και οι βραχώδεις σχηματισμοί σε όλη την πορεία του παρέχουν εξαιρετικές συνθήκες αναψυχής. Αν και το Ίσκαρ δεν είναι πλωτό ποτάμι, η κοιλάδα του είναι πολύ σημαντική για τη μεταφορά, ειδικά κατά μήκος του φαραγγιού Ίσκαρ, που είναι ένα από τα τρία μόνο περάσματα στα Βαλκάνια Όρη, που διασχίζεται από σιδηρόδρομο.

Γενική εικόνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ίσκαρ έχει μήκος 368 χιλιομέτρα, γεγονός που τον καθιστά τον μακρύτερο ποταμό, που ρέει εξ ολοκλήρου στην επικράτεια της Βουλγαρίας. [2] [3] Ο Δούναβης και ο ποταμός Μαρίτσα είναι και οι δύο μακρύτεροι αλλά διασχίζουν και άλλες χώρες. [4] Ο Ίσκαρ είναι παραπόταμος του Δούναβη και αποτελεί μέρος της λεκάνης απορροής του ποταμού της Μαύρης Θάλασσας. Είναι ο μόνος ποταμός, που πηγάζει από τη νότια Βουλγαρία και ρέει βόρεια μέσω των Βαλκανικών βουνών, που σχηματίζουν το υδάτινο διαχωρισμό μεταξύ των λεκανών της Μαύρης Θάλασσας στα βόρεια και του Αιγαίου Πελάγους στα νότια. Όσον αφορά τη γεωλογία, ο Ίσκαρ είναι ο αρχαιότερος ποταμός στα Βαλκάνια και επίσης ο μόνος, που έχει διατηρήσει την αρχική του κατεύθυνση παρά τις σημαντικές γεωλογικές αλλαγές σε μεταγενέστερα στάδια. Η λεκάνη του Ίσκαρ εκτείνεται σε μια περιοχή 8.646 km 2 σε έξι βουλγαρικές επαρχίες, τη Σόφια, την επαρχία της πόλης της Σόφιας, τη Βράτσα, το Λόβετς και το Πλέβεν, με συνολικό πληθυσμό περίπου 1.600.000 κατοίκους. [3] Οι πιο σημαντικοί δεξιοί παραπόταμοι από νότο προς βορρά είναι ο ποταμός Λεσνόφσκα (65 km), [5] Μάλκι Ίσκαρ (85 km) [6] και Ζλάτνα Πανέγκα (50 km). [7] Οι μεγαλύτεροι αριστεροί παραπόταμοι είναι η Παλακαρία (39 km), [8] Βίτοσκα Μπιστρίτσα (12 km) και Περλόφσκα (31 χλμ). [9] Η μέση απόρριψή του στην εκβολή είναι 54 m3/s (1,900 cu ft/s).

Ροή του ποταμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Άνω πορεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

a glacial lake
Μία από τις παγετώδεις λίμνες Μουσαλά στα βουνά Ρίλα, που τροφοδοτεί τους ανώτατους παραπόταμους του Ίσκαρ

Οι πηγές του Ίσκαρ αποτελούνται από τρεις διχάλες στις βόρειες πλαγιές του βουνού Ρίλα, της υψηλότερης οροσειράς της Βουλγαρίας. Το Τσέρνι (μαύρο) Ίσκαρ μήκους 23 χιλιομέτρων θεωρείται το κύριο στέλεχος του ποταμού. [10] Πηγάζει από τη λίμνη Τσαμόβσκο (2.500 μ) στα βορειοανατολικά της κορυφής Ντάμγκα (2.669 μ) και από εκεί ο ποταμός ρέει προς τα βορειοανατολικά μέσω της κοιλάδας Γκοβεντάρτσι, που τροφοδοτείται από τα νερά των λιμνών Τσανακγκιόλσκι, Μαλιοβίσκι και Ουρντίνι. [10] [11] Η απόρριψη του Τσέρνι Ίσκαρ στο Γκοβεντάρτσι είναι 1,60 m 3 /s. Η λεκάνη του καλύπτει 237 km 2. [10] Ο Μπέλι (λευκό) Ίσκαρ είναι ο μακρύτερος από τους τρεις με μήκος 28 χλμ και οι πηγές του βρίσκονται στις βόρειες πλαγιές της κορυφής Ρετζέπιτσα (2.677 μέτρα). [12] Σχηματίζει μια βαθιά και απότομη κοιλάδα και έχει λεκάνη 91 km 2. Ένας από τους παραπόταμους του, ο Μπίστριτσα, ξεκινά από τις λίμνες Μουσαλά κάτω από τις πλαγιές της Μουσαλά (2.925 μ), που είναι η υψηλότερη κορυφή της Βαλκανικής Χερσονήσου. Στην άνω πορεία του σε υψόμετρο 1.900 m βρίσκεται η δεξαμενή Μπέλι Ίσκαρ, που κατασκευάστηκε μεταξύ 1939 και 1945, που τροφοδοτεί έναν μικρό υδροηλεκτρικό σταθμό ισχύος 16 MW. [12] Το Λέβι (αριστερό) Ίσκαρ είναι το μικρότερο από τα τρία και έχει τις πηγές του στις βόρειες πλαγιές της κορυφής Μαρινκιόβιστσα(2.636 μέτρα). [13] Ρέει μέσα από μια βαθιά κοιλάδα για 18 χλμ μέχρι τη συμβολή του με το Τσέρνι Ίσκαρ κατάντη του χωριού Μάλα Τσάρκβα και έχει λεκάνη απορροής 56 km 2. [13]

Το ίδιο το Ίσκαρ σχηματίζεται από τη συμβολή του Μπέλι και του Τσέρνι Ίσκαρ και παραμένει ένας τυπικός ορεινός ταραγμένος ποταμός με πολύ μεγάλη κλίση και δύναμη έλξης πριν εισέλθει στην κοιλάδα Σάμοκοβ σε υψόμετρο 950 Μ. [11] Διασχίζει την πόλη Σάμοκοβ και ενώνεται με τον πρώτο σημαντικό αριστερό παραπόταμό της, την Παλακαρία λίγα χιλιόμετρα βόρεια. Καθώς αναδύεται από την κοιλάδα, ο ποταμός γεμίζει τη δεξαμενή Ίσκαρ, τη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη στη Βουλγαρία. [11] [14] Κατάντη του φράγματος το Ίσκαρ ρέει βορειοδυτικά και σχηματίζει το φαράγγι Παντσάρεβο μήκους 22 χλμ., που χωρίζει τα βουνά Βιτόσα και Πλάνα στα δυτικά και την οροσειρά Σρέντνα Γκόρα στα ανατολικά. [15] Εκεί γεμίζει τη δεξαμενή Πασαρέλ και τη λίμνη Παντσάρεβο. [16]

Μέση πορεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

a panorama of the Iskar Gorge
Πανοραμική άποψη του φαραγγιού Ίσκαρ

Η μέση πορεία του Ίσκαρ ξεκινά από το χωριό Γκέρμαν. [11] Καθώς εισέρχεται στην κοιλάδα της Σόφιας (550 μ) στο προαναφερθέν χωριό στρίβει βόρεια και σχηματίζει φαρδιά κοίτη. Εκεί ο ποταμός διασχίζει τα ανατολικότερα προάστια της εθνικής πρωτεύουσας της Σόφιας και διασχίζεται από τον διάδρομο του διεθνούς αεροδρομίου της Σόφιας. [17] Στα νότια τμήματα της κοιλάδας το Ίσκαρ έχει κλίση 6,7‰ που μειώνεται σε 0,06‰ στα βόρεια τμήματα της κοιλάδας κοντά στην πόλη Νόβι Ίσκαρ. [11] Ανοδικά στην κοιλάδα της Σόφιας το ίζημα που μεταφέρει το Ίσκαρ αποτελείται κυρίως από ακατέργαστο χαλίκι ενώ κατάντη είναι κυρίως άμμος. [11]

Ο ποταμός εισέρχεται στα Βαλκανικά Όρη στην πόλη Νόβι ΊσκαρΝόβι Ίσκαρ και σχηματίζει ένα μακρύ και εντυπωσιακό φαράγγι, του οποίου οι πλαγιές φτάνουν σε ύψος 200 μέτρα έως 500 μέτρα σε ορισμένα σημεία. [11] [18] Το φαράγγι Ίσκαρ φτάνει σε μήκος τα 70 χλμ. μεταξύ της αρχής του στο Κουρίλο, μια γειτονιά του Νόβι Ίσκαρ, και του χωριού Λιούτιμπροντ, που σηματοδοτεί το τέλος του. [11] [15] Ο ποταμός ρέει βόρεια μέσα από μεγάλο μέρος του φαραγγιού, αλλά στο Λακάτνικ σχηματίζει μια δεξιά στροφή και αρχίζει να ρέει προς τα ανατολικά. Μέχρι το Γκάρα Μποβ το Ίσκαρ ρέει μέσα από πολύ διαβρωμένους βράχους και το φαράγγι είναι ευρύ με καλύτερα ανεπτυγμένες και διατηρημένες αναβαθμίδες ποταμών. Αυτά τα πεζούλια έχουν σχηματιστεί κατά τη διάρκεια της Τεταρτογενούς περιόδου και μπορεί να είναι 110 έως 120 μ. ύψος. [18] Ανοδικά ο ποταμός διασχίζει μεσοζωικό ασβεστόλιθο, που κάνει το φαράγγι στενό και κατά τόπους σαν φαράγγι. [11] [18] Στην αρχή του φαραγγιού προς το Ρέμπροβο η κλίση του Ίσκαρ είναι μόνο 0,75‰ και κυλά αργά σχηματίζοντας μαιάνδρους και ακόμη και νησίδες. Ωστόσο, σύντομα η κλίση αυξάνεται κατά μέσο όρο στα 4,1‰ και η ροή επιταχύνεται, σχηματίζοντας μια στενή και λαξευμένη κοίτη. [11]

Στο Λιούτιμπροντ το Ίσκαρ εισέρχεται στους προβαλκανικούς λόφους όπου σχηματίζει το τέταρτο φαράγγι με μήκος 64 χλμ. Η κλίση είναι 2,59‰ κατά μέσο όρο μεταξύ Λιούτιμπροντ και της πόλης Ρόμαν, και 1,38‰ μεταξύ Ρόμαν και Τσομάκοβτσι. [11] Στο Καρλούκοβο ο ποταμός στρέφει για άλλη μια φορά την πορεία του προς τα βόρεια. [11]

Κάτω πορεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κάτω διαδρομή ξεκινά από το χωριό Τσομάκοβτσι, όπου φεύγει από τα προβαλκανικά βουνά και εισέρχεται στην παραδουνάβια πεδιάδα. [15] Από εκεί το Ίσκαρ ρέει και πάλι με βορειοανατολική κατεύθυνση μέχρι τη συμβολή του με τον Δούναβη. Σε αυτό το τμήμα η κοιλάδα του ποταμού είναι κοίλη στα ασβεστώδη λασπώδη ιζήματα της παραδουνάβιας πεδιάδας. [11] Η κοιλάδα είναι πλατιά αλλά στενεύει από τις κοιλάδες των γειτονικών κοιλάδων των ποταμών Βιτ στα ανατολικά και Σκατ στα δυτικά. Τα δεξιά περιθώρια της κάτω κοιλάδας Ίσκαρ είναι υψηλότερα και πιο απότομα από τα αριστερά. [11] [15] Παλαιότερα η κοίτη του ποταμού ήταν λαξευμένη σε προσχωσιγενή βυθό και λόγω της μικρής κλίσης ο ποταμός σχημάτιζε μαιάνδρους με ελώδεις όχθες. Σήμερα το Ίσκαρ ρέει σε μια διορθωμένη κοίτη κατά τα τελευταία 17 περίπου χλμ μέχρι να φτάσει στον Δούναβη. [11] Οι κοίτες ορισμένων από τους παραποτάμους του, όπως ο ποταμός Μπλάτο, Στάρι Ίσκαρ και Κάκατς Κρίβα, έχουν επίσης προσαρμοστεί. [11] Η συμβολή με τον Δούναβη βρίσκεται σε υψόμετρο 25 μ., στο 3 χλμ βορειοανατολικά του χωριού Μπαϊκάλ και δυτικά του χωριού Γκίγκεν. [15]

Προστατευόμενες περιοχές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν αρκετές προστατευόμενες περιοχές, που περιλαμβάνουν τμήματα του ποταμού Ίσκαρ. Οι πηγές του ποταμού και η ανώτατη πορεία του εμπίπτουν στην επικράτεια του Εθνικού Πάρκου Ρίλα, του μεγαλύτερου στη Βουλγαρία. Το δίκτυο περιοχών προστασίας της φύσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Natura 2000 περιλαμβάνει αρκετές προστατευόμενες περιοχές κατά μήκος του ποταμού, όπως το τμήμα του φαραγγιού Παντσάρεβο με τον κωδικό Plana BG0001307 [19] και την κάτω διαδρομή του Ίσκαρ στην περιοχή της πόλης Ντόλνι Ντάμπνικ με τον κωδικό Iskar River BG0000613. [20]

Οικολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

a river
Ο Ίσκαρ κοντά στο Γκέρμαν
a river
Ο Ίσκαρ περνώντας από τα Βαλκανικά Όρη

Η αυτόχθονη ιχθυοπανίδα αποτελείται από τουλάχιστον 50 είδη δύο ομοταξιών, τα Cephalaspidomorphi (κεφαλασπιδόμορφοι, ψάρια χωρίς γνάθο) και Actinopterygii (ακτινοπτερύγιοι) (ψάρια με πτερύγια ακτίνων) και πέντε τάξεων, Petromyzontiformes (πετρόμυζο ή λάμπραινα), Siluriformes (γατόψαρο), Gadiformes (γαδόμορφα), Esociformes (λούτσοι και όλα τα είδη λούτσου) Perciformes (περκόμορφα). Πολλά από αυτά περιορίζονται στην κάτω διαδρομή κοντά στη συμβολή με τον Δούναβη. Τα ψάρια χωρίς γνάθους της τάξης των Petromyzontiformes αντιπροσωπεύονται από μια ενιαία οικογένεια Petromyzontidae με δύο είδη, την λάμπραινα ρυακιών (γκαβόχελο), [21] και την Καρπάθια λάμπραινα. [21] Τα Siluriformes περιλαμβάνουν το μόνο είδος αυτής της τάξης στην Ευρώπη, το γουλιανό. [22] Το μόνο ψάρι του γλυκού νερού της τάξης των γαδόμορφων, η λότα, κατοικεί στην κάτω διαδρομή κοντά στον Δούναβη, που είναι από τα νοτιότερα σημεία της εμβέλειάς του. [23] Οι Esociformes αντιπροσωπεύονται επίσης από ένα μόνο είδος, τον βόρειο λούτσο των ποταμών.[24]

Τα περκόμορφα είναι η πιο ποικιλόμορφη τάξη ψαριών στο Ίσκαρ, που αντιπροσωπεύεται από πολλές οικογένειες. Στα αυτόχθονα είδη της οικογένειας των Περκιδών (Percidae) περιλαμβάνονται η λούτσα, [25] η πέρκα του Βόλγα, [25] η ευρωπαϊκή πέρκα, [26] το κοινό τζίνγκελ, [26]το στρέμπερ, [26] ο Ευρασιατικός γυμνοκέφαλος, [27] ο γυμνοκέφαλος του Μπαλόν, [27] ο ριγέ γυμνοκέφαλος. [27] Οι Κυπρινίδες (Cyprinidae) αντιπροσωπεύονται από τον άσπιο, [28] το γλήνι[28], το σίρκο του Δούναβη, [28] το κοινό σίρκο, [29]το σίρκο (Alburnoides bipunctatus), [29]την ασημένια τσιπούρα, [29]την αβραμίδα, [30]την ασπρομάτι τσιπούρα (Ballerus sapa), [30]την τσιπούρα (Ballerus ballerus), [30] τη μαυρομάτα (Vimba vimba), [31]τον πελεκοκυπρίνο, [31] τον χρυσοκέφαλο (Leuciscus idus), [32] τον Ευρωπαϊκό κέφαλο (Squalius cephalus), [32] την κοινή μύτη (Chondrostoma nasus), [33] την Ευρωπαϊκή μουρμουρίτσα (Rhodeus amarus), [33] το τσιρόνι (Rutilus rutilus), [34] τον κοκκινόγαστρο (Phoxinus phoxinus), [35] την Κοκκινοφτέρα (Scardinius erythrophthalmus), [35] τον χρύσκο (Gobio gobio), [36] τον χρύσκο του Κέσλερ (Romanogobio kesslerii), [36] το λευκοπτέρυγο φρυγόνι του Δούναβη (Romanogobio vladykovi), τον κοινό βάρβο (Barbus barbus), [37]τη Ρουμανική μπριάνα (Barbus petenyi), [37] τον κουτσουρά (Carassius carassius). [38] Οι Νεμαχειλίδες (Nemacheilidae) αντιπροσωπεύονται από τον βίνο (Barbatula barbatula), [39] ενώ τα είδη της οικογένειας Κωβιτιδών (Cobitidae) περιλαμβάνουν το ευρωπαϊκό φιδόψαρο (Misgurnus fossilis), [39] το φιδόψαρο (Cobitis taenia), [40] το βαλκανικό φιδόψαρο (Cobitis elongata), [41] το φιδόψαρο με χρυσαφένια ράχη (Sabanejewia aurata), [41] τη βουλγαρική λοχίδα, [41] [41] και το Cottus haemusi. [42] Η καστανή πέστροφα είναι ο μόνος εκπρόσωπος των Σολομονιδών (Salmonidae). Η κυρίως θαλάσσια οικογένεια Κλιπεΐδες (Clupeidae) αντιπροσωπεύεται από τη φρίσσα του Πόντου (Alosa immaculata ή Alosa pontica). Οι Γωβιίδες (Gobiidae) περιλαμβάνουν το γωβιό του Κέσλερ, [43]το γωβιό μαϊμού (Neogobius fluviatilis) [43] και το γωβιό δρομέα (Babka gymnotrachelus). [44][45] [46]

Στο Ίσκαρ κατοικούσε ένα από τα 6 είδη οξύρρυγχων που προέρχονται από τη Βουλγαρία, η στερλίνα (Acipenser ruthenus). Θα μπορούσε να βρεθεί αντίθετα προς το ρεύμα του ποταμού μέχρι την πόλη Λούκοβιτ, αλλά έχει εξαφανιστεί από τον ποταμό και κατοικεί μόνο στον Δούναβη. [47]

Τα αμφίβια αντιπροσωπεύονται από βατράχους, όπως η κοκκινομπομπίνα (Bombina bombina), η κιτρινομπομπίνα (Bombina variegata), ο ευρωπαϊκός πράσινος φρύνος, ο ευκίνητος βάτραχος, ο ευρωπαϊκός δεντροβάτραχος, ο κοινός βάτραχος, καθώς και από δύο είδη τρίτωνων - ο λοφιοφόρος τρίτωνας του Δούναβη και ο βαλκανικός λοφιοφόρος χτενοτρίτωνας. [45] [46] Τα νερά του Ίσκαρ αποτελούν βιότοπο της ευρωπαϊκής νεροχελώνας, του νερόφιδου (Natrix tessellata) και του νερόφιδου (Natrix natrix) με μια σειρά από άλλα ερπετά, που κατοικούν στις όχθες του ποταμού και στις γύρω περιοχές, όπως η χελώνα (Testudo graeca), η χελώνα του Χέρμαν, η κερασφόρος οχιά, ο κεχρίτης, ο λαφίτης του Ασκληπιού, η Ευρωπαϊκή πράσινη σαύρα, η κοινή σαύρα τοίχου, η βαλκανική σαύρα τοίχου κ.λπ.[45][46]


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 Statistical Yearbook 2017, National Statistical Institute (Bulgaria), p. 17
  2. Donchev & Karakashev 2004
  3. 3,0 3,1 «Introduction». Iskar River System. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2017. 
  4. Donchev & Karakashev 2004
  5. Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  6. Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  7. Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  8. Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  9. Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  10. 10,0 10,1 10,2 Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  11. 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 11,13 11,14 11,15 «General Hydrological Data». Iskar River System. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2017. 
  12. 12,0 12,1 Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  13. 13,0 13,1 Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  14. Donchev & Karakashev 2004
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  16. Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  17. «Reconstruction, Development and Extension of Sofia Airport». Official Site of Geotechmin. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2017. 
  18. 18,0 18,1 18,2 Geographic Dictionary of Bulgaria 1980
  19. «Plana». Information System on the Protected Areas under Natura 2000. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2017. 
  20. «River Iskar». Information System on the Protected Areas under Natura 2000. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2017. 
  21. 21,0 21,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  22. Karapetkova & Zhivkov 2000
  23. Karapetkova & Zhivkov 2000
  24. Karapetkova & Zhivkov 2000
  25. 25,0 25,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  26. 26,0 26,1 26,2 Karapetkova & Zhivkov 2000
  27. 27,0 27,1 27,2 Karapetkova & Zhivkov 2000
  28. 28,0 28,1 28,2 Karapetkova & Zhivkov 2000
  29. 29,0 29,1 29,2 Karapetkova & Zhivkov 2000
  30. 30,0 30,1 30,2 Karapetkova & Zhivkov 2000
  31. 31,0 31,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  32. 32,0 32,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  33. 33,0 33,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  34. Karapetkova & Zhivkov 2000
  35. 35,0 35,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  36. 36,0 36,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  37. 37,0 37,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  38. Karapetkova & Zhivkov 2000
  39. 39,0 39,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  40. Karapetkova & Zhivkov 2000
  41. 41,0 41,1 41,2 41,3 Karapetkova & Zhivkov 2000
  42. Karapetkova & Zhivkov 2000
  43. 43,0 43,1 Karapetkova & Zhivkov 2000
  44. Karapetkova & Zhivkov 2000
  45. 45,0 45,1 45,2 «Iskar River: Objectives for Protection» (PDF). Information System on the Protected Areas under Natura 2000. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 7 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2017. 
  46. 46,0 46,1 46,2 «Iskar River: General Information» (PDF). Information System on the Protected Areas under Natura 2000. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 20 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2017. 
  47. «Sterlet (Acipenser ruthenus)». Red Book of Bulgaria, Volume II. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2017. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιβλιογραφικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Мичев (Michev), Николай (Nikolay)· Михайлов (Mihaylov), Цветко (Tsvetko) (1980). Географски речник на България (στα Βουλγαρικά). София (Sofia): Наука и култура (Nauka i kultura). 
  • Дончев (Donchev), Дончо (Doncho)· Каракашев (Karakashev), Христо (Hristo) (2004). Теми по физическа и социално-икономическа география на България (Topics on Physical and Social-Economic Geography of Bulgaria) (στα Βουλγαρικά). София (Sofia): Ciela. ISBN 954-649-717-7. 
  • Карапеткова (Karapetkova), Мария (Maria)· Живков (Zhivkov), Младен (Mladen) (2000). Рибите в България (Fish in Bulgaria) (στα Βουλγαρικά). София (Sofia): Гея Либрис (Gea Libris). 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]